به بهانه درگذشت ژاک شيراک، سياست‌مدار فرانسوي
شيراک ميزبان تاريخي رئيس دولت اصلاحات
شرق: ژاک شيراک، بيست‌ودومين رئيس‌جمهور فرانسه روز پنجشنبه به دليل عفونت ريه در بيمارستان پيتي‌سالپتري‌ير پاريس درگذشت. فوت اين سياست‌مدار كهنه‌كار و كهنسال فرانسوي از آن جهت مهم است كه او در تاريخ سياسي معاصر اين كشور بسيار مهم بوده است. درگذشت او موجب شد رئيس‌جمهوري ايران و سفير ايران در فرانسه نيز پيام‌هاي تسليتي ارسال کنند. ژاک شيراک، براي مردم ايران نيز سياست‌مدار غريبه‌اي نبود؛ زیرا ميزباني خاطره‌انگيز او از رئيس‌جمهور دولت اصلاحات ايران يکي از به‌يادماندني‌ترين اتفاقات ديپلماسي در چند دهه اخير است.
ارتباط ايران و فرانسه در زمان شيراك
دوره رياست‌جمهوري شيراك را شايد بتوان يكي از نقاط طلايي ارتباط ديپلماتيك ايران و فرانسه دانست. دوراني که رابطه پرتنش ايران و اروپا به سمت آرامش و احترام متقابل مي‌رود. شيراك يكي از نخستين رؤساي جمهوري بود كه بعد از پيروزي سيدمحمد خاتمی در انتخابات در تاريخ 5 آبان 1378 او را به‌طور رسمي به فرانسه دعوت كرد و آن‌چنان استقبالش از رئيس‌جمهور وقت ايران گرم و صميمي بود كه بسياري از سياست‌مداران چنين استقبالي را كم‌سابقه خواندند. همان زمان در فرانسه نيز رسانه‌هاي افراطي راست‌گرا شيراك را به دليل اين ميزان صميمیت و برقراري تشريفات غيرمتعارف در معرض آماج انتقادها قرار دادند. خاتمي در شرايطي به فرانسه سفر كرد كه يك سال پيش از آن، طرح گفت‌وگوي تمدن‌ها را مطرح كرده بود و با استقبال بسياري از سوي كشورهاي مختلف جهان روبه‌رو شده بود و بي‌ترديد يكي از مهم‌ترين دلايل استقبال گرم شيراك از خاتمي رويكرد صلح‌دوستي رئيس‌جمهور ايران بوده است. همان رويکردي که به‌شدت در تغيير نگاه کشورهاي ديگر به دولت مستقر ايران، تأثير گذاشته بود.
علي‌محمد بيدارمغز، رئيس تشريفات نمايندگي دائم ايران در سازمان ملل در زمان دولت اصلاحات درباره نوع استقبال شيراك از سيدمحمد خاتمي به «شرق» چنين مي‌گويد: «در سنت تشريفات فرانسه رئيس‌جمهور بالاي پله‌هاي كاخ اليزه در ميان دو گارد مي‌ايستد و میهمان به بالاي پله‌ها مي‌آيد تا با يكديگر دست دهند و سپس وارد كاخ مي‌شوند. ژاک شيراك خلاف اين شرايط در هنگام استقبال از آقاي خاتمي به پايين پله‌ها آمد تا صميمیت بيشتر خود را نشان دهد. اين اتفاق در فرانسه بسيار كم رخ داده است. آقاي مكرون هم اخيرا براي سعدحريري اين كار را كرد و به پايين پله‌ها آمد».
قهوه به‌جاي شراب
همچنين شيراك به درخواست خاتمي در ضيافت خود دستور داد كه از سرو شراب جلوگيري شود و به‌جاي شراب از میهمانان با قهوه پذيرايي شد؛ موضوعي كه در فرانسه حاشيه‌هاي زيادي ايجاد كرد اما شيراك نشان داد كه شخصيت خاتمي برايش از چه اهميتي برخوردار است. اين در حالي است که در سفر اخير روحاني به فرانسه دولت ميزبان به اين شرط تهران گردن ننهاد و کلا ملاقات به صبحانه کاري تبديل شد. شيراک در زمان بدرقه نيز خاتمي را تا کنار ماشين تشريفات بدرقه کرد تا نشان دهد که موقعيت خاتمي براي او ويژه است؛ موضوعي که از انعکاس گسترده‌اي در رسانه‌هاي فرانسه برخوردار شد. خاتمي در اين سفر، در مقر سازمان يونسکو نيز حضور يافت و در مجمع عمومي اين سازمان سخنراني کرد. سفر خاتمي به فرانسه که اولين سفر يک رئيس‌جمهور ايران به اروپا پس از انقلاب اسلامي محسوب مي‌شد، به‌قدري بازتاب مثبتي داشت که به گزارش روزنامه ايران روز هشتم آبان، در ديدار خاتمي با صاحبان صنايع و بازرگانان فرانسوي «چند نفر از رئيسان و مديران شرکت‌هاي مهم فرانسوي ازجمله توتال، فينا، الستوم، الکاتل، پژو، مؤسسه مالي پاري با، شرکت تکنيپ، آريان اسپس و ساژم در سخنان جداگانه‌اي امکانات
و علاقه‌مندي خود را براي مشارکت در طرح‌هاي ايران اعلام کرده و خواستار فراهم‌شدن زمينه سرمايه‌گذاري‌هاي بيشتر در ايران شدند». خاتمي فروردين 1384 و در آخرين ماه‌هاي دوران رياست‌جمهوري خود نيز سفر ديگري به پاريس داشت که اين بار هم با استقبال بسيار گرمي از سوي همتاي فرانسوي خود، شيراک، مواجه شد. خاتمي در اين سفر علاوه بر ديدارهاي رسمي با وزير کشور و رئيس‌جمهور فرانسه، با مديرکل يونسکو نيز ديدار کرد و در ضيافت نخبگان فرانسوي نيز که به افتخار او ترتيب داده شده بود، شرکت کرد.
حاشيه‌سازي‌هاي احمدينژاد
محمود احمدينژاد در رقابت‌هاي انتخاباتي دولت دهم، در يکي از جعل‌هاي تاريخي بي‌شمار خود در آن سال‌ها درباره سفر خاتمي به فرانسه گفت: «من چند سال قبل صحنه‌اي در تلويزيون ديدم؛ اين غصه‌اش در دلم ماند... که هنوز هم به‌طور کامل برطرف نشده است. ديدم مسئولي از ايران رفت در يک کشور اروپايي، رئيس آن کشور بالاي پله‌ها ايستاد. مسئول ما را آن دور پياده کردند و آن نامرد يک قدم پايين نيامد؛ براي چه؟ براي اينکه خُرد كند. من آن شب در تلويزيون ديدم، خيلي غصه‌ام شد؛ خدا شاهد است، گفتم اي خداي بزرگ، يک شرايطي فراهم کن که اين غم جبران شود». احمدينژاد در حالي اين سخنان را مي‌گفت كه همگان سفر او به ايتاليا را به ياد دارند؛ زماني كه مقامات اين كشور با درخواست ديدار او موافقت نكردند. از سوي ديگر، همه عكس‌هاي موجود از سال‌هاي اصلاحات، نشان‌دهنده استقبال گرم شيراك از خاتمي است و همه مسئولاني كه در آن دوران مسئوليت داشته‌اند و رسانه‌هاي داخلي ايران و رسانه‌هاي فرانسوي همه و همه حكايت از كذب‌بودن ادعاي احمدينژاد دارد.
خاطره خرازي
ارتباط ايران و فرانسه در زمان رياست‌جمهوري محمد خاتمي و ژاک شيراك در خاطره‌اي از صادق خرازي، سفير وقت در پاريس، نيز خواندني است. او سال 93 در مصاحبه‌اي با روزنامه «شرق» گفته بود: «به ياد دارم در آن مقطع (حمله آمريکا به عراق) من در پاريس مشغول مراودات گسترده با مقامات اليزه و وزارت خارجه بودم، چند روز قبل از حمله در جلسه‌اي خصوصي که با مشاور وقت امنيت ملي فرانسه، موريس گودر مونتاين، در کاخ اليزه داشتم، او به صورت خصوصي و سري گفت كه تا دو، سه روز ديگر جنگ شروع مي‌شود؛ مراقب منطقه باشيد. من صبح با پرزيدنت شيراک جلسه خصوصي داشتم، او گفت به سفير ايران، امروز خبر بده جنگ در حال وقوع است؛ ايراني‌ها مراقب باشند، شايد ايران هدف بعدي آمريکا باشد. موريس در حالي به صورت خصوصي اين اخبار را در گوش من زمزمه مي‌کرد که مايل نبود همکار ديگر خودش و دو دستيار و همکار من که مرا در ملاقات‌ها همراهي مي‌کردند، متوجه شوند. من فوري به او گفتم نظرت چيست که امروز دو پرزيدنت ايران و فرانسه، تلفني با هم صحبت کنند؟ او گفت که امروز ما به وزارت خارجه دستورالعمل داديم تا دومينيک دوويلپن با وزير خارجه شما صحبت کند. من گفتم اين اقدام خوبي
است امروز بشار اسد به ايران مي‌رود، توصيه‌ام اين است که شيراک و خاتمي هم با هم صحبت کنند. او تأملي کرد و گفت كه ايده خوبي است. به‌من اجازه بده تا يک ساعت ديگر پس از کسب نظر رئيس‌جمهور شيراک تو را مطلع کنم. يک ساعت‌‌و‌نيم بعد، ساعت يک بعد از ظهر موريس تماس گرفت و گفت كه پرزيدنت نه‌تنها ايده تو را قبول کرد، بلکه گفت اين اقدام مهمي در جهت ثبات منطقه است».
4 دهه سياست‌ورزي
شيراك در سال ۱۹۶۲ به کابينه نخست‌وزير وقت فرانسه يعني ژرژ پمپيدو وارد شد و 10 سال بعد به سمت وزير کشاورزي ارتقا پيدا کرد و در سال ۱۹۷۴ و پس از مرگ پمپيدو از سوي رئيس‌جمهور، والري ژيسکاردستن به مقام نخست‌وزيري فرانسه رسيد. شيراک گليست در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ به غير از نخست‌وزيري از جمله مقامات بالاي «اتحاديه دموکراتيک جمهوري‌خواهان» نيز بود. در سال ۱۹۷۶ ژاک شيراک به‌دليل اختلاف نظر با رئيس‌جمهور، پيش از موعد معين از نخست‌وزيري کناره‌گيري کرد و در همان زمان بود که حزب «جمهوري‌خواهان» را بنياد گذاشت و خود پست دبير کلي آن را بر عهده گرفت. شيراک سال ۱۹۷۷ شهردار پاريس شد و چهار سال بعد براي تصاحب پست رياست‌جمهوري فرانسه با فرانسوا ميتران سوسياليست به رقابت پرداخت که البته برد با ميتران بود. پس از آنکه در سال ۱۹۸۶ اکثريت پارلمان فرانسه به احزاب مدني و غيردولتي آن کشور تعلق گرفت، بلافاصله شاهد يک ائتلاف بوديم و به این ترتيب ميتران سوسياليست از شيراک گليست دعوت به تشکيل کابينه کرد اما دو سال بعد شيراک بار ديگر به دليل اختلاف نظر‌هاي سياسي از اين مقام کناره‌گيري کرد و به اين صورت آن ائتلاف نيز به پايان کار خود رسيد.
شيراک باز هم در سال ۱۹۸۸ کانديداي رياست‌جمهوري فرانسه شد، اما اين بار هم پيروز انتخابات فرانسوا ميتران بود تا آنكه شيراك در سال 1995 باز هم كانديدای رياست‌جمهوري شد و اين بار توانست پيروزي را از آنِ خود كند. در مرحله اول اين انتخابات رقيب او همان نخست‌وزير محافظه‌کار يعني ادواردو بالادور بود و در دور دوم با کانديداي سوسياليست‌ها يعني ليونل ژوسپن به رقابت پرداخت و بالاخره پيروز شد اما در انتخابات سال ۲۰۰۲ رقيب راست راديکال شيراک يعني ژان ماري لوپن توانست در مرحله اول انتخابات ۱۷ درصد آرا را از آنِ خود کند ولي در مرحله بعد شيراک با کسب ۸۲ درصد آرا بر رقيب راديکال خود پيروز شد و بار ديگر بر صندلي رياست‌جمهوري فرانسه نشست و بالاخره در سال ۲۰۰۷ از اين مقام و از سياست خداحافظي کرد.
شرق: ژاک شيراک، بيست‌ودومين رئيس‌جمهور فرانسه روز پنجشنبه به دليل عفونت ريه در بيمارستان پيتي‌سالپتري‌ير پاريس درگذشت. فوت اين سياست‌مدار كهنه‌كار و كهنسال فرانسوي از آن جهت مهم است كه او در تاريخ سياسي معاصر اين كشور بسيار مهم بوده است. درگذشت او موجب شد رئيس‌جمهوري ايران و سفير ايران در فرانسه نيز پيام‌هاي تسليتي ارسال کنند. ژاک شيراک، براي مردم ايران نيز سياست‌مدار غريبه‌اي نبود؛ زیرا ميزباني خاطره‌انگيز او از رئيس‌جمهور دولت اصلاحات ايران يکي از به‌يادماندني‌ترين اتفاقات ديپلماسي در چند دهه اخير است.
ارتباط ايران و فرانسه در زمان شيراك
دوره رياست‌جمهوري شيراك را شايد بتوان يكي از نقاط طلايي ارتباط ديپلماتيك ايران و فرانسه دانست. دوراني که رابطه پرتنش ايران و اروپا به سمت آرامش و احترام متقابل مي‌رود. شيراك يكي از نخستين رؤساي جمهوري بود كه بعد از پيروزي سيدمحمد خاتمی در انتخابات در تاريخ 5 آبان 1378 او را به‌طور رسمي به فرانسه دعوت كرد و آن‌چنان استقبالش از رئيس‌جمهور وقت ايران گرم و صميمي بود كه بسياري از سياست‌مداران چنين استقبالي را كم‌سابقه خواندند. همان زمان در فرانسه نيز رسانه‌هاي افراطي راست‌گرا شيراك را به دليل اين ميزان صميمیت و برقراري تشريفات غيرمتعارف در معرض آماج انتقادها قرار دادند. خاتمي در شرايطي به فرانسه سفر كرد كه يك سال پيش از آن، طرح گفت‌وگوي تمدن‌ها را مطرح كرده بود و با استقبال بسياري از سوي كشورهاي مختلف جهان روبه‌رو شده بود و بي‌ترديد يكي از مهم‌ترين دلايل استقبال گرم شيراك از خاتمي رويكرد صلح‌دوستي رئيس‌جمهور ايران بوده است. همان رويکردي که به‌شدت در تغيير نگاه کشورهاي ديگر به دولت مستقر ايران، تأثير گذاشته بود.
علي‌محمد بيدارمغز، رئيس تشريفات نمايندگي دائم ايران در سازمان ملل در زمان دولت اصلاحات درباره نوع استقبال شيراك از سيدمحمد خاتمي به «شرق» چنين مي‌گويد: «در سنت تشريفات فرانسه رئيس‌جمهور بالاي پله‌هاي كاخ اليزه در ميان دو گارد مي‌ايستد و میهمان به بالاي پله‌ها مي‌آيد تا با يكديگر دست دهند و سپس وارد كاخ مي‌شوند. ژاک شيراك خلاف اين شرايط در هنگام استقبال از آقاي خاتمي به پايين پله‌ها آمد تا صميمیت بيشتر خود را نشان دهد. اين اتفاق در فرانسه بسيار كم رخ داده است. آقاي مكرون هم اخيرا براي سعدحريري اين كار را كرد و به پايين پله‌ها آمد».
قهوه به‌جاي شراب
همچنين شيراك به درخواست خاتمي در ضيافت خود دستور داد كه از سرو شراب جلوگيري شود و به‌جاي شراب از میهمانان با قهوه پذيرايي شد؛ موضوعي كه در فرانسه حاشيه‌هاي زيادي ايجاد كرد اما شيراك نشان داد كه شخصيت خاتمي برايش از چه اهميتي برخوردار است. اين در حالي است که در سفر اخير روحاني به فرانسه دولت ميزبان به اين شرط تهران گردن ننهاد و کلا ملاقات به صبحانه کاري تبديل شد. شيراک در زمان بدرقه نيز خاتمي را تا کنار ماشين تشريفات بدرقه کرد تا نشان دهد که موقعيت خاتمي براي او ويژه است؛ موضوعي که از انعکاس گسترده‌اي در رسانه‌هاي فرانسه برخوردار شد. خاتمي در اين سفر، در مقر سازمان يونسکو نيز حضور يافت و در مجمع عمومي اين سازمان سخنراني کرد. سفر خاتمي به فرانسه که اولين سفر يک رئيس‌جمهور ايران به اروپا پس از انقلاب اسلامي محسوب مي‌شد، به‌قدري بازتاب مثبتي داشت که به گزارش روزنامه ايران روز هشتم آبان، در ديدار خاتمي با صاحبان صنايع و بازرگانان فرانسوي «چند نفر از رئيسان و مديران شرکت‌هاي مهم فرانسوي ازجمله توتال، فينا، الستوم، الکاتل، پژو، مؤسسه مالي پاري با، شرکت تکنيپ، آريان اسپس و ساژم در سخنان جداگانه‌اي امکانات
و علاقه‌مندي خود را براي مشارکت در طرح‌هاي ايران اعلام کرده و خواستار فراهم‌شدن زمينه سرمايه‌گذاري‌هاي بيشتر در ايران شدند». خاتمي فروردين 1384 و در آخرين ماه‌هاي دوران رياست‌جمهوري خود نيز سفر ديگري به پاريس داشت که اين بار هم با استقبال بسيار گرمي از سوي همتاي فرانسوي خود، شيراک، مواجه شد. خاتمي در اين سفر علاوه بر ديدارهاي رسمي با وزير کشور و رئيس‌جمهور فرانسه، با مديرکل يونسکو نيز ديدار کرد و در ضيافت نخبگان فرانسوي نيز که به افتخار او ترتيب داده شده بود، شرکت کرد.
حاشيه‌سازي‌هاي احمدينژاد
محمود احمدينژاد در رقابت‌هاي انتخاباتي دولت دهم، در يکي از جعل‌هاي تاريخي بي‌شمار خود در آن سال‌ها درباره سفر خاتمي به فرانسه گفت: «من چند سال قبل صحنه‌اي در تلويزيون ديدم؛ اين غصه‌اش در دلم ماند... که هنوز هم به‌طور کامل برطرف نشده است. ديدم مسئولي از ايران رفت در يک کشور اروپايي، رئيس آن کشور بالاي پله‌ها ايستاد. مسئول ما را آن دور پياده کردند و آن نامرد يک قدم پايين نيامد؛ براي چه؟ براي اينکه خُرد كند. من آن شب در تلويزيون ديدم، خيلي غصه‌ام شد؛ خدا شاهد است، گفتم اي خداي بزرگ، يک شرايطي فراهم کن که اين غم جبران شود». احمدينژاد در حالي اين سخنان را مي‌گفت كه همگان سفر او به ايتاليا را به ياد دارند؛ زماني كه مقامات اين كشور با درخواست ديدار او موافقت نكردند. از سوي ديگر، همه عكس‌هاي موجود از سال‌هاي اصلاحات، نشان‌دهنده استقبال گرم شيراك از خاتمي است و همه مسئولاني كه در آن دوران مسئوليت داشته‌اند و رسانه‌هاي داخلي ايران و رسانه‌هاي فرانسوي همه و همه حكايت از كذب‌بودن ادعاي احمدينژاد دارد.
خاطره خرازي
ارتباط ايران و فرانسه در زمان رياست‌جمهوري محمد خاتمي و ژاک شيراك در خاطره‌اي از صادق خرازي، سفير وقت در پاريس، نيز خواندني است. او سال 93 در مصاحبه‌اي با روزنامه «شرق» گفته بود: «به ياد دارم در آن مقطع (حمله آمريکا به عراق) من در پاريس مشغول مراودات گسترده با مقامات اليزه و وزارت خارجه بودم، چند روز قبل از حمله در جلسه‌اي خصوصي که با مشاور وقت امنيت ملي فرانسه، موريس گودر مونتاين، در کاخ اليزه داشتم، او به صورت خصوصي و سري گفت كه تا دو، سه روز ديگر جنگ شروع مي‌شود؛ مراقب منطقه باشيد. من صبح با پرزيدنت شيراک جلسه خصوصي داشتم، او گفت به سفير ايران، امروز خبر بده جنگ در حال وقوع است؛ ايراني‌ها مراقب باشند، شايد ايران هدف بعدي آمريکا باشد. موريس در حالي به صورت خصوصي اين اخبار را در گوش من زمزمه مي‌کرد که مايل نبود همکار ديگر خودش و دو دستيار و همکار من که مرا در ملاقات‌ها همراهي مي‌کردند، متوجه شوند. من فوري به او گفتم نظرت چيست که امروز دو پرزيدنت ايران و فرانسه، تلفني با هم صحبت کنند؟ او گفت که امروز ما به وزارت خارجه دستورالعمل داديم تا دومينيک دوويلپن با وزير خارجه شما صحبت کند. من گفتم اين اقدام خوبي
است امروز بشار اسد به ايران مي‌رود، توصيه‌ام اين است که شيراک و خاتمي هم با هم صحبت کنند. او تأملي کرد و گفت كه ايده خوبي است. به‌من اجازه بده تا يک ساعت ديگر پس از کسب نظر رئيس‌جمهور شيراک تو را مطلع کنم. يک ساعت‌‌و‌نيم بعد، ساعت يک بعد از ظهر موريس تماس گرفت و گفت كه پرزيدنت نه‌تنها ايده تو را قبول کرد، بلکه گفت اين اقدام مهمي در جهت ثبات منطقه است».
4 دهه سياست‌ورزي
شيراك در سال ۱۹۶۲ به کابينه نخست‌وزير وقت فرانسه يعني ژرژ پمپيدو وارد شد و 10 سال بعد به سمت وزير کشاورزي ارتقا پيدا کرد و در سال ۱۹۷۴ و پس از مرگ پمپيدو از سوي رئيس‌جمهور، والري ژيسکاردستن به مقام نخست‌وزيري فرانسه رسيد. شيراک گليست در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ به غير از نخست‌وزيري از جمله مقامات بالاي «اتحاديه دموکراتيک جمهوري‌خواهان» نيز بود. در سال ۱۹۷۶ ژاک شيراک به‌دليل اختلاف نظر با رئيس‌جمهور، پيش از موعد معين از نخست‌وزيري کناره‌گيري کرد و در همان زمان بود که حزب «جمهوري‌خواهان» را بنياد گذاشت و خود پست دبير کلي آن را بر عهده گرفت. شيراک سال ۱۹۷۷ شهردار پاريس شد و چهار سال بعد براي تصاحب پست رياست‌جمهوري فرانسه با فرانسوا ميتران سوسياليست به رقابت پرداخت که البته برد با ميتران بود. پس از آنکه در سال ۱۹۸۶ اکثريت پارلمان فرانسه به احزاب مدني و غيردولتي آن کشور تعلق گرفت، بلافاصله شاهد يک ائتلاف بوديم و به این ترتيب ميتران سوسياليست از شيراک گليست دعوت به تشکيل کابينه کرد اما دو سال بعد شيراک بار ديگر به دليل اختلاف نظر‌هاي سياسي از اين مقام کناره‌گيري کرد و به اين صورت آن ائتلاف نيز به پايان کار خود رسيد.
شيراک باز هم در سال ۱۹۸۸ کانديداي رياست‌جمهوري فرانسه شد، اما اين بار هم پيروز انتخابات فرانسوا ميتران بود تا آنكه شيراك در سال 1995 باز هم كانديدای رياست‌جمهوري شد و اين بار توانست پيروزي را از آنِ خود كند. در مرحله اول اين انتخابات رقيب او همان نخست‌وزير محافظه‌کار يعني ادواردو بالادور بود و در دور دوم با کانديداي سوسياليست‌ها يعني ليونل ژوسپن به رقابت پرداخت و بالاخره پيروز شد اما در انتخابات سال ۲۰۰۲ رقيب راست راديکال شيراک يعني ژان ماري لوپن توانست در مرحله اول انتخابات ۱۷ درصد آرا را از آنِ خود کند ولي در مرحله بعد شيراک با کسب ۸۲ درصد آرا بر رقيب راديکال خود پيروز شد و بار ديگر بر صندلي رياست‌جمهوري فرانسه نشست و بالاخره در سال ۲۰۰۷ از اين مقام و از سياست خداحافظي کرد.