كناره‌گيري چند رسانه بزرگ از نشست سرمايه‌گذاري در عربستان
تجارت تحت‌الشعاع فاجعه
در ميان تعلل کشورهاي جهان در واکنش به ناپديدشدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار عربستاني ساکن آمريکا، اين معماي هولناک بر کنفرانس بين‌المللي سرمايه‌گذاري در رياض سايه افکنده است. اين کنفرانس سه‌روزه موسوم به «داووس در بيابان» که قرار است اواخر ماه جاري ميلادي برگزار شود، به‌شدت تحت‌تأثير گمانه‌زني‌ها درباره قتل خاشقجي در کنسولگري عربستان در استانبول ترکيه قرار گرفته و بسياري از ابرشرکت‌ها و غول‌هاي تجاري غربي از شرکت‌کردن در اين کنفرانس منصرف شده‌اند. خبرنگاران و مديران رسانه‌هايي مانند نيويورک‌تايمز، سي‌ان‌بي‌سي و اکونوميست از کساني هستند که اعلام کرده‌اند از شرکت در کنفرانس بين‌المللي سرمايه‌گذاري در رياض کناره‌گيري کرده‌اند. ايلين مورفي، سخنگوي شرکت نيويورک‌تايمز، گفته که اين شرکت از حمايت مالي اين کنفرانس انصراف داده است. رسانه فايننشال‌تايمز نیز در بيانيه‌اي اعلام کرده در حال بررسي کناره‌گيري از اين نشست بين‌المللي است. در اين ميان، سي‌ان‌ان و شبکه بلومبرگ نیز روز جمعه به ديگر رسانه‌ها و شرکت‌ها پيوستند و از شرکت در اين کنفرانس بين‌المللي كناره‌گيري کردند.
يکي از غول‌هاي تکنولوژي دیگر که از شرکت در اين کنفرانس کناره‌گيري کرده، شرکت آمريکايي اوبر است. به گفته دارا خسروشاهي، مدير اجرائي اين شرکت، تا زمان مشخص‌شدن ابعاد اين ماجرا، اوبر شرکت در اين کنفرانس را به حالت تعليق درمي‌آورد. آريانا هافينگتون نیز که جزء هيئت اوبر بوده، گفته در اين کنفرانس شرکت نمي‌کند. باب باکيش، مديرعامل شرکت رسانه‌اي «وياکوم»، هم که قرار بود در اين کنفرانس سخنراني کند، تصميم گرفته است در اين رويداد حاضر نشود.
ريچارد برانسون، ميلياردر بريتانيايي و صاحب شرکت چندمليتي گروه ويرجين نيز روز پنجشنبه اعلام کرد مذاکره با عربستان بر سر يک سرمايه‌گذاري يک‌ميليارد‌دلاري را به حالت تعليق درآورده است. او در بيانيه‌اي گفت: «آنچه بر اساس گزارش‌ها در ترکيه بر سر جمال خاشقجي آمده، اگر درست باشد، به روشني توانايي هرکدام از ما غربي‌ها را براي تجارت با دولت عربستان سعودي تغيير مي‌دهد».
جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار 59ساله عربستاني که به آمريکا مهاجرت کرده و از سال گذشته همکاري خود را با روزنامه واشنگتن‌پست آغاز کرده بود، پنجشنبه گذشته (2 اکتبر) به کنسولگري عربستان در استانبول رفت و از آن زمان ناپديد شده است. ترکيه زماني کوتاه بعد از ناپديدشدن اين روزنامه‌نگار اعلام کرد خاشقجي در کنسولگري عربستان به قتل رسيده است؛ اتهامي که پادشاهي عربستان سعودي آن را رد مي‌کند. مقامات عربستاني مدعي‌اند خاشقجي مدتي بعد از ورود به کنسولگري، از اين ساختمان خارج شده است. هرچند آنها شواهدي براي ادعاي خود ارائه نمي‌کنند و در پاسخ به درخواست ترکيه براي بررسي دوربين‌هاي داخل ساختمان نیز گفتهاند دوربين‌هاي امنيتي کنسولگري عربستان در استانبول، تنها تصاوير زنده را نشان مي‌دهند و تصاوير را ضبط نمي‌کنند؛ ادعايي که صداي رجب طيب اردوغان را درآورد. اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه، در بازگشت از مجارستان به ترکيه، به خبرنگاران گفت: به نظر شما آيا ممکن است هيچ سيستم نظارتي و دوربيني در مکاني مانند کنسولگري عربستان وجود نداشته باشد؟
او همچنين از اهميت‌يافتن ابعاد اين ماجرا براي ترکيه گفت و تأکيد کرد: «آنکارا نسبت به ناپديدشدن خاشقجي بسيار نگران است. ما درباره تمام جنبه‌هاي اين رويداد تحقيق مي‌کنيم. براي ما ممکن نيست در رابطه با چنين موضوعي ساکت بمانيم؛ چراکه اين يک موضوع ساده و معمولي نيست».
به‌رغم ادعاي عربستان، مقامات ترکيه به ميدل‌ايست‌آي گفتهاند که مي‌دانند او چه زمانی و کجاي ساختمان کنسولگري به قتل رسيده است. روزنامه واشنگتن‌پست نيز به نقل از يک مقام امنيتي دولت ترکيه گزارش داده که تصاوير ويدئويي و اسناد صوتي‌ای که اکنون در اختيار دولت ترکيه قرار دارد نشان مي‌دهد مأموران عربستاني چگونه خاشقجي را بازداشت مي‌کنند و بعد از بازجويي از او، اين روزنامه‌نگار را به قتل مي‌رسانند و جنازه او را تکه‌تکه مي‌کنند. يک مقام امنيتي دوم هم به واشنگتن‌پست گفته که خاشقجي قبل از آنکه به قتل برسد، شکنجه شده است. در اين ميان ايالات متحده همچنين از زير بار فشارها براي گرفتن موضعي سختگيرانه در برابر عربستان سعودي طفره مي‌رود. دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا، گرچه خواستار تحقيق درباره ماجراي ناپديدشدن جمال خاشقجي شده، اما اعلام کرده اين کشور معامله تسليحاتي خود با رياض را لغو نخواهد کرد. رئيس‌جمهوري ايالات متحده به خبرنگاران گفته به نظرش منطقي نيست که معامله تسليحاتي ۱۱۰ ميليارد دلاري با عربستان را بر هم بزند: «اگر ما به آنها ۱۱۰ ميليارد دلار سلاح نفروشيم، آنها مي‌روند از روسيه و چين ميخرند و اين به نفع ما
نيست... کارهاي ديگري مي‌توانيم بکنيم».
اظهارنظر دونالد ترامپ هراس‌ها براي تحت پوشش قراردادن شواهد مبني بر کشتن روزنامه‌نگار عربستاني و برنامه بن‌سلمان، وليعهد عربستان، براي خفه‌کردن صداي روزنامه‌نگاران مخالف را افزايش داده است. اين هراس‌ها همچنين با خبر تشکيل کميته تحقيق مشترک عربستان سعودي و ترکيه درباره اين ماجرا بالاتر گرفت. روز گذشته هم هيئت عربستاني براي اين منظور وارد آنکارا پايتخت ترکيه شد. اين خبر را شايد بتوان مؤيد گزارش اخير روزنامه واشنگتن‌پست و ادعاي مطرح‌شده در آن گزارش خواند. روزنامه واشنگتن‌پست پنجشنبه نوشته بود هدف ترکيه اين است که به‌تدريج فشار سياسي بر پادشاهي عربستان سعودي را افزايش دهد و در همان حال زمينه سرمايه‌گذاري عربستان سعودي در ترکيه را فراهم کند و روابط في‌مابين را هم که به‌دليل حضور نظامي ترکيه در قطر و سوريه به تيرگي گراييده بود، بيش از اين به خطر نيندازد. روز پنجشنبه ابراهيم کلين، سخنگوي رجب‌طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه، به خبرگزاري دولتي ترکيه گفت مسئله ناپديدشدن خاشقجي با تمام ابعاد آن در کارگروه مشترک عربستان و ترکيه روشن خواهد شد. هم‌زمان ترکيه اظهارات دونالد ترامپ مبني بر همکاري بازرسان آمريکايي با مقامات
ترکيه در اين زمينه را رد کرد. دونالد ترامپ، پنجشنبه به فاکس‌نيوز گفت ايالات متحده مي‌خواهد بداند چه چيزي اتفاق افتاده است. او افزوده: «ما يک بازرس در آنجا داريم که با ترک‌ها همکاري مي‌کند و صادقانه بگويم که ما با عربستان سعودي نيز همکاري مي‌کنيم».
تكذيب بن‌سلمان
هم‌زمان محمدبن‌سلمان در گفت‌وگو با داماد ترامپ، دست‌داشتن رياض در مسئله خاشقجي را رد کرد. يک منبع آگاه در مصاحبه با شبکه سي‌ان‌ان آمريکا، اعلام کرد: بعد از اينکه انتقادات و سرزنش‌هايي عليه محمدبن‌سلمان، وليعهد عربستان، درباره مسئله ناپديدشدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد عربستاني، مطرح شد، محمدبن‌سلمان خودش با کاخ سفيد تماس گرفته است تا با جرد کوشنر، داماد رئيس‌جمهوري آمريکا و مشاور او، گفت‌وگو کند. اين منبع خاطرنشان کرد محمدبن‌سلمان دقيقا با کوشنر تماس گرفت تا اين اتهامات را رد کند. اين منبع گفت صحبت‌هاي مطرح‌شده ميان محمدبن‌سلمان و کوشنر صريح بود.کاخ سفيد هم پنجشنبه اين تماس تلفني را تأييد کرد. مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا هم در تماس جداگانه‌اي با وليعهد عربستان گفت‌وگو کرد. با همه اينها، برخي تحليلگران غربي بر اين باورند که کشورهاي اروپايي و آمريکا نبايد ديگر ماهيت پادشاهي عربستان را ناديده بگيرند؛ اين‌دست تحليلگران معتقدند جنايت عربستان در يمن بايد باعث توقف معامله تسليحاتي ايالات متحده، بريتانيا و ديگر کشورها با رياض مي‌شد، اما حالا که اين اتفاق نيفتاده، ماجراي خاشقجي ثابت کرده که بازخواني اين
رابطه ضروري است. پاسخ اين سؤال که چه اتفاقي براي خاشقجي افتاده، پاسخي غم‌انگيز است، اما خطر اين است که مورد خاشقجي، آخرين نباشد.
در ميان تعلل کشورهاي جهان در واکنش به ناپديدشدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار عربستاني ساکن آمريکا، اين معماي هولناک بر کنفرانس بين‌المللي سرمايه‌گذاري در رياض سايه افکنده است. اين کنفرانس سه‌روزه موسوم به «داووس در بيابان» که قرار است اواخر ماه جاري ميلادي برگزار شود، به‌شدت تحت‌تأثير گمانه‌زني‌ها درباره قتل خاشقجي در کنسولگري عربستان در استانبول ترکيه قرار گرفته و بسياري از ابرشرکت‌ها و غول‌هاي تجاري غربي از شرکت‌کردن در اين کنفرانس منصرف شده‌اند. خبرنگاران و مديران رسانه‌هايي مانند نيويورک‌تايمز، سي‌ان‌بي‌سي و اکونوميست از کساني هستند که اعلام کرده‌اند از شرکت در کنفرانس بين‌المللي سرمايه‌گذاري در رياض کناره‌گيري کرده‌اند. ايلين مورفي، سخنگوي شرکت نيويورک‌تايمز، گفته که اين شرکت از حمايت مالي اين کنفرانس انصراف داده است. رسانه فايننشال‌تايمز نیز در بيانيه‌اي اعلام کرده در حال بررسي کناره‌گيري از اين نشست بين‌المللي است. در اين ميان، سي‌ان‌ان و شبکه بلومبرگ نیز روز جمعه به ديگر رسانه‌ها و شرکت‌ها پيوستند و از شرکت در اين کنفرانس بين‌المللي كناره‌گيري کردند.
يکي از غول‌هاي تکنولوژي دیگر که از شرکت در اين کنفرانس کناره‌گيري کرده، شرکت آمريکايي اوبر است. به گفته دارا خسروشاهي، مدير اجرائي اين شرکت، تا زمان مشخص‌شدن ابعاد اين ماجرا، اوبر شرکت در اين کنفرانس را به حالت تعليق درمي‌آورد. آريانا هافينگتون نیز که جزء هيئت اوبر بوده، گفته در اين کنفرانس شرکت نمي‌کند. باب باکيش، مديرعامل شرکت رسانه‌اي «وياکوم»، هم که قرار بود در اين کنفرانس سخنراني کند، تصميم گرفته است در اين رويداد حاضر نشود.
ريچارد برانسون، ميلياردر بريتانيايي و صاحب شرکت چندمليتي گروه ويرجين نيز روز پنجشنبه اعلام کرد مذاکره با عربستان بر سر يک سرمايه‌گذاري يک‌ميليارد‌دلاري را به حالت تعليق درآورده است. او در بيانيه‌اي گفت: «آنچه بر اساس گزارش‌ها در ترکيه بر سر جمال خاشقجي آمده، اگر درست باشد، به روشني توانايي هرکدام از ما غربي‌ها را براي تجارت با دولت عربستان سعودي تغيير مي‌دهد».
جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار 59ساله عربستاني که به آمريکا مهاجرت کرده و از سال گذشته همکاري خود را با روزنامه واشنگتن‌پست آغاز کرده بود، پنجشنبه گذشته (2 اکتبر) به کنسولگري عربستان در استانبول رفت و از آن زمان ناپديد شده است. ترکيه زماني کوتاه بعد از ناپديدشدن اين روزنامه‌نگار اعلام کرد خاشقجي در کنسولگري عربستان به قتل رسيده است؛ اتهامي که پادشاهي عربستان سعودي آن را رد مي‌کند. مقامات عربستاني مدعي‌اند خاشقجي مدتي بعد از ورود به کنسولگري، از اين ساختمان خارج شده است. هرچند آنها شواهدي براي ادعاي خود ارائه نمي‌کنند و در پاسخ به درخواست ترکيه براي بررسي دوربين‌هاي داخل ساختمان نیز گفتهاند دوربين‌هاي امنيتي کنسولگري عربستان در استانبول، تنها تصاوير زنده را نشان مي‌دهند و تصاوير را ضبط نمي‌کنند؛ ادعايي که صداي رجب طيب اردوغان را درآورد. اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه، در بازگشت از مجارستان به ترکيه، به خبرنگاران گفت: به نظر شما آيا ممکن است هيچ سيستم نظارتي و دوربيني در مکاني مانند کنسولگري عربستان وجود نداشته باشد؟
او همچنين از اهميت‌يافتن ابعاد اين ماجرا براي ترکيه گفت و تأکيد کرد: «آنکارا نسبت به ناپديدشدن خاشقجي بسيار نگران است. ما درباره تمام جنبه‌هاي اين رويداد تحقيق مي‌کنيم. براي ما ممکن نيست در رابطه با چنين موضوعي ساکت بمانيم؛ چراکه اين يک موضوع ساده و معمولي نيست».
به‌رغم ادعاي عربستان، مقامات ترکيه به ميدل‌ايست‌آي گفتهاند که مي‌دانند او چه زمانی و کجاي ساختمان کنسولگري به قتل رسيده است. روزنامه واشنگتن‌پست نيز به نقل از يک مقام امنيتي دولت ترکيه گزارش داده که تصاوير ويدئويي و اسناد صوتي‌ای که اکنون در اختيار دولت ترکيه قرار دارد نشان مي‌دهد مأموران عربستاني چگونه خاشقجي را بازداشت مي‌کنند و بعد از بازجويي از او، اين روزنامه‌نگار را به قتل مي‌رسانند و جنازه او را تکه‌تکه مي‌کنند. يک مقام امنيتي دوم هم به واشنگتن‌پست گفته که خاشقجي قبل از آنکه به قتل برسد، شکنجه شده است. در اين ميان ايالات متحده همچنين از زير بار فشارها براي گرفتن موضعي سختگيرانه در برابر عربستان سعودي طفره مي‌رود. دونالد ترامپ، رئيس‌جمهوري آمريکا، گرچه خواستار تحقيق درباره ماجراي ناپديدشدن جمال خاشقجي شده، اما اعلام کرده اين کشور معامله تسليحاتي خود با رياض را لغو نخواهد کرد. رئيس‌جمهوري ايالات متحده به خبرنگاران گفته به نظرش منطقي نيست که معامله تسليحاتي ۱۱۰ ميليارد دلاري با عربستان را بر هم بزند: «اگر ما به آنها ۱۱۰ ميليارد دلار سلاح نفروشيم، آنها مي‌روند از روسيه و چين ميخرند و اين به نفع ما
نيست... کارهاي ديگري مي‌توانيم بکنيم».
اظهارنظر دونالد ترامپ هراس‌ها براي تحت پوشش قراردادن شواهد مبني بر کشتن روزنامه‌نگار عربستاني و برنامه بن‌سلمان، وليعهد عربستان، براي خفه‌کردن صداي روزنامه‌نگاران مخالف را افزايش داده است. اين هراس‌ها همچنين با خبر تشکيل کميته تحقيق مشترک عربستان سعودي و ترکيه درباره اين ماجرا بالاتر گرفت. روز گذشته هم هيئت عربستاني براي اين منظور وارد آنکارا پايتخت ترکيه شد. اين خبر را شايد بتوان مؤيد گزارش اخير روزنامه واشنگتن‌پست و ادعاي مطرح‌شده در آن گزارش خواند. روزنامه واشنگتن‌پست پنجشنبه نوشته بود هدف ترکيه اين است که به‌تدريج فشار سياسي بر پادشاهي عربستان سعودي را افزايش دهد و در همان حال زمينه سرمايه‌گذاري عربستان سعودي در ترکيه را فراهم کند و روابط في‌مابين را هم که به‌دليل حضور نظامي ترکيه در قطر و سوريه به تيرگي گراييده بود، بيش از اين به خطر نيندازد. روز پنجشنبه ابراهيم کلين، سخنگوي رجب‌طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه، به خبرگزاري دولتي ترکيه گفت مسئله ناپديدشدن خاشقجي با تمام ابعاد آن در کارگروه مشترک عربستان و ترکيه روشن خواهد شد. هم‌زمان ترکيه اظهارات دونالد ترامپ مبني بر همکاري بازرسان آمريکايي با مقامات
ترکيه در اين زمينه را رد کرد. دونالد ترامپ، پنجشنبه به فاکس‌نيوز گفت ايالات متحده مي‌خواهد بداند چه چيزي اتفاق افتاده است. او افزوده: «ما يک بازرس در آنجا داريم که با ترک‌ها همکاري مي‌کند و صادقانه بگويم که ما با عربستان سعودي نيز همکاري مي‌کنيم».
تكذيب بن‌سلمان
هم‌زمان محمدبن‌سلمان در گفت‌وگو با داماد ترامپ، دست‌داشتن رياض در مسئله خاشقجي را رد کرد. يک منبع آگاه در مصاحبه با شبکه سي‌ان‌ان آمريکا، اعلام کرد: بعد از اينکه انتقادات و سرزنش‌هايي عليه محمدبن‌سلمان، وليعهد عربستان، درباره مسئله ناپديدشدن جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد عربستاني، مطرح شد، محمدبن‌سلمان خودش با کاخ سفيد تماس گرفته است تا با جرد کوشنر، داماد رئيس‌جمهوري آمريکا و مشاور او، گفت‌وگو کند. اين منبع خاطرنشان کرد محمدبن‌سلمان دقيقا با کوشنر تماس گرفت تا اين اتهامات را رد کند. اين منبع گفت صحبت‌هاي مطرح‌شده ميان محمدبن‌سلمان و کوشنر صريح بود.کاخ سفيد هم پنجشنبه اين تماس تلفني را تأييد کرد. مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا هم در تماس جداگانه‌اي با وليعهد عربستان گفت‌وگو کرد. با همه اينها، برخي تحليلگران غربي بر اين باورند که کشورهاي اروپايي و آمريکا نبايد ديگر ماهيت پادشاهي عربستان را ناديده بگيرند؛ اين‌دست تحليلگران معتقدند جنايت عربستان در يمن بايد باعث توقف معامله تسليحاتي ايالات متحده، بريتانيا و ديگر کشورها با رياض مي‌شد، اما حالا که اين اتفاق نيفتاده، ماجراي خاشقجي ثابت کرده که بازخواني اين
رابطه ضروري است. پاسخ اين سؤال که چه اتفاقي براي خاشقجي افتاده، پاسخي غم‌انگيز است، اما خطر اين است که مورد خاشقجي، آخرين نباشد.