تروریسم امروزی
آنچه امروزه حول مفهوم تروریسم شکل گرفته است از فردای حملات یازده سپتامبر آغاز شد و روزبهروز معنای خاصتری یافت. مفهوم تروریسم منحصر شد به اراده و عملی که به حریم منافع دولتها حمله میکند و تاریخ و بستر رعب و خشونت فراگیر جهان امروز و محرکههای اصلی آن از نظر پنهان ماند. در این سالها مساله تروريسم و ترس از آن در قالب «جنگ عليه ترور» همه جهان را فراگرفته است. با تغيير موقعيت انضمامي و کاربرد واژه «ترور» در قرن جديد، ترور که پيش از اين نماد عصیان و شورش علیه وضع موجود بود به پايههاي مشروعيت بهاصطلاح قانوني دولتهاي بزرگ غربي و دولتهای کوچک توتالیتر تبديل شد. در اين ميان و بهرغم هژموني ليبراليسم خشونت همچنان بهعنوان جزء لاينفکي از همه دولتها حفظ شد، از غرب تا خاورمیانه. چراکه در عمل حوادث يازده سپتامبر و آنچه تحت عنوان جنگ عليه تروريسم به راه افتاد، بر زندگي شهروندان اين دولتها تاثيري مستقيم گذاشت و آنها را با وحشتي کنترلشده مرعوب و مطيع خود کرد. شهروند کدام دولتی در جهان است که در این سالها از فرط ترس با انتخاب بین بد و بدتر روبرو نبوده است. از جمله متفکران غربی که پس از وقایع سال 2001 به این
مفهوم پرداختهاند نوآم چامسکی، زبانشناس آمریکایی، است. او در کتاب «تروريسم غرب» مهمترین گرهگاهها و شاخصهای معرف تروریسم را در جهان امروز باز میکند و به مسئولان اصلی این ماجرا میپردازد.
در این كتاب چامسكي در گفتوگو با آندره ولچک (روزنامهنگار و پژوهشگر چكتبار آمريكايي) تاريخ جديد تروريسم را از آخرين روزهاي جنگ جهاني دوم و بعد از فاجعه هيروشيما آغاز ميکند. کتاب با شرح اين نکته از سوي ولچک آغاز ميشود که از زمان پايان جنگ دوم تا امروز ٥٥ ميليون نفر مستقيم و صدها ميليون نفر غيرمستقيم قرباني امپرياليسم شدهاند. نتيجه اين بحث به گفته چامسکي تنها يک انتخاب برابر ما ميگذارد: انتخاب بين مقابله با وضع موجود يا تسليم در برابر آن. چامسکي تاکيد دارد وادادن و توجيه اينکه کاري نميتوان کرد هميشه آسانترين کار ممکن است. در چنین چارچوبی، پرسشهای چالشبرانگیزی در کتاب مطرح میشوند: آيا اين واقعه انگيزهاي مهمتر از توليد ارعاب و وحشت و ترور داشت؟ آيا براندازي دولتهاي قانوني و مستقل را بعد از جنگ دوم (چه با جنگ و چه کودتا) ميتوان جز به مدد آنچه اين روزها تحت عنوان تروريسم علم شده خواند، یعنی دولتهایی که سياستهاي کليشان برخلاف سياستهاي خارجي ايالات متحده است؟ چامسکي قاب نظري خود را در تحليل ارتباط تروريسم و غرب بسيار گستردهتر از حدود برآمده از وقايع يازده سپتامبر تعريف ميکند و نشان ميدهد امکان
شناخت ابعاد واقعي اين فجايع بدون تامل در پيشينه استعماري وقايع معاصر غیرممکن است.
او در این کتاب غرب را در مفهوم جغرافيايي آن خلاصه نميکند. در تعریف او غرب از ايالات متحده تا استراليا را دربر ميگيرد. زمينه بحث کتاب حاضر ميراث فرهنگي استعماري است و ارجاعات تاريخی آن عمدتا به رويدادهاي پس از جنگ دوم جهاني. عنوان فرعي کتاب خود گویای زمینه بحث آن است: «از هيروشيما تا پهپادها». هرچند چامسکی در اين کتاب از فاجعه هيروشيما به اندازه فجايع اخير حرف نميزند و به نقش مرگبار پهبادها بهعنوان جنگافزارهاي تروريستي مدرن نيز تنها اشارهاي کوتاه دارد، اما عنوان فرعي کتاب شايد بيانگر دو نقطه عطف براي علامتگذاري محدودهاي زماني باشد که مسائل گفتوگوي اين کتاب را به زندگي روزمره تکتک مردم جهان گره ميزند. محور گفتوگوهای کتاب مسئوليت کشورهاي غربي در برابر تعرض بيامان به ديگر کشورها است و بهتبع آن به کارنامه سياستهاي تروريستي غرب در سدههاي اخير اشاره دارد. رئوس بحثهاي اين کتاب را ميتوان از نخستين روزهاي استعمار تا کاربست مدرنترين ترفندهاي تبليغاتي در غرب دانست. چامسکي و ولچک در اين کتاب درباره اردوگاه شوروي، تبليغات و رسانهها، هندوستان و چين، آمريکايلاتين و خاورميانه و شورشهای عربي و موضوعات
ديگر بحث ميکنند. او در انتهاي کتاب نشان ميدهد که هرچند غرب ميکوشد سيطره خود را بر جهان تحکيم کند و بهجز معدودي از کشورها و شخصيتهاي مصمم مانعي بر سر راه خود نميبيند، اما چنانکه تاريخ نشان ميدهد ممکن است همين نیز براي متوقفکردن ترور و هموارکردن راه پيروزي انسانگرايي کفايت کند. ازاينرو، معتقد است سرانجام دولتهاي بزرگ غربي سلطهشان را بر بخش ديگر جهان از دست خواهند داد.
آنچه امروزه حول مفهوم تروریسم شکل گرفته است از فردای حملات یازده سپتامبر آغاز شد و روزبهروز معنای خاصتری یافت. مفهوم تروریسم منحصر شد به اراده و عملی که به حریم منافع دولتها حمله میکند و تاریخ و بستر رعب و خشونت فراگیر جهان امروز و محرکههای اصلی آن از نظر پنهان ماند. در این سالها مساله تروريسم و ترس از آن در قالب «جنگ عليه ترور» همه جهان را فراگرفته است. با تغيير موقعيت انضمامي و کاربرد واژه «ترور» در قرن جديد، ترور که پيش از اين نماد عصیان و شورش علیه وضع موجود بود به پايههاي مشروعيت بهاصطلاح قانوني دولتهاي بزرگ غربي و دولتهای کوچک توتالیتر تبديل شد. در اين ميان و بهرغم هژموني ليبراليسم خشونت همچنان بهعنوان جزء لاينفکي از همه دولتها حفظ شد، از غرب تا خاورمیانه. چراکه در عمل حوادث يازده سپتامبر و آنچه تحت عنوان جنگ عليه تروريسم به راه افتاد، بر زندگي شهروندان اين دولتها تاثيري مستقيم گذاشت و آنها را با وحشتي کنترلشده مرعوب و مطيع خود کرد. شهروند کدام دولتی در جهان است که در این سالها از فرط ترس با انتخاب بین بد و بدتر روبرو نبوده است. از جمله متفکران غربی که پس از وقایع سال 2001 به این
مفهوم پرداختهاند نوآم چامسکی، زبانشناس آمریکایی، است. او در کتاب «تروريسم غرب» مهمترین گرهگاهها و شاخصهای معرف تروریسم را در جهان امروز باز میکند و به مسئولان اصلی این ماجرا میپردازد.
در این كتاب چامسكي در گفتوگو با آندره ولچک (روزنامهنگار و پژوهشگر چكتبار آمريكايي) تاريخ جديد تروريسم را از آخرين روزهاي جنگ جهاني دوم و بعد از فاجعه هيروشيما آغاز ميکند. کتاب با شرح اين نکته از سوي ولچک آغاز ميشود که از زمان پايان جنگ دوم تا امروز ٥٥ ميليون نفر مستقيم و صدها ميليون نفر غيرمستقيم قرباني امپرياليسم شدهاند. نتيجه اين بحث به گفته چامسکي تنها يک انتخاب برابر ما ميگذارد: انتخاب بين مقابله با وضع موجود يا تسليم در برابر آن. چامسکي تاکيد دارد وادادن و توجيه اينکه کاري نميتوان کرد هميشه آسانترين کار ممکن است. در چنین چارچوبی، پرسشهای چالشبرانگیزی در کتاب مطرح میشوند: آيا اين واقعه انگيزهاي مهمتر از توليد ارعاب و وحشت و ترور داشت؟ آيا براندازي دولتهاي قانوني و مستقل را بعد از جنگ دوم (چه با جنگ و چه کودتا) ميتوان جز به مدد آنچه اين روزها تحت عنوان تروريسم علم شده خواند، یعنی دولتهایی که سياستهاي کليشان برخلاف سياستهاي خارجي ايالات متحده است؟ چامسکي قاب نظري خود را در تحليل ارتباط تروريسم و غرب بسيار گستردهتر از حدود برآمده از وقايع يازده سپتامبر تعريف ميکند و نشان ميدهد امکان
شناخت ابعاد واقعي اين فجايع بدون تامل در پيشينه استعماري وقايع معاصر غیرممکن است.
او در این کتاب غرب را در مفهوم جغرافيايي آن خلاصه نميکند. در تعریف او غرب از ايالات متحده تا استراليا را دربر ميگيرد. زمينه بحث کتاب حاضر ميراث فرهنگي استعماري است و ارجاعات تاريخی آن عمدتا به رويدادهاي پس از جنگ دوم جهاني. عنوان فرعي کتاب خود گویای زمینه بحث آن است: «از هيروشيما تا پهپادها». هرچند چامسکی در اين کتاب از فاجعه هيروشيما به اندازه فجايع اخير حرف نميزند و به نقش مرگبار پهبادها بهعنوان جنگافزارهاي تروريستي مدرن نيز تنها اشارهاي کوتاه دارد، اما عنوان فرعي کتاب شايد بيانگر دو نقطه عطف براي علامتگذاري محدودهاي زماني باشد که مسائل گفتوگوي اين کتاب را به زندگي روزمره تکتک مردم جهان گره ميزند. محور گفتوگوهای کتاب مسئوليت کشورهاي غربي در برابر تعرض بيامان به ديگر کشورها است و بهتبع آن به کارنامه سياستهاي تروريستي غرب در سدههاي اخير اشاره دارد. رئوس بحثهاي اين کتاب را ميتوان از نخستين روزهاي استعمار تا کاربست مدرنترين ترفندهاي تبليغاتي در غرب دانست. چامسکي و ولچک در اين کتاب درباره اردوگاه شوروي، تبليغات و رسانهها، هندوستان و چين، آمريکايلاتين و خاورميانه و شورشهای عربي و موضوعات
ديگر بحث ميکنند. او در انتهاي کتاب نشان ميدهد که هرچند غرب ميکوشد سيطره خود را بر جهان تحکيم کند و بهجز معدودي از کشورها و شخصيتهاي مصمم مانعي بر سر راه خود نميبيند، اما چنانکه تاريخ نشان ميدهد ممکن است همين نیز براي متوقفکردن ترور و هموارکردن راه پيروزي انسانگرايي کفايت کند. ازاينرو، معتقد است سرانجام دولتهاي بزرگ غربي سلطهشان را بر بخش ديگر جهان از دست خواهند داد.