گذر از مقاومت به تهاجم

شرق: پنجشنبه این هفته نهمین نشست از سلسله‌نشست‌های اندیشه‌ورزی قرآنی در «انجمن مطالعاتی قرآن» و با همکاری «باشگاه اندیشه» با موضوع «آشنایی با اندیشه‌های تفسیری سیدقطب» برگزار شد. یکی از سخنران‌های این مراسم، دکتر مصطفی خرمدل بود. او تفسیر فی ظلال‌القرآن سیدقطب را به زبان فارسی ترجمه کرده است. سخنران دیگر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی فرمانیان بود. او هسته مرکزی فکری سیدقطب را «توحید در حاکمیت» عنوان کرد و توضیح داد که سیدقطب می‌گفت اسلام به دنبال توحید القصور (قصرها) است؛ یعنی سیدقطب معتقد بود که قدرت باید در دست آدم‌های متدینی باشند که به دنبال اجراي فرامین خداوند باشند. به‌این‌ترتیب بود که این متفکر مصری جوامع را به دو دسته کلی «جامعه اسلامی» و «جامعه جاهلی» تقسیم کرد. فرمانیان توضیح داد که سیدقطب راه گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی را جماعت یا گروه پیشتاز مي‌دانست؛ گروهی که هدایت مردم را در دست بگیرد. اين گروه نه براي موعظه كه براي جهاد و جنگ مسلحانه علیه نیروهای نظامی یک جامعه جاهلی تشكيل مي‌شد. فرمانیان، سیدقطب را «به معنای واقعی کلمه» سلفی نمی‌داند. به گفته فرمانيان، قطب هرگز مسلمانان را تکفیر نکرد. او در انتها دو نقد نیز به این قرآن‌پژوه مصر ي وارد کرد؛ اول، ازآن‌روی که «سید» در حوزه‌های علمیه درس نخوانده بود و از معنای دقیق مفاهیمی که به کار می‌برد بی‌خبر بود. انتقاد دوم کم‌توجهی سیدقطب به لوازم برخی از مفاهیمی بود که به کار می‌برد. او برای مثال گفت اگر جوامع را به جامعه اسلامی و جامعه جاهلی تقسیم کنیم، مفاهیم خشونت‌آمیزی از دل آن خارج خواهد شد. باوجوداین فرمانیان، قطب را اثرگذارترین چهره جهان اهل تسنن در 70، 80 سال اخیر توصیف کرد. محسن آرمین، فعال سیاسی و دین‌پژوه، سخنران دیگر این مراسم، تمرکز سخنرانی خود را بر بررسی متن زمانی و مکانی که سیدقطب در آن می‌زیست قرار داد و مقاله خود را در این سخنرانی ارائه کرد. در ادامه متن این مقاله را از نظر می‌گذرانید.

شرق: پنجشنبه این هفته نهمین نشست از سلسله‌نشست‌های اندیشه‌ورزی قرآنی در «انجمن مطالعاتی قرآن» و با همکاری «باشگاه اندیشه» با موضوع «آشنایی با اندیشه‌های تفسیری سیدقطب» برگزار شد. یکی از سخنران‌های این مراسم، دکتر مصطفی خرمدل بود. او تفسیر فی ظلال‌القرآن سیدقطب را به زبان فارسی ترجمه کرده است. سخنران دیگر، حجت‌الاسلام‌والمسلمین مهدی فرمانیان بود. او هسته مرکزی فکری سیدقطب را «توحید در حاکمیت» عنوان کرد و توضیح داد که سیدقطب می‌گفت اسلام به دنبال توحید القصور (قصرها) است؛ یعنی سیدقطب معتقد بود که قدرت باید در دست آدم‌های متدینی باشند که به دنبال اجراي فرامین خداوند باشند. به‌این‌ترتیب بود که این متفکر مصری جوامع را به دو دسته کلی «جامعه اسلامی» و «جامعه جاهلی» تقسیم کرد. فرمانیان توضیح داد که سیدقطب راه گذر از جامعه جاهلی به جامعه اسلامی را جماعت یا گروه پیشتاز مي‌دانست؛ گروهی که هدایت مردم را در دست بگیرد. اين گروه نه براي موعظه كه براي جهاد و جنگ مسلحانه علیه نیروهای نظامی یک جامعه جاهلی تشكيل مي‌شد. فرمانیان، سیدقطب را «به معنای واقعی کلمه» سلفی نمی‌داند. به گفته فرمانيان، قطب هرگز مسلمانان را تکفیر نکرد. او در انتها دو نقد نیز به این قرآن‌پژوه مصر ي وارد کرد؛ اول، ازآن‌روی که «سید» در حوزه‌های علمیه درس نخوانده بود و از معنای دقیق مفاهیمی که به کار می‌برد بی‌خبر بود. انتقاد دوم کم‌توجهی سیدقطب به لوازم برخی از مفاهیمی بود که به کار می‌برد. او برای مثال گفت اگر جوامع را به جامعه اسلامی و جامعه جاهلی تقسیم کنیم، مفاهیم خشونت‌آمیزی از دل آن خارج خواهد شد. باوجوداین فرمانیان، قطب را اثرگذارترین چهره جهان اهل تسنن در 70، 80 سال اخیر توصیف کرد. محسن آرمین، فعال سیاسی و دین‌پژوه، سخنران دیگر این مراسم، تمرکز سخنرانی خود را بر بررسی متن زمانی و مکانی که سیدقطب در آن می‌زیست قرار داد و مقاله خود را در این سخنرانی ارائه کرد. در ادامه متن این مقاله را از نظر می‌گذرانید.