اولين سفر پمپئو به روسيه و دیدارش با پوتین چگونه گذشت؟
90 دقیقه پشت درهای بسته
مايک پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده، سهشنبهشب گفت که با يک مأموريت از سوي دونالد ترامپ، رئيسجمهوري آمريکا، به شهر ساحلي سوچي آمده است: بهبود روابط ايالات متحده با روسيه؛ اما به نظر ميرسيد وقتي پمپئو شب را پيش از ترک سوچي در محل اقامت سپري ميکرد، فقط درباره نبود توافق دو کشور به توافق رسيده بود. پمپئو در آغاز گفتوگوي خود با پوتين گفت: «مسائلي وجود دارد که دو کشور ميتوانند درباره آنها با هم همکاري ثمربخش و پيشرويي داشته باشند. ما ميتوانيم با يکديگر همکاري کنيم تا هم مردم دو کشور، هم تمام دنيا را موفقتر کنيم. رئيسجمهور ترامپ ميخواهد ما هر آنچه را در توان داريم، در اين راه به کار گيريم».
اظهارات پمپئو و سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، در کنفرانس مطبوعاتي مشترکشان حاکي از اختلافنظر دو طرف درباره ايران، ونزوئلا و مداخله روسيه در انتخابات رياستجمهوري ايالات متحده بود. بااينحال اولين سفر پمپئو به روسيه بهعنوان وزير امور خارجه نشاندهنده تلاش درخورتوجه دولت ترامپ براي يافتن وضعيتي جديد در مخاطرهآميزترين رابطه بينالمللي سياسياش است.پس از مذاکره چندساعته ميان پمپئو و لاوروف - و ديدار 90دقيقهاي پشت درهای بسته پمپئو و پوتين- يوري اوشاکف، مشاور سياست خارجي کاخ کرملين، پمپئو را به خاطر «گفتوگويي دقيق و نهچندان بد» تحسين کرد. به گفته اوشاکف «ايالات متحده مانند روسيه به شروعکردن اصلاح روابط و بازگرداندن تدريجي کانالهاي ارتباطي علاقه نشان ميدهد».ترامپ از زمان مبارزات انتخاباتياش براي همکاري با روسيه درباره چالشهاي جهاني ابراز تمايل کرده بود؛ اما در ميان بادهاي شديد سياسي او هرگز نتوانست اين تمايلش را پي بگيرد؛ ولی حالا با پايان تحقيقات رابرت مولر، بازپرس ويژه پرونده مداخله روسيه در انتخابات آمريکا، هم کاخ سفيد و هم کرملين فرصت جديدي را براي احياي روابط پيشروي خود ميبينند.
پوتين در ابتداي ديدار خود با پمپئو گفت: «رابرت مولر ضمن همه کارهاي عجيبوغريبش يک تحقيقات بيطرفانه انجام داد و تأييد کرد که هيچ سند و مدرکی از بابت تباني بين روسيه و دولت وقت آمريکا وجود نداشته است. ما از همان ابتدا اين جنجال را مهمل دانستيم. اين يکي از دلايل بدترشدن روابط بين کشورهاي ما بود و اميدوارم امروز وضعيت تغيير کند». پمپئو گفت که در اين ديدار او موضوع دخالت روسيه در انتخابات آمريکا را مطرح کرده بود؛ ولي پوتين دوباره اين مداخله را رد کرده است.به گفته پمپئو «روسيه ميتواند يکسري کارها انجام دهد تا نشان دهد که چنين فعاليتهايي مربوط به گذشته است و ديگر اتفاق نميافتد». پمپئو همچنين گفت اگر روسيه بخواهد در انتخابات سال 2020 دخالت کند، اوضاع از اين هم بدتر خواهد شد.
اين روزها همه چشمها به منطقه خليج فارس دوخته شده؛ جايي که دولت ترامپ با تحريمهاي اقتصادي و استقرار نظامي ميخواهد فشار را بر ايران افزايش دهد. اين هفته همچنين به خط لولههاي عربستان سعودي، رقيب ايران در منطقه، حمله مرموزي شد که هراس بالاگرفتن تنش در منطقه را افزايش داد.بااينحال پمپئو و لاوروف، دستکم در کنفرانس مطبوعاتي خود ميخواستند اينطور نشان دهند که ايران محور اصلي بحث دو طرف نبوده است و بيشتر بحث آنها درباره توافق هستهاي سال 2015 ايران و پنج کشور ديگر بوده که سال گذشته ايالات متحده از آن خارج شد؛ ولي روسيه و قدرتهاي ديگر همچنان از آن حمايت ميکنند.
بااينحال لاوروف گفت که روسيه آماده است هرآنچه لازم است، انجام دهد تا از سناريوي جنگ جلوگيري کند. پمپئو نيز گفت که آمريکا اصولا دنبال جنگ با ايران نيست؛ اما به گفته وزير خارجه آمريکا آنها درعينحال صريحا به ايران گفتهاند که اگر منافع آمريکا مورد حمله واقع شود، به طور قطع پاسخ مناسبي به ايران داده خواهد شد».
درباره ونزوئلا اختلاف روسيه و آمريکا همچنان چشمگير است. به گفته پمپئو، دولت ترامپ در گفتوگو با روسيه اين مسئله را روشن كرده که واشنگتن خواستار توقف حمايت مسکو از نيکلاس مادورو، رئيسجمهوري ونزوئلاست: «زمان رفتن نيکلاس مادورو فرا رسيده، او جز فلاکت هيچ چيز براي مردم ونزوئلا نداشته است و ما اميدواريم که روسيه به حمايت خود از مادورو پايان دهد». در عوض، لاوروف در کنفرانس مطبوعاتي خود در سوچي به طور مختصر درباره سابقه آمريکا در تلاش براي تغيير برخي رژيمهاي سرتاسر جهان سخن گفت.
اوکراين يکي ديگر از محلهاي اختلاف ميان دو کشور بود. پمپئو در سفر خود به روسيه از مقامات اين کشور خواسته ملوانهاي اوکرايني را که در نوامبر 2018 دستگير شده بودند، آزاد کند. او همچنين بار ديگر تأكيد کرد دولت ترامپ الحاق کريمه به خاک روسيه را به رسميت نميشناسد، موضوعی که دولت روسيه ميگويد اصلا ديگر نبايد درباره آن بحث کرد. البته براساس گزارشها پمپئو در ديدار خود با پوتين اصلا درباره بحران اوکراين حرفي به ميان نياورده است. به گفته اوشاکوف در مذاکرات سهشنبه پمپئو در سوچي، بزرگترين مسئله تنشزا ميان آمريکا و روسيه در دوره رياستجمهوري باراک اوباما يعني مسئله اوکراين مطرح نشد و اين نشاندهنده آمادگي دولت ترامپ براي گذشتن از برخي نقاط اختلاف بين دو کشور است.پمپئو در ديدار خود با پوتين از مکانهايي نام برد که از نظر او در آنها پتانسيل همکاري نزديکتر روسيه و آمريکا وجود دارد. پمپئو به پوتين گفت: برخي از همکاريهاي ما عالي بوده است از جمله درباره
کرهشمالي و افغانستان. ما با يکديگر همکاريهاي خوبي از جمله در مبارزه با تروريسم داشتهايم. مسائلي هستند که ما ميتوانيم همکاري خود در ارتباط با آنها را تقويت کنيم.برخي مفسران و سياستمداران در مسکو اظهار اميدواري کردهاند که با پايانيافتن تحقيقات رابرت مولر اکنون ترامپ در موضع بهتري براي عمل به خواستهاش براي بهبود روابط با روسيه قرار گرفته است؛ اما برخي ديگر ميگويند هرچند ترامپ در داخل فضاي بهتري را براي تحرک به دست آورده؛ اما همچنان منافع دو کشور در جهان از یکديگر فاصله ميگيرند.فئودور لوکيانف، يک تحليلگر امور بينالملل روس که به کرملين مشاوره داده، گفت: «فضاي سياسي داخلي در آمريکا شايد اکنون براي ترامپ مطلوبتر باشد؛ اما در حوزه سياست خارجي وضعيت دارد همچنان بدتر ميشود».
در يک ماه گذشته ارتباط روسيه و آمريکا رو به تغيير نهاده است. پس از تلاش نافرجام 30 آوريل براي کودتا در ونزوئلا، پمپئو در تماسي تلفني با لاوروف گفتوگو کرد. فقط يک هفته بعد، لاوروف و پمپئو در حاشيه نشست شوراي آرکتيک در فنلاند با يکديگر گفتوگو کردند، گفتوگويي که هر دو طرف آن را گامي به جلو خواندند. دليل اين تغييرات چيست؟ برخي تحليلگران ميگويند بهترين توضيح براي اين تغيير و تحول، تماس تلفني 90 دقيقهاي پوتين و ترامپ است که بهتازگی بعد از ماهها برقرار شد. همانطورکه لاوروف سهشنبهشب در آغاز صحبتهايش گفت، دو رئيسجمهور در اين گفتوگو بر قصدشان براي فرارفتن از روابط بد کنوني تأكيد کرده بودند.البته پيش از سفر پمپئو به روسيه، پوتين در اقدامي در راستاي نشاندادن قدرت روسيه به بررسي يک سيستم موشکي مافوق صوت جديد با قابليت حمل کلاهک هستهاي در پايگاهي در جنوب روسيه پرداخت، امري که البته کرملين گفته کاملا اتفاقي بوده است؛ اما سؤال اينجاست که پوتين و ترامپ چطور اين تحولات جديد را پيش ميبرند. نشست گروه 20 ماه ديگر در ژاپن برگزار ميشود و ممکن است اين اتفاق فرصت ديگري براي ادامه گفتوگوها باشد. ترامپ گفته است
که در حاشيه اين نشست با پوتين ديدار خواهد کرد. وقتي از لاوروف درباره احتمال ديدار رودرروي ديگري سؤال شد، او نيز گفت اگر اين درخواست بهطور رسمي مطرح شود، روسيه حتما به آن جواب مثبت ميدهد.
مايک پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده، سهشنبهشب گفت که با يک مأموريت از سوي دونالد ترامپ، رئيسجمهوري آمريکا، به شهر ساحلي سوچي آمده است: بهبود روابط ايالات متحده با روسيه؛ اما به نظر ميرسيد وقتي پمپئو شب را پيش از ترک سوچي در محل اقامت سپري ميکرد، فقط درباره نبود توافق دو کشور به توافق رسيده بود. پمپئو در آغاز گفتوگوي خود با پوتين گفت: «مسائلي وجود دارد که دو کشور ميتوانند درباره آنها با هم همکاري ثمربخش و پيشرويي داشته باشند. ما ميتوانيم با يکديگر همکاري کنيم تا هم مردم دو کشور، هم تمام دنيا را موفقتر کنيم. رئيسجمهور ترامپ ميخواهد ما هر آنچه را در توان داريم، در اين راه به کار گيريم».
اظهارات پمپئو و سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، در کنفرانس مطبوعاتي مشترکشان حاکي از اختلافنظر دو طرف درباره ايران، ونزوئلا و مداخله روسيه در انتخابات رياستجمهوري ايالات متحده بود. بااينحال اولين سفر پمپئو به روسيه بهعنوان وزير امور خارجه نشاندهنده تلاش درخورتوجه دولت ترامپ براي يافتن وضعيتي جديد در مخاطرهآميزترين رابطه بينالمللي سياسياش است.پس از مذاکره چندساعته ميان پمپئو و لاوروف - و ديدار 90دقيقهاي پشت درهای بسته پمپئو و پوتين- يوري اوشاکف، مشاور سياست خارجي کاخ کرملين، پمپئو را به خاطر «گفتوگويي دقيق و نهچندان بد» تحسين کرد. به گفته اوشاکف «ايالات متحده مانند روسيه به شروعکردن اصلاح روابط و بازگرداندن تدريجي کانالهاي ارتباطي علاقه نشان ميدهد».ترامپ از زمان مبارزات انتخاباتياش براي همکاري با روسيه درباره چالشهاي جهاني ابراز تمايل کرده بود؛ اما در ميان بادهاي شديد سياسي او هرگز نتوانست اين تمايلش را پي بگيرد؛ ولی حالا با پايان تحقيقات رابرت مولر، بازپرس ويژه پرونده مداخله روسيه در انتخابات آمريکا، هم کاخ سفيد و هم کرملين فرصت جديدي را براي احياي روابط پيشروي خود ميبينند.
پوتين در ابتداي ديدار خود با پمپئو گفت: «رابرت مولر ضمن همه کارهاي عجيبوغريبش يک تحقيقات بيطرفانه انجام داد و تأييد کرد که هيچ سند و مدرکی از بابت تباني بين روسيه و دولت وقت آمريکا وجود نداشته است. ما از همان ابتدا اين جنجال را مهمل دانستيم. اين يکي از دلايل بدترشدن روابط بين کشورهاي ما بود و اميدوارم امروز وضعيت تغيير کند». پمپئو گفت که در اين ديدار او موضوع دخالت روسيه در انتخابات آمريکا را مطرح کرده بود؛ ولي پوتين دوباره اين مداخله را رد کرده است.به گفته پمپئو «روسيه ميتواند يکسري کارها انجام دهد تا نشان دهد که چنين فعاليتهايي مربوط به گذشته است و ديگر اتفاق نميافتد». پمپئو همچنين گفت اگر روسيه بخواهد در انتخابات سال 2020 دخالت کند، اوضاع از اين هم بدتر خواهد شد.
اين روزها همه چشمها به منطقه خليج فارس دوخته شده؛ جايي که دولت ترامپ با تحريمهاي اقتصادي و استقرار نظامي ميخواهد فشار را بر ايران افزايش دهد. اين هفته همچنين به خط لولههاي عربستان سعودي، رقيب ايران در منطقه، حمله مرموزي شد که هراس بالاگرفتن تنش در منطقه را افزايش داد.بااينحال پمپئو و لاوروف، دستکم در کنفرانس مطبوعاتي خود ميخواستند اينطور نشان دهند که ايران محور اصلي بحث دو طرف نبوده است و بيشتر بحث آنها درباره توافق هستهاي سال 2015 ايران و پنج کشور ديگر بوده که سال گذشته ايالات متحده از آن خارج شد؛ ولي روسيه و قدرتهاي ديگر همچنان از آن حمايت ميکنند.
بااينحال لاوروف گفت که روسيه آماده است هرآنچه لازم است، انجام دهد تا از سناريوي جنگ جلوگيري کند. پمپئو نيز گفت که آمريکا اصولا دنبال جنگ با ايران نيست؛ اما به گفته وزير خارجه آمريکا آنها درعينحال صريحا به ايران گفتهاند که اگر منافع آمريکا مورد حمله واقع شود، به طور قطع پاسخ مناسبي به ايران داده خواهد شد».
درباره ونزوئلا اختلاف روسيه و آمريکا همچنان چشمگير است. به گفته پمپئو، دولت ترامپ در گفتوگو با روسيه اين مسئله را روشن كرده که واشنگتن خواستار توقف حمايت مسکو از نيکلاس مادورو، رئيسجمهوري ونزوئلاست: «زمان رفتن نيکلاس مادورو فرا رسيده، او جز فلاکت هيچ چيز براي مردم ونزوئلا نداشته است و ما اميدواريم که روسيه به حمايت خود از مادورو پايان دهد». در عوض، لاوروف در کنفرانس مطبوعاتي خود در سوچي به طور مختصر درباره سابقه آمريکا در تلاش براي تغيير برخي رژيمهاي سرتاسر جهان سخن گفت.
اوکراين يکي ديگر از محلهاي اختلاف ميان دو کشور بود. پمپئو در سفر خود به روسيه از مقامات اين کشور خواسته ملوانهاي اوکرايني را که در نوامبر 2018 دستگير شده بودند، آزاد کند. او همچنين بار ديگر تأكيد کرد دولت ترامپ الحاق کريمه به خاک روسيه را به رسميت نميشناسد، موضوعی که دولت روسيه ميگويد اصلا ديگر نبايد درباره آن بحث کرد. البته براساس گزارشها پمپئو در ديدار خود با پوتين اصلا درباره بحران اوکراين حرفي به ميان نياورده است. به گفته اوشاکوف در مذاکرات سهشنبه پمپئو در سوچي، بزرگترين مسئله تنشزا ميان آمريکا و روسيه در دوره رياستجمهوري باراک اوباما يعني مسئله اوکراين مطرح نشد و اين نشاندهنده آمادگي دولت ترامپ براي گذشتن از برخي نقاط اختلاف بين دو کشور است.پمپئو در ديدار خود با پوتين از مکانهايي نام برد که از نظر او در آنها پتانسيل همکاري نزديکتر روسيه و آمريکا وجود دارد. پمپئو به پوتين گفت: برخي از همکاريهاي ما عالي بوده است از جمله درباره
کرهشمالي و افغانستان. ما با يکديگر همکاريهاي خوبي از جمله در مبارزه با تروريسم داشتهايم. مسائلي هستند که ما ميتوانيم همکاري خود در ارتباط با آنها را تقويت کنيم.برخي مفسران و سياستمداران در مسکو اظهار اميدواري کردهاند که با پايانيافتن تحقيقات رابرت مولر اکنون ترامپ در موضع بهتري براي عمل به خواستهاش براي بهبود روابط با روسيه قرار گرفته است؛ اما برخي ديگر ميگويند هرچند ترامپ در داخل فضاي بهتري را براي تحرک به دست آورده؛ اما همچنان منافع دو کشور در جهان از یکديگر فاصله ميگيرند.فئودور لوکيانف، يک تحليلگر امور بينالملل روس که به کرملين مشاوره داده، گفت: «فضاي سياسي داخلي در آمريکا شايد اکنون براي ترامپ مطلوبتر باشد؛ اما در حوزه سياست خارجي وضعيت دارد همچنان بدتر ميشود».
در يک ماه گذشته ارتباط روسيه و آمريکا رو به تغيير نهاده است. پس از تلاش نافرجام 30 آوريل براي کودتا در ونزوئلا، پمپئو در تماسي تلفني با لاوروف گفتوگو کرد. فقط يک هفته بعد، لاوروف و پمپئو در حاشيه نشست شوراي آرکتيک در فنلاند با يکديگر گفتوگو کردند، گفتوگويي که هر دو طرف آن را گامي به جلو خواندند. دليل اين تغييرات چيست؟ برخي تحليلگران ميگويند بهترين توضيح براي اين تغيير و تحول، تماس تلفني 90 دقيقهاي پوتين و ترامپ است که بهتازگی بعد از ماهها برقرار شد. همانطورکه لاوروف سهشنبهشب در آغاز صحبتهايش گفت، دو رئيسجمهور در اين گفتوگو بر قصدشان براي فرارفتن از روابط بد کنوني تأكيد کرده بودند.البته پيش از سفر پمپئو به روسيه، پوتين در اقدامي در راستاي نشاندادن قدرت روسيه به بررسي يک سيستم موشکي مافوق صوت جديد با قابليت حمل کلاهک هستهاي در پايگاهي در جنوب روسيه پرداخت، امري که البته کرملين گفته کاملا اتفاقي بوده است؛ اما سؤال اينجاست که پوتين و ترامپ چطور اين تحولات جديد را پيش ميبرند. نشست گروه 20 ماه ديگر در ژاپن برگزار ميشود و ممکن است اين اتفاق فرصت ديگري براي ادامه گفتوگوها باشد. ترامپ گفته است
که در حاشيه اين نشست با پوتين ديدار خواهد کرد. وقتي از لاوروف درباره احتمال ديدار رودرروي ديگري سؤال شد، او نيز گفت اگر اين درخواست بهطور رسمي مطرح شود، روسيه حتما به آن جواب مثبت ميدهد.