|

وضعیت عجیب فیلم‌سازان اجتماعی

بهناز شیربانی : «جان‌دار»، نخستین اثر بلند حسین امیری‌دوماری و پدرام پورامیری، سال گذشته در سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد؛ فیلمی که از نمایش‌های ابتدایی در جشنواره، نظر مساعد بسیاری از مخاطبان و منتقدانش را به خود جلب کرد و این دو کارگردان جوان که تا پیش از این تجربه موفقی در ساخت آثار کوتاه داشتند و البته به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس در سینمای ایران فعالیت می‌کنند، به‌عنوان کارگردان‌های مستعدی که می‌توان در آینده از آنها فیلم‌های درخشانی دید، صحبت شد. «جان‌دار» در جشنواره سال گذشته بهترین فیلم در بخش «نگاه نو» معرفی شد و مدتی است از اکران عمومی آن می‌گذرد. واکنش‌ها نسبت به اولین ساخته سینمایی دوماری و پورامیری متفاوت است. برخی از منتقدان، این اثر سینمایی را در تصویرکردن وضعیتی که آدم‌ها در کشاکش ماجرای قتل و قصاص دست به انتخاب می‌زنند، موقعیت و شخصیت‌های فیلم را باورپذیر توصیف کردند و برخی دیگر نیز فیلم را از جهاتی محافظه‌کار دانستند. نپرداختن به لایه‌ها و ابعاد دیگر قصه از جمله این انتقادهاست. اما شاید نکته قابل‌تأمل در ساخت فیلم‌هایی که سویه‌های اجتماعی دارند به این موضوع برمی‌گردد که اساسا در زمانه فراگیرشدن رسانه‌های اجتماعی و برخورد هرروزه مردم با وقایع و اخبار و تأثیر گاه لحظه‌ای آن بر مخاطب، این وضعیت به مراتب کار فیلم‌سازانی را که به سینمای اجتماعی قدم می‌گذارند سخت‌تر می‌کند، اما قطعا می‌توان یکی از نقاط قوت «جان‌دار» را بازی‌های متفاوت و کم‌نظیر بازیگرانش توصیف کرد که بسیاری از منتقدان روی آن اتفاق‌نظر دارند. درمقابل به نظر می‌رسد پایان فیلم برای بسیاری دور از انتظار است و شاید پایانی به مراتب قوی‌تر و جذاب‌تری برای آن قابل تصور است. در ادامه، نظر برخی از سینمایی‌نویسان برجسته سینمای ایران را در مورد «جان‌دار» می‌خوانید.

زنان، نخستین قربانیان خشونت

احمد طالبی‌نژاد

«جان‌دار» به‌عنوان نخستین تجربه کارگردانی دو جوان، با تمام ضعف‌هایی که طبعا می‌توان از فیلم اول انتظار داشت، فیلم قابل‌قبولی است. پیش از هرچیز می‌توان در مورد بازی‌های خوب این فیلم صحبت کرد. طی دوسال‌ونیم اخیر کمتر بازی جذابی از حامد بهداد دیده بودم و سال گذشته حامد بهداد دو بازی بسیار چشمگیر در فیلم‌های «قصر شیرین» و «جان‌دار» داشت.

بهداد پیش از این به مرور تبدیل به یک تیپ عصبی و پرخاشگر شده بود. در این دو فیلم به مراتب بازی‌های جدی‌تر و پخته‌تری از او دیدم. جواد عزتی در این فیلم بسیار متفاوت ظاهر شده است و فاطمه معتمدآریا هم مثل همیشه درخشان است. «جان‌دار» فیلم درخشانی نیست، ولی متقاعدکننده است و می‌توان گفت با وجودی که کار اول سازندگانش به حساب می‌آید، این فیلم یک سروگردن بالاتر از کار فیلم‌سازان حرفه‌ای است. موضوع این فیلم حساس است و درباره قصاص و قتل حرف می‌زند.
واقعیت این است که وقتی از تابوهای اجتماعی صحبت می‌کنید، حتی اگر فیلم سفارشی باشد، در کشور با مجموعه‌ای از قوانین روبه‌رو هستیم که به راحتی نمی‌توان درباره آنها سخن گفت؛ چه در سینما، چه در ادبیات یا سایر رسانه‌ها، مبادا که نهادها و سازمان‌هایی که عموما در کار هنر دخالت می‌کنند مشکلی ایجاد کنند. اگر در «جان‌دار» به لایه‌های مختلف این آسیب اشاره نشده، شاید به دلیل همین نگرانی‌هاست. با همه اینها، فیلم به خوبی قصه‌اش را روایت می‌کند. سکانس رودررویی جواد عزتی با باران کوثری به خوبی نشان می‌دهد که دختر با تمام وجودش برای آزادی برادر تلاش می‌کند و حاضر است خودش را قربانی کند. اینکه زندگی تضمین‌شده را رها کند و با کسی همراه شود که هیچ تضمینی بابت خوشبخت‌شدنش از او نمی‌گیرد.
درواقع در این فیلم به خوبی نشان داده شده که قصاص مثل موجي است که در آب ايجاد مي‌شود، چنان که آن امواج بسیاری را درگیر می‌کند. آدم‌های بسیاری در ماجرایی این‌چنینی درگیر شدند و اتفاقات تلخی را تجربه کردند. اما از منظر دیگر می‌توان به این فیلم نگاه کرد. زنان در جامعه ما نخستین قربانی‌های خشونت هستند. در این فیلم هم می‌بینیم مادر، خواهر و همسر هم هر یک به نوعی در معرض مشکلات قرار می‌گیرند و قربانی می‌شوند. این موضوع البته به واقعیت جامعه ما در طبقه مورد اشاره فیلم هم مربوط می‌شود. این فیلم طبقه متوسط رو به پایین جنوب شهر را تصویر می‌کند و به نظرم نگاه جاری در فیلم نگاه منصفانه‌ای است.
سال گذشته در حین برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر، «جان‌دار» تحت‌تأثیر سایر فیلم‌های جشنواره، آن‌طور که باید دیده نشد. حتی از زبان و قلم همکاران و منتقدان چیز دندان‌گیری درباره‌اش ندیدم و نشنیدم. شاید به دلیل نام‌آشنانبودن این دو کارگردان جوان این بی‌توجهی صورت گرفت.
به‌هرحال همیشه معتقدم در جوان‌ها می‌توان استعدادهای خوبی پیدا کرد. بسیاری از آنها با وجود استعدادی که دارند قربانی می‌شوند. این فیلم درحال‌حاضر فروش متوسطی دارد و نمی‌توان گفت فروش فوق‌العاده‌ای است که البته به زعم من نمایش این فیلم در کنار آثار کمدی و شبه‌کمدی و البته بعد از حوادث متعدد و تلخی که این اواخر تجربه کردیم مخاطب با این فیلم کامش شیرین نمی‌شود و دیدن آن تلخی مضاعف است. اما همه‌چیز در این فیلم واقعیت است. واقعیت باید گفته شود.

تصویری واقع‌گرایانه از جامعه

پرویز جاهد

«جان‌دار» در میان فیلم‌هایی که درباره موضوع بسیار حساس و چالش‌برانگیز قصاص ساخته شده‌اند، فیلم قابل‌توجهی است. طرح داستانی نسبتا قوی‌ای دارد که از همان آغاز ما را درگیر فاجعه‌ای خونبار و ماجراهای دو خانواده می‌کند. تضاد بین آدم‌ها که بر اساس عشق و انتقام شکل گرفته، نیروی محرکه درام است و آن را به پیش می‌راند. خشونت و عصبیتی در فیلم جاری است که فاجعه می‌آفریند و تعلیق ایجاد می‌کند و ما را می‌ترساند.

شخصیت‌ها و موقعیت‌های داستانی تا حد زیادی باورپذیرند و استیصال آنها در مقابل بن‌بستی که در آن گیر افتاده‌اند و به نظر می‌رسد مانند سرنوشتی مقدر، از آن خلاصی ندارند، تکان‌دهنده است.
فیلم، تصویری واقع‌گرایانه از جامعه امروز ایران و خشونت ترسناکی که در آن جاری است ارائه می‌کند.

بهناز شیربانی : «جان‌دار»، نخستین اثر بلند حسین امیری‌دوماری و پدرام پورامیری، سال گذشته در سی‌و‌هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش گذاشته شد؛ فیلمی که از نمایش‌های ابتدایی در جشنواره، نظر مساعد بسیاری از مخاطبان و منتقدانش را به خود جلب کرد و این دو کارگردان جوان که تا پیش از این تجربه موفقی در ساخت آثار کوتاه داشتند و البته به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس در سینمای ایران فعالیت می‌کنند، به‌عنوان کارگردان‌های مستعدی که می‌توان در آینده از آنها فیلم‌های درخشانی دید، صحبت شد. «جان‌دار» در جشنواره سال گذشته بهترین فیلم در بخش «نگاه نو» معرفی شد و مدتی است از اکران عمومی آن می‌گذرد. واکنش‌ها نسبت به اولین ساخته سینمایی دوماری و پورامیری متفاوت است. برخی از منتقدان، این اثر سینمایی را در تصویرکردن وضعیتی که آدم‌ها در کشاکش ماجرای قتل و قصاص دست به انتخاب می‌زنند، موقعیت و شخصیت‌های فیلم را باورپذیر توصیف کردند و برخی دیگر نیز فیلم را از جهاتی محافظه‌کار دانستند. نپرداختن به لایه‌ها و ابعاد دیگر قصه از جمله این انتقادهاست. اما شاید نکته قابل‌تأمل در ساخت فیلم‌هایی که سویه‌های اجتماعی دارند به این موضوع برمی‌گردد که اساسا در زمانه فراگیرشدن رسانه‌های اجتماعی و برخورد هرروزه مردم با وقایع و اخبار و تأثیر گاه لحظه‌ای آن بر مخاطب، این وضعیت به مراتب کار فیلم‌سازانی را که به سینمای اجتماعی قدم می‌گذارند سخت‌تر می‌کند، اما قطعا می‌توان یکی از نقاط قوت «جان‌دار» را بازی‌های متفاوت و کم‌نظیر بازیگرانش توصیف کرد که بسیاری از منتقدان روی آن اتفاق‌نظر دارند. درمقابل به نظر می‌رسد پایان فیلم برای بسیاری دور از انتظار است و شاید پایانی به مراتب قوی‌تر و جذاب‌تری برای آن قابل تصور است. در ادامه، نظر برخی از سینمایی‌نویسان برجسته سینمای ایران را در مورد «جان‌دار» می‌خوانید.

زنان، نخستین قربانیان خشونت

احمد طالبی‌نژاد

«جان‌دار» به‌عنوان نخستین تجربه کارگردانی دو جوان، با تمام ضعف‌هایی که طبعا می‌توان از فیلم اول انتظار داشت، فیلم قابل‌قبولی است. پیش از هرچیز می‌توان در مورد بازی‌های خوب این فیلم صحبت کرد. طی دوسال‌ونیم اخیر کمتر بازی جذابی از حامد بهداد دیده بودم و سال گذشته حامد بهداد دو بازی بسیار چشمگیر در فیلم‌های «قصر شیرین» و «جان‌دار» داشت.

بهداد پیش از این به مرور تبدیل به یک تیپ عصبی و پرخاشگر شده بود. در این دو فیلم به مراتب بازی‌های جدی‌تر و پخته‌تری از او دیدم. جواد عزتی در این فیلم بسیار متفاوت ظاهر شده است و فاطمه معتمدآریا هم مثل همیشه درخشان است. «جان‌دار» فیلم درخشانی نیست، ولی متقاعدکننده است و می‌توان گفت با وجودی که کار اول سازندگانش به حساب می‌آید، این فیلم یک سروگردن بالاتر از کار فیلم‌سازان حرفه‌ای است. موضوع این فیلم حساس است و درباره قصاص و قتل حرف می‌زند.
واقعیت این است که وقتی از تابوهای اجتماعی صحبت می‌کنید، حتی اگر فیلم سفارشی باشد، در کشور با مجموعه‌ای از قوانین روبه‌رو هستیم که به راحتی نمی‌توان درباره آنها سخن گفت؛ چه در سینما، چه در ادبیات یا سایر رسانه‌ها، مبادا که نهادها و سازمان‌هایی که عموما در کار هنر دخالت می‌کنند مشکلی ایجاد کنند. اگر در «جان‌دار» به لایه‌های مختلف این آسیب اشاره نشده، شاید به دلیل همین نگرانی‌هاست. با همه اینها، فیلم به خوبی قصه‌اش را روایت می‌کند. سکانس رودررویی جواد عزتی با باران کوثری به خوبی نشان می‌دهد که دختر با تمام وجودش برای آزادی برادر تلاش می‌کند و حاضر است خودش را قربانی کند. اینکه زندگی تضمین‌شده را رها کند و با کسی همراه شود که هیچ تضمینی بابت خوشبخت‌شدنش از او نمی‌گیرد.
درواقع در این فیلم به خوبی نشان داده شده که قصاص مثل موجي است که در آب ايجاد مي‌شود، چنان که آن امواج بسیاری را درگیر می‌کند. آدم‌های بسیاری در ماجرایی این‌چنینی درگیر شدند و اتفاقات تلخی را تجربه کردند. اما از منظر دیگر می‌توان به این فیلم نگاه کرد. زنان در جامعه ما نخستین قربانی‌های خشونت هستند. در این فیلم هم می‌بینیم مادر، خواهر و همسر هم هر یک به نوعی در معرض مشکلات قرار می‌گیرند و قربانی می‌شوند. این موضوع البته به واقعیت جامعه ما در طبقه مورد اشاره فیلم هم مربوط می‌شود. این فیلم طبقه متوسط رو به پایین جنوب شهر را تصویر می‌کند و به نظرم نگاه جاری در فیلم نگاه منصفانه‌ای است.
سال گذشته در حین برگزاری سی‌وهفتمین جشنواره فیلم فجر، «جان‌دار» تحت‌تأثیر سایر فیلم‌های جشنواره، آن‌طور که باید دیده نشد. حتی از زبان و قلم همکاران و منتقدان چیز دندان‌گیری درباره‌اش ندیدم و نشنیدم. شاید به دلیل نام‌آشنانبودن این دو کارگردان جوان این بی‌توجهی صورت گرفت.
به‌هرحال همیشه معتقدم در جوان‌ها می‌توان استعدادهای خوبی پیدا کرد. بسیاری از آنها با وجود استعدادی که دارند قربانی می‌شوند. این فیلم درحال‌حاضر فروش متوسطی دارد و نمی‌توان گفت فروش فوق‌العاده‌ای است که البته به زعم من نمایش این فیلم در کنار آثار کمدی و شبه‌کمدی و البته بعد از حوادث متعدد و تلخی که این اواخر تجربه کردیم مخاطب با این فیلم کامش شیرین نمی‌شود و دیدن آن تلخی مضاعف است. اما همه‌چیز در این فیلم واقعیت است. واقعیت باید گفته شود.

تصویری واقع‌گرایانه از جامعه

پرویز جاهد

«جان‌دار» در میان فیلم‌هایی که درباره موضوع بسیار حساس و چالش‌برانگیز قصاص ساخته شده‌اند، فیلم قابل‌توجهی است. طرح داستانی نسبتا قوی‌ای دارد که از همان آغاز ما را درگیر فاجعه‌ای خونبار و ماجراهای دو خانواده می‌کند. تضاد بین آدم‌ها که بر اساس عشق و انتقام شکل گرفته، نیروی محرکه درام است و آن را به پیش می‌راند. خشونت و عصبیتی در فیلم جاری است که فاجعه می‌آفریند و تعلیق ایجاد می‌کند و ما را می‌ترساند.

شخصیت‌ها و موقعیت‌های داستانی تا حد زیادی باورپذیرند و استیصال آنها در مقابل بن‌بستی که در آن گیر افتاده‌اند و به نظر می‌رسد مانند سرنوشتی مقدر، از آن خلاصی ندارند، تکان‌دهنده است.
فیلم، تصویری واقع‌گرایانه از جامعه امروز ایران و خشونت ترسناکی که در آن جاری است ارائه می‌کند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها