مسئله ایران در هلسینکی
فریدون مجلسی
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در ادامه تور اروپایی خود و رسیدن به حساب شرکای ناتو، به فنلاند آمده است تا با ولادیمیر پوتین دیدار کند؛ دیداری که خلوت دوجانبه‌بودن آن انتقادهایی را هم در آمریکا برانگیخته است. درباره طرح «مسئله ایران» در این دیدار محافل سیاسی حدس‌های بسیاري زده و حتی تا حد میانجیگری روسیه و اردن، میان ایران و آمریکا پیش رفته‌اند. هم‌زمانی سفرهای دیپلماتیک مقامات ایران که با سفر اروپایی حسن روحانی برای جلب حمایت اروپا آغاز شد و به سفرها و دیدارهای محمدجواد ظریف انجامید که هم‌اکنون در هند برای اطمینان از ادامه روابط بازرگانی دوجانبه و به‌ویژه ادامه صادرات نفت تلاش می‌کند و نیز دیدار علی‌اکبر ولایتی با پوتین و هم‌زمانی آن با سفر بنیامین نتانیاهو به مسکو به این حدسیات دامن زده است. تا‌جایی‌که برخی مقامات در ایران تقاضای هرگونه میانجیگری یا گفت‌وگو با آمریکا را تکذیب کرده‌اند؛ اما وضعیت منطقه بحرانی است. درگیری‌های موشکی و بمباران میان غزه و اسرائیل در همین روزها تشدید شده است و موشک‌پراکنی در یمن نیز ادامه دارد.
هرچند در سوریه نیروهای دولتی استقرار خود را در مناطقی که تاکنون در اختیار شورشیان بود، تثبیت می‌کنند، برخورد تازه‌ای میان مستشاران ایرانی و حزب‌الله با اسرائیل گزارش نشده است و دقیقا همین منطقه است که چشم‌ها را به آن دوخته‌اند. در مذاکره دو اَبَرقدرت، تمایلات ایران یا رقبای آن در باب مطرح‌شدن یا نشدن مسئله ایران هرچه باشد، آنها که برای امور مهمی در زمینه امنیت منطقه گرد هم آمده‌اند، در این باب مذاکره خواهند کرد؛ به‌ویژه آنکه درباره امنیت اسرائیل میان آمریکا و روسیه توافق قدیمی وجود دارد. در این مذاکرات قطعا موضوع اوکراین و پیوستن کریمه به روسیه نیز مطرح می‌شود. روسیه مایل است پیوستن آن سرزمین روسی را به خاک خود قطعیت ببخشد و از قید تحریم‌های غربی نیز آزاد شود و همچنین خواهان ادامه بهره‌مندی از پایگاه دریایی‌اش در لاذقیه سوریه در دریای مدیترانه است. غرب هم به احتمال زیاد برای قبول تمنّیات روسیه و رسمیت‌دادن به آن بهایی می‌خواهد. به نظر می‌رسد این بها رفع تهدید موجودیت اسرائیل و رنگ غیرنظامی یا غیر تهدیدآمیز دادن به حضور ايران در سوریه خواهد بود. اینکه آنها چه تصمیمی را با توجه به چه امکاناتی بگیرند، یک
مسئله و اینکه جمهوری اسلامی تا چه اندازه و به چه بهایی پذیرای امیال آنان باشد، مسئله دیگری است.
نباید فراموش کرد که در شرایطی حاد به سر می‌بریم. سران نظامی غرب در دیدار ناتو درباره مسئله موشکی ایران اتفاق‌نظر داشتند، روس‌ها نیز متحد اسرائیل و خواهان رفع مسئله هستند. میان روسیه و آمریکا اختلافات و تنش‌های دیگری هم وجود دارد؛ اما برای روسیه فیصله‌دادن مسئله اوکراین مسئله اصلی است. ایران می‌تواند مانند گذشته ضمن ادامه حمایت از حقوق و مواضع فلسطینی‌ها در شرایط اعتدالی‌تر و غیرتهدیدآمیز و با التزام به قوانین بین‌المللی پیش از هرگونه عملکرد یا فشار بیشتر که راهبرد را مشکل می‌کند، با تضمین حداکثر منافع ملی در باب مسیر نفت و گاز و همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی منطقه‌ای، بدون مصالحه دوجانبه اما در شرایطی غیرمخاصمه‌‌آمیز فیصله‌ای به شرایط اجرائی برجام بدهد.
هلسینکی در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم مرکز مذاکرات و میثاق‌های صلح بوده است و کنفرانس امنیت و همکاری اروپا و پیمان هلسینکی الگوی مناسبی به شمار می‌رود و شاید با گزینش این شهر برای این مذاکرات به این نکته نظر داشته‌اند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در ادامه تور اروپایی خود و رسیدن به حساب شرکای ناتو، به فنلاند آمده است تا با ولادیمیر پوتین دیدار کند؛ دیداری که خلوت دوجانبه‌بودن آن انتقادهایی را هم در آمریکا برانگیخته است. درباره طرح «مسئله ایران» در این دیدار محافل سیاسی حدس‌های بسیاري زده و حتی تا حد میانجیگری روسیه و اردن، میان ایران و آمریکا پیش رفته‌اند. هم‌زمانی سفرهای دیپلماتیک مقامات ایران که با سفر اروپایی حسن روحانی برای جلب حمایت اروپا آغاز شد و به سفرها و دیدارهای محمدجواد ظریف انجامید که هم‌اکنون در هند برای اطمینان از ادامه روابط بازرگانی دوجانبه و به‌ویژه ادامه صادرات نفت تلاش می‌کند و نیز دیدار علی‌اکبر ولایتی با پوتین و هم‌زمانی آن با سفر بنیامین نتانیاهو به مسکو به این حدسیات دامن زده است. تا‌جایی‌که برخی مقامات در ایران تقاضای هرگونه میانجیگری یا گفت‌وگو با آمریکا را تکذیب کرده‌اند؛ اما وضعیت منطقه بحرانی است. درگیری‌های موشکی و بمباران میان غزه و اسرائیل در همین روزها تشدید شده است و موشک‌پراکنی در یمن نیز ادامه دارد.
هرچند در سوریه نیروهای دولتی استقرار خود را در مناطقی که تاکنون در اختیار شورشیان بود، تثبیت می‌کنند، برخورد تازه‌ای میان مستشاران ایرانی و حزب‌الله با اسرائیل گزارش نشده است و دقیقا همین منطقه است که چشم‌ها را به آن دوخته‌اند. در مذاکره دو اَبَرقدرت، تمایلات ایران یا رقبای آن در باب مطرح‌شدن یا نشدن مسئله ایران هرچه باشد، آنها که برای امور مهمی در زمینه امنیت منطقه گرد هم آمده‌اند، در این باب مذاکره خواهند کرد؛ به‌ویژه آنکه درباره امنیت اسرائیل میان آمریکا و روسیه توافق قدیمی وجود دارد. در این مذاکرات قطعا موضوع اوکراین و پیوستن کریمه به روسیه نیز مطرح می‌شود. روسیه مایل است پیوستن آن سرزمین روسی را به خاک خود قطعیت ببخشد و از قید تحریم‌های غربی نیز آزاد شود و همچنین خواهان ادامه بهره‌مندی از پایگاه دریایی‌اش در لاذقیه سوریه در دریای مدیترانه است. غرب هم به احتمال زیاد برای قبول تمنّیات روسیه و رسمیت‌دادن به آن بهایی می‌خواهد. به نظر می‌رسد این بها رفع تهدید موجودیت اسرائیل و رنگ غیرنظامی یا غیر تهدیدآمیز دادن به حضور ايران در سوریه خواهد بود. اینکه آنها چه تصمیمی را با توجه به چه امکاناتی بگیرند، یک
مسئله و اینکه جمهوری اسلامی تا چه اندازه و به چه بهایی پذیرای امیال آنان باشد، مسئله دیگری است.
نباید فراموش کرد که در شرایطی حاد به سر می‌بریم. سران نظامی غرب در دیدار ناتو درباره مسئله موشکی ایران اتفاق‌نظر داشتند، روس‌ها نیز متحد اسرائیل و خواهان رفع مسئله هستند. میان روسیه و آمریکا اختلافات و تنش‌های دیگری هم وجود دارد؛ اما برای روسیه فیصله‌دادن مسئله اوکراین مسئله اصلی است. ایران می‌تواند مانند گذشته ضمن ادامه حمایت از حقوق و مواضع فلسطینی‌ها در شرایط اعتدالی‌تر و غیرتهدیدآمیز و با التزام به قوانین بین‌المللی پیش از هرگونه عملکرد یا فشار بیشتر که راهبرد را مشکل می‌کند، با تضمین حداکثر منافع ملی در باب مسیر نفت و گاز و همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی منطقه‌ای، بدون مصالحه دوجانبه اما در شرایطی غیرمخاصمه‌‌آمیز فیصله‌ای به شرایط اجرائی برجام بدهد.
هلسینکی در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم مرکز مذاکرات و میثاق‌های صلح بوده است و کنفرانس امنیت و همکاری اروپا و پیمان هلسینکی الگوی مناسبی به شمار می‌رود و شاید با گزینش این شهر برای این مذاکرات به این نکته نظر داشته‌اند.