ماجرای قانون‌گذاری درباره سگ خانگی
ابراهیم احمدیان
دومین نشست بررسی ابعاد فقهی و حقوقی نگهداری و گرداندن حیوانات (از جمله سگ) در اماکن عمومی در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این نشست با حضور چند صاحب‌نظر دانشگاهی و امور حقوقی و قضائی و فعال محیط زیست، بر آن است تا ماحصل مطالعات و بررسی‌های خود را در اختیار نمایندگان مجلس قرار دهد (نویسنده مطلب نیز در این نشست حضور داشت). در سال‌های اخیر برخی نمایندگان مجلس سعی کرده‌اند علیه نگهداری و گرداندن سگ قانون وضع کنند.در‌حال‌حاضر قانون منع نگهداری یا گرداندن سگ در ایران وجود ندارد. قانون فقط الزامات مراقبتی نگهداری و مجازات صاحبان حیواناتی را بیان کرده که به دیگران آزار یا آسیب برسانند. در عرصه فقه اسلامی نیز درباره صرف نگهداری سگ در خانه، بیشتر فقیهان معاصر از فتوا به حرمت پرهیز کرده و به «کراهت» فتوا داده‌اند. صدور حکم حرمت برای نگهداری سگ نیازمند عناوین ثانوی است؛ مثلا آزار و اذیت همسایگان؛ یعنی چنانچه نگهداری سگ باعث آزار و اذیت همسایگان شود، حکم حرمت بر آن مترتب می‌شود؛ اما این حکم بر «آزار و اذیت» بار می‌شود نه صرف نگهداری سگ. به عبارت فنی، «حکم اوّلیِ» نگهداری سگ، حتی برای انس، سرگرمی و
تفریح کراهت است، نه حرمت و برای صدور حکم حرمت، به عناوین ثانوی نیاز است.در اظهارات مخالفان نگهداری سگ در خانه، غالبا سه عنوان ثانوی مطرح می‌شود: خطر بهداشتی سگ، تشبه به کفار، ترویج فرهنگ غربی. برای تصویب قانون با این عناوین و علل، ابتدا باید بتوان مصداق‌یافتنشان را به صورت علمی و فقهی اثبات کرد؛ اما این کار بسیار سخت می‌نماید؛ مثلا همه بیماری‌های حیواناتی مانند سگ شناخته‌‌شده و درمان و پیشگیری آنها به لحاظ علمی مشخص است. اغلب دارندگان سگ با وسواس تمام نسبت به پیشگیری و درمان اقدام می‌کنند. بسیاری از حیوانات دیگر مانند گاو و گوسفند و مرغ، ممکن است ناقل انواع و اقسام انگل و بیماری باشند، ولی روش‌ها و ابزارهای پیشگیری و درمان موجود و کم‌هزینه است. تشبه به کفار نیز تعریف مشخص فقهی دارد. تشبّه مسلمانان به كفار در به‌کارگیری نشانه‌هاى ويژه کفر است. این نشانه مذهبی باید از شعائر و مظاهر کفر (مانند بت) باشد و به‌این‌روست که در نظرگاه بیشتر فقها، تشبه مسلمانان به كفار در رفتار ـ مثلا در لباس‌پوشیدن ـ مكروه است نه حرام. بسیاری از مالکان سگ‌های خانگی در جهان هم کافر نیستند. درباره عنوان سوم نیز بسیار بعید می‌توان
ثابت کرد که نگهداری سگ و گرداندن آن باعث «ترویج» فرهنگ غربی می‌شود. این عمل امروزه یک عرف جهانی از شرق تا غرب است و نشان‌دهنده فرهنگ غربی نیست. حتی به فرض که باشد، مصداق‌یافتن «ترویج» در محل اشکال و ابهام است.قانون‌گذاری پخته و سخته درباره سگ به اطلاعات بسیاری نیاز دارد. فعلا حتی از تعداد دارندگان سگ در ایران، انگیزه‌ها و دغدغه‌های آنان و نیز از چندوچون صنایع و حرفه‌های وابسته به سگ و حیوانات خانگی، آمار و اطلاعات دقیقی در دست نیست و پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی منع نگهداری سگ بررسی نشده است و ازاین‌رو، بعید می‌نماید که در چنین وضعیتی اکثریت نمایندگان مجلس به قانون‌گذاری درباره آن ورود کنند.
دومین نشست بررسی ابعاد فقهی و حقوقی نگهداری و گرداندن حیوانات (از جمله سگ) در اماکن عمومی در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی برگزار شد. این نشست با حضور چند صاحب‌نظر دانشگاهی و امور حقوقی و قضائی و فعال محیط زیست، بر آن است تا ماحصل مطالعات و بررسی‌های خود را در اختیار نمایندگان مجلس قرار دهد (نویسنده مطلب نیز در این نشست حضور داشت). در سال‌های اخیر برخی نمایندگان مجلس سعی کرده‌اند علیه نگهداری و گرداندن سگ قانون وضع کنند.در‌حال‌حاضر قانون منع نگهداری یا گرداندن سگ در ایران وجود ندارد. قانون فقط الزامات مراقبتی نگهداری و مجازات صاحبان حیواناتی را بیان کرده که به دیگران آزار یا آسیب برسانند. در عرصه فقه اسلامی نیز درباره صرف نگهداری سگ در خانه، بیشتر فقیهان معاصر از فتوا به حرمت پرهیز کرده و به «کراهت» فتوا داده‌اند. صدور حکم حرمت برای نگهداری سگ نیازمند عناوین ثانوی است؛ مثلا آزار و اذیت همسایگان؛ یعنی چنانچه نگهداری سگ باعث آزار و اذیت همسایگان شود، حکم حرمت بر آن مترتب می‌شود؛ اما این حکم بر «آزار و اذیت» بار می‌شود نه صرف نگهداری سگ. به عبارت فنی، «حکم اوّلیِ» نگهداری سگ، حتی برای انس، سرگرمی و
تفریح کراهت است، نه حرمت و برای صدور حکم حرمت، به عناوین ثانوی نیاز است.در اظهارات مخالفان نگهداری سگ در خانه، غالبا سه عنوان ثانوی مطرح می‌شود: خطر بهداشتی سگ، تشبه به کفار، ترویج فرهنگ غربی. برای تصویب قانون با این عناوین و علل، ابتدا باید بتوان مصداق‌یافتنشان را به صورت علمی و فقهی اثبات کرد؛ اما این کار بسیار سخت می‌نماید؛ مثلا همه بیماری‌های حیواناتی مانند سگ شناخته‌‌شده و درمان و پیشگیری آنها به لحاظ علمی مشخص است. اغلب دارندگان سگ با وسواس تمام نسبت به پیشگیری و درمان اقدام می‌کنند. بسیاری از حیوانات دیگر مانند گاو و گوسفند و مرغ، ممکن است ناقل انواع و اقسام انگل و بیماری باشند، ولی روش‌ها و ابزارهای پیشگیری و درمان موجود و کم‌هزینه است. تشبه به کفار نیز تعریف مشخص فقهی دارد. تشبّه مسلمانان به كفار در به‌کارگیری نشانه‌هاى ويژه کفر است. این نشانه مذهبی باید از شعائر و مظاهر کفر (مانند بت) باشد و به‌این‌روست که در نظرگاه بیشتر فقها، تشبه مسلمانان به كفار در رفتار ـ مثلا در لباس‌پوشیدن ـ مكروه است نه حرام. بسیاری از مالکان سگ‌های خانگی در جهان هم کافر نیستند. درباره عنوان سوم نیز بسیار بعید می‌توان
ثابت کرد که نگهداری سگ و گرداندن آن باعث «ترویج» فرهنگ غربی می‌شود. این عمل امروزه یک عرف جهانی از شرق تا غرب است و نشان‌دهنده فرهنگ غربی نیست. حتی به فرض که باشد، مصداق‌یافتن «ترویج» در محل اشکال و ابهام است.قانون‌گذاری پخته و سخته درباره سگ به اطلاعات بسیاری نیاز دارد. فعلا حتی از تعداد دارندگان سگ در ایران، انگیزه‌ها و دغدغه‌های آنان و نیز از چندوچون صنایع و حرفه‌های وابسته به سگ و حیوانات خانگی، آمار و اطلاعات دقیقی در دست نیست و پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی منع نگهداری سگ بررسی نشده است و ازاین‌رو، بعید می‌نماید که در چنین وضعیتی اکثریت نمایندگان مجلس به قانون‌گذاری درباره آن ورود کنند.