مناظره ابوالفضل بازرگان و عبدخدایی
نواب‌صفوی مدافع ملي‌شدن صنعت نفت بود؟
دبیر کل جمعیت فداییان اسلام با ادعای اینکه سیاست نه شرقی و نه غربی از آنِ نواب‌صفوی بود، گفت: «او به عنوان یکی از طرفداران ملی‌شدن نفت، معتقد بود که وقتی حکومت اسلامی شود نفت هم ملی خواهد شد». به گزارش «ايرنا»، محمدمهدی عبدخدایی در نشست حزب اراده ملت ایران با عنوان کالبدشکافی ۲۸ مرداد سال۳۲، گفت: «بر اساس عرف و سنت، پس از تشکیل هر حکومتی در مراکز علمی و مذهبی بحث‌های متفاوتی شکل می‌گرفت مثلا در اواخر حکومت صفویه (به عنوان نخستین حکومت شیعی ایران)، جامعه علمی به دو دسته اصولی (متکی بر خبر) و اخباری (عقل‌گرا) تقسیم شد». او با اشاره به تلاش‌های یکی از روحانیان اصولی با نام علامه وحید بهبهانی در اوایل دوره قاجار، افزود: «شاید مشروطیت را اصولیان شکل دادند همان‌طور که نهضت ملی‌شدن نفت و حتی انقلاب اسلامی را اصولیان که معتقد به عقل بودند به‌وجود آوردند». این مبارز سیاسی قبل از انقلاب در ادامه صحبت‌های خود با بررسی وقایع منتهی به کودتای ۲۸ مردادماه، یادآور شد: «محمد مصدق آدم سالمی بود اما اشتباهات بزرگی داشت و از منطقه اطلاعی نداشت». عبدخدایی با اشاره به نحوه شکل‌گیری جبهه ملی، گفت: «جبهه ملی از مجلس پانزدهم و پس
از ماجرای قرارداد
گس - گلشائیان و وقتی که مردم مصدق را به عنوان رهبر سیاسی انتخاب کردند، آغاز شد».
وی در ادامه سخنانش به آسیبشناسی جبهه ملی پرداخت و افزود: «جبهه ملی از جریان‌های ناهمگون تشکیل شده بود؛ از حزب ایران طرفدار سوسیال‌دموکراسی تا فداییان اسلام و چپ‌های غیروابسته به مسکو (خلیل ملکی) عضو جبهه ملی بودند که قرار بود آنها با هم عمل کنند».
دبیر کل جمعیت فداییان اسلام خاطرنشان کرد: «آن‌طور که در تاریخ آمده است، نواب‌صفوی به عنوان طرفدار ملی‌شدن نفت، معتقد بود وقتی حکومت اسلامی شود، نفت هم ملی خواهد شد. سیاست نه شرقی و نه غربی از آنِ نواب‌صفوی است». عبدخدایی علت وقوع ۲۸مرداد را ناآشنایی مصدق از شرایط جهانی دانست و یادآور شد: «مصدق به‌اشتباه به آمریکا تکیه کرد و توجه نکرد که ۸۵ درصد سرمایه‌گذاری انگلیس از سوی آمریکا انجام شده است. باید وقایع تاریخی را صریح به مردم بگوییم». در اين نشست ابوالفضل بازرگان با بیان اینکه باید از تاریخ درس بگیریم، ۲۸ مرداد را پیامد ملی‌شدن نفت دانست و گفت: «انقلاب صنعتی موجب اهمیت‌یافتن نفت شد. هجوم استعمارگران برای دستیابی به نفت ارزان در خاورمیانه موجب اتفاقات سیاسی شد». او با بیان ویژگی شخصیتی مصدق، او را فردی کلاننگر دانست و افزود: «به عقیده مصدق، دشمن می‌خواهد ما جزئی‌نگر باشیم. همچنین مهدی بازرگان هم هیچ وقت خودش را با مسائل کوچک مشغول نمی‌کرد».
برادرزاده نخست‌وزیر دولت موقت در ادامه سخنان خود به روند دخالت‌های بريتانيا در امور داخلی ایران پرداخت و اظهار كرد: «انگلستان نخستین امتیاز استخراج نفت را به ویلیام ناکس دارسی داد سپس این امتیاز به شرکتی دیگر داده شد و در نهایت شرکت نفت ایران و انگلیس در لندن به ثبت رسید که موجب شد سهم کوچکی از فروش نفت به ایران داده شود». بازرگان خاطرنشان کرد: «با ادامه دخالت انگلیسی‌ها در امور داخلی ایران، در مجلس شانزدهم به واسطه کوشش عده‌ای که به آنها بعدها جبهه ملی گفته شد، نفت ملی شد». او بیان کرد: «آمریکا هم در ابتدا به دلیل آنکه سهمی از نفت نداشت، از رفتن انگلیس از ایران و از مصدق حمایت می‌کرد اما با مخالفت دولت ایران با پیشنهادهای آنها، با انگلیس همراه شد». عضو دفتر سیاسی نهضت آزادی افزود: «پس از ملی‌شدن صنعت نفت در ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ توطئه‌های انگلیس همچون تهدید و تحریم شبیه آنچه امروز آمریکا اعمال می‌کند، شروع شد. مصدق هم با سیاست اقتصاد بدون نفت توانست مدتی مملکت را اداره کند».
بازرگان در ادامه به سیاست‌های انگلیس برای تحت فشاردادن دولت مصدق اشاره کرد و گفت: «آنها با ایجاد تفرقه میان دولتمردان و با راه‌انداختن شایعات و اعتصاب‌ها و بدبین‌کردن مردم نسبت به دولت در پی تضعیف مصدق بودند». او اضافه کرد: «با وقوع کودتا بسیاری از دوستان مصدق در صف دشمنانش قرار گرفتند. تندروی حزب توده و نگرانی برخی روحانیان مبنی بر اینکه احتمال دارد مملکت دست کمونیست‌ها بیفتد، باعث شد کودتایی که از مدت‌ها قبل به وسیله انگلیس و آمریکا طراحی شده بود، رخ دهد». بازرگان یادآور شد: «درسی که از این کودتا می‌شود گرفت، این است که اسیر جزئیات و تفرقه نشویم، تفرقه عاملی بود که موجب شکست مشروطه و نهضت ملی شد». او تأکید کرد: «باید با ایجاد وحدت ملی از بحران پیش‌ِروی کشور عبور کنیم». بازرگان خاطرنشان کرد: «ما ایرانی‌ها مطلق‌گرا و سیاه و سفید هستیم و قبول نمی‌کنیم خاکستری هم وجود دارد. طرفداران مصدق، کاشانی را نفی می‌کنند و برعکس. مصدق از نظر سیاسی باهوش بود و منافع ملی را در نظر می‌گرفت».
وی در ادامه به نحوه شکل‌گیری جبهه ملی اشاره کرد و گفت: «پس از تقلب در انتخابات مجلس شانزدهم ۲۰ نفر همچون مصدق و حائری‌زاده متحصن می‌شوند. پس از آنکه این تحصن به نتیجه نمی‌رسد، به خانه مصدق می‌روند و جبهه ملی را شکل می‌دهند و مبارزات خودشان را از آن به بعد تحت این نام ادامه می‌دهند».
عضو شورای مرکزی نهضت آزادی افزود: «کودتا چیزی نیست که یک‌دفعه در ۲۸ مرداد رخ داده باشد. در وقایع ۲۵ تا ۲۸ مرداد نقش حزب توده پررنگ است و وقتی می‌گوییم حزب توده یعنی انگلیس فعال بوده است. همچنین در این میان، نباید نقش لات‌ها را دست‌کم گرفت چون هر کدام از آنها ۵۰ نفر را متفرق می‌کرد در حالی که مردم سازماندهی نداشتند. کودتا به قول عبدخدایی، با ورود پنج تانک به سطح خیابان‌های تهران شکل نگرفت». بازرگان بیان کرد: «نباید الان را با گذشته یکسان‌سازی کنیم. برخی می‌گویند فرقی میان اوباما و ترامپ نیست در حالی که باید گرایش‌های متفاوت آنها را در نظر گرفت. سیاست‌مدار کسی است که از تضادهای میان آنها استفاده کند». او در پاسخ به این پرسش که «برایان هوک»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که نیروهای داخلی ایران را مسئول کودتا دانسته است نه سازمان سیا، گفت: «اینکه پس از ۲۵ مرداد آمریکایی‌ها خودشان را مقداری کنار کشیدند، به این معنا نیست که دخالتی نداشتند. در این کودتا ارتش نقش فعالی داشت هرچند مردم منفعل بودند».
دبیر کل جمعیت فداییان اسلام با ادعای اینکه سیاست نه شرقی و نه غربی از آنِ نواب‌صفوی بود، گفت: «او به عنوان یکی از طرفداران ملی‌شدن نفت، معتقد بود که وقتی حکومت اسلامی شود نفت هم ملی خواهد شد». به گزارش «ايرنا»، محمدمهدی عبدخدایی در نشست حزب اراده ملت ایران با عنوان کالبدشکافی ۲۸ مرداد سال۳۲، گفت: «بر اساس عرف و سنت، پس از تشکیل هر حکومتی در مراکز علمی و مذهبی بحث‌های متفاوتی شکل می‌گرفت مثلا در اواخر حکومت صفویه (به عنوان نخستین حکومت شیعی ایران)، جامعه علمی به دو دسته اصولی (متکی بر خبر) و اخباری (عقل‌گرا) تقسیم شد». او با اشاره به تلاش‌های یکی از روحانیان اصولی با نام علامه وحید بهبهانی در اوایل دوره قاجار، افزود: «شاید مشروطیت را اصولیان شکل دادند همان‌طور که نهضت ملی‌شدن نفت و حتی انقلاب اسلامی را اصولیان که معتقد به عقل بودند به‌وجود آوردند». این مبارز سیاسی قبل از انقلاب در ادامه صحبت‌های خود با بررسی وقایع منتهی به کودتای ۲۸ مردادماه، یادآور شد: «محمد مصدق آدم سالمی بود اما اشتباهات بزرگی داشت و از منطقه اطلاعی نداشت». عبدخدایی با اشاره به نحوه شکل‌گیری جبهه ملی، گفت: «جبهه ملی از مجلس پانزدهم و پس
از ماجرای قرارداد
گس - گلشائیان و وقتی که مردم مصدق را به عنوان رهبر سیاسی انتخاب کردند، آغاز شد».
وی در ادامه سخنانش به آسیبشناسی جبهه ملی پرداخت و افزود: «جبهه ملی از جریان‌های ناهمگون تشکیل شده بود؛ از حزب ایران طرفدار سوسیال‌دموکراسی تا فداییان اسلام و چپ‌های غیروابسته به مسکو (خلیل ملکی) عضو جبهه ملی بودند که قرار بود آنها با هم عمل کنند».
دبیر کل جمعیت فداییان اسلام خاطرنشان کرد: «آن‌طور که در تاریخ آمده است، نواب‌صفوی به عنوان طرفدار ملی‌شدن نفت، معتقد بود وقتی حکومت اسلامی شود، نفت هم ملی خواهد شد. سیاست نه شرقی و نه غربی از آنِ نواب‌صفوی است». عبدخدایی علت وقوع ۲۸مرداد را ناآشنایی مصدق از شرایط جهانی دانست و یادآور شد: «مصدق به‌اشتباه به آمریکا تکیه کرد و توجه نکرد که ۸۵ درصد سرمایه‌گذاری انگلیس از سوی آمریکا انجام شده است. باید وقایع تاریخی را صریح به مردم بگوییم». در اين نشست ابوالفضل بازرگان با بیان اینکه باید از تاریخ درس بگیریم، ۲۸ مرداد را پیامد ملی‌شدن نفت دانست و گفت: «انقلاب صنعتی موجب اهمیت‌یافتن نفت شد. هجوم استعمارگران برای دستیابی به نفت ارزان در خاورمیانه موجب اتفاقات سیاسی شد». او با بیان ویژگی شخصیتی مصدق، او را فردی کلاننگر دانست و افزود: «به عقیده مصدق، دشمن می‌خواهد ما جزئی‌نگر باشیم. همچنین مهدی بازرگان هم هیچ وقت خودش را با مسائل کوچک مشغول نمی‌کرد».
برادرزاده نخست‌وزیر دولت موقت در ادامه سخنان خود به روند دخالت‌های بريتانيا در امور داخلی ایران پرداخت و اظهار كرد: «انگلستان نخستین امتیاز استخراج نفت را به ویلیام ناکس دارسی داد سپس این امتیاز به شرکتی دیگر داده شد و در نهایت شرکت نفت ایران و انگلیس در لندن به ثبت رسید که موجب شد سهم کوچکی از فروش نفت به ایران داده شود». بازرگان خاطرنشان کرد: «با ادامه دخالت انگلیسی‌ها در امور داخلی ایران، در مجلس شانزدهم به واسطه کوشش عده‌ای که به آنها بعدها جبهه ملی گفته شد، نفت ملی شد». او بیان کرد: «آمریکا هم در ابتدا به دلیل آنکه سهمی از نفت نداشت، از رفتن انگلیس از ایران و از مصدق حمایت می‌کرد اما با مخالفت دولت ایران با پیشنهادهای آنها، با انگلیس همراه شد». عضو دفتر سیاسی نهضت آزادی افزود: «پس از ملی‌شدن صنعت نفت در ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹ توطئه‌های انگلیس همچون تهدید و تحریم شبیه آنچه امروز آمریکا اعمال می‌کند، شروع شد. مصدق هم با سیاست اقتصاد بدون نفت توانست مدتی مملکت را اداره کند».
بازرگان در ادامه به سیاست‌های انگلیس برای تحت فشاردادن دولت مصدق اشاره کرد و گفت: «آنها با ایجاد تفرقه میان دولتمردان و با راه‌انداختن شایعات و اعتصاب‌ها و بدبین‌کردن مردم نسبت به دولت در پی تضعیف مصدق بودند». او اضافه کرد: «با وقوع کودتا بسیاری از دوستان مصدق در صف دشمنانش قرار گرفتند. تندروی حزب توده و نگرانی برخی روحانیان مبنی بر اینکه احتمال دارد مملکت دست کمونیست‌ها بیفتد، باعث شد کودتایی که از مدت‌ها قبل به وسیله انگلیس و آمریکا طراحی شده بود، رخ دهد». بازرگان یادآور شد: «درسی که از این کودتا می‌شود گرفت، این است که اسیر جزئیات و تفرقه نشویم، تفرقه عاملی بود که موجب شکست مشروطه و نهضت ملی شد». او تأکید کرد: «باید با ایجاد وحدت ملی از بحران پیش‌ِروی کشور عبور کنیم». بازرگان خاطرنشان کرد: «ما ایرانی‌ها مطلق‌گرا و سیاه و سفید هستیم و قبول نمی‌کنیم خاکستری هم وجود دارد. طرفداران مصدق، کاشانی را نفی می‌کنند و برعکس. مصدق از نظر سیاسی باهوش بود و منافع ملی را در نظر می‌گرفت».
وی در ادامه به نحوه شکل‌گیری جبهه ملی اشاره کرد و گفت: «پس از تقلب در انتخابات مجلس شانزدهم ۲۰ نفر همچون مصدق و حائری‌زاده متحصن می‌شوند. پس از آنکه این تحصن به نتیجه نمی‌رسد، به خانه مصدق می‌روند و جبهه ملی را شکل می‌دهند و مبارزات خودشان را از آن به بعد تحت این نام ادامه می‌دهند».
عضو شورای مرکزی نهضت آزادی افزود: «کودتا چیزی نیست که یک‌دفعه در ۲۸ مرداد رخ داده باشد. در وقایع ۲۵ تا ۲۸ مرداد نقش حزب توده پررنگ است و وقتی می‌گوییم حزب توده یعنی انگلیس فعال بوده است. همچنین در این میان، نباید نقش لات‌ها را دست‌کم گرفت چون هر کدام از آنها ۵۰ نفر را متفرق می‌کرد در حالی که مردم سازماندهی نداشتند. کودتا به قول عبدخدایی، با ورود پنج تانک به سطح خیابان‌های تهران شکل نگرفت». بازرگان بیان کرد: «نباید الان را با گذشته یکسان‌سازی کنیم. برخی می‌گویند فرقی میان اوباما و ترامپ نیست در حالی که باید گرایش‌های متفاوت آنها را در نظر گرفت. سیاست‌مدار کسی است که از تضادهای میان آنها استفاده کند». او در پاسخ به این پرسش که «برایان هوک»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران که نیروهای داخلی ایران را مسئول کودتا دانسته است نه سازمان سیا، گفت: «اینکه پس از ۲۵ مرداد آمریکایی‌ها خودشان را مقداری کنار کشیدند، به این معنا نیست که دخالتی نداشتند. در این کودتا ارتش نقش فعالی داشت هرچند مردم منفعل بودند».