پویش آبادانی و برکت یا پویش آهن و بتون؟
سيدجلال ميرنظامي. پژوهشگر آب و توسعه دانشگاه صنعتي شريف
هماکنون در چهاردهمین هفته از پویش «هر هفته الف-ب-ایران» که به همت رضا اردکانیان، وزیر نیرو، برای پاسخ به مسائل حوزه آب کشور کلید خورده است، قرار داریم. به گفته او، میتوان از الف و ب تعابیر متفاوتی داشت، مثل آبادانی و برکت. پنجم بهمنماه، آقای اردکانیان در برنامه تلویزیونی نگاه یک که با هدف ارائه دستاوردهای صنعت آب و برق تنظیم شده بود، عنوان کرد که این پویش به دنبال پیشبرد بدون وقفه پروژههای صنعت آب و برق کشور است تا نشان دهد در شرایط تحریم، ایران بدون هیچ توقفی میتواند در مسیر توسعه حرکت کند. اما این توسعهای که در قالب پویش مزبور پیش میرود چقدر با معیارهای توسعه پایدار همسو است؟ برای اینکه توسعه پایدار را بفهمیم، بد نیست به برنامه ایشان که در جلسه رأی اعتماد مجلس ارائه شد و اکنون به برنامه «کاغذی» وزارت نیرو مبدل شده است مراجعه کنیم.
اردکانیان در برنامه خود که ملهم از تفکرات علمی است، ملزومات گذار از شرایط فعلی به سمت پایداری را در چند مورد ذکر کرده بود: 1) بازنگری انتقادی در گذشته سیاست منابع آب و انرژی که بالاخص متکی بر سازهها بوده است؛ 2) تقویت سطح کمی و کیفی دانش مورد استفاده؛ 3) افزایش مشارکت ذینفعان در فرایندهای تصمیمگیری؛ 4) تعامل نزدیک با نیروهای سیاسی و اجتماعی به منظور جلوگیری از انحرافات آتی در تصمیمات کارشناسی؛ 5) تعامل گسترده با جامعه به منظور نهادینهکردن ارزشها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی متناسب با شرایط خاص آب کشور؛ و نهایتا 6) اجماعسازی در بالاترین سطوح سیاسی نسبت به ابعاد مختلف مخاطرات ناشی از وضعیت فعلی و ضرورت اتخاذ راهبردهای پایدارساز.
وزیر نیرو در توصیف پویش به مجری برنامه گفت: «ما به سهم خودمان سعی کردیم به هموطنانمان نشان دهیم که این چرخ توسعه در شرایط تحریم در حال گردش است ... و ما گفتیم 227 پروژه بزرگ را در نیمه دوم سال 98 با سرمایهگذاری 33 هزار میلیارد تومان افتتاح میکنیم؛ یعنی هزار و 124 روستا را وصل میکنیم به شبکه پایدار آب...، 29 تصفیهخانه فاضلاب را میآوریم در مدار، 10 سد بزرگ را افتتاح میکنیم و حدود چندده هزار هکتار شبکههای آبیاری و زهکشی را افتتاح میکنیم». اکنون که چرخ توسعه قرار است با این پروژهها بچرخد، بد نیست به این فکر کنیم که آیا این پویش که به گواهی گزارشهای روابطعمومی وزارت نیرو، حجم اصلی فعالیتهای آقای اردکانیان را در این روزها برای حل مسائل آب کشور تشکیل میدهد، با رعایت ملزوماتی که خودشان دو سال پیش در جلسه رأی اعتماد ارائه کردند همخوانی دارد؟ آیا این پویش برای تأمین مالی پروژههای «کمافیالسابق» وزارت نیرو که در بند اول ملزومات مورد نقد قرار گرفته بودند نیست؟ آیا این پویش برای چرخاندن چرخ توسعه کشور با ریتم پایدار کوک شده یا قرار است افتخارات زرین برای ارزیابی عملکرد دولت در جهت مدیریت سازهای را به
ارمغان آورد؟ در کنار تمام این هزینههایی که صرف پروژههای تأمین آب میشود، برای مدیریت تقاضا چقدر هزینه میشود؟ کدامیک از ملزومات ششگانهای که خود ایشان پیش از انتخاب بهعنوان وزیر نیرو مطرح کردند در این پویش لحاظ شده است؟
آنچه مجری برنامه تلویزیونی باید از آقای وزیر میپرسید، اما آگاهانه یا ناآگاهانه نپرسید، این بود: آقای وزیر عزیز که از قضا متخصص و مدرس مدیریت آب هستید؛ با این پویش شما، چقدر از دردهای آبی کشور قرار است دوا شود؟ همینطور خوب بود اگر از ایشان میپرسید آیا در بستر حکمرانی فعلی که هرکس ساز خود را کوک میکند، شما فکر میکنید احداث 10 سد بزرگ، 29 تصفیهخانه فاضلاب و چنددههزار هکتار شبکههای آبیاری و زهکشی، موجب کاهش مصرف آب میشود یا چهبسا ممکن است مصرف آب را افزایش دهد و دردی بر دردها بیفزاید؟
کلمه پویش را باید زمانی به کار برد که قرار است یک دغدغه اجتماعی در اذهان عمومی پررنگ و زمینهساز کنشهای اجتماعی شود. اما در پویشی که از جنس آهن و بتون است و قرار است قدرتنمایی یک وزارتخانه در بریدن روبانهای متعدد را نشان دهد، عملا به آن مفهوم جفا کردهایم. امید است مشاوران اجتماعی آقای وزیر بیش از گذشته فعال شوند و معانی کلمات را به ایشان تذکر دهند.
هماکنون در چهاردهمین هفته از پویش «هر هفته الف-ب-ایران» که به همت رضا اردکانیان، وزیر نیرو، برای پاسخ به مسائل حوزه آب کشور کلید خورده است، قرار داریم. به گفته او، میتوان از الف و ب تعابیر متفاوتی داشت، مثل آبادانی و برکت. پنجم بهمنماه، آقای اردکانیان در برنامه تلویزیونی نگاه یک که با هدف ارائه دستاوردهای صنعت آب و برق تنظیم شده بود، عنوان کرد که این پویش به دنبال پیشبرد بدون وقفه پروژههای صنعت آب و برق کشور است تا نشان دهد در شرایط تحریم، ایران بدون هیچ توقفی میتواند در مسیر توسعه حرکت کند. اما این توسعهای که در قالب پویش مزبور پیش میرود چقدر با معیارهای توسعه پایدار همسو است؟ برای اینکه توسعه پایدار را بفهمیم، بد نیست به برنامه ایشان که در جلسه رأی اعتماد مجلس ارائه شد و اکنون به برنامه «کاغذی» وزارت نیرو مبدل شده است مراجعه کنیم.
اردکانیان در برنامه خود که ملهم از تفکرات علمی است، ملزومات گذار از شرایط فعلی به سمت پایداری را در چند مورد ذکر کرده بود: 1) بازنگری انتقادی در گذشته سیاست منابع آب و انرژی که بالاخص متکی بر سازهها بوده است؛ 2) تقویت سطح کمی و کیفی دانش مورد استفاده؛ 3) افزایش مشارکت ذینفعان در فرایندهای تصمیمگیری؛ 4) تعامل نزدیک با نیروهای سیاسی و اجتماعی به منظور جلوگیری از انحرافات آتی در تصمیمات کارشناسی؛ 5) تعامل گسترده با جامعه به منظور نهادینهکردن ارزشها و هنجارهای اجتماعی و فرهنگی متناسب با شرایط خاص آب کشور؛ و نهایتا 6) اجماعسازی در بالاترین سطوح سیاسی نسبت به ابعاد مختلف مخاطرات ناشی از وضعیت فعلی و ضرورت اتخاذ راهبردهای پایدارساز.
وزیر نیرو در توصیف پویش به مجری برنامه گفت: «ما به سهم خودمان سعی کردیم به هموطنانمان نشان دهیم که این چرخ توسعه در شرایط تحریم در حال گردش است ... و ما گفتیم 227 پروژه بزرگ را در نیمه دوم سال 98 با سرمایهگذاری 33 هزار میلیارد تومان افتتاح میکنیم؛ یعنی هزار و 124 روستا را وصل میکنیم به شبکه پایدار آب...، 29 تصفیهخانه فاضلاب را میآوریم در مدار، 10 سد بزرگ را افتتاح میکنیم و حدود چندده هزار هکتار شبکههای آبیاری و زهکشی را افتتاح میکنیم». اکنون که چرخ توسعه قرار است با این پروژهها بچرخد، بد نیست به این فکر کنیم که آیا این پویش که به گواهی گزارشهای روابطعمومی وزارت نیرو، حجم اصلی فعالیتهای آقای اردکانیان را در این روزها برای حل مسائل آب کشور تشکیل میدهد، با رعایت ملزوماتی که خودشان دو سال پیش در جلسه رأی اعتماد ارائه کردند همخوانی دارد؟ آیا این پویش برای تأمین مالی پروژههای «کمافیالسابق» وزارت نیرو که در بند اول ملزومات مورد نقد قرار گرفته بودند نیست؟ آیا این پویش برای چرخاندن چرخ توسعه کشور با ریتم پایدار کوک شده یا قرار است افتخارات زرین برای ارزیابی عملکرد دولت در جهت مدیریت سازهای را به
ارمغان آورد؟ در کنار تمام این هزینههایی که صرف پروژههای تأمین آب میشود، برای مدیریت تقاضا چقدر هزینه میشود؟ کدامیک از ملزومات ششگانهای که خود ایشان پیش از انتخاب بهعنوان وزیر نیرو مطرح کردند در این پویش لحاظ شده است؟
آنچه مجری برنامه تلویزیونی باید از آقای وزیر میپرسید، اما آگاهانه یا ناآگاهانه نپرسید، این بود: آقای وزیر عزیز که از قضا متخصص و مدرس مدیریت آب هستید؛ با این پویش شما، چقدر از دردهای آبی کشور قرار است دوا شود؟ همینطور خوب بود اگر از ایشان میپرسید آیا در بستر حکمرانی فعلی که هرکس ساز خود را کوک میکند، شما فکر میکنید احداث 10 سد بزرگ، 29 تصفیهخانه فاضلاب و چنددههزار هکتار شبکههای آبیاری و زهکشی، موجب کاهش مصرف آب میشود یا چهبسا ممکن است مصرف آب را افزایش دهد و دردی بر دردها بیفزاید؟
کلمه پویش را باید زمانی به کار برد که قرار است یک دغدغه اجتماعی در اذهان عمومی پررنگ و زمینهساز کنشهای اجتماعی شود. اما در پویشی که از جنس آهن و بتون است و قرار است قدرتنمایی یک وزارتخانه در بریدن روبانهای متعدد را نشان دهد، عملا به آن مفهوم جفا کردهایم. امید است مشاوران اجتماعی آقای وزیر بیش از گذشته فعال شوند و معانی کلمات را به ایشان تذکر دهند.