افغانستاني‌ها از ورزشگاه‌هاي ايران محروم‌اند؟
شرق: شهرآورد مهم هفته پيش فوتبال ايران در كنار تمام خبرهاي ورزشي با يك ماجراي ديگر هم حاشيه‌ساز شد؛ ظهر پنجشنبه و ساعاتي پيش از آغاز اين مسابقه پرهيجان، ويدئويي از گفت‌و‌گو با جواني افغانستاني منتشر شد كه در آن مصاحبه‌شونده مي‌گويد از كابل براي تماشاي اين بازي به تهران سفر كرده، اما امكان ورود به ورزشگاه را ندارد. در اين ويدئو كه در ساعات پرخبر ورزشي، به‌سرعت در رسانه‌هاي داخلي و خارجي بازنشر شد، جوان افغانستاني مي‌گويد كه سامانه الكترونيكي طراحي‌شده براي فروش بليت در ايران، كد ملي مي‌خواهد و او چون با پاسپورت به ايران سفر كرده، نمي‌تواند بليتي بخرد. او البته در ادامه مي‌گويد ساكنان ايراني داراي اقامت طولاني، مشكلي براي خريد بليت ندارند، ولي اين بخش توضيحات او چندان مورد توجه قرار نگرفت و مخاطبان و رسانه‌هاي فراواني از ناديده‌گيري حقوق اتباع خارجي ساكن در ايران و به‌خصوص افغانستاني‌ها گفتند. منتقدان مدعي بودند كه «مانند موارد فراوان پيش از اين» اين‌بار هم به حقوق طبيعي مهاجران توجهي نشده است و در سمت ديگر هم افرادي از «حقوق فراوان مهاجران افغانستاني ساكن در ايران» نوشتند و مدعي شدند در بسياري از كشورها اين
سطح از حقوق براي اتباع ديگر كشورها لحاظ نمي‌شود. گزارش پيش‌روي «شرق» در كنار بررسي مورد حاشيه‌ساز ورزشگاه، به شرايط حدود سه ميليون افغانستاني ساكن در ايران در زمينه تحصيل در مدرسه و دانشگاه؛ به‌عنوان موضوعی خبرساز در سال‌های گذشته مي‌پردازد.
راه قانوني بدون دردسر براي رفتن ما وجود نداشت
«محسن» که متولد افغانستان و دانشجوي كارشناسي‌ارشد دانشگاه تهران است، يكي از تماشاگران ديدار استقلال و پرسپوليس بود كه با وجود داشتن كارت آمايش نتوانست از سامانه فروش بليت، مجوز ورود به ورزشگاه را خريداري كند. او كه البته در نهايت به ورزشگاه رسيد و از طبقه دوم استاديوم آزادي به تماشاي فوتبال هم نشست، درباره اين موضوع به «شرق» مي‌گويد: «با کارت آمايش از طريق سامانه الکترونيکي نمي‌شود بليت خريد، چون كد ملي مي‌خواهد، اما اينکه من بگویم امکان رفتن نيست خب حرف درستي نيست. منظورم اين است که راه قانوني بدون دردسر براي رفتن ما وجود ندارد و گاهي مجبوريم براي رفتن، به راه‌هاي ديگر متوسل شويم». محسن درباره اين راه‌هاي ديگر مي‌گويد: «وقتي من نتوانم به طور قانوني بليت مسابقه را تهيه کنم، مجبورم به بازار آزاد و سياه روي بياورم. بازار آزاد و سياه که مسلما براي رضاي خدا شکل نمي‌گيرد. پرسش اين است كه چرا يك سازوکار قانوني براي ما مدنظر نمي‌گيرند و مهاجر را مجبور به استفاده از راه‌هاي ديگر مي‌کنند که گاهي سوءاستفاده زيادي را ايجاد مي‌کند و زمينه سودجويي عده‌اي فراهم مي‌شود». آن‌طور كه محسن مي‌گويد، براي مسئولان فوتبال ايران،
علاقه افغانستاني‌ها به تماشاي شهرآورد امری واضح است و اينكه براي اين مشتاقان تمهيدي انديشيده نشده، عجيب و نگران‌كننده است. اين توضيحات البته در حالي است كه در مسابقه هفته پيش و بر اساس اخبار منتشرشده، تمام علاقه‌مندان به حضور در ورزشگاه، در نهايت به سكوهاي آزادي رسيدند.
اگرچه وزارت ورزش و مسئولان فدراسيون فوتبال بايد در اين زمينه توضيح دهند، اما گروهي در روزهاي گذشته اين مسئله را به وزارت كشور و تصميمي كلي براي محدوديت اتباع خارجي نسبت دادند. دراين‌باره البته مدير روابط‌عمومی وزارت كشور پس از پرس‌و‌جو از مديران اين وزارتخانه در حوزه اتباع خارجي، چنين ادعايي را از اساس نادرست مي‌داند. «محمدحسن جابري انصاري» دراين‌باره به «شرق» مي‌گويد: «فروش بليت الکترونيکي انجام مي‌شود كه البته از طريق بازار آزاد هم قابل دسترسي است و براي پليس هم داشتن بليت ملاک است و نه تابعيت. دوستان افغانستاني ساكن در كشورمان اگر کارت آمايش داشته باشند مي‌توانند بليت تهيه کنند، اما اگر غيرمجاز باشند قطعا ارائه خدمات به آنها در اين زمينه منع دارد». موضوع ديگر درباره امكان ورود مهاجران افغانستاني به ورزشگاه‌هاي ايران، تازه‌بودن آن است، چراكه پيش از الكترونيكي‌شدن فروش بليت هيچ منعي در اين زمينه وجود نداشت و الان هم بر اساس توضيحات وزارت كشور، افراد داراي مجوز اقامت، براي ورود به ورزشگاه مشكلي ندارند.
تحصيل رايگان در مدارس ايران
حق تحصيل مهاجران در كشور مقصد يكي از مسائل پرچالش در حوزه مهاجرت است و معمولا ممنوعيت امكان تحصيل مهاجران در كشورهاي مختلف با واكنش‌هايی از سوي نهادهاي فعال در حوزه حقوق مهاجران همراه مي‌شود. حق تحصيل در مدرسه اگرچه همچنان در بسياري از كشورهاي دنيا با محدوديت‌هايي همراه است، اما در ايران این موضوع به طور كامل حل شده و حدود چندميليون افغانستاني ساكن در ايران براي تحصيل در مدارس مشكلي ندارند.
آمار دقيق اين مهاجران البته هنوز شفاف نيست؛ سال ۹۴ «عبدالرضا رحماني‌فضلي»، وزير کشور در پاسخ به پرسش نمايندگان، تعداد مهاجران افغانستاني ساکن ايران را حدود دو‌ونيم ميليون نفر دانسته بود؛ «دو ميليون و ۵۰۰ هزار افغانستاني در ايران حضور دارند. يک‌ميليون نفر از اين مهاجران در قالب طرح آمايش‌اند؛ به‌نحوي‌که کارت حضور و اقامت دارند و با محدوديت‌هايي زير نظر مراقبت‌ها و قوانين جمهوري اسلامي در کشورمان زندگي مي‌کنند. حدود ۴۵۰ هزار نفر از آنان نيز گذرنامه دريافت کردند و ورودشان به کشورمان قانوني است اما متأسفانه تعداد يک ميليون نفر از اين افغانستاني‌ها به‌طور غيرمجاز در کشورمان حضور دارند». اگر آمار وزير كشور را مبنا قرار دهيم، حتي همين یک‌میلیون‌نفری كه به‌طور غيرمجاز در ايران ساكن هستند، برای تحصيل رايگان در مدارس با مشكل و مسئله‌اي روبه‌رو نيستند. اين ماجرا به اواخر ارديبهشت 94 و فرمان رهبری برمي‌گردد كه در دستوري اعلام کردند هيچ کودک افغان حتي مهاجراني که به‌صورت غيرقانوني و بي‌مدرک در ايران حضور دارند، نبايد از تحصيل بازبمانند و همه آنها بايد در مدارس ايراني ثبت‌نام شوند. پس از اين فرمان رهبر انقلاب، يكي از
مشكلات اساسي مهاجران ساكن در ايران حل شد اما همين تصميم بسيار تأثيرگذار، در سال‌هاي بعد با واكنش‌هايي روبه‌رو شد و گروهي مي‌گفتند هزينه اين كودكان را سازمان ملل پرداخت مي‌كنند. حدود سه سال پيش اما وزارت آموزشوپرورش ضمن رد اين ادعاها توضيح داد که آموزشوپرورش در راستاي ادامه تحصيل دانش‌آموزان اتباع افغان در سال ۹۳ حدود ۵۰۰ ميليارد تومان اعتبار صرف کرده و اين در حالي است که سازمان ملل در همين سال، ۱۱ ميليارد و ۷۰۰ ميليون تومان به ايران پرداخت کرده است. به‌عبارت‌دیگر ميزان كمك سازمان ملل به ايران در سال 93، فقط حدود دو درصد هزينه انجام شده از سوي دولت ايران براي دانش‌آموزان افغانستاني ساكن در ايران است. درباره موضوع تحصيل دانش‌آموزان مهاجر در ايران البته در همين سال‌ها هم انتقاداتي مبني بر كم‌توجهي به اين دانش‌آموزان در برخي مدارس و مناطق مطرح مي‌شود كه در سمت ديگر، گروهي اين منتقدان را به سياه‌نمايي متهم مي‌كنند و از حقوق كم‌نظير اين دانش‌آموزان در ايران مي‌گويند.
ماجراي خبرساز تحصيل دانشجويان مهاجر در دانشگاه‌هاي ايران
اگرچه امسال آمار دقيقي از تعداد دانشجويان خارجي مشغول به تحصيل در دانشگاه‌هاي ايران اعلام نشده اما پيش از اين اعلام شده بود كه از ۲۶ هزار دانشجوي خارجي در دانشگاه‌هاي ايران، ۱۷ هزار نفر افغانستاني هستند. اين دانشجويان براي تحصيل در دانشگاه‌ها و در دوره روزانه بايد شهريه‌اي معادل 80 درصد شهريه دوره شبانه را پرداخت كنند؛ تحصيل شهريه‌اي در دانشگاه كشوري ديگر كه روندي عادي در همه دنيا است. اين موضوع عادي اما در ايران بارها خبرساز شده و گروه زيادي اين شهريه را غيرعادلانه دانسته‌اند كه به نظر مي‌آيد منطق انتقاد آنها به توان اقتصادي پايين بسياري از خانواده‌ها مهاجر افغانستاني برمي‌گردد. اين موضوع دو سال پيش و با اعلام خبر انصراف چندين دانشجو با رتبه تك‌رقمي در كنكور كارشناسي ارشد بيش‌از‌پيش خبرساز شد. در آن سال اين دانشجويان افغانستاني گفته بودند كه به دليل ناتواني در پرداخت شهريه از تحصيل انصراف مي‌دهند كه بلافاصله اين موضوع در رسانه‌هاي داخلي مورد توجه قرار گرفت و در نهايت هم وزارت علوم مصوبه‌اي در اين زمينه صادر كرد؛ تصميمي كه به‌طور خلاصه مي‌گويد دانشجويان افغانستاني اگر به رتبه‌اي خوب در دانشگاه پذيرفته شوند
و به اصطلاح شرايط نخبگي را داشته باشند، از پرداخت شهريه معاف مي‌شوند. اين مصوبه همچنان پابرجاست و نه‌تنها ده‌ها دانشجوي تك‌رقمي سال 96 را به دانشگاه برگرداند كه همچنان زمينه‌ساز تحصيل بدون شهريه دانشجويان افغانستاني ساكن در ايران مي‌شود. اين مصوبه و به‌طوركلي وضعيت تحصيل دانشگاهي افغانستاني‌هاي ساكن در ايران هم همواره موافقان و مخالفان جدي دارد اما به نظر مي‌آيد در يك مورد يعني معافيت رتبه‌هاي برتر از پرداخت شهريه، نظرها شبيه به هم است.
ماجراي ورزشگاه و مشكل تعدادي از افغانستاني‌ها براي ورود آسان و بي‌دردسر به استاديوم اگرچه يك بار ديگر بحث حقوق شهروندي مهاجران ساكن در ايران را به اخبار رساند اما به نظر مي‌آيد دست‌كم باعث خواهد شد كه در كوتاه‌مدت سامانه فروش بليت اصلاح و زمينه خريد بليت همه مهاجران قانوني فراهم شود.
شرق: شهرآورد مهم هفته پيش فوتبال ايران در كنار تمام خبرهاي ورزشي با يك ماجراي ديگر هم حاشيه‌ساز شد؛ ظهر پنجشنبه و ساعاتي پيش از آغاز اين مسابقه پرهيجان، ويدئويي از گفت‌و‌گو با جواني افغانستاني منتشر شد كه در آن مصاحبه‌شونده مي‌گويد از كابل براي تماشاي اين بازي به تهران سفر كرده، اما امكان ورود به ورزشگاه را ندارد. در اين ويدئو كه در ساعات پرخبر ورزشي، به‌سرعت در رسانه‌هاي داخلي و خارجي بازنشر شد، جوان افغانستاني مي‌گويد كه سامانه الكترونيكي طراحي‌شده براي فروش بليت در ايران، كد ملي مي‌خواهد و او چون با پاسپورت به ايران سفر كرده، نمي‌تواند بليتي بخرد. او البته در ادامه مي‌گويد ساكنان ايراني داراي اقامت طولاني، مشكلي براي خريد بليت ندارند، ولي اين بخش توضيحات او چندان مورد توجه قرار نگرفت و مخاطبان و رسانه‌هاي فراواني از ناديده‌گيري حقوق اتباع خارجي ساكن در ايران و به‌خصوص افغانستاني‌ها گفتند. منتقدان مدعي بودند كه «مانند موارد فراوان پيش از اين» اين‌بار هم به حقوق طبيعي مهاجران توجهي نشده است و در سمت ديگر هم افرادي از «حقوق فراوان مهاجران افغانستاني ساكن در ايران» نوشتند و مدعي شدند در بسياري از كشورها اين
سطح از حقوق براي اتباع ديگر كشورها لحاظ نمي‌شود. گزارش پيش‌روي «شرق» در كنار بررسي مورد حاشيه‌ساز ورزشگاه، به شرايط حدود سه ميليون افغانستاني ساكن در ايران در زمينه تحصيل در مدرسه و دانشگاه؛ به‌عنوان موضوعی خبرساز در سال‌های گذشته مي‌پردازد.
راه قانوني بدون دردسر براي رفتن ما وجود نداشت
«محسن» که متولد افغانستان و دانشجوي كارشناسي‌ارشد دانشگاه تهران است، يكي از تماشاگران ديدار استقلال و پرسپوليس بود كه با وجود داشتن كارت آمايش نتوانست از سامانه فروش بليت، مجوز ورود به ورزشگاه را خريداري كند. او كه البته در نهايت به ورزشگاه رسيد و از طبقه دوم استاديوم آزادي به تماشاي فوتبال هم نشست، درباره اين موضوع به «شرق» مي‌گويد: «با کارت آمايش از طريق سامانه الکترونيکي نمي‌شود بليت خريد، چون كد ملي مي‌خواهد، اما اينکه من بگویم امکان رفتن نيست خب حرف درستي نيست. منظورم اين است که راه قانوني بدون دردسر براي رفتن ما وجود ندارد و گاهي مجبوريم براي رفتن، به راه‌هاي ديگر متوسل شويم». محسن درباره اين راه‌هاي ديگر مي‌گويد: «وقتي من نتوانم به طور قانوني بليت مسابقه را تهيه کنم، مجبورم به بازار آزاد و سياه روي بياورم. بازار آزاد و سياه که مسلما براي رضاي خدا شکل نمي‌گيرد. پرسش اين است كه چرا يك سازوکار قانوني براي ما مدنظر نمي‌گيرند و مهاجر را مجبور به استفاده از راه‌هاي ديگر مي‌کنند که گاهي سوءاستفاده زيادي را ايجاد مي‌کند و زمينه سودجويي عده‌اي فراهم مي‌شود». آن‌طور كه محسن مي‌گويد، براي مسئولان فوتبال ايران،
علاقه افغانستاني‌ها به تماشاي شهرآورد امری واضح است و اينكه براي اين مشتاقان تمهيدي انديشيده نشده، عجيب و نگران‌كننده است. اين توضيحات البته در حالي است كه در مسابقه هفته پيش و بر اساس اخبار منتشرشده، تمام علاقه‌مندان به حضور در ورزشگاه، در نهايت به سكوهاي آزادي رسيدند.
اگرچه وزارت ورزش و مسئولان فدراسيون فوتبال بايد در اين زمينه توضيح دهند، اما گروهي در روزهاي گذشته اين مسئله را به وزارت كشور و تصميمي كلي براي محدوديت اتباع خارجي نسبت دادند. دراين‌باره البته مدير روابط‌عمومی وزارت كشور پس از پرس‌و‌جو از مديران اين وزارتخانه در حوزه اتباع خارجي، چنين ادعايي را از اساس نادرست مي‌داند. «محمدحسن جابري انصاري» دراين‌باره به «شرق» مي‌گويد: «فروش بليت الکترونيکي انجام مي‌شود كه البته از طريق بازار آزاد هم قابل دسترسي است و براي پليس هم داشتن بليت ملاک است و نه تابعيت. دوستان افغانستاني ساكن در كشورمان اگر کارت آمايش داشته باشند مي‌توانند بليت تهيه کنند، اما اگر غيرمجاز باشند قطعا ارائه خدمات به آنها در اين زمينه منع دارد». موضوع ديگر درباره امكان ورود مهاجران افغانستاني به ورزشگاه‌هاي ايران، تازه‌بودن آن است، چراكه پيش از الكترونيكي‌شدن فروش بليت هيچ منعي در اين زمينه وجود نداشت و الان هم بر اساس توضيحات وزارت كشور، افراد داراي مجوز اقامت، براي ورود به ورزشگاه مشكلي ندارند.
تحصيل رايگان در مدارس ايران
حق تحصيل مهاجران در كشور مقصد يكي از مسائل پرچالش در حوزه مهاجرت است و معمولا ممنوعيت امكان تحصيل مهاجران در كشورهاي مختلف با واكنش‌هايی از سوي نهادهاي فعال در حوزه حقوق مهاجران همراه مي‌شود. حق تحصيل در مدرسه اگرچه همچنان در بسياري از كشورهاي دنيا با محدوديت‌هايي همراه است، اما در ايران این موضوع به طور كامل حل شده و حدود چندميليون افغانستاني ساكن در ايران براي تحصيل در مدارس مشكلي ندارند.
آمار دقيق اين مهاجران البته هنوز شفاف نيست؛ سال ۹۴ «عبدالرضا رحماني‌فضلي»، وزير کشور در پاسخ به پرسش نمايندگان، تعداد مهاجران افغانستاني ساکن ايران را حدود دو‌ونيم ميليون نفر دانسته بود؛ «دو ميليون و ۵۰۰ هزار افغانستاني در ايران حضور دارند. يک‌ميليون نفر از اين مهاجران در قالب طرح آمايش‌اند؛ به‌نحوي‌که کارت حضور و اقامت دارند و با محدوديت‌هايي زير نظر مراقبت‌ها و قوانين جمهوري اسلامي در کشورمان زندگي مي‌کنند. حدود ۴۵۰ هزار نفر از آنان نيز گذرنامه دريافت کردند و ورودشان به کشورمان قانوني است اما متأسفانه تعداد يک ميليون نفر از اين افغانستاني‌ها به‌طور غيرمجاز در کشورمان حضور دارند». اگر آمار وزير كشور را مبنا قرار دهيم، حتي همين یک‌میلیون‌نفری كه به‌طور غيرمجاز در ايران ساكن هستند، برای تحصيل رايگان در مدارس با مشكل و مسئله‌اي روبه‌رو نيستند. اين ماجرا به اواخر ارديبهشت 94 و فرمان رهبری برمي‌گردد كه در دستوري اعلام کردند هيچ کودک افغان حتي مهاجراني که به‌صورت غيرقانوني و بي‌مدرک در ايران حضور دارند، نبايد از تحصيل بازبمانند و همه آنها بايد در مدارس ايراني ثبت‌نام شوند. پس از اين فرمان رهبر انقلاب، يكي از
مشكلات اساسي مهاجران ساكن در ايران حل شد اما همين تصميم بسيار تأثيرگذار، در سال‌هاي بعد با واكنش‌هايي روبه‌رو شد و گروهي مي‌گفتند هزينه اين كودكان را سازمان ملل پرداخت مي‌كنند. حدود سه سال پيش اما وزارت آموزشوپرورش ضمن رد اين ادعاها توضيح داد که آموزشوپرورش در راستاي ادامه تحصيل دانش‌آموزان اتباع افغان در سال ۹۳ حدود ۵۰۰ ميليارد تومان اعتبار صرف کرده و اين در حالي است که سازمان ملل در همين سال، ۱۱ ميليارد و ۷۰۰ ميليون تومان به ايران پرداخت کرده است. به‌عبارت‌دیگر ميزان كمك سازمان ملل به ايران در سال 93، فقط حدود دو درصد هزينه انجام شده از سوي دولت ايران براي دانش‌آموزان افغانستاني ساكن در ايران است. درباره موضوع تحصيل دانش‌آموزان مهاجر در ايران البته در همين سال‌ها هم انتقاداتي مبني بر كم‌توجهي به اين دانش‌آموزان در برخي مدارس و مناطق مطرح مي‌شود كه در سمت ديگر، گروهي اين منتقدان را به سياه‌نمايي متهم مي‌كنند و از حقوق كم‌نظير اين دانش‌آموزان در ايران مي‌گويند.
ماجراي خبرساز تحصيل دانشجويان مهاجر در دانشگاه‌هاي ايران
اگرچه امسال آمار دقيقي از تعداد دانشجويان خارجي مشغول به تحصيل در دانشگاه‌هاي ايران اعلام نشده اما پيش از اين اعلام شده بود كه از ۲۶ هزار دانشجوي خارجي در دانشگاه‌هاي ايران، ۱۷ هزار نفر افغانستاني هستند. اين دانشجويان براي تحصيل در دانشگاه‌ها و در دوره روزانه بايد شهريه‌اي معادل 80 درصد شهريه دوره شبانه را پرداخت كنند؛ تحصيل شهريه‌اي در دانشگاه كشوري ديگر كه روندي عادي در همه دنيا است. اين موضوع عادي اما در ايران بارها خبرساز شده و گروه زيادي اين شهريه را غيرعادلانه دانسته‌اند كه به نظر مي‌آيد منطق انتقاد آنها به توان اقتصادي پايين بسياري از خانواده‌ها مهاجر افغانستاني برمي‌گردد. اين موضوع دو سال پيش و با اعلام خبر انصراف چندين دانشجو با رتبه تك‌رقمي در كنكور كارشناسي ارشد بيش‌از‌پيش خبرساز شد. در آن سال اين دانشجويان افغانستاني گفته بودند كه به دليل ناتواني در پرداخت شهريه از تحصيل انصراف مي‌دهند كه بلافاصله اين موضوع در رسانه‌هاي داخلي مورد توجه قرار گرفت و در نهايت هم وزارت علوم مصوبه‌اي در اين زمينه صادر كرد؛ تصميمي كه به‌طور خلاصه مي‌گويد دانشجويان افغانستاني اگر به رتبه‌اي خوب در دانشگاه پذيرفته شوند
و به اصطلاح شرايط نخبگي را داشته باشند، از پرداخت شهريه معاف مي‌شوند. اين مصوبه همچنان پابرجاست و نه‌تنها ده‌ها دانشجوي تك‌رقمي سال 96 را به دانشگاه برگرداند كه همچنان زمينه‌ساز تحصيل بدون شهريه دانشجويان افغانستاني ساكن در ايران مي‌شود. اين مصوبه و به‌طوركلي وضعيت تحصيل دانشگاهي افغانستاني‌هاي ساكن در ايران هم همواره موافقان و مخالفان جدي دارد اما به نظر مي‌آيد در يك مورد يعني معافيت رتبه‌هاي برتر از پرداخت شهريه، نظرها شبيه به هم است.
ماجراي ورزشگاه و مشكل تعدادي از افغانستاني‌ها براي ورود آسان و بي‌دردسر به استاديوم اگرچه يك بار ديگر بحث حقوق شهروندي مهاجران ساكن در ايران را به اخبار رساند اما به نظر مي‌آيد دست‌كم باعث خواهد شد كه در كوتاه‌مدت سامانه فروش بليت اصلاح و زمينه خريد بليت همه مهاجران قانوني فراهم شود.