ظريف: تهديدهاي ترامپ تروريسم فرهنگي است
شرق؛ گروه جامعه: چندي‌پيش وقتي ايران اعلام کرد انتقام ترور سردار سليماني را از آمريکا خواهد گرفت، دونالد ترامپ رئيس‌جمهور آمريکا تهديد کرد 52 نقطه از ايران را که تعدادي از آنها به لحاظ فرهنگي براي ايران و فرهنگ ايرانيان مهم هستند، هدف قرار خواهد داد. اين حرف او مخالفت و محکومیت بين‌المللي زيادي را به همراه داشت. روز گذشته نشستي با عنوان هم‌انديشي حفاظت از اموال فرهنگي ملت‌ها و ميراث جهاني که در حقيقت واکنشي به همين اظهارات ترامپ بود، در کتابخانه ملي ايران برگزار شد. يکي از ميهمانان و سخنرانان اين نشست محمدجواد ظريف وزير امور خارجه بود که در سخناني تهديد رئيس‌جمهوري آمريکا براي نابودي مراکز فرهنگي و تمدني ايران را مصداق بارز «تروريسم فرهنگي» بين‌المللي دانست.
ظريف در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود در اين نشست، گفت: «مکان‌ها و آثار فرهنگي - تمدني، شايد از لحاظ تاريخي و جغرافيايي متعلق به يک قوم يا ملت باشند، اما از لحاظ نقشي که در بازشناسي هويت بشري و انباشت لايه‌هاي تاريخي معرفت دارند، متعلق به همگان و فارغ از جغرافيا و مکان‌اند بنابراين شايسته است از مفهوم «ميراث مشترک بشري» براي توصيف اين دستاوردهاي بشري بهره جوييم. در نقطه مقابل، حمله به اموال و ميراث فرهنگي، حمله به انسانيت، حمله به روح بشريت و حمله به تاريخ است. به منظور تلاش مشترک و هم‌افزايي بين‌المللي براي صيانت و حمايت از مراکز فرهنگي و مظاهر تمدن بشري و مقابله با تهديد و آسيب‌رساندن به آنها، جامعه جهاني اسناد مهم و سازوکارهاي قابل توجهي را تدوين کرده است. به عنوان مثال، «کنوانسيون ۱۹۵۴ لاهه درخصوص حفاظت از اموال فرهنگي در مخاصمات مسلحانه»، آسيب به اموال فرهنگي هر ملتي را به منزله آسيب‌رساندن به ميراث فرهنگي تمام بشريت و جرمي نابخشودني در نظر گرفته است. اين کنوانسيون هر نوع حمله و ايراد آسيب به اموال فرهنگي را منع كرده و بر اساس پروتکل دوم (۱۹۹۹) آن، حتي در زمان مخاصمات مسلحانه، اموال فرهنگي، اموال غيرنظامي
محسوب شده و نبايد مورد حمله قرار گيرند».
رئيس دستگاه ديپلماسي تأكيد کرد: «همچنين «کنوانسيون ۱۹۷۲ حفاظت از ميراث فرهنگي و طبيعي جهان» همه کشورهاي متعاهد را مکلف مي‌كند تا از هر گونه اقدام عمدي که مستقيم يا غيرمستقيم به ميراث فرهنگي و طبيعي واقع در سرزمين ساير کشورهاي عضو اين کنوانسيون آسيب برساند، خودداري کنند. علاوه بر اين، بر اساس پروتکل اول الحاقي به کنوانسيون‌هاي چهارگانه ژنو «هر نوع عمل خصمانه عليه بناهاي تاريخي، آثار هنري يا اماکن مذهبي» که به عنوان ميراث فرهنگي يا معنوي مردم يک سرزمين شناخته مي‌شود، ممنوع است. در حقيقت نه تنها حمله و تخريب، بلکه استفاده از اين اماکن براي پيشبرد اهداف نظامي نيز ممنوع بوده و عاملان و مرتکبان چنين جناياتي به عنوان جنايتکاران جنگي شناخته مي‌شوند. اسناد بين‌المللي متعددي از جمله قطع‌نامه‌هاي صادره از سوي ارکان مختلف ملل متحد و آراي متعدد صادره از سوي محاکم قضائي و کيفري بين‌المللي نيز بر اين مهم و تعهدات عام‌الشمول اعضاي جامعه بين‌المللي صحه گذاشته‌اند».
وزير امور خارجه با تأكيد بر اينکه افراطي‌گري، رنگ و مذهب و نژاد نمي‌شناسد، گفت: «امروز در غرب با گسترش ناسيوناليسم افراطي و نژادپرستانه، شاهد نقش‌آفريني روزافزون عوام‌فريباني هستيم که برخلاف تمامي قواعد حقوقي و اخلاقي، تمدن و فرهنگ بشري را به سخره گرفته، به ارزش‌هاي ديني و باورهاي مذهبي ميلياردها انسان اهانت کرده و کتاب مقدس آنان را مي‌سوزانند و در جهت ترويج نفرت و خشونت و جنگ‌افروزي از هيچ گفتار و رفتار و اقدامي فروگذار نمي‌کنند. وقيحانه‌ترين نمونه، اقدامات و اظهارات رئيس‌جمهور رژيم کنوني آمريکاست که مردم و فرهنگ ايراني را تهديد کرده و ضمن نقض قواعد و اصول بنيادين حقوق بين‌الملل از جمله اصل منع تهديد يا توسل به زور، ياوه‌گويانه تهديد کرده است که «۵۲ نقطه در ايران... را که برخي از آنها اهميت بالايي براي ايران و فرهنگ ايراني دارند، هدف قرار مي‌دهيم.
براي شناخت عقبه اين طرز تفکر کافي است اندک نگاهي به تاريخ معاصر خود بيندازيم و اقدام‌هايي را که برخي گروه‌هاي جنگ‌طلب يا تروريستي در تخريب اموال و ميراث‌هاي فرهنگي از خود به‌جاي گذاشته‌اند، مرور کنيم. افراطيون در سال ۲۰۰۱ مجسمه‌هاي بودا را در باميان منفجر کردند، تروريست‌هاي داعش، ميراث فرهنگي عراق و سوريه (موصل، نينوا، پالميرا و... را در سال‌هاي ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ از بين بردند و اکنون دونالد ترامپ، نه‌تنها با نقض فاحش منشور ملل متحد، ايران را به حمله مسلحانه تهديد ميکند، بلکه به‌طور علني از حمله به اماکن تاريخي و فرهنگي ايران سخن به ميان مي‌آورد». وزير امور خارجه تصريح کرد: «اين در حالي است که توافق جامعه جهاني براي حفاظت از ميراث و اماکن فرهنگي، چه در شرايط صلح و چه در شرايط جنگ، خود يک ميراث ناملموس بزرگ و مشترک جهاني است. تهديد رئيس‌جمهوري آمريکا براي نابودي مراکز فرهنگي و تمدني ايران مصداق بارز «تروريسم فرهنگي» بين‌المللي و ادامه قانون‌شکني رژيم آمريکا براي شکستن مقاومت مردم ايران است که از يک سو با «تروريسم اقتصادي» با صراحت منابع تأمين غذا و داروي مردم دلاور ايران را نشانه گرفته و وزير خارجه‌اش در يک اقدام
مجرمانه که مصداق توطئه براي نسل‌کشي و جنايت عليه بشريت است، اعلام ميکند که «اگر ايران مي‌خواهد مردمش غذا داشته باشند، بايد از ما تبعيت کند». از سوي ديگر در قالب حمله جنایت‌کارانه و «تروريسم دولتي» دست به ترور يکي از محبوب‌ترين شخصيت‌هاي ايران و منطقه مي‌زند و در کمال وقاحت به ترور سردار سرافراز شهيد سپهبد قاسم سليماني افتخار ميکند؛ بزرگ‌مردي که منطقه و جهان وامدار مبارزه او با جريان‌ها و گروه‌هاي تروريستي و افراطي است».
وزير امور خارجه در بخش ديگري از سخنانش گفت: «تهديدات ترامپ تبلور تنفر ناشي از حقارت است، نه فقط تنفر از ايران و فرهنگ غني ايراني، بلکه تنفر از فرهنگ، تمدن و هر چيزي که بيان‌کننده صلح و ثبات است. رژيم ترامپ با اقدامات نامتعارف و غيرعقلاني، سعي در پررنگ‌ترکردن نقشي ناخوشايند و منفي در تاريخ دارد، حتي اگر به بهاي نابودي بخش‌هاي زيبايي از تاريخ و هويت بشريت تمام شود. اين رژيم قبلا نيز نشان داده است که به قوانين، رويه‌ها و حتي تعهدات بين‌المللي دولت خود پايبند نيست».
ظريف اعلام خروج از يونسکو، خروج از معاهده آب‌و‌هوايي پاريس، خروج از معاهده منع موشک‌هاي هسته‌اي ميان‌برد و کوتاه‌برد در کنار خروج يک‌جانبه از توافق برجام را تنها نمونه‌هايي از يک‌جانبه‌گرايي، انکار حقوق بين‌الملل و در واقع قانون‌ستيزي رژيم ترامپ عنوان کرد.
رئيس دستگاه ديپلماسي خاطرنشان کرد: «زماني که ترامپ، با مشي نژادپرستانه، ملت متمدن و بافرهنگ ايران را «تروريست» مي‌خواند، با وقاحت به دنيا اعلام ميکند که رژيم او هيچ تعهدي نسبت به رعايت اصول و خطوط قرمز حقوق بين‌الملل و از جمله اصل منع نژادپرستي، اصل منع تبعيض و اصل مسئوليت بين‌المللي در قبال تعهدات عام و تعهدات خاص ندارد. اين رژيم با وجود ادعاهاي خود بارها نشان داده که اعتقادي به مذاکره و پايبندي به تعهدات قبلي و فعلي ندارد. دشمني با فرهنگ، حتي خصومت با يک ملت نيست، بلکه مخاصمه و مبارزه با ارزش‌هاي مشترک فرهنگي و دستاوردهاي تمدني ملل مختلف جهان است».
ظريف در بخش ديگري از سخنانش اظهار کرد: «يک‌جانبه‌گرايي و قانون‌شکني همان‌قدر خطرناک است که تحمل آن توسط ديگران. متأسفانه مواضع منفعلانه کشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي در مقابل قانون‌شکني و يک‌جانبه‌گرايي ترامپ، او را در پيگيري مشي قلدري جهاني جري‌تر کرده است. به عبارت ديگر «يک‌جانبه‌گرايي انفعالي» مشوق «يک‌جانبه‌گرايي فعال» است. کشورهايي که براي مصون‌ماندن از تعرض ترامپ، به يک‌جانبه‌گرايي و قانون‌شکني آن تن داده‌اند، در نهايت زمينه را براي تعرض او به خودشان فراهم مي‌کنند؛ برای مثال تهديد پروژه نورث استريم، تهديد به افزايش تعرفه خودروهاي اروپايي و تهديد اخير به افزايش ساير تعرفه‌ها عليه اروپا نتيجه و دستمزد طبيعي برخورد انفعالي اروپا در برابر خروج آمريکا از برجام و خوش‌خدمتي آنها در استفاده غيرمجاز و نژادپرستانه از ماده ۳۶ برجام است، چراکه بر اين توهم استوار است که فقط چشم‌آبي‌ها مي‌توانند از مقررات حقوق بين‌الملل استفاده کنند و ايران - که در برابر نقض‌هاي مکرر آمريکا و اروپا تن به استفاده از ماده ۳۶ داده و آن را که بارها به استحضار مقامات اروپايي رسانده - حق استفاده از آن را ندارد».
رئيس دستگاه ديپلماسي با بيان اينکه ميراث فرهنگي نقش بسزايي در تقويت عناصر معنوي و مادي تحقق صلح و توسعه پايدار دارد، اظهار کرد: «آثار تاريخي، ميراث گذشتگان و امانت آيندگان است و آنچه امروزه تحت عنوان تمدن بشري شناخته مي‌شود، بر شالوده‌اي از همين ميراث بنا نهاده شده است. ايران به‌عنوان وارث يکي از تمدن‌هاي کهن، همواره منادي تعامل و همکاري فرهنگ‌ها و گفت‌وگوي تمدن‌ها بوده تا نسل‌هاي آينده، از بالندگي و پويايي و تعامل فرهنگي برخوردار باشند و نسل کنوني از بلاي افراط و ترور و خشونت رها شود. آثار و ميراث فرهنگي به‌جا‌مانده، گواهي است بر تاريخ و تمدن کهن و استقامت و ماندگاري مردم بزرگ ايران در برابر امواج موقتي غارتگران و فرهنگ‌ستيزاني مانند ترامپ».
تخریب اموال فرهنگی، جراحت بر روح بشر
حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز در سخنان خود در این نشست بیان کرد: «۷۰ سال پیش بر ویرانه‌های جنگ جهانی دوم یک اندیشه زیبا جوانه زد. بشر خسته از جنگ به دنبال آرمان‌شهری بود که در آن صلح و گفت‌وگو حاکم باشد. در آن دوران، این ذهنیت شکل گرفت که باید آینه وجودی بشر را از زنگار پاک کرد. ۷۰ سال است که یونسکو در جهان، آینه‌به‌دست روبه‌روی ملت‌ها می‌ایستد تا داشته‌های آنها را به خودشان نشان دهد. همه میراث جهانی اعم از میراث ناملموس و ملموس و حافظه جهانی، نشانه است برای اینکه یادآوری کند ما همه خانواده روی زمین هستیم. نشانه‌ای برای اینکه بگویند سرمایه فقط قدرت اقتصادی نیست، بلکه داشته‌های فرهنگی نیز ثروت است. تهدید و تخریب اموال فرهنگی جراحت بر روح بشر است».ایوبی افزود: «باعث خوشبختی است در جهانی که خیلی‌ها بر طبل جنگ می‌کوبند، در سازمان اسناد و کتابخانه ملی به‌عنوان محمل میراث‌دار تمدن، برای صلح گرد هم آمدیم. میراث فرهنگی نشانه است که ما خانواده‌ای بزرگ روی زمین هستیم و هویت ما در دنیا پراکنده است و ثروت تنها زر و زور و قدرت اقتصادی نیست. آیین‌ها و گویش‌ها، سرمایه و داشته فرهنگی، ثروت حقیقی
است. زور در بازو و زر در ترازو، ثروت چالش‌برانگیز است و جهان قدرت نظامی، جهان کشمکش و رقابت است؛ اما جهان فرهنگ، جهان یگانگی و وحدت».
ترامپ چیزی از مراکزفرهنگی و هویت تاریخی نمی‌فهمد
«سیدعباس موسوی» در نشست هم‌اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت‌ها و میراث جهانی که در کتابخانه ملی برگزار شد، گفت: «مهم‌ترین بازیگران در عرصه بین‌المللی رفتارهایی از خودشان بروز می‌دهند که برگرفته از هویت، پیشینه، باورها و ایدئولوژی آنهاست.
به همین دلیل من برخلاف برخی از دوستان، تعجب نکردم وقتی آقای ترامپ تهدید کرد ۵۲ سایت و مکان در ایران ازجمله مراکز فرهنگی و تمدنی را هدف قرار می‌دهد. کشوری که سابقه‌اش شاید یک‌بیستم تاریخ هفت‌هزار‌ساله تمدن ایران نیست. فردی را که جز کاباره و پول، چیز دیگری ندیده و به‌جز پول و برخی تجارت‌های نامشروع، با چیزهای دیگری تعامل نداشته است، چه به مراکز فرهنگی و هویت تاریخی. او چه چیزی از اینها می‌فهمد. من به او حق می‌دهم که نفهمد و صحبت‌های ناجور به زبان خود بیاورد».
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با بیان اینکه راه ملت ایران و هویت تاریخی آن ادامه می‌یابد، در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: «نمی‌دانم چه زمانی عده‌ای در داخل کشور می‌خواهند متوجه آثار و برکات برجام شوند، شاید هم نخواهند متوجه شوند؛ اما ده‌ها سال دیگر متوجه می‌شوند که برجام چه آثار و برکاتی داشته است. بااین‌حال، به قول یکی از دوستان، جنازه برجام هم برای ما هنوز نعمت است و آثار و تبعات مثبتی دارد که هنوز از آن استفاده می‌کنیم. دیدید رویکرد تعاملی که ایران در پیش گرفت، چگونه مورد احترام قرار گرفت؛ این رویکرد موجب شد درهای دنیا روی ما باز و عزت ایرانی افزون‌تر شود و من امیدوارم عقلای قوم همین راه و روش را که برگرفته از روش نیاکان و هویت تاریخی، فرهنگی و ملی ماست ادامه بدهند و آثار آن را شاهد باشیم».
ایران عصاره تاریخ، فرهنگ و تمدن
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در سخنانی با بیان اینکه ایران عصاره تاریخ، فرهنگ و تمدن جهان است، گفت: «وقتی سخن از فرهنگ می‌کنیم، صحبت از هویت، ملیت، باورها و دانسته‌های ماست که ارزش‌آفرین هستند و آینده ما را رقم می‌زنند». اشرف بروجردی در نشست هم‌اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت‌ها و میراث جهانی گفت: «ایران از دوران پیش از تاریخ تا عهد هخامنشیان و کوروش و تا آمدن اسلام و دوران درهم‌تنیدگی و هم‌افزایی خدمات متقابل اسلام و ایران، بر قله‌های تمدن بشری درخشیده است. ایران خانه وجود ماست و تعرض به فرهنگ و میراث بشری موجود در آن، تعرض به کل بشری است که سهمی از این میراث دارند». بروجردی گفت: «اگر روزگاری معابد، موزه‌ها، مجسمه‌ها و نمادهای فرهنگی از آسیب‌های بشری در امان نبودند، امروز منافع بشری و هویت‌بخشی ملت‌ها اقتضا می‌کند که ملل در رواداری و صلح باشند تا فرصت‌ها در اختیار همگان قرار گیرد و هویت‌سازی بر مبنای فکر، اندیشه و فرهنگ جان بگیرد و در آن صورت است که خلاقیت‌ها بروز و ظهور یافته و انسان‌ها تکامل را تجربه خواهند کرد. ظهور و بروز داشته‌های ملت‌ها می‌تواند حلقه وصل فرهنگ‌ها باشد و مجامع بین‌المللی
چاره‌ای ندارند جز اینکه برای حفظ میراث بشری همراهی کنند. آنچه در همین ایام از زبان شورای جهانی آرشیو (ICA) و بیانیه بین‌المللی سپر آبی شنیدیم، نمونه خوبی از حمایت‌های مجامع بین‌المللی است که انتظار می‌رود همه نهادهای بین‌المللی با همین نگاه به حفظ میراث بشری بپردازند».
میراث فرهنگی ایران جان ماست
مهدی حجت، بنیان‌گذار سازمان میراث فرهنگی نیز در پنل «چالش‌های میراث فرهنگی بشر در جهان امروز» در این نشست در سخنانی عنوان کرد که میراث فرهنگی ایران جان ماست و باید از آن حفاظت کنیم. حجت در سخنان خود گفت: «وقتی تعداد آثار فرهنگی را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم مجموع داشته‌های ما باارزش است. یادم است در اواسط جنگ ایران و عراق من به یونسکو رفتم و از این موضوع شکایت کردم که براساس علامت به‌خصوصی که وجود دارد، نباید یک‌سری مراکز فرهنگی بمباران شود. شکایت ما این بود که صدام بیمارستان، موزه شوش و... را بمباران می‌کند. آنها پذیرفتند که باید در کنوانسیون تجدید نظر شود».
وی افزود: «هر موجودی را به عزیزترین چیزش نسبت می‌دهند. میراث فرهنگی ایران جان ماست و گاهی جان ما تهدید می‌شود. من در اینجا می‌گویم حمله به ۵۲ نقطه فرهنگی ایران توسط ترامپ فقط یک تهدید نبوده، بلکه نشانه‌گرفتن جان ما بوده است، ضمن اینکه باید عنوان کنم ما مواریث معنوی و مادی داریم، یکی از عظیم‌ترین مواریث ما سردار سلیمانی بود که به این میراث تعرض شد».
در ادامه سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس کمیته علمی موزه‌های ایران (ایکوم) نیز در سخنانی اظهار کرد: «چیزی که از تفکر انسانی به شکل مادی و غیرمادی محافظت می‌کند، موزه است. به همین منظور کنوانسیونی وجود دارد که باید از میراث فرهنگی حفاظت کند. سازمان نظارت میراث فرهنگی باید تمام میراث فرهنگی و موزه‌ها را نقشه‌گذاری و خرید قانونی قبل از تهاجم ایجاد کند. ضمن اینکه نیروهای مهاجم باید این موضوعات را رعایت کنند و نباید به مراکز فرهنگی تعرض کنند. به نظر می‌رسد تهدیدی که ترامپ کرده است، می‌تواند به یک فرصت تبدیل شود و جامعه ما به آن توجه کند؛ برای مثال یکی از موارد مهم تفکیک مکان‌های نظامی از میراث فرهنگی است تا بهانه را از متجاوزان بگیرد. تفکیک مکان‌های نظامی از میراث فرهنگی سال‌ها متوقف بوده است و باید این کار را در بعد ملی و فراملی انجام دهیم. این فرصت مهمی است که نگاه موزه‌ای و نگاه حفظ گذشته برای آیندگان داشته باشیم، چراکه ما باید این میراث را به آیندگان منتقل کنیم».
پوریا عسکری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز توضیح داد: «حقوق بین‌الملل حاصل تجربه زیستن است. ما آزمون و خطا می‌کنیم، به نقاط و تجربه‌های تاریخی می‌رسیم که تلخ هستند و چون به این نقاط نزدیک می‌شویم، قانون‌گذاری می‌کنیم تا دوباره شاهد آن اتفاقات نباشیم. از حافظه تاریخی استفاده کنیم و به دیده‌هایمان برگردیم. ما در جنگ‌ها می‌بینیم که به یک‌سری اهداف خاص حمله می‌شود تا هویت و ارزش‌های یک ملت به تاراج برود؛ بنابراین بعد از اینکه چنین تجربه‌ای بشر داشته، به کنوانسیون‌ها رسیده و مقرر کرده است که چه در زمان صلح و چه جنگ، از اموال فرهنگی مراقبت شود».
سپس حجت بیان کرد: «خود کنوانسیون‌ها و اسناد جزء میراث معنوی بشری است؛ ما زمان‌هایی طولانی را سپری کردیم تا به تجربیات این‌چنینی و قراردادهای بین‌المللی برسیم. من وقتی تهدید ترامپ را شنیدم، نامه‌ای به نهادهای ذی‌صلاح بین‌المللی نوشتم و کپی آن را برای همه کمیته‌های بین‌المللی فرستادم اما تنها جوابی که دریافت کردم این بود که باید از اموال حفاظت شود؛ اما برایم جالب بود که ایرلند بلافاصله به ما پاسخ داد و گفت هر کمکی از ما برمی‌آید انجام می‌دهیم. از سوی کمیته آمریکا هم نامه ارسال شد که گفتند ما مطلقا نظرمان با رئیس‌جمهور یکی نیست و حرف‌های او را قبول نداریم، فکر می‌کنیم حرف او بیجاست؛ بنابراین هر اقدامی برای حفاظت از اموال ایران انجام می‌دهیم».
در ادامه محیط‌طباطبایی توضیح داد: «شماره‌گذاری تمام بخش‌های فرهنگی کشور از جمله کارهایی است که باید انجام دهیم. ما باید یک لیست قرمز در زمان صلح داشته باشیم اما همه کشورها در زمان بحران این لیست را تهیه می‌کنند. تفکیک فضای میراث فرهنگی از فضای نظامی بسیار مهم و بدیهی است که می‌تواند عملی شود. کشوری مثل ما فرهنگ و تاریخی فراتر از قوم و نژاد دارد که دنیا برای این فرهنگ احترام قائل است. ما باید رفتاری را رقم بزنیم که دیگران هم از این الگو برای حفاظت از میراث بشری استفاده کنند».
شرق؛ گروه جامعه: چندي‌پيش وقتي ايران اعلام کرد انتقام ترور سردار سليماني را از آمريکا خواهد گرفت، دونالد ترامپ رئيس‌جمهور آمريکا تهديد کرد 52 نقطه از ايران را که تعدادي از آنها به لحاظ فرهنگي براي ايران و فرهنگ ايرانيان مهم هستند، هدف قرار خواهد داد. اين حرف او مخالفت و محکومیت بين‌المللي زيادي را به همراه داشت. روز گذشته نشستي با عنوان هم‌انديشي حفاظت از اموال فرهنگي ملت‌ها و ميراث جهاني که در حقيقت واکنشي به همين اظهارات ترامپ بود، در کتابخانه ملي ايران برگزار شد. يکي از ميهمانان و سخنرانان اين نشست محمدجواد ظريف وزير امور خارجه بود که در سخناني تهديد رئيس‌جمهوري آمريکا براي نابودي مراکز فرهنگي و تمدني ايران را مصداق بارز «تروريسم فرهنگي» بين‌المللي دانست.
ظريف در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود در اين نشست، گفت: «مکان‌ها و آثار فرهنگي - تمدني، شايد از لحاظ تاريخي و جغرافيايي متعلق به يک قوم يا ملت باشند، اما از لحاظ نقشي که در بازشناسي هويت بشري و انباشت لايه‌هاي تاريخي معرفت دارند، متعلق به همگان و فارغ از جغرافيا و مکان‌اند بنابراين شايسته است از مفهوم «ميراث مشترک بشري» براي توصيف اين دستاوردهاي بشري بهره جوييم. در نقطه مقابل، حمله به اموال و ميراث فرهنگي، حمله به انسانيت، حمله به روح بشريت و حمله به تاريخ است. به منظور تلاش مشترک و هم‌افزايي بين‌المللي براي صيانت و حمايت از مراکز فرهنگي و مظاهر تمدن بشري و مقابله با تهديد و آسيب‌رساندن به آنها، جامعه جهاني اسناد مهم و سازوکارهاي قابل توجهي را تدوين کرده است. به عنوان مثال، «کنوانسيون ۱۹۵۴ لاهه درخصوص حفاظت از اموال فرهنگي در مخاصمات مسلحانه»، آسيب به اموال فرهنگي هر ملتي را به منزله آسيب‌رساندن به ميراث فرهنگي تمام بشريت و جرمي نابخشودني در نظر گرفته است. اين کنوانسيون هر نوع حمله و ايراد آسيب به اموال فرهنگي را منع كرده و بر اساس پروتکل دوم (۱۹۹۹) آن، حتي در زمان مخاصمات مسلحانه، اموال فرهنگي، اموال غيرنظامي
محسوب شده و نبايد مورد حمله قرار گيرند».
رئيس دستگاه ديپلماسي تأكيد کرد: «همچنين «کنوانسيون ۱۹۷۲ حفاظت از ميراث فرهنگي و طبيعي جهان» همه کشورهاي متعاهد را مکلف مي‌كند تا از هر گونه اقدام عمدي که مستقيم يا غيرمستقيم به ميراث فرهنگي و طبيعي واقع در سرزمين ساير کشورهاي عضو اين کنوانسيون آسيب برساند، خودداري کنند. علاوه بر اين، بر اساس پروتکل اول الحاقي به کنوانسيون‌هاي چهارگانه ژنو «هر نوع عمل خصمانه عليه بناهاي تاريخي، آثار هنري يا اماکن مذهبي» که به عنوان ميراث فرهنگي يا معنوي مردم يک سرزمين شناخته مي‌شود، ممنوع است. در حقيقت نه تنها حمله و تخريب، بلکه استفاده از اين اماکن براي پيشبرد اهداف نظامي نيز ممنوع بوده و عاملان و مرتکبان چنين جناياتي به عنوان جنايتکاران جنگي شناخته مي‌شوند. اسناد بين‌المللي متعددي از جمله قطع‌نامه‌هاي صادره از سوي ارکان مختلف ملل متحد و آراي متعدد صادره از سوي محاکم قضائي و کيفري بين‌المللي نيز بر اين مهم و تعهدات عام‌الشمول اعضاي جامعه بين‌المللي صحه گذاشته‌اند».
وزير امور خارجه با تأكيد بر اينکه افراطي‌گري، رنگ و مذهب و نژاد نمي‌شناسد، گفت: «امروز در غرب با گسترش ناسيوناليسم افراطي و نژادپرستانه، شاهد نقش‌آفريني روزافزون عوام‌فريباني هستيم که برخلاف تمامي قواعد حقوقي و اخلاقي، تمدن و فرهنگ بشري را به سخره گرفته، به ارزش‌هاي ديني و باورهاي مذهبي ميلياردها انسان اهانت کرده و کتاب مقدس آنان را مي‌سوزانند و در جهت ترويج نفرت و خشونت و جنگ‌افروزي از هيچ گفتار و رفتار و اقدامي فروگذار نمي‌کنند. وقيحانه‌ترين نمونه، اقدامات و اظهارات رئيس‌جمهور رژيم کنوني آمريکاست که مردم و فرهنگ ايراني را تهديد کرده و ضمن نقض قواعد و اصول بنيادين حقوق بين‌الملل از جمله اصل منع تهديد يا توسل به زور، ياوه‌گويانه تهديد کرده است که «۵۲ نقطه در ايران... را که برخي از آنها اهميت بالايي براي ايران و فرهنگ ايراني دارند، هدف قرار مي‌دهيم.
براي شناخت عقبه اين طرز تفکر کافي است اندک نگاهي به تاريخ معاصر خود بيندازيم و اقدام‌هايي را که برخي گروه‌هاي جنگ‌طلب يا تروريستي در تخريب اموال و ميراث‌هاي فرهنگي از خود به‌جاي گذاشته‌اند، مرور کنيم. افراطيون در سال ۲۰۰۱ مجسمه‌هاي بودا را در باميان منفجر کردند، تروريست‌هاي داعش، ميراث فرهنگي عراق و سوريه (موصل، نينوا، پالميرا و... را در سال‌هاي ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ از بين بردند و اکنون دونالد ترامپ، نه‌تنها با نقض فاحش منشور ملل متحد، ايران را به حمله مسلحانه تهديد ميکند، بلکه به‌طور علني از حمله به اماکن تاريخي و فرهنگي ايران سخن به ميان مي‌آورد». وزير امور خارجه تصريح کرد: «اين در حالي است که توافق جامعه جهاني براي حفاظت از ميراث و اماکن فرهنگي، چه در شرايط صلح و چه در شرايط جنگ، خود يک ميراث ناملموس بزرگ و مشترک جهاني است. تهديد رئيس‌جمهوري آمريکا براي نابودي مراکز فرهنگي و تمدني ايران مصداق بارز «تروريسم فرهنگي» بين‌المللي و ادامه قانون‌شکني رژيم آمريکا براي شکستن مقاومت مردم ايران است که از يک سو با «تروريسم اقتصادي» با صراحت منابع تأمين غذا و داروي مردم دلاور ايران را نشانه گرفته و وزير خارجه‌اش در يک اقدام
مجرمانه که مصداق توطئه براي نسل‌کشي و جنايت عليه بشريت است، اعلام ميکند که «اگر ايران مي‌خواهد مردمش غذا داشته باشند، بايد از ما تبعيت کند». از سوي ديگر در قالب حمله جنایت‌کارانه و «تروريسم دولتي» دست به ترور يکي از محبوب‌ترين شخصيت‌هاي ايران و منطقه مي‌زند و در کمال وقاحت به ترور سردار سرافراز شهيد سپهبد قاسم سليماني افتخار ميکند؛ بزرگ‌مردي که منطقه و جهان وامدار مبارزه او با جريان‌ها و گروه‌هاي تروريستي و افراطي است».
وزير امور خارجه در بخش ديگري از سخنانش گفت: «تهديدات ترامپ تبلور تنفر ناشي از حقارت است، نه فقط تنفر از ايران و فرهنگ غني ايراني، بلکه تنفر از فرهنگ، تمدن و هر چيزي که بيان‌کننده صلح و ثبات است. رژيم ترامپ با اقدامات نامتعارف و غيرعقلاني، سعي در پررنگ‌ترکردن نقشي ناخوشايند و منفي در تاريخ دارد، حتي اگر به بهاي نابودي بخش‌هاي زيبايي از تاريخ و هويت بشريت تمام شود. اين رژيم قبلا نيز نشان داده است که به قوانين، رويه‌ها و حتي تعهدات بين‌المللي دولت خود پايبند نيست».
ظريف اعلام خروج از يونسکو، خروج از معاهده آب‌و‌هوايي پاريس، خروج از معاهده منع موشک‌هاي هسته‌اي ميان‌برد و کوتاه‌برد در کنار خروج يک‌جانبه از توافق برجام را تنها نمونه‌هايي از يک‌جانبه‌گرايي، انکار حقوق بين‌الملل و در واقع قانون‌ستيزي رژيم ترامپ عنوان کرد.
رئيس دستگاه ديپلماسي خاطرنشان کرد: «زماني که ترامپ، با مشي نژادپرستانه، ملت متمدن و بافرهنگ ايران را «تروريست» مي‌خواند، با وقاحت به دنيا اعلام ميکند که رژيم او هيچ تعهدي نسبت به رعايت اصول و خطوط قرمز حقوق بين‌الملل و از جمله اصل منع نژادپرستي، اصل منع تبعيض و اصل مسئوليت بين‌المللي در قبال تعهدات عام و تعهدات خاص ندارد. اين رژيم با وجود ادعاهاي خود بارها نشان داده که اعتقادي به مذاکره و پايبندي به تعهدات قبلي و فعلي ندارد. دشمني با فرهنگ، حتي خصومت با يک ملت نيست، بلکه مخاصمه و مبارزه با ارزش‌هاي مشترک فرهنگي و دستاوردهاي تمدني ملل مختلف جهان است».
ظريف در بخش ديگري از سخنانش اظهار کرد: «يک‌جانبه‌گرايي و قانون‌شکني همان‌قدر خطرناک است که تحمل آن توسط ديگران. متأسفانه مواضع منفعلانه کشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي در مقابل قانون‌شکني و يک‌جانبه‌گرايي ترامپ، او را در پيگيري مشي قلدري جهاني جري‌تر کرده است. به عبارت ديگر «يک‌جانبه‌گرايي انفعالي» مشوق «يک‌جانبه‌گرايي فعال» است. کشورهايي که براي مصون‌ماندن از تعرض ترامپ، به يک‌جانبه‌گرايي و قانون‌شکني آن تن داده‌اند، در نهايت زمينه را براي تعرض او به خودشان فراهم مي‌کنند؛ برای مثال تهديد پروژه نورث استريم، تهديد به افزايش تعرفه خودروهاي اروپايي و تهديد اخير به افزايش ساير تعرفه‌ها عليه اروپا نتيجه و دستمزد طبيعي برخورد انفعالي اروپا در برابر خروج آمريکا از برجام و خوش‌خدمتي آنها در استفاده غيرمجاز و نژادپرستانه از ماده ۳۶ برجام است، چراکه بر اين توهم استوار است که فقط چشم‌آبي‌ها مي‌توانند از مقررات حقوق بين‌الملل استفاده کنند و ايران - که در برابر نقض‌هاي مکرر آمريکا و اروپا تن به استفاده از ماده ۳۶ داده و آن را که بارها به استحضار مقامات اروپايي رسانده - حق استفاده از آن را ندارد».
رئيس دستگاه ديپلماسي با بيان اينکه ميراث فرهنگي نقش بسزايي در تقويت عناصر معنوي و مادي تحقق صلح و توسعه پايدار دارد، اظهار کرد: «آثار تاريخي، ميراث گذشتگان و امانت آيندگان است و آنچه امروزه تحت عنوان تمدن بشري شناخته مي‌شود، بر شالوده‌اي از همين ميراث بنا نهاده شده است. ايران به‌عنوان وارث يکي از تمدن‌هاي کهن، همواره منادي تعامل و همکاري فرهنگ‌ها و گفت‌وگوي تمدن‌ها بوده تا نسل‌هاي آينده، از بالندگي و پويايي و تعامل فرهنگي برخوردار باشند و نسل کنوني از بلاي افراط و ترور و خشونت رها شود. آثار و ميراث فرهنگي به‌جا‌مانده، گواهي است بر تاريخ و تمدن کهن و استقامت و ماندگاري مردم بزرگ ايران در برابر امواج موقتي غارتگران و فرهنگ‌ستيزاني مانند ترامپ».
تخریب اموال فرهنگی، جراحت بر روح بشر
حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران نیز در سخنان خود در این نشست بیان کرد: «۷۰ سال پیش بر ویرانه‌های جنگ جهانی دوم یک اندیشه زیبا جوانه زد. بشر خسته از جنگ به دنبال آرمان‌شهری بود که در آن صلح و گفت‌وگو حاکم باشد. در آن دوران، این ذهنیت شکل گرفت که باید آینه وجودی بشر را از زنگار پاک کرد. ۷۰ سال است که یونسکو در جهان، آینه‌به‌دست روبه‌روی ملت‌ها می‌ایستد تا داشته‌های آنها را به خودشان نشان دهد. همه میراث جهانی اعم از میراث ناملموس و ملموس و حافظه جهانی، نشانه است برای اینکه یادآوری کند ما همه خانواده روی زمین هستیم. نشانه‌ای برای اینکه بگویند سرمایه فقط قدرت اقتصادی نیست، بلکه داشته‌های فرهنگی نیز ثروت است. تهدید و تخریب اموال فرهنگی جراحت بر روح بشر است».ایوبی افزود: «باعث خوشبختی است در جهانی که خیلی‌ها بر طبل جنگ می‌کوبند، در سازمان اسناد و کتابخانه ملی به‌عنوان محمل میراث‌دار تمدن، برای صلح گرد هم آمدیم. میراث فرهنگی نشانه است که ما خانواده‌ای بزرگ روی زمین هستیم و هویت ما در دنیا پراکنده است و ثروت تنها زر و زور و قدرت اقتصادی نیست. آیین‌ها و گویش‌ها، سرمایه و داشته فرهنگی، ثروت حقیقی
است. زور در بازو و زر در ترازو، ثروت چالش‌برانگیز است و جهان قدرت نظامی، جهان کشمکش و رقابت است؛ اما جهان فرهنگ، جهان یگانگی و وحدت».
ترامپ چیزی از مراکزفرهنگی و هویت تاریخی نمی‌فهمد
«سیدعباس موسوی» در نشست هم‌اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت‌ها و میراث جهانی که در کتابخانه ملی برگزار شد، گفت: «مهم‌ترین بازیگران در عرصه بین‌المللی رفتارهایی از خودشان بروز می‌دهند که برگرفته از هویت، پیشینه، باورها و ایدئولوژی آنهاست.
به همین دلیل من برخلاف برخی از دوستان، تعجب نکردم وقتی آقای ترامپ تهدید کرد ۵۲ سایت و مکان در ایران ازجمله مراکز فرهنگی و تمدنی را هدف قرار می‌دهد. کشوری که سابقه‌اش شاید یک‌بیستم تاریخ هفت‌هزار‌ساله تمدن ایران نیست. فردی را که جز کاباره و پول، چیز دیگری ندیده و به‌جز پول و برخی تجارت‌های نامشروع، با چیزهای دیگری تعامل نداشته است، چه به مراکز فرهنگی و هویت تاریخی. او چه چیزی از اینها می‌فهمد. من به او حق می‌دهم که نفهمد و صحبت‌های ناجور به زبان خود بیاورد».
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با بیان اینکه راه ملت ایران و هویت تاریخی آن ادامه می‌یابد، در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: «نمی‌دانم چه زمانی عده‌ای در داخل کشور می‌خواهند متوجه آثار و برکات برجام شوند، شاید هم نخواهند متوجه شوند؛ اما ده‌ها سال دیگر متوجه می‌شوند که برجام چه آثار و برکاتی داشته است. بااین‌حال، به قول یکی از دوستان، جنازه برجام هم برای ما هنوز نعمت است و آثار و تبعات مثبتی دارد که هنوز از آن استفاده می‌کنیم. دیدید رویکرد تعاملی که ایران در پیش گرفت، چگونه مورد احترام قرار گرفت؛ این رویکرد موجب شد درهای دنیا روی ما باز و عزت ایرانی افزون‌تر شود و من امیدوارم عقلای قوم همین راه و روش را که برگرفته از روش نیاکان و هویت تاریخی، فرهنگی و ملی ماست ادامه بدهند و آثار آن را شاهد باشیم».
ایران عصاره تاریخ، فرهنگ و تمدن
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز در سخنانی با بیان اینکه ایران عصاره تاریخ، فرهنگ و تمدن جهان است، گفت: «وقتی سخن از فرهنگ می‌کنیم، صحبت از هویت، ملیت، باورها و دانسته‌های ماست که ارزش‌آفرین هستند و آینده ما را رقم می‌زنند». اشرف بروجردی در نشست هم‌اندیشی حفاظت از اموال فرهنگی ملت‌ها و میراث جهانی گفت: «ایران از دوران پیش از تاریخ تا عهد هخامنشیان و کوروش و تا آمدن اسلام و دوران درهم‌تنیدگی و هم‌افزایی خدمات متقابل اسلام و ایران، بر قله‌های تمدن بشری درخشیده است. ایران خانه وجود ماست و تعرض به فرهنگ و میراث بشری موجود در آن، تعرض به کل بشری است که سهمی از این میراث دارند». بروجردی گفت: «اگر روزگاری معابد، موزه‌ها، مجسمه‌ها و نمادهای فرهنگی از آسیب‌های بشری در امان نبودند، امروز منافع بشری و هویت‌بخشی ملت‌ها اقتضا می‌کند که ملل در رواداری و صلح باشند تا فرصت‌ها در اختیار همگان قرار گیرد و هویت‌سازی بر مبنای فکر، اندیشه و فرهنگ جان بگیرد و در آن صورت است که خلاقیت‌ها بروز و ظهور یافته و انسان‌ها تکامل را تجربه خواهند کرد. ظهور و بروز داشته‌های ملت‌ها می‌تواند حلقه وصل فرهنگ‌ها باشد و مجامع بین‌المللی
چاره‌ای ندارند جز اینکه برای حفظ میراث بشری همراهی کنند. آنچه در همین ایام از زبان شورای جهانی آرشیو (ICA) و بیانیه بین‌المللی سپر آبی شنیدیم، نمونه خوبی از حمایت‌های مجامع بین‌المللی است که انتظار می‌رود همه نهادهای بین‌المللی با همین نگاه به حفظ میراث بشری بپردازند».
میراث فرهنگی ایران جان ماست
مهدی حجت، بنیان‌گذار سازمان میراث فرهنگی نیز در پنل «چالش‌های میراث فرهنگی بشر در جهان امروز» در این نشست در سخنانی عنوان کرد که میراث فرهنگی ایران جان ماست و باید از آن حفاظت کنیم. حجت در سخنان خود گفت: «وقتی تعداد آثار فرهنگی را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم مجموع داشته‌های ما باارزش است. یادم است در اواسط جنگ ایران و عراق من به یونسکو رفتم و از این موضوع شکایت کردم که براساس علامت به‌خصوصی که وجود دارد، نباید یک‌سری مراکز فرهنگی بمباران شود. شکایت ما این بود که صدام بیمارستان، موزه شوش و... را بمباران می‌کند. آنها پذیرفتند که باید در کنوانسیون تجدید نظر شود».
وی افزود: «هر موجودی را به عزیزترین چیزش نسبت می‌دهند. میراث فرهنگی ایران جان ماست و گاهی جان ما تهدید می‌شود. من در اینجا می‌گویم حمله به ۵۲ نقطه فرهنگی ایران توسط ترامپ فقط یک تهدید نبوده، بلکه نشانه‌گرفتن جان ما بوده است، ضمن اینکه باید عنوان کنم ما مواریث معنوی و مادی داریم، یکی از عظیم‌ترین مواریث ما سردار سلیمانی بود که به این میراث تعرض شد».
در ادامه سیداحمد محیط‌طباطبایی، رئیس کمیته علمی موزه‌های ایران (ایکوم) نیز در سخنانی اظهار کرد: «چیزی که از تفکر انسانی به شکل مادی و غیرمادی محافظت می‌کند، موزه است. به همین منظور کنوانسیونی وجود دارد که باید از میراث فرهنگی حفاظت کند. سازمان نظارت میراث فرهنگی باید تمام میراث فرهنگی و موزه‌ها را نقشه‌گذاری و خرید قانونی قبل از تهاجم ایجاد کند. ضمن اینکه نیروهای مهاجم باید این موضوعات را رعایت کنند و نباید به مراکز فرهنگی تعرض کنند. به نظر می‌رسد تهدیدی که ترامپ کرده است، می‌تواند به یک فرصت تبدیل شود و جامعه ما به آن توجه کند؛ برای مثال یکی از موارد مهم تفکیک مکان‌های نظامی از میراث فرهنگی است تا بهانه را از متجاوزان بگیرد. تفکیک مکان‌های نظامی از میراث فرهنگی سال‌ها متوقف بوده است و باید این کار را در بعد ملی و فراملی انجام دهیم. این فرصت مهمی است که نگاه موزه‌ای و نگاه حفظ گذشته برای آیندگان داشته باشیم، چراکه ما باید این میراث را به آیندگان منتقل کنیم».
پوریا عسکری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی نیز توضیح داد: «حقوق بین‌الملل حاصل تجربه زیستن است. ما آزمون و خطا می‌کنیم، به نقاط و تجربه‌های تاریخی می‌رسیم که تلخ هستند و چون به این نقاط نزدیک می‌شویم، قانون‌گذاری می‌کنیم تا دوباره شاهد آن اتفاقات نباشیم. از حافظه تاریخی استفاده کنیم و به دیده‌هایمان برگردیم. ما در جنگ‌ها می‌بینیم که به یک‌سری اهداف خاص حمله می‌شود تا هویت و ارزش‌های یک ملت به تاراج برود؛ بنابراین بعد از اینکه چنین تجربه‌ای بشر داشته، به کنوانسیون‌ها رسیده و مقرر کرده است که چه در زمان صلح و چه جنگ، از اموال فرهنگی مراقبت شود».
سپس حجت بیان کرد: «خود کنوانسیون‌ها و اسناد جزء میراث معنوی بشری است؛ ما زمان‌هایی طولانی را سپری کردیم تا به تجربیات این‌چنینی و قراردادهای بین‌المللی برسیم. من وقتی تهدید ترامپ را شنیدم، نامه‌ای به نهادهای ذی‌صلاح بین‌المللی نوشتم و کپی آن را برای همه کمیته‌های بین‌المللی فرستادم اما تنها جوابی که دریافت کردم این بود که باید از اموال حفاظت شود؛ اما برایم جالب بود که ایرلند بلافاصله به ما پاسخ داد و گفت هر کمکی از ما برمی‌آید انجام می‌دهیم. از سوی کمیته آمریکا هم نامه ارسال شد که گفتند ما مطلقا نظرمان با رئیس‌جمهور یکی نیست و حرف‌های او را قبول نداریم، فکر می‌کنیم حرف او بیجاست؛ بنابراین هر اقدامی برای حفاظت از اموال ایران انجام می‌دهیم».
در ادامه محیط‌طباطبایی توضیح داد: «شماره‌گذاری تمام بخش‌های فرهنگی کشور از جمله کارهایی است که باید انجام دهیم. ما باید یک لیست قرمز در زمان صلح داشته باشیم اما همه کشورها در زمان بحران این لیست را تهیه می‌کنند. تفکیک فضای میراث فرهنگی از فضای نظامی بسیار مهم و بدیهی است که می‌تواند عملی شود. کشوری مثل ما فرهنگ و تاریخی فراتر از قوم و نژاد دارد که دنیا برای این فرهنگ احترام قائل است. ما باید رفتاری را رقم بزنیم که دیگران هم از این الگو برای حفاظت از میراث بشری استفاده کنند».