حركت به سمت توسعه پايدار سيستان و بلوچستان
علی لطفی.مدیر کل دفتر فنی و مهندسی حوضههای آبریز فلات مرکزی، قرهقوم و مرز شرقی شرکت مدیریت منابع آب ایران
اهمیت راهبردی استان سیستان و بلوچستان، اجرای طرحهای توسعه و تأمین منابع آب را به امری اجتنابناپذیر مبدل کرده است. بخش آب وزارت نیرو درحالحاضر از محل اعتبارات ملی و استانی، احداث چهار سد، 11 پروژه شبکه آبیاری و زهکشی و دو طرح تأمین آب را در دست اجرا دارد. همچنین احداث 14 طرح سدسازی، پنج طرح آبیاری و زهکشی و هشت طرح تأمین آب و آبرسانی در دست مطالعه است. این در حالی است که اکنون 25 سد مخزنی، تغذیهای و انحرافی و سه طرح شبکه آبیاری و زهکشی در اين استان در دست بهرهبرداری است. دکتر رضا اردکانیان، وزیر نیرو، پنجشنبه با حضور در استان سیستان و بلوچستان از دو طرح مهم آبی که نقش ارزندهای در سازگاری با کمآبی در این استان دارند، بازدید کرد. طرح اول احداث سازه كنترلي بين سد چاهنيمه يك به سد چاهنیمه سه بود. سازه كنترلي چاهنيمه يك به سه در راستاي بهرهبرداري بهينه و ارتباط هدفمند بين مخازن چاهنيمه بهمنظور كاهش تبخير و تفكيك تخصيص آب شرب و كشاورزي طراحي شده است تا در مواقع كمآبي مخازن كه ارتباط بين دو مخزن يك و سه قطع ميشود، بتواند ارتباط چاهنيمه را برقرار كند، اين سازه بهصورت كفبند دريچهدار روي كانال
ارتباطي بين چاهنيمهها و بهمنظور تخليه مخزن سه احداث ميشود، اين طرح در كنار رودخانه سيستان در حال اجراست و داراي مشخصات فني خاكبرداري و سنگبری به عمق 20 متر، به حجم تقريبي يكميليونو 650 هزارمترمكعب است. همچنين احداث كانال خاكي به طول حدود هزارو 100 متر و عرض كف ٣٥ متر با اجراي ديوار آببند، پوشش گابيوني به طول ١٨متر و ارتفاع ١٢ متر و اجراي پايانههاي بتوني و دريچههاي كشويي از مهمترين مشخصات اين طرح است. اين طرح تاكنون ٧٤ درصد پيشرفت فيزيكي داشته است.
دومین طرح احداث ايستگاه پمپاژ مرده چاهنيمه چهارم در سيستان بود که با ٦٧ درصد پيشرفت فيزيكي در حال اجراست. اين طرح با توجه به مطالعات منابع آب و همچنين محدوديتهاي ناشي از پروتكل هيرمند و از سوي ديگر تغییرات عمده مكانيسم توزيع و مصرف آب در سطح دشت سيستان در قالب طرح آبياري دشت سيستان، موسوم به طرح 46 هزار هكتاري در دستور كار وزارت نيرو قرار گرفت و درحالحاضر در مرحله اجرا قرار دارد.
اين طرح میتواند در تراز آب بالاتر از درياچه بين رقوم ٤٨٠ عمل كند و پمپها وارد مدار شوند تا ١٤٠ ميليون مترمكعب آب را كه در مخزن چاهنيمه چهارم بهعنوان حجم مرده باقي مانده است، به كانال خروجي مستقل اين چاهنيمه برسانند. به اين ترتيب در فصل كمآبي اين آب به مصرف آب كشاورزي خواهد رسيد و از طرفي نيز قادر است بخشی از آب مورد نياز ايستگاه پمپاژ طرح ٤٦ هزار هكتاري دشت سيستان را تأمين كند.
اين طرح شامل سه مؤلفه سازهاي جداگانه، سازه تركيبي، خاكي، بتوني و فلزي است. از ديگر مشخصات فني اين طرح ميتوان ايستگاه پمپاژ با وسعت حدود ١٨٠ مترمربع و كانال خاكي انتقال آب خروجي ايستگاه با پهناي بستر ٩ متر و طول حدود دوهزارو 240 متر و سرريز بتوني روي كانال تقرب در بالادست محل اتصال به كانال تقرب را نام برد.
اهمیت راهبردی استان سیستان و بلوچستان، اجرای طرحهای توسعه و تأمین منابع آب را به امری اجتنابناپذیر مبدل کرده است. بخش آب وزارت نیرو درحالحاضر از محل اعتبارات ملی و استانی، احداث چهار سد، 11 پروژه شبکه آبیاری و زهکشی و دو طرح تأمین آب را در دست اجرا دارد. همچنین احداث 14 طرح سدسازی، پنج طرح آبیاری و زهکشی و هشت طرح تأمین آب و آبرسانی در دست مطالعه است. این در حالی است که اکنون 25 سد مخزنی، تغذیهای و انحرافی و سه طرح شبکه آبیاری و زهکشی در اين استان در دست بهرهبرداری است. دکتر رضا اردکانیان، وزیر نیرو، پنجشنبه با حضور در استان سیستان و بلوچستان از دو طرح مهم آبی که نقش ارزندهای در سازگاری با کمآبی در این استان دارند، بازدید کرد. طرح اول احداث سازه كنترلي بين سد چاهنيمه يك به سد چاهنیمه سه بود. سازه كنترلي چاهنيمه يك به سه در راستاي بهرهبرداري بهينه و ارتباط هدفمند بين مخازن چاهنيمه بهمنظور كاهش تبخير و تفكيك تخصيص آب شرب و كشاورزي طراحي شده است تا در مواقع كمآبي مخازن كه ارتباط بين دو مخزن يك و سه قطع ميشود، بتواند ارتباط چاهنيمه را برقرار كند، اين سازه بهصورت كفبند دريچهدار روي كانال
ارتباطي بين چاهنيمهها و بهمنظور تخليه مخزن سه احداث ميشود، اين طرح در كنار رودخانه سيستان در حال اجراست و داراي مشخصات فني خاكبرداري و سنگبری به عمق 20 متر، به حجم تقريبي يكميليونو 650 هزارمترمكعب است. همچنين احداث كانال خاكي به طول حدود هزارو 100 متر و عرض كف ٣٥ متر با اجراي ديوار آببند، پوشش گابيوني به طول ١٨متر و ارتفاع ١٢ متر و اجراي پايانههاي بتوني و دريچههاي كشويي از مهمترين مشخصات اين طرح است. اين طرح تاكنون ٧٤ درصد پيشرفت فيزيكي داشته است.
دومین طرح احداث ايستگاه پمپاژ مرده چاهنيمه چهارم در سيستان بود که با ٦٧ درصد پيشرفت فيزيكي در حال اجراست. اين طرح با توجه به مطالعات منابع آب و همچنين محدوديتهاي ناشي از پروتكل هيرمند و از سوي ديگر تغییرات عمده مكانيسم توزيع و مصرف آب در سطح دشت سيستان در قالب طرح آبياري دشت سيستان، موسوم به طرح 46 هزار هكتاري در دستور كار وزارت نيرو قرار گرفت و درحالحاضر در مرحله اجرا قرار دارد.
اين طرح میتواند در تراز آب بالاتر از درياچه بين رقوم ٤٨٠ عمل كند و پمپها وارد مدار شوند تا ١٤٠ ميليون مترمكعب آب را كه در مخزن چاهنيمه چهارم بهعنوان حجم مرده باقي مانده است، به كانال خروجي مستقل اين چاهنيمه برسانند. به اين ترتيب در فصل كمآبي اين آب به مصرف آب كشاورزي خواهد رسيد و از طرفي نيز قادر است بخشی از آب مورد نياز ايستگاه پمپاژ طرح ٤٦ هزار هكتاري دشت سيستان را تأمين كند.
اين طرح شامل سه مؤلفه سازهاي جداگانه، سازه تركيبي، خاكي، بتوني و فلزي است. از ديگر مشخصات فني اين طرح ميتوان ايستگاه پمپاژ با وسعت حدود ١٨٠ مترمربع و كانال خاكي انتقال آب خروجي ايستگاه با پهناي بستر ٩ متر و طول حدود دوهزارو 240 متر و سرريز بتوني روي كانال تقرب در بالادست محل اتصال به كانال تقرب را نام برد.