افسانههاي صهيونيسم
شلومو سند مورخ سرشناس اسرائيلي و استاد بازنشسته دانشگاه تلآویو است. او بیشتر با انتشار کتاب پرفروش «اختراع قوم یهود» شناخته میشود كه در سال 2008 به زبان عبري منتشر شد و همچون زلزلهاي بنيانهاي نظري صهيونيسم را به لرزه درآورد. سند هدف خود را در اين كتاب «تلاشي نظري براي ساختارشكني اسطوره فراتاريخي موجوديت ملتي تبعيدي و سرگردان» ميداند. او در اين كتاب اسطورههاي رايج درباره تاريخ كهن قوم يهود را كه در سطحي وسيع در دستگاه رسانهاي و ايدئولوژيك صهيونيستها تبليغ و ترويج ميشود، با بينشي علمي و روايتي جذاب نقش بر آب ميكند و به همين دليل با انتقاد گسترده صهيونيستها نيز روبهرو شد. سند با تحقيق در اسنادي كه از حالت محرمانه خارج شده بودند نشان داد که هیچ نشانه علمی برای اثبات این امر وجود ندارد که در سال ۷۰ پس از میلاد مسیح، قوم یهود از سرزمین مقدس خود بیرون رانده شده است. طبق تحقيقات او یهودیان اصلا قومی نیستند که ۲۰۰۰ سال تمام در سراسر دنیا پراکنده شده باشند و شکلگیری جماعتهای یهودی ساکن حوزه دریای مدیترانه و اروپا بیشتر حاصل فعالیت روحانیان یهودی در زمینه ارشاد دینی بوده است. طبق نظر او یهودیان اصلا
قوم نیستند، بلکه جامعهاي دینی هستند که گروههایی با تبار گوناگون به آن پیوستهاند. «اختراع قوم یهود» يك سال پس از انتشار در اسرائيل به انگليسي و سپس به اكثر زبانهاي دنيا ترجمه شد. اين كتاب در سال 1397 به فارسي هم ترجمه و با استقبال زيادي روبهرو شد و تاكنون چهاربار تجديدچاپ شده است.
كتاب «چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد» با عنوان فرعي «از سرزمین مقدس تا مام وطن» ديگر كتاب مهم اين مورخ است كه در سال 2012 منتشر شد. اين كتاب در سال 2013 توسط بهروز عارفي به فارسي ترجمه شده بود و اخيرا توسط نشر ديبايه وارد بازار نشر ايران شده است. در بخشي از مقدمه كوتاه مترجم ميخوانيم: «اين كتاب، به بيست زبان ترجمه شده است و ترجمه آن به فرانسه كه مورد استفاده ما واقع شده با استقبال روشنفكران فرانسويزبان روبرو شده و البته مورد حمله طرفداران سياستهاي حاکمان كنوني اسرائيل نيز واقع شده است. در ترجمه آن، به دليل ناآشنايي به زبان عبري و براي زدودن ابهامها با نويسنده كتاب مشورت كردهايم... اين كتاب، برخلاف لحن رايج در پارهاي از نوشتههاي سياسي ايراني در مورد اسرائيل، با استناد بر پژوهشهاي علمي و دور از تعصبها تاليف شده است».
(ص12) با وجود انتقاد شديدي كه تاريخنگاري رسمي صهيونيسم متوجه اين كتاب كرد، نويسنده در مقدمه خود توضيح ميدهد كه اين امر نه مانع از پخش آن شد و نه از بحث درباره آن و نيز ترجمه آن به زبانهاي ديگر جلوگيري كرد. سند در پيشدرآمد كتاب «چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد»، انگيزه نوشتن آن را پاسخ به انتقاداتي ميداند كه به «اختراع قوم یهود» وارد شده است: «من هرگز تصور نميكردم كه در اوايل قرن بيستويكم، هنوز، اينهمه گفتارهاي توجيهكننده استعمار صهيونيستي و ايجاد دولت اسرائيل بر پايه استدلالاتي نظير سرزمين نياكان، حقوق تاريخي يا اميال مليگراي هزارساله وجود داشته باشد.
من بيشتر توقع داشتم كه تزهاي جديتر توجيهكننده موجوديت اسرائيل، به گسترش تراژيك طرد مردم يهودي، از اواخر قرن نوزدهم در اروپا اشاره كند، درحاليكه ايالات متحده از سال 1924، مرزهاي خود را بر روي مهاجرت يهوديان بسته بود. لذا به نظرم رسيد كه، متن قبلي من در چند زمينه ناكافي بوده و نياز به تصحيح دارد. هدف نوشته حاضر توضيح
اين مطالب است». (ص 31)
در جايجاي كتاب اخير نويسنده تحليلهاي تاريخي را با خاطرات شخصي خود در هم ميآميزد. او كتاب را با «خردهخاطراتي» تلخ و خشونتبار از دوران سربازي خود در جنگ 1967 در مرز اردن آغاز ميكند «كه همچون پرندگاني اسرارآميز» بر فراز روايت او چرخ ميزنند. اين مكاني است كه بر اساس كتاب مقدس ابراهیم و داوود از آنجا عبور کردهاند. او از اولين مواجهه سربازان اسرائيلي با دیوار ندبه، خوف و وحشت نگاههای اعراب مغلوب از پشت پنجره خانهها و کوچههای باریک محله قديمي «المغاربه» ميگويد. سپس وارد بحث اصلي كتاب ميشود و به اين پرسشها ميپردازد: چگونه و با كدام كيمياگري سرزمین کتاب مقدس، توانست به قلمرو میهنی مدرن، دارای نهادهای سیاسی، شهروندان، مرزها و ارتشی برای دفاع از آنها تبدیل شود؟ از زمان پیدایش یهودیت، چه پیوندی بین یهودیان و «سرزمین اسرائیل» وجود دارد؟ آیا مفهوم میهن در کتاب مقدس و تلمود آمده است؟ آیا پیروان دین موسی در همه دوران میخواستند به خاورمیانه مهاجرت کنند؟ چگونه میتوان توضیح داد که اکثریت اخلاف آنان، امروز مایل نیستند در آن دیار زندگی کنند؟ ساکنان غیریهودی این سرزمین چگونه زندگی میکنند؟ آیا آنان حق زندگی در
آنجا را دارند یا ندارند؟ سند در اين کتاب به سرزمینهای اسرارآمیز و مقدسی میپردازد که اسرائیل مدعی تصدی آن است، «سرزمین موعود»ی که بر روی آن «قوم برگزیده» گویا حق مالکیتی
غیرانتقال دارد.
نويسنده نشان ميدهد كه فلسطين هرگز سرزمين ملي يهوديان نبوده، باوجوداين، مؤمنان يهودي براي آن خصلتي مقدس قائل شده و آن را بهعنوان كانون مذهبي در نظر گرفتهاند، اما تا ظهور صهيونيسم، هرگز به آن سرزمين بهعنوان ميراثي ميهنپرستانه چشم ندوخته بودند. در روايتهاي كتاب مقدس نيز، سرزمين مقدس براي يهوديان فقط به منزله مكاني متافيزيكي به شمار ميآمد كه با آمدن مسيح همراه با مردگان به سوي آن روي خواهند آورد.
تلمود، متن عمده يهودي، مهاجرت جمعي به آن سرزمين را پيش از روز رستگاري صريحا ممنوع ساخته است. نويسنده مقدمهاي كوتاه بر ترجمه فارسي نيز نوشته كه در بخشي از آن ميخوانيم: «من هميشه در آرزوي ايجاد يك كنفدراسيون
اسرائيلي- فلسطيني بودم و هستم، كه همه شهروندن با حقوق كاملا برابر در آن زندگي كنند و بدانند كه محل زندگي آنها خاورميانه است و نه اروپا يا آمريكا. من آرزومند صلح نه فقط براي اسرائيل و فلسطين، بلكه بين اسرائيليها و ايرانيان هستم. معتقدم كه همه مردم منطقه بايد از حقوق برابر بهرهمند بوده و به اراده هر فردي براي زندگي در صلح و امنيت، فوقالعاده احترام
گذاشته شود».
چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد / شلومو ساند / ترجمه: بهروز عارفی / ناشر: ديبايه / چاپ اول: 1398 / قيمت: 56000 تومان
شلومو سند مورخ سرشناس اسرائيلي و استاد بازنشسته دانشگاه تلآویو است. او بیشتر با انتشار کتاب پرفروش «اختراع قوم یهود» شناخته میشود كه در سال 2008 به زبان عبري منتشر شد و همچون زلزلهاي بنيانهاي نظري صهيونيسم را به لرزه درآورد. سند هدف خود را در اين كتاب «تلاشي نظري براي ساختارشكني اسطوره فراتاريخي موجوديت ملتي تبعيدي و سرگردان» ميداند. او در اين كتاب اسطورههاي رايج درباره تاريخ كهن قوم يهود را كه در سطحي وسيع در دستگاه رسانهاي و ايدئولوژيك صهيونيستها تبليغ و ترويج ميشود، با بينشي علمي و روايتي جذاب نقش بر آب ميكند و به همين دليل با انتقاد گسترده صهيونيستها نيز روبهرو شد. سند با تحقيق در اسنادي كه از حالت محرمانه خارج شده بودند نشان داد که هیچ نشانه علمی برای اثبات این امر وجود ندارد که در سال ۷۰ پس از میلاد مسیح، قوم یهود از سرزمین مقدس خود بیرون رانده شده است. طبق تحقيقات او یهودیان اصلا قومی نیستند که ۲۰۰۰ سال تمام در سراسر دنیا پراکنده شده باشند و شکلگیری جماعتهای یهودی ساکن حوزه دریای مدیترانه و اروپا بیشتر حاصل فعالیت روحانیان یهودی در زمینه ارشاد دینی بوده است. طبق نظر او یهودیان اصلا
قوم نیستند، بلکه جامعهاي دینی هستند که گروههایی با تبار گوناگون به آن پیوستهاند. «اختراع قوم یهود» يك سال پس از انتشار در اسرائيل به انگليسي و سپس به اكثر زبانهاي دنيا ترجمه شد. اين كتاب در سال 1397 به فارسي هم ترجمه و با استقبال زيادي روبهرو شد و تاكنون چهاربار تجديدچاپ شده است.
كتاب «چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد» با عنوان فرعي «از سرزمین مقدس تا مام وطن» ديگر كتاب مهم اين مورخ است كه در سال 2012 منتشر شد. اين كتاب در سال 2013 توسط بهروز عارفي به فارسي ترجمه شده بود و اخيرا توسط نشر ديبايه وارد بازار نشر ايران شده است. در بخشي از مقدمه كوتاه مترجم ميخوانيم: «اين كتاب، به بيست زبان ترجمه شده است و ترجمه آن به فرانسه كه مورد استفاده ما واقع شده با استقبال روشنفكران فرانسويزبان روبرو شده و البته مورد حمله طرفداران سياستهاي حاکمان كنوني اسرائيل نيز واقع شده است. در ترجمه آن، به دليل ناآشنايي به زبان عبري و براي زدودن ابهامها با نويسنده كتاب مشورت كردهايم... اين كتاب، برخلاف لحن رايج در پارهاي از نوشتههاي سياسي ايراني در مورد اسرائيل، با استناد بر پژوهشهاي علمي و دور از تعصبها تاليف شده است».
(ص12) با وجود انتقاد شديدي كه تاريخنگاري رسمي صهيونيسم متوجه اين كتاب كرد، نويسنده در مقدمه خود توضيح ميدهد كه اين امر نه مانع از پخش آن شد و نه از بحث درباره آن و نيز ترجمه آن به زبانهاي ديگر جلوگيري كرد. سند در پيشدرآمد كتاب «چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد»، انگيزه نوشتن آن را پاسخ به انتقاداتي ميداند كه به «اختراع قوم یهود» وارد شده است: «من هرگز تصور نميكردم كه در اوايل قرن بيستويكم، هنوز، اينهمه گفتارهاي توجيهكننده استعمار صهيونيستي و ايجاد دولت اسرائيل بر پايه استدلالاتي نظير سرزمين نياكان، حقوق تاريخي يا اميال مليگراي هزارساله وجود داشته باشد.
من بيشتر توقع داشتم كه تزهاي جديتر توجيهكننده موجوديت اسرائيل، به گسترش تراژيك طرد مردم يهودي، از اواخر قرن نوزدهم در اروپا اشاره كند، درحاليكه ايالات متحده از سال 1924، مرزهاي خود را بر روي مهاجرت يهوديان بسته بود. لذا به نظرم رسيد كه، متن قبلي من در چند زمينه ناكافي بوده و نياز به تصحيح دارد. هدف نوشته حاضر توضيح
اين مطالب است». (ص 31)
در جايجاي كتاب اخير نويسنده تحليلهاي تاريخي را با خاطرات شخصي خود در هم ميآميزد. او كتاب را با «خردهخاطراتي» تلخ و خشونتبار از دوران سربازي خود در جنگ 1967 در مرز اردن آغاز ميكند «كه همچون پرندگاني اسرارآميز» بر فراز روايت او چرخ ميزنند. اين مكاني است كه بر اساس كتاب مقدس ابراهیم و داوود از آنجا عبور کردهاند. او از اولين مواجهه سربازان اسرائيلي با دیوار ندبه، خوف و وحشت نگاههای اعراب مغلوب از پشت پنجره خانهها و کوچههای باریک محله قديمي «المغاربه» ميگويد. سپس وارد بحث اصلي كتاب ميشود و به اين پرسشها ميپردازد: چگونه و با كدام كيمياگري سرزمین کتاب مقدس، توانست به قلمرو میهنی مدرن، دارای نهادهای سیاسی، شهروندان، مرزها و ارتشی برای دفاع از آنها تبدیل شود؟ از زمان پیدایش یهودیت، چه پیوندی بین یهودیان و «سرزمین اسرائیل» وجود دارد؟ آیا مفهوم میهن در کتاب مقدس و تلمود آمده است؟ آیا پیروان دین موسی در همه دوران میخواستند به خاورمیانه مهاجرت کنند؟ چگونه میتوان توضیح داد که اکثریت اخلاف آنان، امروز مایل نیستند در آن دیار زندگی کنند؟ ساکنان غیریهودی این سرزمین چگونه زندگی میکنند؟ آیا آنان حق زندگی در
آنجا را دارند یا ندارند؟ سند در اين کتاب به سرزمینهای اسرارآمیز و مقدسی میپردازد که اسرائیل مدعی تصدی آن است، «سرزمین موعود»ی که بر روی آن «قوم برگزیده» گویا حق مالکیتی
غیرانتقال دارد.
نويسنده نشان ميدهد كه فلسطين هرگز سرزمين ملي يهوديان نبوده، باوجوداين، مؤمنان يهودي براي آن خصلتي مقدس قائل شده و آن را بهعنوان كانون مذهبي در نظر گرفتهاند، اما تا ظهور صهيونيسم، هرگز به آن سرزمين بهعنوان ميراثي ميهنپرستانه چشم ندوخته بودند. در روايتهاي كتاب مقدس نيز، سرزمين مقدس براي يهوديان فقط به منزله مكاني متافيزيكي به شمار ميآمد كه با آمدن مسيح همراه با مردگان به سوي آن روي خواهند آورد.
تلمود، متن عمده يهودي، مهاجرت جمعي به آن سرزمين را پيش از روز رستگاري صريحا ممنوع ساخته است. نويسنده مقدمهاي كوتاه بر ترجمه فارسي نيز نوشته كه در بخشي از آن ميخوانيم: «من هميشه در آرزوي ايجاد يك كنفدراسيون
اسرائيلي- فلسطيني بودم و هستم، كه همه شهروندن با حقوق كاملا برابر در آن زندگي كنند و بدانند كه محل زندگي آنها خاورميانه است و نه اروپا يا آمريكا. من آرزومند صلح نه فقط براي اسرائيل و فلسطين، بلكه بين اسرائيليها و ايرانيان هستم. معتقدم كه همه مردم منطقه بايد از حقوق برابر بهرهمند بوده و به اراده هر فردي براي زندگي در صلح و امنيت، فوقالعاده احترام
گذاشته شود».
چگونه سرزمین اسرائیل اختراع شد / شلومو ساند / ترجمه: بهروز عارفی / ناشر: ديبايه / چاپ اول: 1398 / قيمت: 56000 تومان