مسئولان سازمان جنگلها از عدم اختصاص اعتبارات اطفای حریق توسط برنامهوبودجه گله دارند
بالگردها برای مهار آتش اعزام نشدند

لیلا مرگن: عرصههای طبیعی در چهار استان خوزستان، کهگیلویهوبویراحمد، بوشهر و کرمانشاه درگیر حریق هستند اما به گفته مسئولان سازمان جنگلها با وجود هماهنگیهای انجامشده با نیروهای مسلح، هیچ بالگردی برای اطفای حریق در اختیار آنها قرار داده نشده است. آتشی که به گفته رحیم ملکنیا، عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان، صرفا جنبههای محیطزیستی ندارد و علاوه بر خسارات اقتصادی سنگین در سالهای گذشته آتشسوزیهای زاگرس بحرانی در حد آمادهباش برای صدور دستور تخلیه اماکن مسکونی را هم ایجاد کرده است. آنطورکه عباس سمیعی، مدیرکل روابط عمومی سازمان جنگلها، به «شرق» میگوید: «با وجود هماهنگیهای انجامشده هنوز بالگرد در اختیار یگان حفاظت سازمان جنگلها و مراتع کشور قرار نگرفته است. سرهنگ علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها نیز دلیل عدم تخصیص بالگرد به عملیات اطفای حریق را کمکاری سازمان برنامهوبودجه اعلام میکند. او به «شرق» اعلام میکند که سازمان متولی توزیع بودجه، اعتبارات مصوب برای پرواز بالگردها را در اختیار وزارت دفاع قرار نداده است تا آنها دستور پرواز برای بالگردها را صادر کنند.
گزارشها حاکی از آن است که در هفته گذشته عرصههای طبیعی و مناطق حفاظتشده استانهای بوشهر، کهگیلویهوبویراحمد، خوزستان و کرمانشاه طعمه حریق شدهاند، اما حتی یک بالگرد هم از آشیانه برای اطفای حریق به آسمان پرواز نکرده است. این در حالی است که طبق تبصره ماده 47 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع کشور، اطفای حریق عرصههای طبیعی وظیفه همه نیروهای لشکری، کشوری و شهرداریهای نزدیکی محل درگیر با حریق است. همه دستگاهها موظف به مشارکت در اطفای حریق هستند و در صورت تخلف طبق ماده 58 و 59 قانون استخدام کشوری مجازات خواهند شد. تعقیب و مجازات مأموران لشکری هم طبق مقررات و قوانین نظامی خواهد بود.
آتشی که از خوزستان به سمت کهگیلویه زبانه کشید
با وجود تصریح قانونی درباره وظیفه همه دستگاهها در اطفای حریق، محمد داسمه، وکیل دادگستری -که پروندههای محیطزیستی زیادی را هدایت کرده است- که درحالحاضر در منطقه خائیز به سر میبرد از عدم پرواز بالگردها در آسمان خوزستان برای اطفای حریق عرصههای طبیعی این استان خبر میدهد.
او میگوید: «براساس عکسهای ماهوارهای موجود، آتشسوزی در سطح زمین و منطقه آزاد ساعت سه بعدازظهر روز پنجشنبه شروع شده است. منابع طبیعی و بخشداری بهبهان نسبت به کنترل آن اقدام نمیکنند در نتیجه آتش به سمت دره حرکت کرده و از مسیر تنگه شیخ به سمت ارتفاعات میرود. سپس از چاه رگیکک به جنگلهای بلوط میرسد و از آنجا به سمت منطقه آبکاسه دهدشت واقع در استان کهگیلویهوبویراحمد حرکت میکند».
او تأکید میکند: «کسی نمیخواهد قبول کند که آتش را سه بعدازظهر میتوانستند خاموش کنند. فاصله بهبهان به دهدشت 60 کیلومتر است اگرچه فاصله بین دو کوه خیلی کمتر است». داسمه میگوید: «آتش به منطقه پادوک حد فاصل دهدشت و گچساران هم سرایت کرده است و تا ساعت 12:22 دقیقه روز جمعه هیچ بالگردی به منطقه نیامده است. برای اطفای حریق هیچ امکاناتی اعم از دمنده، آتشکوب و... در اختیار نیست. منابع طبیعی دو دمنده داشت اما بهدلیل اینکه نمیتوانستند آن را سر هم کنند، این دو دمنده به منطقه اعزام نشده است».
ایجاد بحران در صورت عدم کنترل حریق
مشاهدات محمد داسمه نشان میدهد که آتش بهسرعت و سهولت میتواند امنیت مناطق وسیعی در دو استان را درگیر کند. رحیم ملکنیا، عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان، درباره خسارتهای ناشی از تعلل در اطفای حریق عرصههای طبیعی به «شرق» میگوید: «درباره حریق در وهله اول باید بر پیشگیری از وقوع آن متمرکز شویم. برای پیشگیری از اطفای حریق که بحث مفصلی است، ابزار و مدلهایی وجود دارد که مناطق دارای خطر بالقوه برای آتشسوزی از طریق آنها شناسایی میشوند».
او اضافه میکند: «ولی اگر آتشسوزی در یک عرصه طبیعی اتفاق افتاد، اطفای سریع و شناسایی محل وقوع آن در زمان کوتاه خیلی مهم است، زیرا یک آتشسوزی سطحی سریع میتواند بهراحتی تبدیل به آتشسوزی تنهای شود، سطح آن گسترش یابد و خسارتهای زیادی به بار آورد». ملکنیا ادامه میدهد: «توسعه حریق علاوه بر ورود خسارت به پوشش گیاهی میتواند خسارتی را متوجه حیاتوحش بکند. حریق جنگلها پوشش گیاهی و به تبع آن خاک و مسائل دیگر را تحت تأثیر آتشسوزی قرار میدهد به همین خاطر این پدیده باید بهسرعت کنترل شود تا سطح آن گسترش نیابد و یک مشکل کوچک به بحران در برخی مناطق تبدیل نشود».
به گفته ملکنیا در سالهای گذشته شاهد بودیم که آتشسوزی عرصههای طبیعی به دلیل اینکه بهسرعت کنترل نشده است، در برخی مناطق غربی کشور هشدارهایی برای تخلیه روستاها و شهرهای کوچک ایجاد کرده است. یعنی اگر آتش کمی بیشتر گسترش مییافت، مسئولان مجبور میشدند که شهرهای کوچک یا روستاها را تخلیه کنند.
او تأکید میکند: «بنابراین از بعد حفظ عرصههای طبیعی و مسائل انسانی مجبور هستیم که حریق را کنترل کنیم. البته کنترل آتشسوزی نیاز به برنامه جامع ازسوی سازمان جنگلها برای مهار دارد. این نکته را هم یادآوری کنم که سازمان جنگلها بهتنهایی قادر به کنترل حریق نیست؛ بنابراین نیاز است که حمایت سازمانها و ارگانهای دیگر را جلب کند و از آنها کمک بگیرد».
عدم مطالبهگری به دلیل طبقهبندی اطلاعات
این عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان یادآور میشود: «تأمین برخی تجهیزات خارج از توان سازمان جنگلها است اما بقیه سازمانها و وزارتخانهها میتوانند آن را تأمین کنند. باید این مسئله تبدیل به یک مطالبه عمومی شود. مردم همانطور که در مسائل مختلف مثل زلزله و سیل از ارتش و سپاه کمک میخواهند در زمان اطفای حریق هم این مطالبه را داشته باشند که تمام سازمانها با تجهیزاتی که دارند، به کمک بیایند». او ادامه میدهد: «فکر میکنم سازمان جنگلها در بسیج مردم برای مطالبهگری از بقیه ناکام مانده است. شاید به این خاطر که با مسئله آتشسوزی خیلی به صورت طبقهبندیشده برخورد میکند. وقتی اطلاعات درست به جامعه و مسئولان داده نمیشود، این اطلاعات نادرست و کوچکنمایی مسئله آتشسوزی، باعث میشود که در مردم و مسئولان حساسیت لازم ایجاد نشود و پیرو آن واکنش لازم اتفاق نمیافتد». ملکنیا تأکید میکند: «این مهم است که تجهیزات برای شناسایی و کنترل حریق داشته باشیم زیرا اگر این تجهیزات را در اختیار نداشته باشیم، خسارتهای محیطزیستی، انسانی و اقتصادی شدیدی برای کشور به همراه خواهد داشت».
مکاتبه کردیم، پاسخ ندادند
با توجه به اهمیت اطفای به موقع حریق عرصههای طبیعی، چرا برخی مناطق چند روز در آتش میسوزند و چرا بالگرد به این مناطق اعزام نشده است. عباس سمیعی مدیرکل روابط عمومی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتوگو با «شرق» تأکید میکند: «مکاتبات لازم برای اختصاص بالگرد انجام شده است و تا کنون پاسخی دریافت نکردهایم».
او میگوید: «مسعود منصور، رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور چند روز پیش با مهندس سلیمانی، معاون وزارت دفاع برای تأمین بالگرد بهمنظور مقابله با حریق استان بوشهر مکاتبه کرد و از او خواست در این استان همکاری جدیتر به عمل آید».
سمیعی ادامه میدهد: «حدود دو هفته پیش در نشستی که در سازمان مدیریت بحران با حضور رئیس سازمان جنگلها و اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران برگزار شد نیز مسعود منصور خواستار همکاری همه دستگاهها شد و رئیس سازمان پدافند غیرعامل از به کارگیری امکانات شهرداریها و دهیاریها در جریان اطفای حریق خبر داد. در این نشست که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، معاون هماهنگی امور عمرانی وزیر کشور، نمایندگان برنامهوبودجه و وزارت دفاع هم حضور داشتند».
او میگوید: «صبح روز جمعه نیز رئیس سازمان جنگلها با عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، بهمنظور مساعدت در زمینه تأمین بالگرد تلفنی صحبت کرد. با وجود همه این مکاتبات، تاکنون بالگرد در اختیار ما قرار نگرفته است».
بودجهای که تخصیص داده نشد
چه عاملی سبب شده که با وجود همه این هماهنگیها هیچ بالگردی به آسمان بر نخواست تا مانع از یک خسارت ملی و بحرانزا شود؟ سرهنگ علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها در گفتوگو با «شرق» عنوان میکند: علاوه بر تصریح قانونی برای همکاری وزارت دفاع و نیروهای مسلح در زمان بروز حریق، سال 95 یک توافقنامه سهجانبه بین جهاد کشاورزی، وزارت دفاع و ستاد بحران وزارت کشور در رابطه با آتشسوزی به امضا رسیده است».
به گفته او، اقدامات لازم در چارچوب موافقتنامه انجام شده است اما شاید خود وزارت دفاع این تجهیزات را در اختیار ندارد و باید با هلال احمر، نیروی انتظامی، هوانیروز، سپاه و وزارت نفت قرارداد همکاری ببندد که بالگرد تأمین کند.
عباسنژاد میگوید: «برآوردهای حداقلی سال گذشته نشان میداد که استفاده از بالگرد در عملیات اطفای حریق 30 میلیارد تومان اعتبار میخواهد. معاون اول رئیسجمهور دستور پرداخت این اعتبار را صادر کرده است. بر اساس مصوبه هیئت دولت باید 20 میلیارد تومان اعتبار به این حوزه پرداخت شود اما برنامهوبودجه به این مصوبه عمل نکرده است». او اضافه میکند: «گویا در سازمان برنامهوبودجه دست عمدی در کار است که در بحث اطفای حریق موفق عمل نکنیم. در کشور برای همهچیز هزینه میکنیم چرا برای منابع طبیعی هزینه نمیشود. از 20 میلیارد تومان مصوب سال قبل عملا سه میلیارد تومان اعتبار دست وزارت دفاع را گرفته است».
لیلا مرگن: عرصههای طبیعی در چهار استان خوزستان، کهگیلویهوبویراحمد، بوشهر و کرمانشاه درگیر حریق هستند اما به گفته مسئولان سازمان جنگلها با وجود هماهنگیهای انجامشده با نیروهای مسلح، هیچ بالگردی برای اطفای حریق در اختیار آنها قرار داده نشده است. آتشی که به گفته رحیم ملکنیا، عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان، صرفا جنبههای محیطزیستی ندارد و علاوه بر خسارات اقتصادی سنگین در سالهای گذشته آتشسوزیهای زاگرس بحرانی در حد آمادهباش برای صدور دستور تخلیه اماکن مسکونی را هم ایجاد کرده است. آنطورکه عباس سمیعی، مدیرکل روابط عمومی سازمان جنگلها، به «شرق» میگوید: «با وجود هماهنگیهای انجامشده هنوز بالگرد در اختیار یگان حفاظت سازمان جنگلها و مراتع کشور قرار نگرفته است. سرهنگ علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها نیز دلیل عدم تخصیص بالگرد به عملیات اطفای حریق را کمکاری سازمان برنامهوبودجه اعلام میکند. او به «شرق» اعلام میکند که سازمان متولی توزیع بودجه، اعتبارات مصوب برای پرواز بالگردها را در اختیار وزارت دفاع قرار نداده است تا آنها دستور پرواز برای بالگردها را صادر کنند.
گزارشها حاکی از آن است که در هفته گذشته عرصههای طبیعی و مناطق حفاظتشده استانهای بوشهر، کهگیلویهوبویراحمد، خوزستان و کرمانشاه طعمه حریق شدهاند، اما حتی یک بالگرد هم از آشیانه برای اطفای حریق به آسمان پرواز نکرده است. این در حالی است که طبق تبصره ماده 47 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع کشور، اطفای حریق عرصههای طبیعی وظیفه همه نیروهای لشکری، کشوری و شهرداریهای نزدیکی محل درگیر با حریق است. همه دستگاهها موظف به مشارکت در اطفای حریق هستند و در صورت تخلف طبق ماده 58 و 59 قانون استخدام کشوری مجازات خواهند شد. تعقیب و مجازات مأموران لشکری هم طبق مقررات و قوانین نظامی خواهد بود.
آتشی که از خوزستان به سمت کهگیلویه زبانه کشید
با وجود تصریح قانونی درباره وظیفه همه دستگاهها در اطفای حریق، محمد داسمه، وکیل دادگستری -که پروندههای محیطزیستی زیادی را هدایت کرده است- که درحالحاضر در منطقه خائیز به سر میبرد از عدم پرواز بالگردها در آسمان خوزستان برای اطفای حریق عرصههای طبیعی این استان خبر میدهد.
او میگوید: «براساس عکسهای ماهوارهای موجود، آتشسوزی در سطح زمین و منطقه آزاد ساعت سه بعدازظهر روز پنجشنبه شروع شده است. منابع طبیعی و بخشداری بهبهان نسبت به کنترل آن اقدام نمیکنند در نتیجه آتش به سمت دره حرکت کرده و از مسیر تنگه شیخ به سمت ارتفاعات میرود. سپس از چاه رگیکک به جنگلهای بلوط میرسد و از آنجا به سمت منطقه آبکاسه دهدشت واقع در استان کهگیلویهوبویراحمد حرکت میکند».
او تأکید میکند: «کسی نمیخواهد قبول کند که آتش را سه بعدازظهر میتوانستند خاموش کنند. فاصله بهبهان به دهدشت 60 کیلومتر است اگرچه فاصله بین دو کوه خیلی کمتر است». داسمه میگوید: «آتش به منطقه پادوک حد فاصل دهدشت و گچساران هم سرایت کرده است و تا ساعت 12:22 دقیقه روز جمعه هیچ بالگردی به منطقه نیامده است. برای اطفای حریق هیچ امکاناتی اعم از دمنده، آتشکوب و... در اختیار نیست. منابع طبیعی دو دمنده داشت اما بهدلیل اینکه نمیتوانستند آن را سر هم کنند، این دو دمنده به منطقه اعزام نشده است».
ایجاد بحران در صورت عدم کنترل حریق
مشاهدات محمد داسمه نشان میدهد که آتش بهسرعت و سهولت میتواند امنیت مناطق وسیعی در دو استان را درگیر کند. رحیم ملکنیا، عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان، درباره خسارتهای ناشی از تعلل در اطفای حریق عرصههای طبیعی به «شرق» میگوید: «درباره حریق در وهله اول باید بر پیشگیری از وقوع آن متمرکز شویم. برای پیشگیری از اطفای حریق که بحث مفصلی است، ابزار و مدلهایی وجود دارد که مناطق دارای خطر بالقوه برای آتشسوزی از طریق آنها شناسایی میشوند».
او اضافه میکند: «ولی اگر آتشسوزی در یک عرصه طبیعی اتفاق افتاد، اطفای سریع و شناسایی محل وقوع آن در زمان کوتاه خیلی مهم است، زیرا یک آتشسوزی سطحی سریع میتواند بهراحتی تبدیل به آتشسوزی تنهای شود، سطح آن گسترش یابد و خسارتهای زیادی به بار آورد». ملکنیا ادامه میدهد: «توسعه حریق علاوه بر ورود خسارت به پوشش گیاهی میتواند خسارتی را متوجه حیاتوحش بکند. حریق جنگلها پوشش گیاهی و به تبع آن خاک و مسائل دیگر را تحت تأثیر آتشسوزی قرار میدهد به همین خاطر این پدیده باید بهسرعت کنترل شود تا سطح آن گسترش نیابد و یک مشکل کوچک به بحران در برخی مناطق تبدیل نشود».
به گفته ملکنیا در سالهای گذشته شاهد بودیم که آتشسوزی عرصههای طبیعی به دلیل اینکه بهسرعت کنترل نشده است، در برخی مناطق غربی کشور هشدارهایی برای تخلیه روستاها و شهرهای کوچک ایجاد کرده است. یعنی اگر آتش کمی بیشتر گسترش مییافت، مسئولان مجبور میشدند که شهرهای کوچک یا روستاها را تخلیه کنند.
او تأکید میکند: «بنابراین از بعد حفظ عرصههای طبیعی و مسائل انسانی مجبور هستیم که حریق را کنترل کنیم. البته کنترل آتشسوزی نیاز به برنامه جامع ازسوی سازمان جنگلها برای مهار دارد. این نکته را هم یادآوری کنم که سازمان جنگلها بهتنهایی قادر به کنترل حریق نیست؛ بنابراین نیاز است که حمایت سازمانها و ارگانهای دیگر را جلب کند و از آنها کمک بگیرد».
عدم مطالبهگری به دلیل طبقهبندی اطلاعات
این عضو هیئتعلمی دانشگاه لرستان یادآور میشود: «تأمین برخی تجهیزات خارج از توان سازمان جنگلها است اما بقیه سازمانها و وزارتخانهها میتوانند آن را تأمین کنند. باید این مسئله تبدیل به یک مطالبه عمومی شود. مردم همانطور که در مسائل مختلف مثل زلزله و سیل از ارتش و سپاه کمک میخواهند در زمان اطفای حریق هم این مطالبه را داشته باشند که تمام سازمانها با تجهیزاتی که دارند، به کمک بیایند». او ادامه میدهد: «فکر میکنم سازمان جنگلها در بسیج مردم برای مطالبهگری از بقیه ناکام مانده است. شاید به این خاطر که با مسئله آتشسوزی خیلی به صورت طبقهبندیشده برخورد میکند. وقتی اطلاعات درست به جامعه و مسئولان داده نمیشود، این اطلاعات نادرست و کوچکنمایی مسئله آتشسوزی، باعث میشود که در مردم و مسئولان حساسیت لازم ایجاد نشود و پیرو آن واکنش لازم اتفاق نمیافتد». ملکنیا تأکید میکند: «این مهم است که تجهیزات برای شناسایی و کنترل حریق داشته باشیم زیرا اگر این تجهیزات را در اختیار نداشته باشیم، خسارتهای محیطزیستی، انسانی و اقتصادی شدیدی برای کشور به همراه خواهد داشت».
مکاتبه کردیم، پاسخ ندادند
با توجه به اهمیت اطفای به موقع حریق عرصههای طبیعی، چرا برخی مناطق چند روز در آتش میسوزند و چرا بالگرد به این مناطق اعزام نشده است. عباس سمیعی مدیرکل روابط عمومی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفتوگو با «شرق» تأکید میکند: «مکاتبات لازم برای اختصاص بالگرد انجام شده است و تا کنون پاسخی دریافت نکردهایم».
او میگوید: «مسعود منصور، رئیس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور چند روز پیش با مهندس سلیمانی، معاون وزارت دفاع برای تأمین بالگرد بهمنظور مقابله با حریق استان بوشهر مکاتبه کرد و از او خواست در این استان همکاری جدیتر به عمل آید».
سمیعی ادامه میدهد: «حدود دو هفته پیش در نشستی که در سازمان مدیریت بحران با حضور رئیس سازمان جنگلها و اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران برگزار شد نیز مسعود منصور خواستار همکاری همه دستگاهها شد و رئیس سازمان پدافند غیرعامل از به کارگیری امکانات شهرداریها و دهیاریها در جریان اطفای حریق خبر داد. در این نشست که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، معاون هماهنگی امور عمرانی وزیر کشور، نمایندگان برنامهوبودجه و وزارت دفاع هم حضور داشتند».
او میگوید: «صبح روز جمعه نیز رئیس سازمان جنگلها با عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، بهمنظور مساعدت در زمینه تأمین بالگرد تلفنی صحبت کرد. با وجود همه این مکاتبات، تاکنون بالگرد در اختیار ما قرار نگرفته است».
بودجهای که تخصیص داده نشد
چه عاملی سبب شده که با وجود همه این هماهنگیها هیچ بالگردی به آسمان بر نخواست تا مانع از یک خسارت ملی و بحرانزا شود؟ سرهنگ علی عباسنژاد، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگلها در گفتوگو با «شرق» عنوان میکند: علاوه بر تصریح قانونی برای همکاری وزارت دفاع و نیروهای مسلح در زمان بروز حریق، سال 95 یک توافقنامه سهجانبه بین جهاد کشاورزی، وزارت دفاع و ستاد بحران وزارت کشور در رابطه با آتشسوزی به امضا رسیده است».
به گفته او، اقدامات لازم در چارچوب موافقتنامه انجام شده است اما شاید خود وزارت دفاع این تجهیزات را در اختیار ندارد و باید با هلال احمر، نیروی انتظامی، هوانیروز، سپاه و وزارت نفت قرارداد همکاری ببندد که بالگرد تأمین کند.
عباسنژاد میگوید: «برآوردهای حداقلی سال گذشته نشان میداد که استفاده از بالگرد در عملیات اطفای حریق 30 میلیارد تومان اعتبار میخواهد. معاون اول رئیسجمهور دستور پرداخت این اعتبار را صادر کرده است. بر اساس مصوبه هیئت دولت باید 20 میلیارد تومان اعتبار به این حوزه پرداخت شود اما برنامهوبودجه به این مصوبه عمل نکرده است». او اضافه میکند: «گویا در سازمان برنامهوبودجه دست عمدی در کار است که در بحث اطفای حریق موفق عمل نکنیم. در کشور برای همهچیز هزینه میکنیم چرا برای منابع طبیعی هزینه نمیشود. از 20 میلیارد تومان مصوب سال قبل عملا سه میلیارد تومان اعتبار دست وزارت دفاع را گرفته است».