بحران پشت دروازه شهر

شهری که نماد اقتصاد و تمدن در جهان عرب به حساب می‌آید، این روزها حال و روز خوشی ندارد و گزارش‌ها حاکی از آن است که «شهر طلا» در حال ورود به روزهای سختی است که می‌تواند معادلات منطقه‌ای را دچار تغییر کند. شهر دوبی برای دو دهه کانون جذب سرمایه در منطقه خاورمیانه بود، اما اکنون با تشدید آشوب در خاورمیانه، زبانه‌های آتش بحران‌های سیاسی-امنیتی منطقه کم‌کم دامن این شهر را نیز گرفته است و دور از انتظار نیست که این بحران‌ها تأثیری منفی و دشوار برای آینده این دولت-شهر عربی داشته باشند. در همین زمینه وب‌سایت «امارات 71» در گزارشی به بررسی شرایط جدید در شهر دوبی پرداخته و نوشته است: «شهر دوبی در شرایط جدید با چالش‌هایی ساختاری مواجه شده است که آینده تجاری این شهر را تهدید می‌کند». هرچند امارات 71 در گزارش خود با صراحت ننوشته است که منظورش از چالش‌های «ساختاری چیست»! اما می‌توان حدس زد که منظور همان سیاست‌های تهاجمی محمد‌ بن ‌زاید، ولیعهد ابوظبی است که به‌نوعی دوبی و محمد‌ بن ‌راشد، حاکم این شهر، را رقیب خود می‌داند. برخی بر این باورند که سیاست‌های تهاجمی امارت ابوظبی و شخص محمد بن زاید بیشترین هزینه را برای امارت دوبی درپی داشته است؛ به‌طوری‌که ابوظبی به‌دلیل وابستگی اقتصادش به نفت حتی با تشدید بحران‌های سیاسی-امنیتی درصورتی‌که صادرات بیش از دومیلیون بشکه‌ای آن در روز آسیب نبیند، عملا دچار مشکلی نخواهد شد، اما در مقابل، دوبی به دلیل اینکه شهری تجاری و توریستی است، به‌شدت از هر گونه آشوب و بحران لطمه می‌بیند. در همین زمینه، جیم‌ گرین، اقتصاددان انگلیسی و نویسنده کتاب «شهر طلا؛ رؤیای سرمایه‌داری»، درباره شهر دوبی می‌گوید، حاکمان دوبی به‌دلیل رابطه دوستانه با تمام طرف‌های منطقه‌ای در خاورمیانه شهره بودند، اما بعد از بحران قطر و خروج بخش مهمی از سرمایه‌های این کشور از امارات و همچنین توقف صادرات مجدد به قطر، این شهر زیان قابل‌توجهی را تجربه کرده است که آثار آن غیرقابل چشم‌پوشی است. بنا بر گزارش روزنامه العربی الجدید، بعد از محاصره چهار کشور سعودی، مصر، امارات و بحرین علیه قطر، بالغ بر 5.8‌ میلیارد زیان اقتصادی بر دوبی وارد شده است که بالاترین زیان تجاری در میان کشورهای تحریم‌کننده بوده است. عربستان سه‌میلیارد از تجارت خود با قطر را از دست داد و مصر هم با اخراج 300‌هزار نیروی کاری که در دوحه داشت، از درآمد حدود یک‌میلیارد دلاری این کارگران محروم شد و ابوظبی هم تجارت قابل‌توجهی با دوحه نداشت، اما این دوبی بود که نزدیک به شش ‌میلیارد دلار زیان کرده و هنوز مقصدی برای جبران این حجم از تبادل تجاری نیافته است. از سوی دیگر، اقدامات ماجراجویانه و متهورانه محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی -که با تشدید بیماری شیخ خلیفه حاکم این دولت-شهر قدرت روزافزونی یافته و زمام امور را در کل امارات به دست گرفته است و با توجه به ثروت نفتی توانسته قدرت خود را در دیگر امارت‌های فدرال افزایش دهد- باعث شده است که به جایگاه خاص اقتصادی دوبی لطمه جدی وارد ‌آید. برای نمونه، عمان یکی‌دیگر از شرکای اقتصادی دوبی است که به‌دلیل همراهی‌نکردن با سعودی و امارات در تحریم قطر، هدف فشارهای ابوظبی و ریاض قرار دارد و حالا همین فشارها در حال اثرگذاری بر تجارت دوبی با عمان است و از سوی دیگر، عمان و قطر هم هم‌زمان درحال توسعه مبادلات دوجانبه خود هستند و در این میان، دوبی است که فرصت‌های اقتصادی خود را در منطقه از دست می‌دهد. مسئله ایران هم بحرانی دیگر برای دوبی است؛ چراکه ایرانیان برای سال‌های متمادی (بیش از 40 سال) در این شهر به تجارت و فعالیت‌های اقتصادی مشغول بودند و حتی در دهه دوم قرن میلادی حجم تبادلات تا نزدیک 25‌میلیارد دلار رسید؛ اما اکنون آمریکا با همکاری ابوظبی، دوبی را برای اخراج ایرانیان و کاهش حضور تجار و بازرگانان ایرانی تحت فشار قرار داده است. فشارهای آمریکا و ابوظبی منجر به این شده که تجارت دو طرف تا سقف زیر 15‌میلیارد دلار کاهش یابد و در اینجا نیز هزینه مقابله با ایران بیش از همه از جیب دوبی در حال پرداخت‌شدن است. بحران در یمن هم ریسک تجارت در دوبی را افزایش داده است و سرمایه‌گذاران غربی و شرقی تمایل ندارند در جایی که ممکن است هدف اصابت موشک‌های یمنی یا بمباران پهپهادها قرار بگیرند، دارایی‌های خود را سرمایه‌گذاری کنند. این توقف سرمایه‌گذاری در کنار مهاجرت معکوس از دوبی منجر به این شده که نشانه‌های رکود با سرعت نمایان شود. در همین زمینه وب‌سایت دیپلماسی مدرن هم در گزارشی با تشبیه اقتصاد دوبی به «بستنی زیر آفتاب» تأکید کرد، خلاف تبلیغات رسانه‌های اماراتی، شرایط اقتصادی دوبی مساعد نیست. حجم بالای چک‌های برگشتی در ماه‌های اخیر در دوبی (26‌میلیارد درهم) نشان از شرایط اقتصادی تجار این شهر دارد که بی‌سابقه است. همچنین ادامه خروج خانواده‌ها و خروج 28هزار کودک از مدارس دوبی نشانه‌ای دیگر از تسریع در مهاجرت معکوس از دوبی است و همچنین 23‌هزار خط تلفن در این شهر لغو شده‌اند. زمانی که با این جزئیات درباره دوبی مواجه می‌شویم، درک خواهیم کرد که چرا «ضاحی خلفان»، رئیس پلیس اسبق دوبی، در توییتی خواستار حمایت همه دوستداران دوبی برای حل مشکلات این شهر شده بود.

شهری که نماد اقتصاد و تمدن در جهان عرب به حساب می‌آید، این روزها حال و روز خوشی ندارد و گزارش‌ها حاکی از آن است که «شهر طلا» در حال ورود به روزهای سختی است که می‌تواند معادلات منطقه‌ای را دچار تغییر کند. شهر دوبی برای دو دهه کانون جذب سرمایه در منطقه خاورمیانه بود، اما اکنون با تشدید آشوب در خاورمیانه، زبانه‌های آتش بحران‌های سیاسی-امنیتی منطقه کم‌کم دامن این شهر را نیز گرفته است و دور از انتظار نیست که این بحران‌ها تأثیری منفی و دشوار برای آینده این دولت-شهر عربی داشته باشند. در همین زمینه وب‌سایت «امارات 71» در گزارشی به بررسی شرایط جدید در شهر دوبی پرداخته و نوشته است: «شهر دوبی در شرایط جدید با چالش‌هایی ساختاری مواجه شده است که آینده تجاری این شهر را تهدید می‌کند». هرچند امارات 71 در گزارش خود با صراحت ننوشته است که منظورش از چالش‌های «ساختاری چیست»! اما می‌توان حدس زد که منظور همان سیاست‌های تهاجمی محمد‌ بن ‌زاید، ولیعهد ابوظبی است که به‌نوعی دوبی و محمد‌ بن ‌راشد، حاکم این شهر، را رقیب خود می‌داند. برخی بر این باورند که سیاست‌های تهاجمی امارت ابوظبی و شخص محمد بن زاید بیشترین هزینه را برای امارت دوبی درپی داشته است؛ به‌طوری‌که ابوظبی به‌دلیل وابستگی اقتصادش به نفت حتی با تشدید بحران‌های سیاسی-امنیتی درصورتی‌که صادرات بیش از دومیلیون بشکه‌ای آن در روز آسیب نبیند، عملا دچار مشکلی نخواهد شد، اما در مقابل، دوبی به دلیل اینکه شهری تجاری و توریستی است، به‌شدت از هر گونه آشوب و بحران لطمه می‌بیند. در همین زمینه، جیم‌ گرین، اقتصاددان انگلیسی و نویسنده کتاب «شهر طلا؛ رؤیای سرمایه‌داری»، درباره شهر دوبی می‌گوید، حاکمان دوبی به‌دلیل رابطه دوستانه با تمام طرف‌های منطقه‌ای در خاورمیانه شهره بودند، اما بعد از بحران قطر و خروج بخش مهمی از سرمایه‌های این کشور از امارات و همچنین توقف صادرات مجدد به قطر، این شهر زیان قابل‌توجهی را تجربه کرده است که آثار آن غیرقابل چشم‌پوشی است. بنا بر گزارش روزنامه العربی الجدید، بعد از محاصره چهار کشور سعودی، مصر، امارات و بحرین علیه قطر، بالغ بر 5.8‌ میلیارد زیان اقتصادی بر دوبی وارد شده است که بالاترین زیان تجاری در میان کشورهای تحریم‌کننده بوده است. عربستان سه‌میلیارد از تجارت خود با قطر را از دست داد و مصر هم با اخراج 300‌هزار نیروی کاری که در دوحه داشت، از درآمد حدود یک‌میلیارد دلاری این کارگران محروم شد و ابوظبی هم تجارت قابل‌توجهی با دوحه نداشت، اما این دوبی بود که نزدیک به شش ‌میلیارد دلار زیان کرده و هنوز مقصدی برای جبران این حجم از تبادل تجاری نیافته است. از سوی دیگر، اقدامات ماجراجویانه و متهورانه محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی -که با تشدید بیماری شیخ خلیفه حاکم این دولت-شهر قدرت روزافزونی یافته و زمام امور را در کل امارات به دست گرفته است و با توجه به ثروت نفتی توانسته قدرت خود را در دیگر امارت‌های فدرال افزایش دهد- باعث شده است که به جایگاه خاص اقتصادی دوبی لطمه جدی وارد ‌آید. برای نمونه، عمان یکی‌دیگر از شرکای اقتصادی دوبی است که به‌دلیل همراهی‌نکردن با سعودی و امارات در تحریم قطر، هدف فشارهای ابوظبی و ریاض قرار دارد و حالا همین فشارها در حال اثرگذاری بر تجارت دوبی با عمان است و از سوی دیگر، عمان و قطر هم هم‌زمان درحال توسعه مبادلات دوجانبه خود هستند و در این میان، دوبی است که فرصت‌های اقتصادی خود را در منطقه از دست می‌دهد. مسئله ایران هم بحرانی دیگر برای دوبی است؛ چراکه ایرانیان برای سال‌های متمادی (بیش از 40 سال) در این شهر به تجارت و فعالیت‌های اقتصادی مشغول بودند و حتی در دهه دوم قرن میلادی حجم تبادلات تا نزدیک 25‌میلیارد دلار رسید؛ اما اکنون آمریکا با همکاری ابوظبی، دوبی را برای اخراج ایرانیان و کاهش حضور تجار و بازرگانان ایرانی تحت فشار قرار داده است. فشارهای آمریکا و ابوظبی منجر به این شده که تجارت دو طرف تا سقف زیر 15‌میلیارد دلار کاهش یابد و در اینجا نیز هزینه مقابله با ایران بیش از همه از جیب دوبی در حال پرداخت‌شدن است. بحران در یمن هم ریسک تجارت در دوبی را افزایش داده است و سرمایه‌گذاران غربی و شرقی تمایل ندارند در جایی که ممکن است هدف اصابت موشک‌های یمنی یا بمباران پهپهادها قرار بگیرند، دارایی‌های خود را سرمایه‌گذاری کنند. این توقف سرمایه‌گذاری در کنار مهاجرت معکوس از دوبی منجر به این شده که نشانه‌های رکود با سرعت نمایان شود. در همین زمینه وب‌سایت دیپلماسی مدرن هم در گزارشی با تشبیه اقتصاد دوبی به «بستنی زیر آفتاب» تأکید کرد، خلاف تبلیغات رسانه‌های اماراتی، شرایط اقتصادی دوبی مساعد نیست. حجم بالای چک‌های برگشتی در ماه‌های اخیر در دوبی (26‌میلیارد درهم) نشان از شرایط اقتصادی تجار این شهر دارد که بی‌سابقه است. همچنین ادامه خروج خانواده‌ها و خروج 28هزار کودک از مدارس دوبی نشانه‌ای دیگر از تسریع در مهاجرت معکوس از دوبی است و همچنین 23‌هزار خط تلفن در این شهر لغو شده‌اند. زمانی که با این جزئیات درباره دوبی مواجه می‌شویم، درک خواهیم کرد که چرا «ضاحی خلفان»، رئیس پلیس اسبق دوبی، در توییتی خواستار حمایت همه دوستداران دوبی برای حل مشکلات این شهر شده بود.