هويت پوشاك ايران از آنِ کسی نیست
عماد گلاب. پژوهشگر مد
در پاسخ به پژوهش «شرق» مبنی بر تاریخچه هویت پوشاک در ایران، باید گفت در سطح جهانی معيارهای مختلفی وجود دارد تا بتوان نسبت به آنها هويت فرهنگي مد يا پوشش يك كشور را ارزيابي کرد.
اولين معيار، تاريخ فرهنگي پوشش يك جامعه است. طبق اسناد معتبر اهميت نوع لباس از نظر كيفيت و زيبايي‌شناسي بين ايرانيان به بيش از شش هزار سال قبل برمي‌گردد؛ يعني شش هزار سال است كه نوع پوشش براي مردم ايران اهميت دارد.
دومين معيار، وجود جغرافياي سليقه پوشش در يك كشور است. ايران از معدود كشورهايي است كه جغرافياي پوشش دارد. به اين معنا كه شمال، جنوب، شرق، غرب و مركز ايران سليقه متفاوتي در نوع انتخاب و استفاده‌شان از پوشاك دارند، اين امر مهم و این تنوع سلیقه، نشان از اهميت پوشاك بين ايرانيان و ذوق ایرانیان در انتخاب دارد.
سومين معيار برای تشخيص هويت فرهنگي پوشاك يك كشور، وجود لباس اقوام و نواحي مختلف است. در كشور ايران صدها نوع لباس محلي و لباس نواحي مختلف وجود دارد كه تمام اين لباس‌ها و پوشش‌ها برگرفته از فرهنگ، آداب، رسوم، آب‌و‌هوا، باورهاي ديني و اعتقادي و باورهای بومی و محلی آن منطقه است.
وجود اين سه معيار و مشخصه در حوزه فرهنگي مد و پوشاك ايران نشان از هويت آن دارد. هیچ فردی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی، هیچ مسئولی، ارگاني، انجمني و گروهی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی نمي‌تواند ادعا كند كه ما آمده‌ایم و با حضور سياست‌گذاري‌هاي صحيح ما، هویت به پوشاك ايران بازگشته است! آن كساني كه چنين ادعاهایی دارند؛ يا هيچ آگاهي و اطلاعي از ماهيت مد و پوشاك ايران ندارند يا تعمدا قصد نابودي هويت واقعي پوشاک ایران را دارند.
من در بخش خصوصی از افراد متعددی شنیده‌ام که داعیه هویت‌بخشی به پوشاک ایران را دارند. این ادعا و داعیه از ریشه و بن ناصحیح است. پوشاک ایران زمانی که ما نبودیم، دارای هویت مشخص و شناسنامه‌دار خود بود. اکنون که در ایران زندگی می‌کنیم، این هویت کهن و چند‌هزارساله هنوز پابرجاست. در غیاب ما هم این هویت به حیات خود ادامه خواهد داد و از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد و برای بقا و حضور، نیاز به جریانات سیاسی یا فرقه‌های فرهنگی خاصی ندارد.
به اعتقاد بنده، پوشاك و فرهنگ پوشش در كشور ايران هويت داشته و دارد. ملتي كه كشورش داراي هويت پوشش است، مي‌داند چه بپوشد و چه لباسي را انتخاب كند. تحقيقات مختلفي از نظر جامعه‌شناسي و روان‌شناسي در اين زمينه صورت گرفته است كه نشان مي‌دهد اهميت به نوع پوشش بدن جزء غرايز مردم و ملت ايران است. از هزاران سال پيش تا به امروز ايرانيان درباره دو مشخصه اصلی، دست به انتخاب لباس می‌زدند: معيار اول زیبایی‌شناسی است که از نگاه ایرانیان، لباس، مؤلفه‌ای زيباست و باید زیبا باشد و معيار دوم لزوم پوشیدگی و حفظ پوشيدگي در لباس است.
تاريخ گواهي مي‌دهد حفظ حجاب و پوشيدگي بدن از قبل از اسلام در ايران وجود داشته است. هزاران سال است كه هم زن ايراني و هم مرد ايراني لباسي انتخاب مي‌کنند كه پوشيده باشد. اين امر مهم، جزئي از ذات و فرهنگ جامع مردم این سرزمین است و ارتباطي به دين، مذهب، سياست، دولت و حكومت ندارد. مردم ایران همواره در انتخاب نوع پوشش، نگاهی فرهنگی توأم با متانت و وقار و زیبایی‌شناسی ذاتی داشته و در طول تاریخ هم این نگاه را اثبات کرده است.
لباس اقوام ایرانی، پیشینه‌ای به اندازه تاریخ سرزمین ایران دارد و ایرانیان همواره در محافل فرهنگی و دینی و سیاسی خود، دست به انتخاب پوشش‌های الوان همراه با وقار ایرانی می‌زدند و در تعریف استایل ایرانی، شهرت جهانی داشتند. بسیاری از گردشگران اروپایی در سفرهای خود به ایران، از ایرانیان به عنوان ملتی خوش‌پوش و خوش‌لباس یاد کرده‌اند.
در پاسخ به پژوهش «شرق» مبنی بر تاریخچه هویت پوشاک در ایران، باید گفت در سطح جهانی معيارهای مختلفی وجود دارد تا بتوان نسبت به آنها هويت فرهنگي مد يا پوشش يك كشور را ارزيابي کرد.
اولين معيار، تاريخ فرهنگي پوشش يك جامعه است. طبق اسناد معتبر اهميت نوع لباس از نظر كيفيت و زيبايي‌شناسي بين ايرانيان به بيش از شش هزار سال قبل برمي‌گردد؛ يعني شش هزار سال است كه نوع پوشش براي مردم ايران اهميت دارد.
دومين معيار، وجود جغرافياي سليقه پوشش در يك كشور است. ايران از معدود كشورهايي است كه جغرافياي پوشش دارد. به اين معنا كه شمال، جنوب، شرق، غرب و مركز ايران سليقه متفاوتي در نوع انتخاب و استفاده‌شان از پوشاك دارند، اين امر مهم و این تنوع سلیقه، نشان از اهميت پوشاك بين ايرانيان و ذوق ایرانیان در انتخاب دارد.
سومين معيار برای تشخيص هويت فرهنگي پوشاك يك كشور، وجود لباس اقوام و نواحي مختلف است. در كشور ايران صدها نوع لباس محلي و لباس نواحي مختلف وجود دارد كه تمام اين لباس‌ها و پوشش‌ها برگرفته از فرهنگ، آداب، رسوم، آب‌و‌هوا، باورهاي ديني و اعتقادي و باورهای بومی و محلی آن منطقه است.
وجود اين سه معيار و مشخصه در حوزه فرهنگي مد و پوشاك ايران نشان از هويت آن دارد. هیچ فردی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی، هیچ مسئولی، ارگاني، انجمني و گروهی چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی نمي‌تواند ادعا كند كه ما آمده‌ایم و با حضور سياست‌گذاري‌هاي صحيح ما، هویت به پوشاك ايران بازگشته است! آن كساني كه چنين ادعاهایی دارند؛ يا هيچ آگاهي و اطلاعي از ماهيت مد و پوشاك ايران ندارند يا تعمدا قصد نابودي هويت واقعي پوشاک ایران را دارند.
من در بخش خصوصی از افراد متعددی شنیده‌ام که داعیه هویت‌بخشی به پوشاک ایران را دارند. این ادعا و داعیه از ریشه و بن ناصحیح است. پوشاک ایران زمانی که ما نبودیم، دارای هویت مشخص و شناسنامه‌دار خود بود. اکنون که در ایران زندگی می‌کنیم، این هویت کهن و چند‌هزارساله هنوز پابرجاست. در غیاب ما هم این هویت به حیات خود ادامه خواهد داد و از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد و برای بقا و حضور، نیاز به جریانات سیاسی یا فرقه‌های فرهنگی خاصی ندارد.
به اعتقاد بنده، پوشاك و فرهنگ پوشش در كشور ايران هويت داشته و دارد. ملتي كه كشورش داراي هويت پوشش است، مي‌داند چه بپوشد و چه لباسي را انتخاب كند. تحقيقات مختلفي از نظر جامعه‌شناسي و روان‌شناسي در اين زمينه صورت گرفته است كه نشان مي‌دهد اهميت به نوع پوشش بدن جزء غرايز مردم و ملت ايران است. از هزاران سال پيش تا به امروز ايرانيان درباره دو مشخصه اصلی، دست به انتخاب لباس می‌زدند: معيار اول زیبایی‌شناسی است که از نگاه ایرانیان، لباس، مؤلفه‌ای زيباست و باید زیبا باشد و معيار دوم لزوم پوشیدگی و حفظ پوشيدگي در لباس است.
تاريخ گواهي مي‌دهد حفظ حجاب و پوشيدگي بدن از قبل از اسلام در ايران وجود داشته است. هزاران سال است كه هم زن ايراني و هم مرد ايراني لباسي انتخاب مي‌کنند كه پوشيده باشد. اين امر مهم، جزئي از ذات و فرهنگ جامع مردم این سرزمین است و ارتباطي به دين، مذهب، سياست، دولت و حكومت ندارد. مردم ایران همواره در انتخاب نوع پوشش، نگاهی فرهنگی توأم با متانت و وقار و زیبایی‌شناسی ذاتی داشته و در طول تاریخ هم این نگاه را اثبات کرده است.
لباس اقوام ایرانی، پیشینه‌ای به اندازه تاریخ سرزمین ایران دارد و ایرانیان همواره در محافل فرهنگی و دینی و سیاسی خود، دست به انتخاب پوشش‌های الوان همراه با وقار ایرانی می‌زدند و در تعریف استایل ایرانی، شهرت جهانی داشتند. بسیاری از گردشگران اروپایی در سفرهای خود به ایران، از ایرانیان به عنوان ملتی خوش‌پوش و خوش‌لباس یاد کرده‌اند.