|

تأثیر مداخله پوششی بانک مرکزی بر بازار ارز

پایان مداخله پوششی؛ آغاز جهش ارزی

شرق: پس از چهار سال ثبات بازار ارز از مرداد 1392 تا مرداد 1396، تحولات داخلی و در فضای بین‌الملل زمینه‌های جهش نرخ و نوسان در بازار ارز را فراهم کرد. در سال 1396 با دست‌به‌دست‌دادن متغیرهای داخلی و خارجی، بازار ارز پس از چهار سال آماده نوسان شد.

در بخش داخلی افزایش شکاف نرخ حقیقی ارز با بازار و اغتشاشات داخلی در زمستان 96 سفته‌بازان را در بازار فعال کرد. در سال 1396 ارزش حقیقی دلار نسبت به ریال به پایین‌ترین سطح تاریخی خود نزدیک شد و به‌این‌ترتیب اختلاف 40 درصدی نرخ بازار با مقدار واقعی در ابتدای نیمه دوم سال 1396 نشانه‌های بروز نوسان در بازار را نمایان کرد.

وقتی نرخ ارز به اندازه کافی ارزان شود، با کوچک‌ترین اتفاقی مردم به بازار هجوم می‌آورند. در حالی تقاضای سفته‌بازانه مترصد ورود به بازار بود که با وجود برجام روابط بانکی کشور بسیار محدود بود و بانک مرکزی و شبکه بانکی به راحتی نمی‌توانستند منابع خود را جابه‌جا کنند و به تقاضاها پاسخ دهند.

در فضای خارجی نیز اتفاقات متعددی دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی و انتقال آن، به‌خصوص در قالب اسکناس را محدود و مشکل کرد. در نیمه دوم سال 1396 روی‌کارآمدن ترامپ در آمریکا و تهدیدات مکرر او برای خروج از برجام جو روانی را برای افزایش نرخ ارز فراهم کرد. از سوی دیگر تحولاتی که در کشورهای همسایه ایران به‌عنوان مهم‌ترین کانال‌های نقل‌وانتقال ارز رخ داد و شرایط را برای مدیریت بازار ارز دشوارتر کرد. در همین راستا مسیر ترکیه به دلیل دستگیری معاون هالک‌بانک ترکیه و موارد مربوط به پرونده رضا ضراب با موانع جدی روبه‌رو شد. در امارات نیز در پی سخت‌گیری مقامات امنیتی و بانک مرکزی آن کشور امکان انجام معاملات درهمی بسیار مشکل شد. از سوی دیگر مانع‌تراشی برخی از کشورهای منطقه در کانال‌های تسویه تجاری ایران بر اساس هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده بین این کشورها و آمریکا و بحران سیاسی در کردستان عراق عوامل دیگری بودند که بانک مرکزی را تحت فشار قرار می‌دادند.

درحالی‌که ساختار بازار ارز ایران دارای سه ضلع بازار بین‌بانکی، بازار اسکناس و بازار دوبی بود و تعادل هم‌زمان این سه بازار شرط تعادل در بازار ایران بود، بانک مرکزی بنا بر مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی منابع خود را از دوبی خارج کرد و این اقدام باعث عدم تعادل در بازار و افزایش قیمت حواله درهم شد.

بانک مرکزی دست‌به‌کار شد

با این تحولات در داخل و خارج از مرزهای ایران، بانک مرکزی علاوه‌بر روش‌هایی که در سال‌های اخیر برای ثبات بازار ارز به کار گرفته بود، باید به صورت ویژه‌تر وارد عمل می‌شد. بر همین اساس پس از نامه دبیر شورای امنیت ملی که توسط رئیس‌جمهوری به بانک مرکزی برای جلوگیری از نوسان ابلاغ شد، آن بانک بازار فردایی را که محرک اصلی رشد قیمت‌ها در بازار بود هدف قرار داد و فردی به نام سالار آقاخانی را پس از تأیید نهادهای امنیتی به صورت پوششی برای مداخله در این بازار کارگزار خود کرد.

به‌این‌ترتیب از 14 آذر تا 23 بهمن مداخله پوششی طی چند مرحله و با فروش 159 میلیون دلار و 20 میلیون یورو با نرخی نزدیک به بازار اجرائی شد. بررسی روند بازار ارز در این فاصله نشان می‌دهد که مداخله پوششی بانک مرکزی تأثیر مثبتی داشت و باعث جلوگیری از افزایش قیمت و حتی کاهش نرخ شد.

درحالی‌که در روز آغاز مداخله پوششی؛ یعنی 14 آذر 96 نرخ دلار حدود چهار هزار و 200 تومان بود، با وجود تمام عوامل منفی که بر بازار تأثیر می‌گذاشت، نرخ ارز در 20 اسفند به حدود چهار هزار و 500 تومان رسید. در دوره 60 روزه مداخله پوششی بانک مرکزی بالاترین و اوج نرخ دلار در 26 دی‌ماه با نرخ چهار هزار و 910 تومان ثبت شد، اما پس از آن قیمت‌ها در بازار ارز رو به کاهش گذاشت و در 13 اسفند به کانال چهار هزار و 400 تومان بازگشت.

درحالی‌که قرار بود بانک مرکزی از 20 اسفند این سال بخش دوم مداخله پوششی خود را آغاز کند، دستگیری سالار آقاخانی، کارگزار بانک مرکزی، در همین روز عملیات مداخله را متوقف کرد و باعث جهش نرخ ارز شد، به‌طوری‌که در روز 26 اسفند قیمت دلار به چهار هزار و 900 تومان رسید.

هرچند فرارسیدن تعطیلات نوروزی از تداوم نوسان در بازار ارز جلوگیری کرد، ولی ادامه افزایش نرخ ارز از روزهای نخست سال 1397 نرخ‌های بالاتر را هدف‌گذاری کرده بود. در همین مقطع دولت در اواخر فروردین‌ماه 97 نرخ چهار هزار و 200 تومان را برای دلار تعیین کرد.

در روز سوم مرداد 97 که رئیس کل جدید بانک مرکزی منصوب شد، نرخ دلار روی 9 هزار و 200 تومان قرار داشت که پس از آن در پنجم مهرماه دلار رکورد تاریخی 18 هزار و 257 تومانی خود را به ثبت رساند. در این مقطع شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران سه قوه اختیارات ویژه‌ای برای مداخله به هر روش را به رئیس کل جدید بانک مرکزی دادند و پس از گذشت ماه‌ها هم‌اکنون دلار در کانال 11 هزار تومان به ثبات نسبی رسیده است.

شرق: پس از چهار سال ثبات بازار ارز از مرداد 1392 تا مرداد 1396، تحولات داخلی و در فضای بین‌الملل زمینه‌های جهش نرخ و نوسان در بازار ارز را فراهم کرد. در سال 1396 با دست‌به‌دست‌دادن متغیرهای داخلی و خارجی، بازار ارز پس از چهار سال آماده نوسان شد.

در بخش داخلی افزایش شکاف نرخ حقیقی ارز با بازار و اغتشاشات داخلی در زمستان 96 سفته‌بازان را در بازار فعال کرد. در سال 1396 ارزش حقیقی دلار نسبت به ریال به پایین‌ترین سطح تاریخی خود نزدیک شد و به‌این‌ترتیب اختلاف 40 درصدی نرخ بازار با مقدار واقعی در ابتدای نیمه دوم سال 1396 نشانه‌های بروز نوسان در بازار را نمایان کرد.

وقتی نرخ ارز به اندازه کافی ارزان شود، با کوچک‌ترین اتفاقی مردم به بازار هجوم می‌آورند. در حالی تقاضای سفته‌بازانه مترصد ورود به بازار بود که با وجود برجام روابط بانکی کشور بسیار محدود بود و بانک مرکزی و شبکه بانکی به راحتی نمی‌توانستند منابع خود را جابه‌جا کنند و به تقاضاها پاسخ دهند.

در فضای خارجی نیز اتفاقات متعددی دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی و انتقال آن، به‌خصوص در قالب اسکناس را محدود و مشکل کرد. در نیمه دوم سال 1396 روی‌کارآمدن ترامپ در آمریکا و تهدیدات مکرر او برای خروج از برجام جو روانی را برای افزایش نرخ ارز فراهم کرد. از سوی دیگر تحولاتی که در کشورهای همسایه ایران به‌عنوان مهم‌ترین کانال‌های نقل‌وانتقال ارز رخ داد و شرایط را برای مدیریت بازار ارز دشوارتر کرد. در همین راستا مسیر ترکیه به دلیل دستگیری معاون هالک‌بانک ترکیه و موارد مربوط به پرونده رضا ضراب با موانع جدی روبه‌رو شد. در امارات نیز در پی سخت‌گیری مقامات امنیتی و بانک مرکزی آن کشور امکان انجام معاملات درهمی بسیار مشکل شد. از سوی دیگر مانع‌تراشی برخی از کشورهای منطقه در کانال‌های تسویه تجاری ایران بر اساس هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده بین این کشورها و آمریکا و بحران سیاسی در کردستان عراق عوامل دیگری بودند که بانک مرکزی را تحت فشار قرار می‌دادند.

درحالی‌که ساختار بازار ارز ایران دارای سه ضلع بازار بین‌بانکی، بازار اسکناس و بازار دوبی بود و تعادل هم‌زمان این سه بازار شرط تعادل در بازار ایران بود، بانک مرکزی بنا بر مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی منابع خود را از دوبی خارج کرد و این اقدام باعث عدم تعادل در بازار و افزایش قیمت حواله درهم شد.

بانک مرکزی دست‌به‌کار شد

با این تحولات در داخل و خارج از مرزهای ایران، بانک مرکزی علاوه‌بر روش‌هایی که در سال‌های اخیر برای ثبات بازار ارز به کار گرفته بود، باید به صورت ویژه‌تر وارد عمل می‌شد. بر همین اساس پس از نامه دبیر شورای امنیت ملی که توسط رئیس‌جمهوری به بانک مرکزی برای جلوگیری از نوسان ابلاغ شد، آن بانک بازار فردایی را که محرک اصلی رشد قیمت‌ها در بازار بود هدف قرار داد و فردی به نام سالار آقاخانی را پس از تأیید نهادهای امنیتی به صورت پوششی برای مداخله در این بازار کارگزار خود کرد.

به‌این‌ترتیب از 14 آذر تا 23 بهمن مداخله پوششی طی چند مرحله و با فروش 159 میلیون دلار و 20 میلیون یورو با نرخی نزدیک به بازار اجرائی شد. بررسی روند بازار ارز در این فاصله نشان می‌دهد که مداخله پوششی بانک مرکزی تأثیر مثبتی داشت و باعث جلوگیری از افزایش قیمت و حتی کاهش نرخ شد.

درحالی‌که در روز آغاز مداخله پوششی؛ یعنی 14 آذر 96 نرخ دلار حدود چهار هزار و 200 تومان بود، با وجود تمام عوامل منفی که بر بازار تأثیر می‌گذاشت، نرخ ارز در 20 اسفند به حدود چهار هزار و 500 تومان رسید. در دوره 60 روزه مداخله پوششی بانک مرکزی بالاترین و اوج نرخ دلار در 26 دی‌ماه با نرخ چهار هزار و 910 تومان ثبت شد، اما پس از آن قیمت‌ها در بازار ارز رو به کاهش گذاشت و در 13 اسفند به کانال چهار هزار و 400 تومان بازگشت.

درحالی‌که قرار بود بانک مرکزی از 20 اسفند این سال بخش دوم مداخله پوششی خود را آغاز کند، دستگیری سالار آقاخانی، کارگزار بانک مرکزی، در همین روز عملیات مداخله را متوقف کرد و باعث جهش نرخ ارز شد، به‌طوری‌که در روز 26 اسفند قیمت دلار به چهار هزار و 900 تومان رسید.

هرچند فرارسیدن تعطیلات نوروزی از تداوم نوسان در بازار ارز جلوگیری کرد، ولی ادامه افزایش نرخ ارز از روزهای نخست سال 1397 نرخ‌های بالاتر را هدف‌گذاری کرده بود. در همین مقطع دولت در اواخر فروردین‌ماه 97 نرخ چهار هزار و 200 تومان را برای دلار تعیین کرد.

در روز سوم مرداد 97 که رئیس کل جدید بانک مرکزی منصوب شد، نرخ دلار روی 9 هزار و 200 تومان قرار داشت که پس از آن در پنجم مهرماه دلار رکورد تاریخی 18 هزار و 257 تومانی خود را به ثبت رساند. در این مقطع شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران سه قوه اختیارات ویژه‌ای برای مداخله به هر روش را به رئیس کل جدید بانک مرکزی دادند و پس از گذشت ماه‌ها هم‌اکنون دلار در کانال 11 هزار تومان به ثبات نسبی رسیده است.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها