دگرگوني صنعت بيمه با کاربرد بلاک‌چين
فريبا نوروزي . عضو انجمن حسابداران خبره ايران
با وجود آنکه پيشرفت فناوري طي يک دهه گذشته بسياري از صنايع را متحول کرده است، اما صنعت چندهزاردلاري بيمه هنوز در چنگال الگوهاي سنتي دست‌وپا مي‌زند، زيرا با وجود رشد پديده‌هايي نظير کارگزاران آنلاين بيمه، باز هم بسياري از مشتريان ترجيح مي‌دهند به صورت تلفني از نمايندگان يک شرکت بيمه، بيمه‌نامه خريداري کنند و هنوز هم فرايند تکميل بسياري از بيمه‌نامه‌ها به صورت دستي انجام مي‌شود که اين فرايند ذاتا حامل خطاهاي دستي انساني و مستلزم نظارت انساني است. لزوم نظارت دقيق انساني، سبب پيچيدگي فرايند بيمه مي‌شود و همه گروه‌هاي ذي‌نفع؛ يعني مشتريان، کارگزاران، شرکت‌هاي بيمه‌گر و شرکت‌هاي بيمه‌گر اتکايي را درگير خود مي‌کند. نتيجه اين پيچيدگي نيز چيزي جز افزايش ريسک و به‌تبع افزايش هزينه بيمه براي بيمه‌گذاران نيست. کنکاش در بررسي فرايندهاي سنتي بيمه‌اي نشان‌دهنده آن است که در هر يک از مراحل اين فرايند، خطاهاي متعددي نظير گم‌شدن اطلاعات، تفسير نادرست بندهاي بيمه‌نامه و طولاني‌‌شدن فرايند حل اختلاف، مي‌تواند صورت بگيرد. شرکت‌هاي برتر بيمه دنيا و نيز استارتاپ‌هاي اين حوزه مي‌کوشند از راه‌حل‌هاي مبتني‌بر بلاک‌چين به منظور جلوگيري از بروز تقلب، رهگيري بهتر مدارک پزشکي و موارد ديگري که همگي به افزايش بهره‌وري الگوهاي کنوني صنعت بيمه مي‌انجامد استفاده کنند. بيمه پديده جديدي نيست و بيش از هزار سال پيشينه نمايه‌اي دارد و بيش از دو قرن است که عملا به بخش لاينفک بازارهاي مالي جهان درآمده است. بررسي تاريخ جهان نشان مي‌دهد در حدود هزار سال پيش، تاجران چيني که از طريق دريا کالاها را حمل مي‌کردند، صندوق مشترکي را به منظور تقسیم ريسک تجارت دريایي تأسيس کردند و هر تاجري با پرداخت مبلغي خاص به عضويت اين صندوق درمي‌آمد و در صورت واژگون‌شدن کشتي يکي از آنها و ازدست‌رفتن سرمايه آنها، همه يا بخشي از خسارات وارده از محل اين
صندوق تأمين مي‌شد.
مؤسسه مشهور مک‌کينزي در مقاله بلاک‌چين در صنعت بيمه، تهديد يا فرصت، معتقد است يکي از اصلي‌ترين حوزه‌هايي که بلاک‌چين مي‌تواند تحولي اساسي در آن پديد آورد، صنعت بيمه است. اين صنعت به‌خاطر نياز به هماهنگي و همکاري بين واسطه‌هاي مختلف که هر يک انگيزه‌هاي خاصي دارند، به‌شدت به فناوري بلاک‌چين نياز دارد. البته رسيدن به اين نقطه ايدئال چندان هم کار ساده‌اي نيست، زيرا اولين مشکل اساسي کاربرد بلاک‌چين در صنعت بيمه و شرکت‌هاي بيمه، به‌ويژه در ايران، وجود قانون و مقرراتي است که انجام آن را ممکن و ميسر كند. برخي از اصلي‌ترين کاربردهايي که مي‌توان براي بلاک‌چين در صنعت بيمه متصور شد عبارتند از:
1- شناسايي موارد تقلب و جلوگيري از ريسک: با انتقال ادعاهاي درخواست بيمه از سوي مشتريان به يک دفتر کل غيرقابل دست‌کاري، بلاک‌چين مي‌تواند اصلي‌ترين عواملي را که به تقلب در اين صنعت مي‌انجامد از ميدان به‌در کند.
2- بيمه اموال و تلفات: يک دفتر کل توزيع شده و نيز بيمه‌نامه‌هايي که در قالب قراردادهاي هوشمند اجرا مي‌شوند مي‌توانند به بهبود قابل‌توجه کارايي بيمه اموال و تلفات بينجامند.
3- بيمه سلامت: سوابق پزشکي در بلاک‌چين به شکل رمزنگاري‌شده نگهداري مي‌شود و فعالان بيمه سلامت (نظير پزشکان و کارگزاران بيمه) به آن دسترسي خواهند داشت. اين امر به افزايش تعامل ميان اين فعالان زيست‌بوم بيمه سلامت مي‌انجامد.
4- بيمه‌گري اتکايي: با تنظيم و عقد قراردادهاي بيمه‌گري اتکايي از طريق قراردادهاي هوشمند روي بلاک‌چين، جريان اطلاعات و پرداخت‌ها بين بيمه‌گر و بيمه‌گر اتکايي به شکل بهتري جريان مي‌يابد. (بيمه‌گر اتکايي به شرکتي گفته مي‌شود که براي کاهش ريسک يک شرکت بيمه در کنار آن قرار گرفته و با دريافت بخشي از حق بيمه، در صورت بروز مشکل، براي جبران خسارت به کمک شرکت بيمه مذکور مي‌آيد). پيچيدگي‌هاي موجود در صنعت بيمه در دنياي امروز سبب ايجاد شکافي در شفافيت امور در اين حوزه شده که زمينه را براي وقوع انواع تقلب فراهم مي‌كند. ادعاهاي بيمهگذار (مشتري)، بيمه‌گر و بيمه‌گر اتکايي در فرايندي کند و مبتني‌بر کاغذ اجرا مي‌شود. همين امر سبب ايجاد فرصتي براي افراد نادرست‌کار به منظور درخواست خسارت از چند شرکت بيمه‌گر مي‌شود. تقلب در صنعت بيمه فقط به اين مسئله محدود نمي‌شود و شکل‌هاي ديگري نيز از آن وجود دارد.
آمارها گوياي آن است که فقط در ايالات متحده، تقلب در بيمه (بدون احتساب تقلب در بيمه سلامت) سالانه ۴۰ ميليارد دلار ضرر به همراه دارد که گفته مي‌شود حجم اين تقلبات در سال 2023 به حدود 42 ميليارد دلار بالغ خواهد شد. بديهي است شرکت‌هاي بيمه اين هزينه را به‌عنوان هزينه‌هاي عملياتي روي قيمت تمام‌شده حق بيمه‌ها سرشکن کرده و عملا بيمه‌گذاران به نوعي اين خسارات را متحمل مي‌شوند، به‌طوري‌که برآورد شده هر خانواده آمريکايي نيز هر سال بين ۴۰۰ تا ۷۰۰ دلار به‌خاطر افزايش نرخ بيمه اختصاصي (که بيمه‌ها براي جلوگيري از خسارت‌هاي خود اتخاذ مي‌کنند) متضرر مي‌شود. کارشناسان فناوري مي‌گويند فناوري بلاک‌چين مي‌تواند هماهنگي بيشتر بين شرکت‌هاي بيمه را براي مبارزه با تقلب‌هاي احتمالي فراهم کند. شرکت‌هاي بيمه‌گر مي‌توانند سوابق فروش بيمه‌نامه‌هاي خود را روي دفتر کل توزيع‌شده قرار دهند و به صورت محدود به اسامي بيمه‌گذاران يکديگر دسترسي يابند. به محض اينکه يکي از بيمه‌گذاران ادعايي مطرح کرد، با بررسي سوابق بيمه‌اي او که روي بلاک‌چين قرار دارد، به راحتي مي‌توان هر مورد مشکوک را به‌سرعت شناسايي کرد. اين امر به ازبين‌رفتن احتمال تقلب‌هاي
رايج در صنعت بيمه مي‌انجامد. با توجه به اينکه به‌اشتراک‌گذاري اطلاعات بين سازمان‌هاي بيمه‌اي و مرتبط با بيمه به دليل به‌اشتراک‌گذاري نام، نشاني و تاريخ تولد شخص بيمهگذار ممکن است با موانع، محدوديت يا مشکلات قانوني و حقوقي مواجه شود، لزوم بازنگري قانون و مقررات بيمه‌اي در اين ارتباط بسيار مهم است.
با وجود آنکه پيشرفت فناوري طي يک دهه گذشته بسياري از صنايع را متحول کرده است، اما صنعت چندهزاردلاري بيمه هنوز در چنگال الگوهاي سنتي دست‌وپا مي‌زند، زيرا با وجود رشد پديده‌هايي نظير کارگزاران آنلاين بيمه، باز هم بسياري از مشتريان ترجيح مي‌دهند به صورت تلفني از نمايندگان يک شرکت بيمه، بيمه‌نامه خريداري کنند و هنوز هم فرايند تکميل بسياري از بيمه‌نامه‌ها به صورت دستي انجام مي‌شود که اين فرايند ذاتا حامل خطاهاي دستي انساني و مستلزم نظارت انساني است. لزوم نظارت دقيق انساني، سبب پيچيدگي فرايند بيمه مي‌شود و همه گروه‌هاي ذي‌نفع؛ يعني مشتريان، کارگزاران، شرکت‌هاي بيمه‌گر و شرکت‌هاي بيمه‌گر اتکايي را درگير خود مي‌کند. نتيجه اين پيچيدگي نيز چيزي جز افزايش ريسک و به‌تبع افزايش هزينه بيمه براي بيمه‌گذاران نيست. کنکاش در بررسي فرايندهاي سنتي بيمه‌اي نشان‌دهنده آن است که در هر يک از مراحل اين فرايند، خطاهاي متعددي نظير گم‌شدن اطلاعات، تفسير نادرست بندهاي بيمه‌نامه و طولاني‌‌شدن فرايند حل اختلاف، مي‌تواند صورت بگيرد. شرکت‌هاي برتر بيمه دنيا و نيز استارتاپ‌هاي اين حوزه مي‌کوشند از راه‌حل‌هاي مبتني‌بر بلاک‌چين به منظور جلوگيري از بروز تقلب، رهگيري بهتر مدارک پزشکي و موارد ديگري که همگي به افزايش بهره‌وري الگوهاي کنوني صنعت بيمه مي‌انجامد استفاده کنند. بيمه پديده جديدي نيست و بيش از هزار سال پيشينه نمايه‌اي دارد و بيش از دو قرن است که عملا به بخش لاينفک بازارهاي مالي جهان درآمده است. بررسي تاريخ جهان نشان مي‌دهد در حدود هزار سال پيش، تاجران چيني که از طريق دريا کالاها را حمل مي‌کردند، صندوق مشترکي را به منظور تقسیم ريسک تجارت دريایي تأسيس کردند و هر تاجري با پرداخت مبلغي خاص به عضويت اين صندوق درمي‌آمد و در صورت واژگون‌شدن کشتي يکي از آنها و ازدست‌رفتن سرمايه آنها، همه يا بخشي از خسارات وارده از محل اين
صندوق تأمين مي‌شد.
مؤسسه مشهور مک‌کينزي در مقاله بلاک‌چين در صنعت بيمه، تهديد يا فرصت، معتقد است يکي از اصلي‌ترين حوزه‌هايي که بلاک‌چين مي‌تواند تحولي اساسي در آن پديد آورد، صنعت بيمه است. اين صنعت به‌خاطر نياز به هماهنگي و همکاري بين واسطه‌هاي مختلف که هر يک انگيزه‌هاي خاصي دارند، به‌شدت به فناوري بلاک‌چين نياز دارد. البته رسيدن به اين نقطه ايدئال چندان هم کار ساده‌اي نيست، زيرا اولين مشکل اساسي کاربرد بلاک‌چين در صنعت بيمه و شرکت‌هاي بيمه، به‌ويژه در ايران، وجود قانون و مقرراتي است که انجام آن را ممکن و ميسر كند. برخي از اصلي‌ترين کاربردهايي که مي‌توان براي بلاک‌چين در صنعت بيمه متصور شد عبارتند از:
1- شناسايي موارد تقلب و جلوگيري از ريسک: با انتقال ادعاهاي درخواست بيمه از سوي مشتريان به يک دفتر کل غيرقابل دست‌کاري، بلاک‌چين مي‌تواند اصلي‌ترين عواملي را که به تقلب در اين صنعت مي‌انجامد از ميدان به‌در کند.
2- بيمه اموال و تلفات: يک دفتر کل توزيع شده و نيز بيمه‌نامه‌هايي که در قالب قراردادهاي هوشمند اجرا مي‌شوند مي‌توانند به بهبود قابل‌توجه کارايي بيمه اموال و تلفات بينجامند.
3- بيمه سلامت: سوابق پزشکي در بلاک‌چين به شکل رمزنگاري‌شده نگهداري مي‌شود و فعالان بيمه سلامت (نظير پزشکان و کارگزاران بيمه) به آن دسترسي خواهند داشت. اين امر به افزايش تعامل ميان اين فعالان زيست‌بوم بيمه سلامت مي‌انجامد.
4- بيمه‌گري اتکايي: با تنظيم و عقد قراردادهاي بيمه‌گري اتکايي از طريق قراردادهاي هوشمند روي بلاک‌چين، جريان اطلاعات و پرداخت‌ها بين بيمه‌گر و بيمه‌گر اتکايي به شکل بهتري جريان مي‌يابد. (بيمه‌گر اتکايي به شرکتي گفته مي‌شود که براي کاهش ريسک يک شرکت بيمه در کنار آن قرار گرفته و با دريافت بخشي از حق بيمه، در صورت بروز مشکل، براي جبران خسارت به کمک شرکت بيمه مذکور مي‌آيد). پيچيدگي‌هاي موجود در صنعت بيمه در دنياي امروز سبب ايجاد شکافي در شفافيت امور در اين حوزه شده که زمينه را براي وقوع انواع تقلب فراهم مي‌كند. ادعاهاي بيمهگذار (مشتري)، بيمه‌گر و بيمه‌گر اتکايي در فرايندي کند و مبتني‌بر کاغذ اجرا مي‌شود. همين امر سبب ايجاد فرصتي براي افراد نادرست‌کار به منظور درخواست خسارت از چند شرکت بيمه‌گر مي‌شود. تقلب در صنعت بيمه فقط به اين مسئله محدود نمي‌شود و شکل‌هاي ديگري نيز از آن وجود دارد.
آمارها گوياي آن است که فقط در ايالات متحده، تقلب در بيمه (بدون احتساب تقلب در بيمه سلامت) سالانه ۴۰ ميليارد دلار ضرر به همراه دارد که گفته مي‌شود حجم اين تقلبات در سال 2023 به حدود 42 ميليارد دلار بالغ خواهد شد. بديهي است شرکت‌هاي بيمه اين هزينه را به‌عنوان هزينه‌هاي عملياتي روي قيمت تمام‌شده حق بيمه‌ها سرشکن کرده و عملا بيمه‌گذاران به نوعي اين خسارات را متحمل مي‌شوند، به‌طوري‌که برآورد شده هر خانواده آمريکايي نيز هر سال بين ۴۰۰ تا ۷۰۰ دلار به‌خاطر افزايش نرخ بيمه اختصاصي (که بيمه‌ها براي جلوگيري از خسارت‌هاي خود اتخاذ مي‌کنند) متضرر مي‌شود. کارشناسان فناوري مي‌گويند فناوري بلاک‌چين مي‌تواند هماهنگي بيشتر بين شرکت‌هاي بيمه را براي مبارزه با تقلب‌هاي احتمالي فراهم کند. شرکت‌هاي بيمه‌گر مي‌توانند سوابق فروش بيمه‌نامه‌هاي خود را روي دفتر کل توزيع‌شده قرار دهند و به صورت محدود به اسامي بيمه‌گذاران يکديگر دسترسي يابند. به محض اينکه يکي از بيمه‌گذاران ادعايي مطرح کرد، با بررسي سوابق بيمه‌اي او که روي بلاک‌چين قرار دارد، به راحتي مي‌توان هر مورد مشکوک را به‌سرعت شناسايي کرد. اين امر به ازبين‌رفتن احتمال تقلب‌هاي
رايج در صنعت بيمه مي‌انجامد. با توجه به اينکه به‌اشتراک‌گذاري اطلاعات بين سازمان‌هاي بيمه‌اي و مرتبط با بيمه به دليل به‌اشتراک‌گذاري نام، نشاني و تاريخ تولد شخص بيمهگذار ممکن است با موانع، محدوديت يا مشکلات قانوني و حقوقي مواجه شود، لزوم بازنگري قانون و مقررات بيمه‌اي در اين ارتباط بسيار مهم است.