گزارش یک افطاري اصلاحات و زنان
شرق: اغلب چهرههاي شاخص زنان اصلاحطلب آمدهاند. در يک گوشه از سالن چهره فريده اولادقباد، سهيلا جلودارزاده و حميده زرآبادي، نمايندگان مجلس دهم، به چشم ميآيد و در طرف ديگر شهيندخت مولاوردي، دستيار ويژه رئيسجمهوري در امور حقوق شهروندي، نشسته. معصومه ابتکار، معاون زنان رئيسجمهوري، نیز در گوشهاي ديگر. زهرا شجاعي، مشاور امور زنان در دولت اصلاحات و رئيس مجمع زنان اصلاحطلب، نيز ميزبان افطاري است و براي خوشامدگويي به ميهمانان، مدام از ميزي به ميز ديگر ميرود. منصوره شايسته، عضو شوراي مرکزي مجمع زنان اصلاحطلب، در حال بيان کلياتي است که به گمان مخاطبان چندان جذاب به نظر نميرسد. پوشش و ظاهر خيلي از ميهمانان جلسه شبيه يکديگر است و يکدست. کموبيش دختران جواني با پوشش امروزيتر آمدوشد دارند. در يکي از ميزهاي نزديک به محل سخنرانيها، جمع متفاوتي از زنان {از نظر پوشش و رويکرد و باور} به چشم ميخورند. فخرالسادات محتشميپور، فيروزه صابر و بدرالسادات مفيدي در کنار ناهيد توسلي، مينو مرتاضي، طيبه سياوشي و پروانه سلحشوري نشستهاند؛ ترکيبي از زنان اصلاحطلب، ملي-مذهبي، فعالان حوزه زنان، کارآفريني و نمايندگان مجلس.اشرف
بروجردي، فاطمه تندگويان، زهرا صدراعظمنوري، آذر منصوري، فاطمه راکعي، اعظم نوري و برخي ديگر از چهرههاي زنان اصلاحطلب نيز به چشم ميخورند.
تشکيل کابينه سايه
زهرا شجاعي، رئيس مجمع زنان اصلاحطلب، در اين برنامه افطاري از تشکيل کابينه سايه خبر داد. به گفته او «براي هرکدام از نهادهاي مربوط به زنان، کميتهاي تشکيل شده و جزءبهجزء کارها ثبت و ضبط ميشود و اگر لازم باشد، نقد سازنده خواهيم داشت. اقدام ديگر، تدوين مانيفست مجمع زنان اصلاحطلب است. تهيه گزارش درباره مديريت زنان و چالشهاي آن انجام و در يکي از جلسههاي بنياد باران ارائه شده است. نشستهايی سياسي نیز با افراد صاحبنظر، فراکسيون زنان مجلس و شخصيتهاي گوناگون داريم و اين کار ادامه مييابد».
شوک رأي 20ميليوني خاتمي
زهرا شجاعي لابهلاي سخنانش به فعاليتهاي ممتد مجمع زنان اصلاحطلب در چند دهه اخير اشاره دارد و در نهايت اخذ مجوز حزب براي مجمع. نقبي به دوم خرداد ميزند و اينکه انتخاب سيدمحمد خاتمي يک بزنگاه تاريخي-سياسي متفاوت براي تاريخ معاصر ايران بود. اشاره او به رقابت چهرههاي رياستجمهوري است که گويا به واسطه وزن رقبا، از همان ابتدا برنده بازي مشخص بود. از اين نظر، انتخاب سيدمحمد خاتمي را در فضاي آن روزها يک حرکت رو به جلو و نمايشي از قدرت رأي مردم ميداند. چنانچه در شرايطي که همگان به رأيآوردن ناطقنوري باور داشتند، اما انتخاب خاتمي با رأي 20ميليوني، شوکي به وجود آورد و اميدي آفريد.
شجاعي خاطرهاي را در ميان سخنانش براي ميهمانان بازگو ميکند: «همراه خانم بهروزي در سفر هند بوديم. حتي خانم مريم بهروزي در همان روزها به من ميگفتند برخي با تريبونها و امکاناتي که در دست داشتند، اينگونه تبليغ ميکردند که «رئيس مجلس ما، رئيسجمهور ما»، اما در نهايت اينگونه نشد و تصور آنان نادرست از آب درآمد».
او حرفهايش را اينطور ادامه ميدهد «نخستين کسي که براي پيروزي آقاي خاتمي در انتخابات دوم خرداد پيام داد، مقام معظم رهبري بود. ايشان گفتند حماسه دوم خرداد انقلاب را براي مدتي بيمه کرد. اين بيمهکردن آن بود که نظام سياسي کشور زماني به بقا ادامه ميدهد که همه گروهها و سليقههاي کشور در اداره کشور شرکت کنند؛ نه اينکه جريان يا گروه سياسي حذف شود؛ وگرنه اين نظام به هدف خود دست پيدا نميکند».
سخنان شجاعي که تمام ميشود، کمکم موعد اذان است. همزمانشدن ميهماني افطاري محمدرضا عارف و مجمع زنان اصلاحطلب موجب شده که رفتوآمدها در ميهماني زياد باشد. عدهاي ميآيند و عدهاي ديگر ميروند.
در روزهاي دوم خرداد بيش از هر زمان گفتمان اصلاحطلبي همواره با شعارهايي براي بهبود وضعيت زنان در جامعه مطرح شده؛ اما نگاهي به همين ميهماني افطاري يادآور تکاپوي اندک و تکرار يک رويه در سالهای گذشته است. اغلب ميهمانان افطاري مجمع زنان اصلاحطلبان؛ همان زنان حاضر در قدرت 20 سال گذشتهاند. به جز برخي چهرههاي جوان که حالا به شوراي مرکزي مجمع راه يافتهاند.
شايد در 21سالگي دوم خرداد بيش از هر زمان مرور کارنامه اصلاحطلبي تأكيدشده باشد؛ اما اينکه اصلاحطلبان براي جامعه زنان چه کردهاند و چه دستاوردهايي داشتهاند، در اين متن تأكيد شده است. بررسي فعاليت زنان اصلاحطلب در چند دهه گذشته از دستاوردها گرفته تا چالشها، يادآور برخي شاخصهاست. شاخصهايي که حالا نمايي از آن در گردهماييهاي حزبي و محفلي آنان ديده ميشود. شاخصهايي مانند تعلق و نسبت فاميلي و خانوادگي، کمتوجهي به مطالبات نسل جديد دختران ايراني، شفافنبودن خواسته و توان لابي اندک براي حضور در قدرت. مسئله توجه به جوانگرايي و کادرسازي در ميان زنان اصلاحطلب مانند بسياري ديگر از تشکلهاي اصلاحطلبانه از محورهاي مورد نقد به شمار ميآيد.
فقدان چشمانداز و لابي سياسي
الهه کولايي، نماينده مجلس ششم و از غايبان افطاري ديروز در ايام رقابتهاي انتخاباتي رياستجمهوري و شوراي شهر به پرسش«شرق» درباره اينکه «دقيقا زنان اصلاحطلب به خاطر اين تلاشها دنبال چه هستند و چه رايزنيهايي براي فرداي پيروزي روحاني انجام شده؟»، پاسخ شفافي نداد. او البته بعدتر اين انتقاد را به زنان اصلاحطلب وارد دانست که بايد در مواقع حساس بتوان از توان لابي کافي که از توان رايزني براي حضور زنان در قدرت است، بهره برد.نوشين طريقي، از زنان جوان اصلاحطلب و روزنامهنگار، در همين زمينه به فقدان گفتمانسازي و خلق حرف و سخن تازه در مسائل روز زنان در جمعهاي اصلاحطلبانه اشاره دارد.به گفته او «نقد کلي نهتنها به طيفهاي سياسي زنان؛ بلکه به ساختار فعاليت اصلاحطلبان وارد است. در شرايط کنوني جامعه کمتر بر سر موضوعات روز گفتمانسازي و بحث و تبادلنظر صورت ميگيرد. اين مسئله در جمعها و محافل سياسي زنان نيز نمود دارد. بههمينخاطر کمتر حرف تازه ميشنويم و فکر جديدي توليد ميشود. گويي در تکرار گرفتار شدهايم».
هسته مرکزي احزاب زنان
اين روزها در آستانه 21سالگي دوم خرداد و پيروزي اصلاحطلبان در انتخابات رياستجمهوري، زنان اصلاحطلب چهار حزب و تشکل رسمي دارند. جامعه زنان انقلاب اسلامي، انجمن روزنامهنگاران زن (رزا)، مجمع اسلامي بانوان، جمعيت حمايت از حقوق بشر زنان، جمعيت زنان مسلمان نوانديش و مجمع زنان اصلاحطلب و برخي ديگر از تشکلها. اصلاحطلبان حالا در حوزه زنان تصميم تازهاي دارند. زهرا شجاعي در بخشي از مراسم افطاري خبر ميدهد که «چهار حزب و تشکل زنان اصلاحطلبان بنا دارد تا با همکاري شاخهها و کميتههاي زنان احزاب اصلاحطلب درباره تشکيل هسته مرکزي زنان اصلاحطلب متشکل از احزاب زنان و احزاب اصلاحطلب اقدام کند». به اين تعبير بنا است ارتباط سيستماتيکي ميان زنان اصلاحطلب به وجود آيد.
افطاري مجمع زنان اصلاحطلب رو به پايان است. دور و اطراف زنان حاضر در قدرت شلوغتر از هميشه. مجمع زنان اصلاحطلب از سال ۸۵ شکل گرفت. در دوره اول شوراي هماهنگي بود. دوره دوم از سال ۹۲ آغاز شد که اعضا به صورت عضو حقيقي شرکت کردند و در انتخابات کانديدا معرفي کردند. در دوره سوم که از سال ۹۴ آغاز شد، براي کسب پروانه فعاليت، تدوين اساسنامه و مرامنامه تلاش شد. در نهايت حزبشدن مجمع زنان محقق شد و کنگره آن با سخنراني عارف و پيام سيدمحمد خاتمي برگزار شد. انتخابات شوراي مرکزي مجمع نيز صورت گرفت.بااينحال آنچه اين روزها در قالب نقدهاي مهم به تشکلهاي اصلاحطلبانه بهويژه احزاب زنان اصلاحطلب وارد است، اين است که در اين جمعها روابط فاميلي، بیتوجهی به جوانگرايي و تکرار برخي نامها به چشم ميخورد. زنان اصلاحطلب گويي با نياز و گفتمان اين روزهاي جامعه زنان ايران فاصله زيادي دارند و مشخص نيست اين فاصله بنا است چه زمانی پر شود. مجمع زنان اصلاحطلب در مواجهه با برخي مسائل روز نيز اغلب خنثي و بدون بازتاب و واکنش ظاهر ميشود. نمونهاش نقدهايي است که اين روزها در جامعه به مباحث مرتبط با حجاب مطرح است و مسائل مطرحشده
درباره مطالبات شکلگرفته به نام دختران خيابان انقلاب. موضوعي که حتي نمايندگان زن اصلاحطلب مجلس درباره آن نکاتي را مطرح کرده بودند.
شرق: اغلب چهرههاي شاخص زنان اصلاحطلب آمدهاند. در يک گوشه از سالن چهره فريده اولادقباد، سهيلا جلودارزاده و حميده زرآبادي، نمايندگان مجلس دهم، به چشم ميآيد و در طرف ديگر شهيندخت مولاوردي، دستيار ويژه رئيسجمهوري در امور حقوق شهروندي، نشسته. معصومه ابتکار، معاون زنان رئيسجمهوري، نیز در گوشهاي ديگر. زهرا شجاعي، مشاور امور زنان در دولت اصلاحات و رئيس مجمع زنان اصلاحطلب، نيز ميزبان افطاري است و براي خوشامدگويي به ميهمانان، مدام از ميزي به ميز ديگر ميرود. منصوره شايسته، عضو شوراي مرکزي مجمع زنان اصلاحطلب، در حال بيان کلياتي است که به گمان مخاطبان چندان جذاب به نظر نميرسد. پوشش و ظاهر خيلي از ميهمانان جلسه شبيه يکديگر است و يکدست. کموبيش دختران جواني با پوشش امروزيتر آمدوشد دارند. در يکي از ميزهاي نزديک به محل سخنرانيها، جمع متفاوتي از زنان {از نظر پوشش و رويکرد و باور} به چشم ميخورند. فخرالسادات محتشميپور، فيروزه صابر و بدرالسادات مفيدي در کنار ناهيد توسلي، مينو مرتاضي، طيبه سياوشي و پروانه سلحشوري نشستهاند؛ ترکيبي از زنان اصلاحطلب، ملي-مذهبي، فعالان حوزه زنان، کارآفريني و نمايندگان مجلس.اشرف
بروجردي، فاطمه تندگويان، زهرا صدراعظمنوري، آذر منصوري، فاطمه راکعي، اعظم نوري و برخي ديگر از چهرههاي زنان اصلاحطلب نيز به چشم ميخورند.
تشکيل کابينه سايه
زهرا شجاعي، رئيس مجمع زنان اصلاحطلب، در اين برنامه افطاري از تشکيل کابينه سايه خبر داد. به گفته او «براي هرکدام از نهادهاي مربوط به زنان، کميتهاي تشکيل شده و جزءبهجزء کارها ثبت و ضبط ميشود و اگر لازم باشد، نقد سازنده خواهيم داشت. اقدام ديگر، تدوين مانيفست مجمع زنان اصلاحطلب است. تهيه گزارش درباره مديريت زنان و چالشهاي آن انجام و در يکي از جلسههاي بنياد باران ارائه شده است. نشستهايی سياسي نیز با افراد صاحبنظر، فراکسيون زنان مجلس و شخصيتهاي گوناگون داريم و اين کار ادامه مييابد».
شوک رأي 20ميليوني خاتمي
زهرا شجاعي لابهلاي سخنانش به فعاليتهاي ممتد مجمع زنان اصلاحطلب در چند دهه اخير اشاره دارد و در نهايت اخذ مجوز حزب براي مجمع. نقبي به دوم خرداد ميزند و اينکه انتخاب سيدمحمد خاتمي يک بزنگاه تاريخي-سياسي متفاوت براي تاريخ معاصر ايران بود. اشاره او به رقابت چهرههاي رياستجمهوري است که گويا به واسطه وزن رقبا، از همان ابتدا برنده بازي مشخص بود. از اين نظر، انتخاب سيدمحمد خاتمي را در فضاي آن روزها يک حرکت رو به جلو و نمايشي از قدرت رأي مردم ميداند. چنانچه در شرايطي که همگان به رأيآوردن ناطقنوري باور داشتند، اما انتخاب خاتمي با رأي 20ميليوني، شوکي به وجود آورد و اميدي آفريد.
شجاعي خاطرهاي را در ميان سخنانش براي ميهمانان بازگو ميکند: «همراه خانم بهروزي در سفر هند بوديم. حتي خانم مريم بهروزي در همان روزها به من ميگفتند برخي با تريبونها و امکاناتي که در دست داشتند، اينگونه تبليغ ميکردند که «رئيس مجلس ما، رئيسجمهور ما»، اما در نهايت اينگونه نشد و تصور آنان نادرست از آب درآمد».
او حرفهايش را اينطور ادامه ميدهد «نخستين کسي که براي پيروزي آقاي خاتمي در انتخابات دوم خرداد پيام داد، مقام معظم رهبري بود. ايشان گفتند حماسه دوم خرداد انقلاب را براي مدتي بيمه کرد. اين بيمهکردن آن بود که نظام سياسي کشور زماني به بقا ادامه ميدهد که همه گروهها و سليقههاي کشور در اداره کشور شرکت کنند؛ نه اينکه جريان يا گروه سياسي حذف شود؛ وگرنه اين نظام به هدف خود دست پيدا نميکند».
سخنان شجاعي که تمام ميشود، کمکم موعد اذان است. همزمانشدن ميهماني افطاري محمدرضا عارف و مجمع زنان اصلاحطلب موجب شده که رفتوآمدها در ميهماني زياد باشد. عدهاي ميآيند و عدهاي ديگر ميروند.
در روزهاي دوم خرداد بيش از هر زمان گفتمان اصلاحطلبي همواره با شعارهايي براي بهبود وضعيت زنان در جامعه مطرح شده؛ اما نگاهي به همين ميهماني افطاري يادآور تکاپوي اندک و تکرار يک رويه در سالهای گذشته است. اغلب ميهمانان افطاري مجمع زنان اصلاحطلبان؛ همان زنان حاضر در قدرت 20 سال گذشتهاند. به جز برخي چهرههاي جوان که حالا به شوراي مرکزي مجمع راه يافتهاند.
شايد در 21سالگي دوم خرداد بيش از هر زمان مرور کارنامه اصلاحطلبي تأكيدشده باشد؛ اما اينکه اصلاحطلبان براي جامعه زنان چه کردهاند و چه دستاوردهايي داشتهاند، در اين متن تأكيد شده است. بررسي فعاليت زنان اصلاحطلب در چند دهه گذشته از دستاوردها گرفته تا چالشها، يادآور برخي شاخصهاست. شاخصهايي که حالا نمايي از آن در گردهماييهاي حزبي و محفلي آنان ديده ميشود. شاخصهايي مانند تعلق و نسبت فاميلي و خانوادگي، کمتوجهي به مطالبات نسل جديد دختران ايراني، شفافنبودن خواسته و توان لابي اندک براي حضور در قدرت. مسئله توجه به جوانگرايي و کادرسازي در ميان زنان اصلاحطلب مانند بسياري ديگر از تشکلهاي اصلاحطلبانه از محورهاي مورد نقد به شمار ميآيد.
فقدان چشمانداز و لابي سياسي
الهه کولايي، نماينده مجلس ششم و از غايبان افطاري ديروز در ايام رقابتهاي انتخاباتي رياستجمهوري و شوراي شهر به پرسش«شرق» درباره اينکه «دقيقا زنان اصلاحطلب به خاطر اين تلاشها دنبال چه هستند و چه رايزنيهايي براي فرداي پيروزي روحاني انجام شده؟»، پاسخ شفافي نداد. او البته بعدتر اين انتقاد را به زنان اصلاحطلب وارد دانست که بايد در مواقع حساس بتوان از توان لابي کافي که از توان رايزني براي حضور زنان در قدرت است، بهره برد.نوشين طريقي، از زنان جوان اصلاحطلب و روزنامهنگار، در همين زمينه به فقدان گفتمانسازي و خلق حرف و سخن تازه در مسائل روز زنان در جمعهاي اصلاحطلبانه اشاره دارد.به گفته او «نقد کلي نهتنها به طيفهاي سياسي زنان؛ بلکه به ساختار فعاليت اصلاحطلبان وارد است. در شرايط کنوني جامعه کمتر بر سر موضوعات روز گفتمانسازي و بحث و تبادلنظر صورت ميگيرد. اين مسئله در جمعها و محافل سياسي زنان نيز نمود دارد. بههمينخاطر کمتر حرف تازه ميشنويم و فکر جديدي توليد ميشود. گويي در تکرار گرفتار شدهايم».
هسته مرکزي احزاب زنان
اين روزها در آستانه 21سالگي دوم خرداد و پيروزي اصلاحطلبان در انتخابات رياستجمهوري، زنان اصلاحطلب چهار حزب و تشکل رسمي دارند. جامعه زنان انقلاب اسلامي، انجمن روزنامهنگاران زن (رزا)، مجمع اسلامي بانوان، جمعيت حمايت از حقوق بشر زنان، جمعيت زنان مسلمان نوانديش و مجمع زنان اصلاحطلب و برخي ديگر از تشکلها. اصلاحطلبان حالا در حوزه زنان تصميم تازهاي دارند. زهرا شجاعي در بخشي از مراسم افطاري خبر ميدهد که «چهار حزب و تشکل زنان اصلاحطلبان بنا دارد تا با همکاري شاخهها و کميتههاي زنان احزاب اصلاحطلب درباره تشکيل هسته مرکزي زنان اصلاحطلب متشکل از احزاب زنان و احزاب اصلاحطلب اقدام کند». به اين تعبير بنا است ارتباط سيستماتيکي ميان زنان اصلاحطلب به وجود آيد.
افطاري مجمع زنان اصلاحطلب رو به پايان است. دور و اطراف زنان حاضر در قدرت شلوغتر از هميشه. مجمع زنان اصلاحطلب از سال ۸۵ شکل گرفت. در دوره اول شوراي هماهنگي بود. دوره دوم از سال ۹۲ آغاز شد که اعضا به صورت عضو حقيقي شرکت کردند و در انتخابات کانديدا معرفي کردند. در دوره سوم که از سال ۹۴ آغاز شد، براي کسب پروانه فعاليت، تدوين اساسنامه و مرامنامه تلاش شد. در نهايت حزبشدن مجمع زنان محقق شد و کنگره آن با سخنراني عارف و پيام سيدمحمد خاتمي برگزار شد. انتخابات شوراي مرکزي مجمع نيز صورت گرفت.بااينحال آنچه اين روزها در قالب نقدهاي مهم به تشکلهاي اصلاحطلبانه بهويژه احزاب زنان اصلاحطلب وارد است، اين است که در اين جمعها روابط فاميلي، بیتوجهی به جوانگرايي و تکرار برخي نامها به چشم ميخورد. زنان اصلاحطلب گويي با نياز و گفتمان اين روزهاي جامعه زنان ايران فاصله زيادي دارند و مشخص نيست اين فاصله بنا است چه زمانی پر شود. مجمع زنان اصلاحطلب در مواجهه با برخي مسائل روز نيز اغلب خنثي و بدون بازتاب و واکنش ظاهر ميشود. نمونهاش نقدهايي است که اين روزها در جامعه به مباحث مرتبط با حجاب مطرح است و مسائل مطرحشده
درباره مطالبات شکلگرفته به نام دختران خيابان انقلاب. موضوعي که حتي نمايندگان زن اصلاحطلب مجلس درباره آن نکاتي را مطرح کرده بودند.