|

‌از فرانسه تا امارات، از چين تا عربستان

ايران،‌ محور گفت‌وگوهاي ديپلماتيک

شرق: روز گذشته مقامات دولت‌هاي مختلف مشغول گفت‌وگو و رايزني درباره ايران بودند؛ از رئيس‌جمهوری فرانسه تا وزير مشاور امور خارجه عربستان مشغول موضع‌گيري و گفت‌وگو درباره ايران در فضاي جديدي بودند که يک‌سوي آن ترور سپهبد سليماني به‌دست آمريکا، حمله ايران در پاسخ به آن و افزايش تنش حاصل از آن است و سوي ديگرش، تحولات مربوط به برجام. اين تنش‌ها همه در منطقه‌اي رخ مي‌دهد که به‌خودي‌خود نيز بستر چالش‌هاي مختلفي است که مهم‌ترين‌شان تقابل سياسي ايران و عربستان سعودي است.
‌ گفت‌وگوي فرانسه و چين
يکي از اين مکالمات، گفت‌وگوي رؤساي‌جمهور فرانسه و چين به عنوان دو کشور از امضاکنندگان توافق هسته‌اي با ايران در سال 1394 بود. در هفته‌هاي اخير، بعد از گام‌هاي آخر روند کاهش تعهدات ايران به برجام که در‌نهايت منجر به توقف تعهدات عملياتي ايران مربوط به غني‌سازي شد، فرانسه، در همراهي با دو امضاکننده اروپايي ديگر و شايد پيش و بيش از آنها، رويکرد سخت‌گيرانه‌تر و تندتري عليه ايران در پيش گرفته‌ است، در‌حالي‌که تا اواسط سال جاري و در ميانه اين روند، فرانسه بيش از ديگر اروپايي‌ها در تلاش براي يافتن راه‌حلي مرضي‌الطرفين بين ايران و آمريکا بود. از طرف ديگر اما چين همواره موضعي در کنار روسيه و در حمايت از ايران داشته‌ است. چين که خود درگير تقابل تجاري گسترده‌اي با ايالات متحده نيز هست، حتي در يک مانور دريايي مشترک با ايران و روسيه در نزديکي درياي عمان شرکت کرد. ديروز ايسنا به نقل از گلوبال‌تايمز نوشت‌ امانوئل مکرون رئيس‌جمهوری فرانسه و شي‌جين‌پينگ، رئيس‌جمهوری چين، روز چهارشنبه در تماسی تلفني به گفت‌وگو با يکديگر پرداختند. مکرون در اين گفت‌وگوي تلفني آغاز سال جديد چيني را به رئيس‌جمهور شي جين‌پينگ و مردم چين تبريک گفته و براي آنها سال خوبي آرزو کرده است؛ بنابر اين گزارش، دو طرف همچنين درباره روابط ميان دو کشور و به‌علاوه مسائل پيرامون برنامه هسته‌اي ايران رايزني کرده‌اند.
‌ درخواست نتانياهو از مکرون براي تحريم ايران
رئيس‌جمهور فرانسه علاوه بر تماسش با همتاي چيني، با نخست‌وزير اسرائيل نيز ديداري داشت که با محوريت ايران انجام شد. بنيامين نتانياهو که ميزبان مکرون بود، در اين ديدار از رئيس‌جمهور فرانسه خواست، ايران را تحريم کند. به گزارش ايسنا به نقل از روزنامه صهيونيستي اورشليم‌پست، نتانياهو در اين ديدار گفت فرانسه بايد با درنظرگرفتن غني‌سازي اورانيوم و خصومت ايران در منطقه، اين کشور را تحريم کند. نخست‌وزير اسرائيل در صحنه سياست داخلي اسرائيل با تنش‌هاي مختلفي مواجه است که احتمال مي‌رود به‌زودي پايان دوران صدارتش را رقم بزند، اما در موضع‌گيري‌هاي خود عليه ايران مداومت داشته ‌است. سکوت نسبي او پس از تنش‌هاي بعد از ترور در عراق، از استثنائات رويکرد او در قبال ايران بوده ‌است.
پس از اين ديدار، رئيس‌جمهور فرانسه گفت که پاريس موضع خود را در برابر آنچه جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي ايران خواند، تغيير نخواهد داد. به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري اسپوتنيک، مکرون با تکيه بر ادعاهاي گذشته عليه برنامه هسته‌اي ايران تأکيد کرد که فرانسه در برابر جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي ايران سرسخت است و تغيير موضع نخواهد داد. مکرون در ادامه گفت: «در شرايط کنوني فرانسه مصمم است که ايران هرگز به سلاح هسته‌اي دست پيدا نکند. ما همچنين خواهان پرهيز از ‌‌هر گونه درگيري نظامي در منطقه هستيم».
‌ ديدار وزراي خارجه بريتانيا و امارات
دومينيک راب، وزير خارجه بريتانيا، ميزبان شيخ عبدالله بن‌زايد آل‌نهيان، همتاي خود از امارات متحده عربي بود. رايزني اين دو نيز ايران را در محورهاي اصلي خود داشت. بريتانيا چند ماه بعد از چالش‌هاي مربوط به توقيف نفت‌کش ايراني ازسوی اين کشور و توقيف يک نفت‌کش بريتانيايي در آب‌هاي ايران، اخيرا درگير تنش ديپلماتيکي مربوط به حضور سفيرش در تهران در تجمع سوگواري براي جان‌باختگان هواپيماي اوکرايني و بازداشت او به همين مناسبت شده‌ است و اين در کنار تنش‌هاي مربوط به برجام و نيز سابقه طولاني روابط نه‌چندان دوستانه بين دو کشور است. نخست‌وزير بريتانيا اخيرا پيشنهاد داده‌ بود به‌جاي توافق قبلي با ايران، «توافق ترامپ» امضا شود. به گزارش ايسنا به نقل از خبرگزاري رسمي امارات، راب و شيخ‌عبدالله شامگاه سه‌شنبه در لندن با يکديگر ديدار کردند. بنا بر اعلام وزارت خارجه امارات، دو طرف در اين ديدار درباره آخرين تحولات منطقه‌اي و مسائل بين‌المللي و همچنين وضعيت کنوني ليبي، عراق و ايران به بحث و گفت‌وگو پرداختند. امارات که از متحدان عربستان است، چند ماهي است با کنارکشيدن از تقابل‌هايي مانند جنگ يمن و گفت‌وگو با ايران تلاش کرده‌ است از ميانه صحنه تقابل دور بماند و هزينه‌ها را براي خود کاهش دهد.
‌ وزيرخارجه عربستان: خوشحاليم منطقه از تنش با ايران دور شد
در روزهاي پس از ترور سپهبد سليماني و در ميان موج گمانه‌زني‌ها از تبعاتش، يکي از احتمالات اين بود که ايران انتقام رفتار آمريکا را از متحدان منطقه‌اي‌اش، در صدر آنها عربستان سعودي بگيرد. مقامات اين کشورها نيز نگران چنين گزينه‌اي بودند و اين يکي از دلايل تماس‌هاي متعدد مقامات کشورهاي منطقه با محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران در آن روزها بود. خبرنگار بخش عربي آسوشيتدپرس همان زمان گزارش داده بود که دولت‌هاي عربي متحد آمريکا در منطقه، هيچ اطلاع قبلي از تصميم آمريکا براي اين اقدام نداشته‌اند و پس از آن به تکاپوي کاهش تنش افتاده‌اند.
پس از اقدام ايران در حمله به پايگاه نظامي آمريکا در عراق و واکنش رسمي آمريکا به آن اما به نظر مي‌رسد اگر نه کليت روند افزايش تنش‌ها، لااقل اين دور از آن به پايان رسيده و اکنون وزير خارجه عربستان نيز واکنش مثبتي به اين نتيجه نشان داده‌ است. وزير خارجه عربستان سعودي گفت کشورش بسيار خوشحال است که منطقه از هرگونه تنش با ايران دور شده است. به گزارش ايسنا به نقل از الميادين، فيصل بن‌فرحان، وزير خارجه عربستان در گفت‌وگو با رويترز گفت: «بسيار خوشحاليم که منطقه از هرگونه تنش با ايران دور شد». وي گفت: «اگر ايران بپذيرد که نمي‌تواند برنامه‌هاي خود در منطقه را از طريق خشونت‌آميز پياده کند در اين صورت با گفت‌وگو مشکلي نخواهيم داشت». وزير خارجه سعودي همچنين گفت کشورهاي زيادي پيشنهاد وساطت براي گفت‌وگوي عربستان- ايران را مطرح کرده‌اند. وي گفت: «اگر ايران بپذيرد که نمي‌تواند برنامه‌هاي خود در کشورهاي منطقه را از طريق خشونت‌آميز پياده کند، در اين صورت با گفت‌وگو با ايران مشکلي نخواهيم داشت».
«کشورهاي زيادي» که وزير خارجه سعودي از آنها به عنوان داوطلبان ميانجيگري مي‌گويد، قطعا شامل عمان و پاکستان هم مي‌شوند. يوسف بن‌علوي، وزير خارجه عمان که در اين مدت چندين و چند ديدار با همتاي ايراني‌اش داشته، به‌سبب روابط حسنه کشورش با همه قدرت‌هاي منطقه‌اي و جهاني گزينه اول و اصلي هرگونه ميانجيگري است، به‌خصوص زماني که يک طرف اين ميانجيگري ايران باشد اما عمران خان، نخست‌وزير پاکستان اخيرا و در دوران خود نقش‌آفريني در روابط بين ايران و عربستان سعودي را جدي گرفته‌ است. پاکستان به طور خاص از افزايش تنش و تقابل بين ايران و عربستان متضرر مي‌شود. از آنجا که عربستان سعودي حامي و متحد قديمي و مهم اين کشور است و ايران به عنوان يک همسايه مهم پاکستان، تعاملات گسترده‌اي به‌خصوص در مسائل امنيتي و مرزي با اين کشور دارد. روابط ايران و پاکستان البته مدت‌هاست در بهترين وضعيت به سر نمي‌برد اما شکل‌گيري يک تقابل تمام‌عيار بين ايران و عربستان سعودي، پاکستان را ناچار به انتخاب از ميان گزينه‌هاي باخت‌-باخت خواهد کرد که هر دو دردسرهاي خود را به دنبال خواهند داشت.
‌ الجبير: ايران حامي اصلي شيعيان جهان نيست
از سوي ديگر اما عادل الجبير که به‌سبب تندروي‌هايش در مواضع، از جايگاه وزير خارجه به جايگاه وزير مشاور امور خارجه تقليل سمت داشت، درباره جايگاه ايران در ميان شيعيان جهان به موضع‌گيري پرداخته‌ است. به گزارش ايسنا به نقل از الشرق‌الاوسط، وزير مشاور دولت عربستان در امور خارجه که به بروکسل سفر کرده است، در سخنراني خود در کميسيون روابط خارجي اتحاديه اروپا، ايران را بزرگ‌ترين حامي تروريسم در جهان خواند. وي مدعي شد که ايران حامي اصلي شيعيان در جهان نيست زيرا شيعيان عراق، لبنان و ايران امروز عليه سياست‌هاي تهران تظاهرات مي‌کنند. عادل الجبير در بخشي از سخنراني خود مدعي شد که عربستان تاکنون براي رشد و پيشرفت يمن ۱۴ ميليارد دلار هزينه کرده و حوثي‌هاي مورد حمايت ايران جنايت‌هاي زيادي در حق مردم يمن کرده‌اند. او همچنين گفت اين حوثي‌ها هستند که به عربستان تعرض کرده‌ و ۳۰۰ موشک و صد پهپاد به سوي خاک اين کشور پرتاب کرده‌اند.
ايران از معدود کشورهاي اسلامي با اکثريت شيعه همراه با حاکميت شيعه است و حاکمان عربستان سعودي از پيروان وهابيت هستند که مواضعي تند و تکفيري نسبت به شيعيان دارند. بسياري از تحليلگران، تقابل ذاتي مذهب شيعه با رويکرد وهابي را که گاهي تا حلال‌خواندن خون شيعيان نيز پيش مي‌رود، از دلايل بنيادين اختلافات دو کشور مي‌دانند.

شرق: روز گذشته مقامات دولت‌هاي مختلف مشغول گفت‌وگو و رايزني درباره ايران بودند؛ از رئيس‌جمهوری فرانسه تا وزير مشاور امور خارجه عربستان مشغول موضع‌گيري و گفت‌وگو درباره ايران در فضاي جديدي بودند که يک‌سوي آن ترور سپهبد سليماني به‌دست آمريکا، حمله ايران در پاسخ به آن و افزايش تنش حاصل از آن است و سوي ديگرش، تحولات مربوط به برجام. اين تنش‌ها همه در منطقه‌اي رخ مي‌دهد که به‌خودي‌خود نيز بستر چالش‌هاي مختلفي است که مهم‌ترين‌شان تقابل سياسي ايران و عربستان سعودي است.
‌ گفت‌وگوي فرانسه و چين
يکي از اين مکالمات، گفت‌وگوي رؤساي‌جمهور فرانسه و چين به عنوان دو کشور از امضاکنندگان توافق هسته‌اي با ايران در سال 1394 بود. در هفته‌هاي اخير، بعد از گام‌هاي آخر روند کاهش تعهدات ايران به برجام که در‌نهايت منجر به توقف تعهدات عملياتي ايران مربوط به غني‌سازي شد، فرانسه، در همراهي با دو امضاکننده اروپايي ديگر و شايد پيش و بيش از آنها، رويکرد سخت‌گيرانه‌تر و تندتري عليه ايران در پيش گرفته‌ است، در‌حالي‌که تا اواسط سال جاري و در ميانه اين روند، فرانسه بيش از ديگر اروپايي‌ها در تلاش براي يافتن راه‌حلي مرضي‌الطرفين بين ايران و آمريکا بود. از طرف ديگر اما چين همواره موضعي در کنار روسيه و در حمايت از ايران داشته‌ است. چين که خود درگير تقابل تجاري گسترده‌اي با ايالات متحده نيز هست، حتي در يک مانور دريايي مشترک با ايران و روسيه در نزديکي درياي عمان شرکت کرد. ديروز ايسنا به نقل از گلوبال‌تايمز نوشت‌ امانوئل مکرون رئيس‌جمهوری فرانسه و شي‌جين‌پينگ، رئيس‌جمهوری چين، روز چهارشنبه در تماسی تلفني به گفت‌وگو با يکديگر پرداختند. مکرون در اين گفت‌وگوي تلفني آغاز سال جديد چيني را به رئيس‌جمهور شي جين‌پينگ و مردم چين تبريک گفته و براي آنها سال خوبي آرزو کرده است؛ بنابر اين گزارش، دو طرف همچنين درباره روابط ميان دو کشور و به‌علاوه مسائل پيرامون برنامه هسته‌اي ايران رايزني کرده‌اند.
‌ درخواست نتانياهو از مکرون براي تحريم ايران
رئيس‌جمهور فرانسه علاوه بر تماسش با همتاي چيني، با نخست‌وزير اسرائيل نيز ديداري داشت که با محوريت ايران انجام شد. بنيامين نتانياهو که ميزبان مکرون بود، در اين ديدار از رئيس‌جمهور فرانسه خواست، ايران را تحريم کند. به گزارش ايسنا به نقل از روزنامه صهيونيستي اورشليم‌پست، نتانياهو در اين ديدار گفت فرانسه بايد با درنظرگرفتن غني‌سازي اورانيوم و خصومت ايران در منطقه، اين کشور را تحريم کند. نخست‌وزير اسرائيل در صحنه سياست داخلي اسرائيل با تنش‌هاي مختلفي مواجه است که احتمال مي‌رود به‌زودي پايان دوران صدارتش را رقم بزند، اما در موضع‌گيري‌هاي خود عليه ايران مداومت داشته ‌است. سکوت نسبي او پس از تنش‌هاي بعد از ترور در عراق، از استثنائات رويکرد او در قبال ايران بوده ‌است.
پس از اين ديدار، رئيس‌جمهور فرانسه گفت که پاريس موضع خود را در برابر آنچه جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي ايران خواند، تغيير نخواهد داد. به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري اسپوتنيک، مکرون با تکيه بر ادعاهاي گذشته عليه برنامه هسته‌اي ايران تأکيد کرد که فرانسه در برابر جاه‌طلبي‌هاي هسته‌اي ايران سرسخت است و تغيير موضع نخواهد داد. مکرون در ادامه گفت: «در شرايط کنوني فرانسه مصمم است که ايران هرگز به سلاح هسته‌اي دست پيدا نکند. ما همچنين خواهان پرهيز از ‌‌هر گونه درگيري نظامي در منطقه هستيم».
‌ ديدار وزراي خارجه بريتانيا و امارات
دومينيک راب، وزير خارجه بريتانيا، ميزبان شيخ عبدالله بن‌زايد آل‌نهيان، همتاي خود از امارات متحده عربي بود. رايزني اين دو نيز ايران را در محورهاي اصلي خود داشت. بريتانيا چند ماه بعد از چالش‌هاي مربوط به توقيف نفت‌کش ايراني ازسوی اين کشور و توقيف يک نفت‌کش بريتانيايي در آب‌هاي ايران، اخيرا درگير تنش ديپلماتيکي مربوط به حضور سفيرش در تهران در تجمع سوگواري براي جان‌باختگان هواپيماي اوکرايني و بازداشت او به همين مناسبت شده‌ است و اين در کنار تنش‌هاي مربوط به برجام و نيز سابقه طولاني روابط نه‌چندان دوستانه بين دو کشور است. نخست‌وزير بريتانيا اخيرا پيشنهاد داده‌ بود به‌جاي توافق قبلي با ايران، «توافق ترامپ» امضا شود. به گزارش ايسنا به نقل از خبرگزاري رسمي امارات، راب و شيخ‌عبدالله شامگاه سه‌شنبه در لندن با يکديگر ديدار کردند. بنا بر اعلام وزارت خارجه امارات، دو طرف در اين ديدار درباره آخرين تحولات منطقه‌اي و مسائل بين‌المللي و همچنين وضعيت کنوني ليبي، عراق و ايران به بحث و گفت‌وگو پرداختند. امارات که از متحدان عربستان است، چند ماهي است با کنارکشيدن از تقابل‌هايي مانند جنگ يمن و گفت‌وگو با ايران تلاش کرده‌ است از ميانه صحنه تقابل دور بماند و هزينه‌ها را براي خود کاهش دهد.
‌ وزيرخارجه عربستان: خوشحاليم منطقه از تنش با ايران دور شد
در روزهاي پس از ترور سپهبد سليماني و در ميان موج گمانه‌زني‌ها از تبعاتش، يکي از احتمالات اين بود که ايران انتقام رفتار آمريکا را از متحدان منطقه‌اي‌اش، در صدر آنها عربستان سعودي بگيرد. مقامات اين کشورها نيز نگران چنين گزينه‌اي بودند و اين يکي از دلايل تماس‌هاي متعدد مقامات کشورهاي منطقه با محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران در آن روزها بود. خبرنگار بخش عربي آسوشيتدپرس همان زمان گزارش داده بود که دولت‌هاي عربي متحد آمريکا در منطقه، هيچ اطلاع قبلي از تصميم آمريکا براي اين اقدام نداشته‌اند و پس از آن به تکاپوي کاهش تنش افتاده‌اند.
پس از اقدام ايران در حمله به پايگاه نظامي آمريکا در عراق و واکنش رسمي آمريکا به آن اما به نظر مي‌رسد اگر نه کليت روند افزايش تنش‌ها، لااقل اين دور از آن به پايان رسيده و اکنون وزير خارجه عربستان نيز واکنش مثبتي به اين نتيجه نشان داده‌ است. وزير خارجه عربستان سعودي گفت کشورش بسيار خوشحال است که منطقه از هرگونه تنش با ايران دور شده است. به گزارش ايسنا به نقل از الميادين، فيصل بن‌فرحان، وزير خارجه عربستان در گفت‌وگو با رويترز گفت: «بسيار خوشحاليم که منطقه از هرگونه تنش با ايران دور شد». وي گفت: «اگر ايران بپذيرد که نمي‌تواند برنامه‌هاي خود در منطقه را از طريق خشونت‌آميز پياده کند در اين صورت با گفت‌وگو مشکلي نخواهيم داشت». وزير خارجه سعودي همچنين گفت کشورهاي زيادي پيشنهاد وساطت براي گفت‌وگوي عربستان- ايران را مطرح کرده‌اند. وي گفت: «اگر ايران بپذيرد که نمي‌تواند برنامه‌هاي خود در کشورهاي منطقه را از طريق خشونت‌آميز پياده کند، در اين صورت با گفت‌وگو با ايران مشکلي نخواهيم داشت».
«کشورهاي زيادي» که وزير خارجه سعودي از آنها به عنوان داوطلبان ميانجيگري مي‌گويد، قطعا شامل عمان و پاکستان هم مي‌شوند. يوسف بن‌علوي، وزير خارجه عمان که در اين مدت چندين و چند ديدار با همتاي ايراني‌اش داشته، به‌سبب روابط حسنه کشورش با همه قدرت‌هاي منطقه‌اي و جهاني گزينه اول و اصلي هرگونه ميانجيگري است، به‌خصوص زماني که يک طرف اين ميانجيگري ايران باشد اما عمران خان، نخست‌وزير پاکستان اخيرا و در دوران خود نقش‌آفريني در روابط بين ايران و عربستان سعودي را جدي گرفته‌ است. پاکستان به طور خاص از افزايش تنش و تقابل بين ايران و عربستان متضرر مي‌شود. از آنجا که عربستان سعودي حامي و متحد قديمي و مهم اين کشور است و ايران به عنوان يک همسايه مهم پاکستان، تعاملات گسترده‌اي به‌خصوص در مسائل امنيتي و مرزي با اين کشور دارد. روابط ايران و پاکستان البته مدت‌هاست در بهترين وضعيت به سر نمي‌برد اما شکل‌گيري يک تقابل تمام‌عيار بين ايران و عربستان سعودي، پاکستان را ناچار به انتخاب از ميان گزينه‌هاي باخت‌-باخت خواهد کرد که هر دو دردسرهاي خود را به دنبال خواهند داشت.
‌ الجبير: ايران حامي اصلي شيعيان جهان نيست
از سوي ديگر اما عادل الجبير که به‌سبب تندروي‌هايش در مواضع، از جايگاه وزير خارجه به جايگاه وزير مشاور امور خارجه تقليل سمت داشت، درباره جايگاه ايران در ميان شيعيان جهان به موضع‌گيري پرداخته‌ است. به گزارش ايسنا به نقل از الشرق‌الاوسط، وزير مشاور دولت عربستان در امور خارجه که به بروکسل سفر کرده است، در سخنراني خود در کميسيون روابط خارجي اتحاديه اروپا، ايران را بزرگ‌ترين حامي تروريسم در جهان خواند. وي مدعي شد که ايران حامي اصلي شيعيان در جهان نيست زيرا شيعيان عراق، لبنان و ايران امروز عليه سياست‌هاي تهران تظاهرات مي‌کنند. عادل الجبير در بخشي از سخنراني خود مدعي شد که عربستان تاکنون براي رشد و پيشرفت يمن ۱۴ ميليارد دلار هزينه کرده و حوثي‌هاي مورد حمايت ايران جنايت‌هاي زيادي در حق مردم يمن کرده‌اند. او همچنين گفت اين حوثي‌ها هستند که به عربستان تعرض کرده‌ و ۳۰۰ موشک و صد پهپاد به سوي خاک اين کشور پرتاب کرده‌اند.
ايران از معدود کشورهاي اسلامي با اکثريت شيعه همراه با حاکميت شيعه است و حاکمان عربستان سعودي از پيروان وهابيت هستند که مواضعي تند و تکفيري نسبت به شيعيان دارند. بسياري از تحليلگران، تقابل ذاتي مذهب شيعه با رويکرد وهابي را که گاهي تا حلال‌خواندن خون شيعيان نيز پيش مي‌رود، از دلايل بنيادين اختلافات دو کشور مي‌دانند.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها