بازار نفت پس از شهادت سردار
شكوفه حبيبزاده : ترور سردار قاسم سليماني، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار نفت جهاني را با افزايش 4.5درصدي روبهرو كرد و قیمت نفت برنت تا 69.41 دلار نیز رسيد و سپس با تغييراتي در قيمت تا پايان نگارش اين گزارش (ساعت 16:50) به 68.90 دلار كاهش يافت. تحليلگران بازار پيشبيني افزايش سه تا پنجدلاري را در اين حادثه داشتهاند و معتقدند قيمتها بين 65 تا 70 دلار در يك هفته آتي در نوسان خواهد بود و اگر با ريسك ژئوپلیتيك پايدار روبهرو باشيم، روند كاهشي به خود ميگيرد. البته آنها معتقدند اين ارقام اگر اتفاق ويژهاي رخ دهد، قطعا بازار را با التهاب بيشتري روبهرو خواهد كرد. بااينحال ايمان ناصري، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE، در گفتوگو با «شرق» برایند چهار مؤلفه اثرگذار در بازار نفت حداقل در يك دهه اخير را بسيار خاص دانسته و ميگويد: در چند سال اخير اين عوامل غيرنفتي بيش از عوامل فاندامنتال، بازار نفت را متأثر كرده است؛ اما با ورود نفت آمريكا، انعطاف بازار نفت افزايش يافته و محدوده تغييرات قيمتي بين سه تا پنج دلار بوده و ديگر
شاهد افزايش در محدوده 10دلاري مانند گذشته نخواهيم بود. البته سخنان او معطوف به آن است كه اگر اتفاق ويژهاي مانند جنگ و اختلال در عرضه يا توليد نفت، بهويژه در ايران و عراق رخ ندهد.
در پي ترور سردار قاسم سليماني و همراهانش، بازار نفت در سطح جهان واكنش جدي نشان داد؛ اين واكنش در چه سطحي بود؟
در چند روز اخير، بازار با التهاب جديدي در پي حمله حشدالشعبي به سفارت آمريكا مواجه شده بود و چشم بازار در انتظار يك جنگ تمامعيار بين ايران و آمريكا بود كه خود را نشان ميداد. در پي حادثه اخير و ترور سردار سليماني، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار باز هم دچار التهاب بيشتري شد و با اين تغييرات ژئوپلیتيك در بازار نفت، بيش از چهار درصد قيمت نفت در سطح جهان افزايش يافت.
همانطور كه اشاره كرديد، در حداقل يك هفته اخير، شاهد درگيري غيرمستقيم ايران و آمريكا در عراق بوديم؛ آيا بازار اين التهاب را در اين چند روز حمل ميكرد؟
در هفتهها و روزهاي اخير، قيمتهاي نفت بالاي 64 دلار، همه داراي المان ريسك ژئوپلیتيك بود؛ اما افزايش تا بالاي 69 دلار نفت برنت، افزايش ژئوپلیتيكی غيرپايدار است كه بر طبق روند بازار انتظار داريم دوباره به محدوده داراي ريسك ژئوپلیتيك پايدار بازگردد و اثر حملات به سفارت آمريكا و ترور سردار سليماني از بين برود؛ اما اين در شرايطي است كه شاهد واكنش شديد ايران نباشيم.
پيشبيني شما از بازار در روزهاي آتي چيست؟
تهديدهايي كه ايران براي تلافي بيان کرده، همچنان ريسك ژئوپلیتيك را حفظ خواهد كرد و قيمت نفت را بالا نگه خواهد داشت و اگر اتفاق جديدتري رخ دهد، قطعا با افزايش بيشتر قيمت نفت نیز مواجه خواهيم بود؛ البته اين بستگی به آن دارد كه آن اتفاق چه باشد؛ اگر يك حمله كوچك به مواضع آمريكا باشد، قيمت كمتر متأثر ميشود؛ اما اگر اتفاق بزرگتري رخ دهد، شاهد افزايش بيشتر قيمت خواهيم بود. بنابراين به نظر من، بايد قيمت نفت را بين محدوده 65 تا 70 دلار در يك هفته آينده در نظر داشته باشيم.
اين قيمتهاي متأثر از عامل ژئوپلیتيك تا چه اندازه با عامل فاندامنتال (بنيادين) فاصله دارد؟
قيمتهاي فاندامنتال بايد در محدوده 55 تا 60 دلار باشد. قيمتهاي قبل از اين حادثه نيز به واسطه حوادثي كه رخ داده بود، باز هم از قيمتهاي فاندامنتال كه مطابق با ميزان عرضه و تقاضا و مازاد در بازار است، فاصله درخور توجهي داشت؛ زيرا حامل تنشهاي ژئوپلیتيك پايدار بهويژه در منطقه خاورميانه بود. اگر به حادثه حمله به تأسيسات نفتي عربستان (آرامكو) نگاهي داشته باشيد، آن زمان هم با افزايش قيمت روبهرو شديم؛ اما پس از آرامش بازار به قيمت قبل برگشتيم. بااينحال، پيشبينيها در چنين حوادثي در محدوده سه تا پنج دلار افزايش است.
امكان افزايش بيش از اين ارقام وجود ندارد؟
شايد تا 20 سال پيش اين تأثير بيشتر بود و تا 10 دلار افزايش را شاهد بوديم؛ اما اكنون در شرايط حساس بين سه تا پنج دلار افزايش را شاهد خواهيم بود. علت هم برميگردد به اينكه درحالحاضر، اندازه بازار و حجم عرضه بهمراتب بزرگتر شده و انعطاف بيشتري در بازار ايجاد كرده است. يك زمان، بازار سنتيتر و توليدكنندهها محدودتر بودند و به همين دليل نیز بازار انعطاف كمتري داشت؛ اما حالا توليد نفت آمريكا، انعطاف بيشتر را به بازار نفت داده است. درهرحال، بازار در اين محدوده تغيير قيمت را شاهد خواهد بود؛ مگر آنكه اتفاقات در سطحي باشد كه توليد نفت دچار چالش جدي شود يا عرضه بهطور گستردهاي چه در عراق يا ايران مختل شود و به تبع آن، قيمتها روند صعودي خود را ادامه دهند.
پيشبيني بازار كاغذي نسبت به حوادث چيست؟
بازار نفت بهدليل شرايط ملتهب منطقه، هميشه در شرايط ريسك پايدار قرار داشت و اين المان را در قيمتگذاريها در نظر ميگيرد. اين روند چند ماهي است كه در بازار نفت و قيمتگذاريها ماندگار شده است. ماجراي عراق و ناآراميها در ماههاي گذشته يكي از المانهاي مهم در ريسك خاورميانه بوده است؛ زيرا چندينبار معترضان به سمت تأسيسات نفتي رفتهاند و در ششماه گذشته اين ريسك وجود داشته است. بااينحال اگر نگاهي داشته باشيم به نفت برنت در بازار كاغذي، خط مستقيمي را رو به پايين طي ميكند. قيمت نفت در شرايط فعلي تا پايان سال 2020، چيزي بين 0.5 دلار كاهش مييابد.
يعني بازار به شرايط پيشرو خوشبين است؟
بازار اميدوار به آرامش است اما ريسك را كماكان در نظر ميگيرد. اين كاهش به سبب ماجراي سوخت كشتيها در پي دستور سازمان دريانوردي جهاني (IMO) است كه تا پايان سال از بازار كمرنگ يا حذف ميشود اما باقي ريسك كه مربوط به ريسكهاي پايدار ميشود، كماكان در روند پيشبينيها وجود دارد. در كنار اين مسائل در نظر داشته باشيد كه امضاي توافق تجاري آمريكا با چين در 15 ژانويه هم روي بازار اثرگذار بوده است و قيمتها را بالا نگه داشته است. درحالحاضر، تحليل بازار نفت بسيار پيچيده شده زيرا از عوامل مختلفي تأثیر ميپذيرد كه ارتباطي به نفت ندارند. تأثير اين اخبار غيرنفتي كه اخبار ژئوپلیتيك، سياسي و اقتصادي را دربر ميگيرند، بيش از اثر عرضه و تقاضاي نفتي در بازار نفت است. توافق تجاري آمريكا و چين، به اين دليل قيمتها را تحت تأثير قرار داده كه اگر اين توافق رخ دهد، تقاضاي چين در بازار نفت افزايش مييابد كه خود روي افزايش قيمت نفت در سطح جهان اثرگذار خواهد بود. همه اين موارد ترجمان بازار از اتفاقات غيرنفتي است.
آيا ميتوان گفت در اين دوره، بيشترين تأثير را از ناحيه عوامل غيرفاندامنتال روي بازار نفت، تجربه ميكنيم؟
حتما همينطور است. اگر نگاهي به اتفاقات در ششماهه گذشته داشته باشيد، بيرون رفتن نفت خام از بازار يا واردشدن عرضه بزرگ، خيلي كم بوده و تقاضا هم در سكوت بوده و هرآنچه در اين مدت، قيمت نفت را متأثر كرده است، همين اتفاقات سياسي، منطقهاي، جنگ تجاري آمريكا و چين يا تحريمهاي آمريكا روي نفت ايران و ونزوئلا و كشتيراني چين بوده است. اما اگر بخواهيم بلندمدتتر داشته باشيم، در 10 سال اخير، تأثير تركيب عوامل غيرنفتي را بر بازار نفت تا اين اندازه شاهد نبوديم. برايند و همزماني چند عامل خيلي بزرگ بر بازار نفت كه هركدام به تنهايي ميتوانند بازار نفت را متأثر كنند، اكنون بازار را به خود درگير كرده است. مؤلفه فرصت زماني IMO 2020 بازار نفت در سمت عرضه توليدكنندگان نفت خام و كشتيرانيهاي جهاني را در سال 2019، بسيار تحت تأثير قرار داد. جنگ تجاري آمريكا و چين نيز روي تقاضاي چين و تجارت نفت خام بسيار اثرگذار بود زيرا كاهش تقاضاي چين براي نفت خام آمريكا، موجب تغيير اين تقاضا به سمت نفت خاورميانه و موجب افزايش قيمتها در اين ناحيه شد. عامل سوم، تحريم دو کشور ايران و ونزوئلا بود كه علاوه بر آنكه موجب خروج حجم معين نفت از بازار
شد، موجب به هم ريختن بازار در سمت كيفيت نفت سنگين و متوسط و با گوگرد بالا شد. همراهي اين سه موضوع با يكديگر در كنار تحولات ژئوپلیتيك مثل جنگ سوريه و عراق و اختلافات ايران، عربستان، آمريكا و... موجب شد بازار بسيار متأثر شود. هيچ تحليلگري درحالحاضر نميتواند اثر اين تحولات را از يكديگر تفكيك كند. همزمانشدن چهار اتفاقي كه هركدام بهتنهايي بزرگ بودند، بهنوعي حداقل در يك دهه اخير، بسيار يونيك و خاص بود.
اين اتفاقات روي فروش نفت ايران، بااینحال که با كاهش قابل توجه روبهروست، چگونه اثر خواهد گذاشت؟
ميزان فروش نفت ايران و خريداران آن، خارج از يك بازار نرمال است. نفت ايران اكنون با تخفيف به خريداران خاصي فروخته ميشود و بعيد ميدانم خيلي دستخوش تغيير در تحولات بازار نفت باشد. حداقل اين را درباره حجم فروش نفت ايران ميتوان ادعا كرد، البته قيمت آن قطعا متأثر از اتفاقات اخير خواهد بود و با افزايش قيمت روبهرو خواهد شد.
شكوفه حبيبزاده : ترور سردار قاسم سليماني، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار نفت جهاني را با افزايش 4.5درصدي روبهرو كرد و قیمت نفت برنت تا 69.41 دلار نیز رسيد و سپس با تغييراتي در قيمت تا پايان نگارش اين گزارش (ساعت 16:50) به 68.90 دلار كاهش يافت. تحليلگران بازار پيشبيني افزايش سه تا پنجدلاري را در اين حادثه داشتهاند و معتقدند قيمتها بين 65 تا 70 دلار در يك هفته آتي در نوسان خواهد بود و اگر با ريسك ژئوپلیتيك پايدار روبهرو باشيم، روند كاهشي به خود ميگيرد. البته آنها معتقدند اين ارقام اگر اتفاق ويژهاي رخ دهد، قطعا بازار را با التهاب بيشتري روبهرو خواهد كرد. بااينحال ايمان ناصري، مدیرکل خاورمیانه مؤسسه مشاوران بازار نفت و گاز FGE، در گفتوگو با «شرق» برایند چهار مؤلفه اثرگذار در بازار نفت حداقل در يك دهه اخير را بسيار خاص دانسته و ميگويد: در چند سال اخير اين عوامل غيرنفتي بيش از عوامل فاندامنتال، بازار نفت را متأثر كرده است؛ اما با ورود نفت آمريكا، انعطاف بازار نفت افزايش يافته و محدوده تغييرات قيمتي بين سه تا پنج دلار بوده و ديگر
شاهد افزايش در محدوده 10دلاري مانند گذشته نخواهيم بود. البته سخنان او معطوف به آن است كه اگر اتفاق ويژهاي مانند جنگ و اختلال در عرضه يا توليد نفت، بهويژه در ايران و عراق رخ ندهد.
در پي ترور سردار قاسم سليماني و همراهانش، بازار نفت در سطح جهان واكنش جدي نشان داد؛ اين واكنش در چه سطحي بود؟
در چند روز اخير، بازار با التهاب جديدي در پي حمله حشدالشعبي به سفارت آمريكا مواجه شده بود و چشم بازار در انتظار يك جنگ تمامعيار بين ايران و آمريكا بود كه خود را نشان ميداد. در پي حادثه اخير و ترور سردار سليماني، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و ابومهدی المهندس، معاون حشدالشعبی، در فرودگاه بغداد، بازار باز هم دچار التهاب بيشتري شد و با اين تغييرات ژئوپلیتيك در بازار نفت، بيش از چهار درصد قيمت نفت در سطح جهان افزايش يافت.
همانطور كه اشاره كرديد، در حداقل يك هفته اخير، شاهد درگيري غيرمستقيم ايران و آمريكا در عراق بوديم؛ آيا بازار اين التهاب را در اين چند روز حمل ميكرد؟
در هفتهها و روزهاي اخير، قيمتهاي نفت بالاي 64 دلار، همه داراي المان ريسك ژئوپلیتيك بود؛ اما افزايش تا بالاي 69 دلار نفت برنت، افزايش ژئوپلیتيكی غيرپايدار است كه بر طبق روند بازار انتظار داريم دوباره به محدوده داراي ريسك ژئوپلیتيك پايدار بازگردد و اثر حملات به سفارت آمريكا و ترور سردار سليماني از بين برود؛ اما اين در شرايطي است كه شاهد واكنش شديد ايران نباشيم.
پيشبيني شما از بازار در روزهاي آتي چيست؟
تهديدهايي كه ايران براي تلافي بيان کرده، همچنان ريسك ژئوپلیتيك را حفظ خواهد كرد و قيمت نفت را بالا نگه خواهد داشت و اگر اتفاق جديدتري رخ دهد، قطعا با افزايش بيشتر قيمت نفت نیز مواجه خواهيم بود؛ البته اين بستگی به آن دارد كه آن اتفاق چه باشد؛ اگر يك حمله كوچك به مواضع آمريكا باشد، قيمت كمتر متأثر ميشود؛ اما اگر اتفاق بزرگتري رخ دهد، شاهد افزايش بيشتر قيمت خواهيم بود. بنابراين به نظر من، بايد قيمت نفت را بين محدوده 65 تا 70 دلار در يك هفته آينده در نظر داشته باشيم.
اين قيمتهاي متأثر از عامل ژئوپلیتيك تا چه اندازه با عامل فاندامنتال (بنيادين) فاصله دارد؟
قيمتهاي فاندامنتال بايد در محدوده 55 تا 60 دلار باشد. قيمتهاي قبل از اين حادثه نيز به واسطه حوادثي كه رخ داده بود، باز هم از قيمتهاي فاندامنتال كه مطابق با ميزان عرضه و تقاضا و مازاد در بازار است، فاصله درخور توجهي داشت؛ زيرا حامل تنشهاي ژئوپلیتيك پايدار بهويژه در منطقه خاورميانه بود. اگر به حادثه حمله به تأسيسات نفتي عربستان (آرامكو) نگاهي داشته باشيد، آن زمان هم با افزايش قيمت روبهرو شديم؛ اما پس از آرامش بازار به قيمت قبل برگشتيم. بااينحال، پيشبينيها در چنين حوادثي در محدوده سه تا پنج دلار افزايش است.
امكان افزايش بيش از اين ارقام وجود ندارد؟
شايد تا 20 سال پيش اين تأثير بيشتر بود و تا 10 دلار افزايش را شاهد بوديم؛ اما اكنون در شرايط حساس بين سه تا پنج دلار افزايش را شاهد خواهيم بود. علت هم برميگردد به اينكه درحالحاضر، اندازه بازار و حجم عرضه بهمراتب بزرگتر شده و انعطاف بيشتري در بازار ايجاد كرده است. يك زمان، بازار سنتيتر و توليدكنندهها محدودتر بودند و به همين دليل نیز بازار انعطاف كمتري داشت؛ اما حالا توليد نفت آمريكا، انعطاف بيشتر را به بازار نفت داده است. درهرحال، بازار در اين محدوده تغيير قيمت را شاهد خواهد بود؛ مگر آنكه اتفاقات در سطحي باشد كه توليد نفت دچار چالش جدي شود يا عرضه بهطور گستردهاي چه در عراق يا ايران مختل شود و به تبع آن، قيمتها روند صعودي خود را ادامه دهند.
پيشبيني بازار كاغذي نسبت به حوادث چيست؟
بازار نفت بهدليل شرايط ملتهب منطقه، هميشه در شرايط ريسك پايدار قرار داشت و اين المان را در قيمتگذاريها در نظر ميگيرد. اين روند چند ماهي است كه در بازار نفت و قيمتگذاريها ماندگار شده است. ماجراي عراق و ناآراميها در ماههاي گذشته يكي از المانهاي مهم در ريسك خاورميانه بوده است؛ زيرا چندينبار معترضان به سمت تأسيسات نفتي رفتهاند و در ششماه گذشته اين ريسك وجود داشته است. بااينحال اگر نگاهي داشته باشيم به نفت برنت در بازار كاغذي، خط مستقيمي را رو به پايين طي ميكند. قيمت نفت در شرايط فعلي تا پايان سال 2020، چيزي بين 0.5 دلار كاهش مييابد.
يعني بازار به شرايط پيشرو خوشبين است؟
بازار اميدوار به آرامش است اما ريسك را كماكان در نظر ميگيرد. اين كاهش به سبب ماجراي سوخت كشتيها در پي دستور سازمان دريانوردي جهاني (IMO) است كه تا پايان سال از بازار كمرنگ يا حذف ميشود اما باقي ريسك كه مربوط به ريسكهاي پايدار ميشود، كماكان در روند پيشبينيها وجود دارد. در كنار اين مسائل در نظر داشته باشيد كه امضاي توافق تجاري آمريكا با چين در 15 ژانويه هم روي بازار اثرگذار بوده است و قيمتها را بالا نگه داشته است. درحالحاضر، تحليل بازار نفت بسيار پيچيده شده زيرا از عوامل مختلفي تأثیر ميپذيرد كه ارتباطي به نفت ندارند. تأثير اين اخبار غيرنفتي كه اخبار ژئوپلیتيك، سياسي و اقتصادي را دربر ميگيرند، بيش از اثر عرضه و تقاضاي نفتي در بازار نفت است. توافق تجاري آمريكا و چين، به اين دليل قيمتها را تحت تأثير قرار داده كه اگر اين توافق رخ دهد، تقاضاي چين در بازار نفت افزايش مييابد كه خود روي افزايش قيمت نفت در سطح جهان اثرگذار خواهد بود. همه اين موارد ترجمان بازار از اتفاقات غيرنفتي است.
آيا ميتوان گفت در اين دوره، بيشترين تأثير را از ناحيه عوامل غيرفاندامنتال روي بازار نفت، تجربه ميكنيم؟
حتما همينطور است. اگر نگاهي به اتفاقات در ششماهه گذشته داشته باشيد، بيرون رفتن نفت خام از بازار يا واردشدن عرضه بزرگ، خيلي كم بوده و تقاضا هم در سكوت بوده و هرآنچه در اين مدت، قيمت نفت را متأثر كرده است، همين اتفاقات سياسي، منطقهاي، جنگ تجاري آمريكا و چين يا تحريمهاي آمريكا روي نفت ايران و ونزوئلا و كشتيراني چين بوده است. اما اگر بخواهيم بلندمدتتر داشته باشيم، در 10 سال اخير، تأثير تركيب عوامل غيرنفتي را بر بازار نفت تا اين اندازه شاهد نبوديم. برايند و همزماني چند عامل خيلي بزرگ بر بازار نفت كه هركدام به تنهايي ميتوانند بازار نفت را متأثر كنند، اكنون بازار را به خود درگير كرده است. مؤلفه فرصت زماني IMO 2020 بازار نفت در سمت عرضه توليدكنندگان نفت خام و كشتيرانيهاي جهاني را در سال 2019، بسيار تحت تأثير قرار داد. جنگ تجاري آمريكا و چين نيز روي تقاضاي چين و تجارت نفت خام بسيار اثرگذار بود زيرا كاهش تقاضاي چين براي نفت خام آمريكا، موجب تغيير اين تقاضا به سمت نفت خاورميانه و موجب افزايش قيمتها در اين ناحيه شد. عامل سوم، تحريم دو کشور ايران و ونزوئلا بود كه علاوه بر آنكه موجب خروج حجم معين نفت از بازار
شد، موجب به هم ريختن بازار در سمت كيفيت نفت سنگين و متوسط و با گوگرد بالا شد. همراهي اين سه موضوع با يكديگر در كنار تحولات ژئوپلیتيك مثل جنگ سوريه و عراق و اختلافات ايران، عربستان، آمريكا و... موجب شد بازار بسيار متأثر شود. هيچ تحليلگري درحالحاضر نميتواند اثر اين تحولات را از يكديگر تفكيك كند. همزمانشدن چهار اتفاقي كه هركدام بهتنهايي بزرگ بودند، بهنوعي حداقل در يك دهه اخير، بسيار يونيك و خاص بود.
اين اتفاقات روي فروش نفت ايران، بااینحال که با كاهش قابل توجه روبهروست، چگونه اثر خواهد گذاشت؟
ميزان فروش نفت ايران و خريداران آن، خارج از يك بازار نرمال است. نفت ايران اكنون با تخفيف به خريداران خاصي فروخته ميشود و بعيد ميدانم خيلي دستخوش تغيير در تحولات بازار نفت باشد. حداقل اين را درباره حجم فروش نفت ايران ميتوان ادعا كرد، البته قيمت آن قطعا متأثر از اتفاقات اخير خواهد بود و با افزايش قيمت روبهرو خواهد شد.