سفر محمدبنسلمان به کويت در قامت وليعهد عربستان
ايران و نفت روي ميز مذاکره
محمدبنسلمان روز گذشته براي نخستينبار در جايگاه وليعهد عربستان به کويت سفر کرد تا با امير اين کشور و ديگر مقامهاي بلندپايه کويت ديدار و مذاکره کند. آخرين سفر سلمان به کويت سه سال پيش بهعنوان جانشين وليعهد عربستان بود. در اين سه سال تحولات زيادي در منطقه رخ داد و اين تغييرات از جمله بحران يمن، تنش ميان عربستان و قطر و نيز تبعات خروج ايالات متحده از برجام و آغاز قريبالوقوع دور دوم تحريمهاي آمريكا عليه ايران از جمله مهمترين موضوعات مذاکره وليعهد عربستان و پادشاه کويت و ديگر مقامهاي بلندپايه اين کشور به شمار ميآيند.
سفر محمدبنسلمان همزمان شده با فشارهاي دونالد ترامپ، رئيسجمهوري آمريكا، براي افزايش توليد نفت با توجه به تحريم نفتي ايران. رئيسجمهوري آمريكا تلاش ميکند متحدان خود را متقاعد كند تا با افزايش توليد نفت و جبران کاهش صادرات نفت ايران، قيمت نفت کاهش يابد و اقتصاد آمريكا تحت تأثير تحريم نفتي ايران قرار نگيرد. بنابراين اين سفر به سبب موضوع نفتي و تلاش براي حل اختلافات نفتي کويت و عربستان است، زيرا رياض نميتواند همه خواستههاي ترامپ براي افزايش توليد نفت بهمنظور پايينآمدن قيمت را برآورده کند و بايد به حل اختلافات با کويت و ازسرگيري توليد مشترک از ميادين «الخفجي» و «الوفره» با ۵۰۰ هزار بشکه در روز روي آورد. پس عربستان با توجه به برنامهاش براي افزايش توليد نفت قصد دارد نظر مثبت کويت را براي بهرهبرداري مجدد از اين ميادين مشترک جلب کند. عربستان و کويت در ماه جولاي 2018 براي تقويت مناسبات اقتصادي خود شوراي همکاري تشکيل دادند و انتظار ميرود در اين سفر بر سر اجراي پروژههاي مشترک و سرمايهگذاري در حوزههاي مختلف مذاکراتي جديتر انجام شود. در ماه آگوست نيز وزير نفت کويت از قرارداد توسعه ميادين نفتي مشترک با
عربستان و عراق خبر داد.
از سوي ديگر، عربستان و آمريكا ميخواهند ديگر کشورهاي عرب همپيمان خود را براي اتخاذ موضعي متحد عليه ايران با خود همراه کنند. بااينحال بعيد است کويت با موضع افراطي رياض عليه تهران همراه شود. کويت با وجود فراخواندن سفير خود از تهران بر سر ادعاي حمايت ايران از گروههاي شبهنظامي و نيز اعتراض به تهران نسبت به حمله به سفارت عربستان در ايران، همواره تلاش کرده بر تنشها در رابطه خود با ايران نيفزايد و موضعي نسبتا مستقل از عربستان اتخاذ کند. رايزنيهاي آمريكا براي ايجاد نيروي نظامي مشترک عربي شامل شش کشور عضو شوراي همکاري با همراهي اردن و مصر نيز از ديگر موضوعات مورد مذاکره در کويت است.
در مسير ايجاد ناتوي عربي مانعي وجود دارد که ايالات متحده خواستار رفع آن شده است. قطع رابطه عربستان با همراهي امارات متحده عربي و بحرين با قطر باعث ايجاد تنش و دودستگي در شوراي همکاري خليج فارس شده و مانع از بهنتيجهرسيدن مذاکرات براي ايجاد پيمان مشترک نظامي- امنيتي عربي خواهد شد. از سوي ديگر تنش با قطر تاکنون نهتنها سود چنداني براي عربستان نداشته، بلکه با توجه به برنامه رياض براي افزايش توليد نفت و همچنين جبران کسري بودجه با توجه به جنگ پرهزينه يمن، رياض نياز دارد تنشها را در منطقه کاهش دهد. بر همين اساس احتمال داده ميشود عربستان از برخي شروط خود براي عاديسازي روابط با قطر کوتاه بیاید تا کويت تلاشهاي خود براي ميانجيگري ميان رياض و دوحه را از سر بگيرد.
حملات الجبير به قطر
بااينحال عادل الجبير، وزير خارجه عربستان، در سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تأکيد کرد ادامه تحريمها اجتنابناپذير است و بايد ادامه يابد. او در بخشي از سخنان خود گفت: «حاکميت عربستان خط قرمز ماست و مداخله در امورمان را نميپذيريم. مأموريت ما بر پايه شراکت صادقانه با جهان است تا بتوان در صلح و ثبات زندگي کرد». عادل الجبير باز هم قطر را به حمايت از تروريسم متهم کرد و گفت: «اقدامات قطر بهدليل حمايت از تروريسم و پناهدادن به گروههاي افراطي نشان ميدهد رياض براي تحريم قطر تصميم درستي اتخاذ کرده و گريزي از تحريم اين کشور وجود ندارد. حکومت قطر از جداييطلبان در امارات، عربستان، بحرين و کويت با هدف ايجاد مشکلاتي براي اين دولتها و ايجاد بيثباتي در آنها حمايت ميکند. رهبران قطر به افراطگرايان و تروريستها اجازه ميدهند تا با حضور در شبکههاي تلويزيوني به توجيه حملات انتحاري بپردازند». انتقادهاي تند وزير خارجه عربستان در مجمع عمومي سازمان ملل با واکنش همتاي قطرياش روبهرو شد. وزير خارجه قطر تأکيد کرد اين کشور قادر است تا ابد براي کاهش تنش در منطقه صبر کند، اما تلاش ميکند با موضعگيريهاي منطقي به
مقابله با چالشها بپردازد. محمدبنعبدالرحمان آلثاني، وزير خارجه قطر، با اشاره به بحران ايجادشده در شوراي همکاري خليج فارس و در پاسخ به اظهارات عادل الجبير مبني بر اينکه: «عربستان ميتواند 10 يا حتي 50 سال با شرايط فعلي به قطع رابطه با قطر ادامه دهد»، گفت: «هيچکسي نميداند سال آينده چه چيزي را حتي براي عربستان و متحدانش رقم ميزند، به اين ترتيب نميتوانيم پيشبيني کنيم در 10 يا 50 سال آينده چه اتفاقي خواهد افتاد. راه درست اين است که با منطق درباره دشمنيها و اختلافها گفتوگو و با چالشهاي منطقه مقابله کرد».
محمدبنسلمان روز گذشته براي نخستينبار در جايگاه وليعهد عربستان به کويت سفر کرد تا با امير اين کشور و ديگر مقامهاي بلندپايه کويت ديدار و مذاکره کند. آخرين سفر سلمان به کويت سه سال پيش بهعنوان جانشين وليعهد عربستان بود. در اين سه سال تحولات زيادي در منطقه رخ داد و اين تغييرات از جمله بحران يمن، تنش ميان عربستان و قطر و نيز تبعات خروج ايالات متحده از برجام و آغاز قريبالوقوع دور دوم تحريمهاي آمريكا عليه ايران از جمله مهمترين موضوعات مذاکره وليعهد عربستان و پادشاه کويت و ديگر مقامهاي بلندپايه اين کشور به شمار ميآيند.
سفر محمدبنسلمان همزمان شده با فشارهاي دونالد ترامپ، رئيسجمهوري آمريكا، براي افزايش توليد نفت با توجه به تحريم نفتي ايران. رئيسجمهوري آمريكا تلاش ميکند متحدان خود را متقاعد كند تا با افزايش توليد نفت و جبران کاهش صادرات نفت ايران، قيمت نفت کاهش يابد و اقتصاد آمريكا تحت تأثير تحريم نفتي ايران قرار نگيرد. بنابراين اين سفر به سبب موضوع نفتي و تلاش براي حل اختلافات نفتي کويت و عربستان است، زيرا رياض نميتواند همه خواستههاي ترامپ براي افزايش توليد نفت بهمنظور پايينآمدن قيمت را برآورده کند و بايد به حل اختلافات با کويت و ازسرگيري توليد مشترک از ميادين «الخفجي» و «الوفره» با ۵۰۰ هزار بشکه در روز روي آورد. پس عربستان با توجه به برنامهاش براي افزايش توليد نفت قصد دارد نظر مثبت کويت را براي بهرهبرداري مجدد از اين ميادين مشترک جلب کند. عربستان و کويت در ماه جولاي 2018 براي تقويت مناسبات اقتصادي خود شوراي همکاري تشکيل دادند و انتظار ميرود در اين سفر بر سر اجراي پروژههاي مشترک و سرمايهگذاري در حوزههاي مختلف مذاکراتي جديتر انجام شود. در ماه آگوست نيز وزير نفت کويت از قرارداد توسعه ميادين نفتي مشترک با
عربستان و عراق خبر داد.
از سوي ديگر، عربستان و آمريكا ميخواهند ديگر کشورهاي عرب همپيمان خود را براي اتخاذ موضعي متحد عليه ايران با خود همراه کنند. بااينحال بعيد است کويت با موضع افراطي رياض عليه تهران همراه شود. کويت با وجود فراخواندن سفير خود از تهران بر سر ادعاي حمايت ايران از گروههاي شبهنظامي و نيز اعتراض به تهران نسبت به حمله به سفارت عربستان در ايران، همواره تلاش کرده بر تنشها در رابطه خود با ايران نيفزايد و موضعي نسبتا مستقل از عربستان اتخاذ کند. رايزنيهاي آمريكا براي ايجاد نيروي نظامي مشترک عربي شامل شش کشور عضو شوراي همکاري با همراهي اردن و مصر نيز از ديگر موضوعات مورد مذاکره در کويت است.
در مسير ايجاد ناتوي عربي مانعي وجود دارد که ايالات متحده خواستار رفع آن شده است. قطع رابطه عربستان با همراهي امارات متحده عربي و بحرين با قطر باعث ايجاد تنش و دودستگي در شوراي همکاري خليج فارس شده و مانع از بهنتيجهرسيدن مذاکرات براي ايجاد پيمان مشترک نظامي- امنيتي عربي خواهد شد. از سوي ديگر تنش با قطر تاکنون نهتنها سود چنداني براي عربستان نداشته، بلکه با توجه به برنامه رياض براي افزايش توليد نفت و همچنين جبران کسري بودجه با توجه به جنگ پرهزينه يمن، رياض نياز دارد تنشها را در منطقه کاهش دهد. بر همين اساس احتمال داده ميشود عربستان از برخي شروط خود براي عاديسازي روابط با قطر کوتاه بیاید تا کويت تلاشهاي خود براي ميانجيگري ميان رياض و دوحه را از سر بگيرد.
حملات الجبير به قطر
بااينحال عادل الجبير، وزير خارجه عربستان، در سخنراني خود در مجمع عمومي سازمان ملل متحد تأکيد کرد ادامه تحريمها اجتنابناپذير است و بايد ادامه يابد. او در بخشي از سخنان خود گفت: «حاکميت عربستان خط قرمز ماست و مداخله در امورمان را نميپذيريم. مأموريت ما بر پايه شراکت صادقانه با جهان است تا بتوان در صلح و ثبات زندگي کرد». عادل الجبير باز هم قطر را به حمايت از تروريسم متهم کرد و گفت: «اقدامات قطر بهدليل حمايت از تروريسم و پناهدادن به گروههاي افراطي نشان ميدهد رياض براي تحريم قطر تصميم درستي اتخاذ کرده و گريزي از تحريم اين کشور وجود ندارد. حکومت قطر از جداييطلبان در امارات، عربستان، بحرين و کويت با هدف ايجاد مشکلاتي براي اين دولتها و ايجاد بيثباتي در آنها حمايت ميکند. رهبران قطر به افراطگرايان و تروريستها اجازه ميدهند تا با حضور در شبکههاي تلويزيوني به توجيه حملات انتحاري بپردازند». انتقادهاي تند وزير خارجه عربستان در مجمع عمومي سازمان ملل با واکنش همتاي قطرياش روبهرو شد. وزير خارجه قطر تأکيد کرد اين کشور قادر است تا ابد براي کاهش تنش در منطقه صبر کند، اما تلاش ميکند با موضعگيريهاي منطقي به
مقابله با چالشها بپردازد. محمدبنعبدالرحمان آلثاني، وزير خارجه قطر، با اشاره به بحران ايجادشده در شوراي همکاري خليج فارس و در پاسخ به اظهارات عادل الجبير مبني بر اينکه: «عربستان ميتواند 10 يا حتي 50 سال با شرايط فعلي به قطع رابطه با قطر ادامه دهد»، گفت: «هيچکسي نميداند سال آينده چه چيزي را حتي براي عربستان و متحدانش رقم ميزند، به اين ترتيب نميتوانيم پيشبيني کنيم در 10 يا 50 سال آينده چه اتفاقي خواهد افتاد. راه درست اين است که با منطق درباره دشمنيها و اختلافها گفتوگو و با چالشهاي منطقه مقابله کرد».