کودکی زیر سایه کرملین
احمد وخشیته . دانشیار دانشگاه ملی اوراسیا
امروز، یکم ژوئن در تقویم جهانی با عنوان روز جهانی حمایت از کودکان نامگذاری شده است؛ روزی که به نظر میرسد یکی از مهمترین کارویژههایش این است که به انسانها تأکید کند کودکان نیز مانند بزرگسالان از تمام حقوق اساسی بشر برخوردار هستند. کودکان تقریبا ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت هر کشوری را تشکیل میدهند و در کشورهای مختلف در معرض خطرات و تهدیدات مختلفی نیز قرار گرفتهاند. تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد در کشورهای توسعهیافته، کودکان در معرض اعتیاد به تلویزیون و بازیهای رایانهای هستند و در آفریقا و جوامع سنتی در معرض گرسنگی، ایدز، بیسوادی، کودکهمسری و جنگ. در این میان، دولتمردان هر کشوری از ظن سیاستگذاریهای خویش، به نوعی نگران کودکان هستند؛ برای مثال گفته میشود در ژاپن یکی از اصلیترین دغدغهها، نابودی روشهای سنتی تربیتی و نفوذ عادتهای غربی است.
در روسیه بیش از ۲۶ میلیون کودک خردسال وجود دارد که از یک سو رشد جمعیت آنها با کاهش یکمیلیوننفری سالانه مواجه است و از سوی دیگر با رشد سالانه چهار تا شش هزارنفری کودکان بدون سرپرست روبهرو هستند که در مجموع رقم آن به حدود ۷۱۴ هزار نفر رسیده است. در این کشور کودکان میتوانند از ششسالگی خریدهای کوچکی انجام دهند و به عبارت عامیانه پول توی جیبی خود را برای خریدهای کوچک روزمره خرج کنند؛ از ۱۴سالگی میتوانند حساب بانکی باز کنند و از ۱۶سالگی سر کار بروند و همچون اغلب کشورهای جهان در ۱۸سالگی حق رأی پیدا میکنند و میتوانند گواهینامه رانندگی بگیرند. همچنین کودکان تا قبل از رسیدن به 14سالگی نمیتوانند درصورتیکه از اسم خود خوششان نمیآید، آن را تغییر دهند؛ مگر آنکه اجازه کتبی والدین را داشته باشند. فرزندان در روسیه نیز همچون دیگر کشورها تا رسیدن به سن قانونی با والدین خود زندگی میکنند و در مواقعی که آنها از هم طلاق گرفتهاند، درصورتیکه مادر از صلاحیت برخوردار باشد، در اغلب مواقع اولویت مادر است و حضانت به او واگذار میشود.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید در روسیه کودکان در 14سالگی شناسنامه (پاسپورت داخلی) دریافت میکنند؛ البته پیشتر اگر قصد سفر به کشور دیگری داشته باشند، میتوانند پاسورت بینالمللی دریافت کنند. کودکان بین ۱۴ تا ۱۸سالگی فقط به شرطی میتوانند ازدواج کنند که اولا سن زوج هر دو بین ۱۴ تا ۱۸ باشد و همچنین اجازه والدین را داشته باشند؛ علت اینکه سن دختر و پسر برای ازدواج در این مقطع زمان باید در این بازه سنی مشخص باشد، این است که خرد طرفین با یکدیگر برابر باشد و مجالی برای سوءاستفاده برای دیگری باقی نگذارد. اگرچه در مجموع عموما اقبالی به ازدواج در این دوره سنی در جامعه و فرهنگ روسیه وجود ندارد و بسیار بهندرت ازدواج در این سن تحقق مییابد.
بهطور میانگین، سن ازدواج در روسیه ۲۵سالگی است و آمار نشان میدهد معمولا در ۲۶سالگی نخستین فرزند آنها متولد میشود و میان سنین ۳۰-۳۱سالگی صاحب فرزند دوم میشوند. 51 درصد از زوجهای روسی یک فرزند دارند، 39 درصد دو فرزند و 9.8 درصد سه فرزند یا بیشتر.
نوزادان پس از تولد در روسیه، بیمه سلامت میشوند و میتوانند بهطور رایگان تحت معاینه پزشکی قرار بگیرند، واکسینه شوند، به پزشک مراجعه کنند و از سیستم درمان رایگان بهرهمند شوند. از سوی دیگر، آموزش رایگان از سوی سازمانهای دولتی و شهرداریها ارائه میشود و والدین میتوانند از سیستم آموزشوپرورش رایگان برای فرزندان خود از مهدکودک تا مدارس و دانشگاه بهرهمند شوند؛ البته والدین باید هزینه امکانات جانبی همچون وعدههای غذایی در مهدکودک و مدارس را بپردازند و فقط شهریه رایگان است.
روسیه ولادیمیر پوتین در سالهای اخیر توجه ویژهای به افزایش نرخ تولد در این کشور دارد؛ از همین رو رئیسجمهوری روسیه سیاستهای تشویقی ویژهای را در نظر گرفته است که برای مثال، برای فرزندان اول ۴۶۶ هزار روبل (نقدی)، فرزند دوم ۱۵۰ هزار روبل (نقدی) و برای فرزند سوم ۴۵۰ هزار روبل (کمکهزینه خرید منزل) پرداخت میشود.
از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که اکنون افرادی تشکیل خانواده میدهند که در دهه 90 میلادی متولد شدهاند؛ یعنی دورانی که نرخ زادوولد ۱.۱۶ بوده است؛ شرایطی بدتر از دوران جنگ جهانی دوم (۱.۳) که وجود خانوادههایی با یک یا دو فرزند، امری بسیار نادر بوده است. از همین رو، دولت از ایجاد 77 هزار مهدکودک و مرکز مشاوره برای کودکان خبر داده و از خانوادهها خواسته است همه تلاش خود را برای جبران این شکاف جمعیتی انجام دهند. در روسیه یکم ژوئن که همزمان با آغاز تعطیلات تابستانی است، همهساله از سوی صندوق حمایت از کودکان روسیه جشن گرفته میشود که میهمانان آن، کودکان یتیم، معلول و کودکان خانوادههای کمدرآمد و خانوادههای بزرگ هستند.
امروز، یکم ژوئن در تقویم جهانی با عنوان روز جهانی حمایت از کودکان نامگذاری شده است؛ روزی که به نظر میرسد یکی از مهمترین کارویژههایش این است که به انسانها تأکید کند کودکان نیز مانند بزرگسالان از تمام حقوق اساسی بشر برخوردار هستند. کودکان تقریبا ۲۰ تا ۲۵ درصد جمعیت هر کشوری را تشکیل میدهند و در کشورهای مختلف در معرض خطرات و تهدیدات مختلفی نیز قرار گرفتهاند. تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد در کشورهای توسعهیافته، کودکان در معرض اعتیاد به تلویزیون و بازیهای رایانهای هستند و در آفریقا و جوامع سنتی در معرض گرسنگی، ایدز، بیسوادی، کودکهمسری و جنگ. در این میان، دولتمردان هر کشوری از ظن سیاستگذاریهای خویش، به نوعی نگران کودکان هستند؛ برای مثال گفته میشود در ژاپن یکی از اصلیترین دغدغهها، نابودی روشهای سنتی تربیتی و نفوذ عادتهای غربی است.
در روسیه بیش از ۲۶ میلیون کودک خردسال وجود دارد که از یک سو رشد جمعیت آنها با کاهش یکمیلیوننفری سالانه مواجه است و از سوی دیگر با رشد سالانه چهار تا شش هزارنفری کودکان بدون سرپرست روبهرو هستند که در مجموع رقم آن به حدود ۷۱۴ هزار نفر رسیده است. در این کشور کودکان میتوانند از ششسالگی خریدهای کوچکی انجام دهند و به عبارت عامیانه پول توی جیبی خود را برای خریدهای کوچک روزمره خرج کنند؛ از ۱۴سالگی میتوانند حساب بانکی باز کنند و از ۱۶سالگی سر کار بروند و همچون اغلب کشورهای جهان در ۱۸سالگی حق رأی پیدا میکنند و میتوانند گواهینامه رانندگی بگیرند. همچنین کودکان تا قبل از رسیدن به 14سالگی نمیتوانند درصورتیکه از اسم خود خوششان نمیآید، آن را تغییر دهند؛ مگر آنکه اجازه کتبی والدین را داشته باشند. فرزندان در روسیه نیز همچون دیگر کشورها تا رسیدن به سن قانونی با والدین خود زندگی میکنند و در مواقعی که آنها از هم طلاق گرفتهاند، درصورتیکه مادر از صلاحیت برخوردار باشد، در اغلب مواقع اولویت مادر است و حضانت به او واگذار میشود.
شاید برای شما جالب باشد که بدانید در روسیه کودکان در 14سالگی شناسنامه (پاسپورت داخلی) دریافت میکنند؛ البته پیشتر اگر قصد سفر به کشور دیگری داشته باشند، میتوانند پاسورت بینالمللی دریافت کنند. کودکان بین ۱۴ تا ۱۸سالگی فقط به شرطی میتوانند ازدواج کنند که اولا سن زوج هر دو بین ۱۴ تا ۱۸ باشد و همچنین اجازه والدین را داشته باشند؛ علت اینکه سن دختر و پسر برای ازدواج در این مقطع زمان باید در این بازه سنی مشخص باشد، این است که خرد طرفین با یکدیگر برابر باشد و مجالی برای سوءاستفاده برای دیگری باقی نگذارد. اگرچه در مجموع عموما اقبالی به ازدواج در این دوره سنی در جامعه و فرهنگ روسیه وجود ندارد و بسیار بهندرت ازدواج در این سن تحقق مییابد.
بهطور میانگین، سن ازدواج در روسیه ۲۵سالگی است و آمار نشان میدهد معمولا در ۲۶سالگی نخستین فرزند آنها متولد میشود و میان سنین ۳۰-۳۱سالگی صاحب فرزند دوم میشوند. 51 درصد از زوجهای روسی یک فرزند دارند، 39 درصد دو فرزند و 9.8 درصد سه فرزند یا بیشتر.
نوزادان پس از تولد در روسیه، بیمه سلامت میشوند و میتوانند بهطور رایگان تحت معاینه پزشکی قرار بگیرند، واکسینه شوند، به پزشک مراجعه کنند و از سیستم درمان رایگان بهرهمند شوند. از سوی دیگر، آموزش رایگان از سوی سازمانهای دولتی و شهرداریها ارائه میشود و والدین میتوانند از سیستم آموزشوپرورش رایگان برای فرزندان خود از مهدکودک تا مدارس و دانشگاه بهرهمند شوند؛ البته والدین باید هزینه امکانات جانبی همچون وعدههای غذایی در مهدکودک و مدارس را بپردازند و فقط شهریه رایگان است.
روسیه ولادیمیر پوتین در سالهای اخیر توجه ویژهای به افزایش نرخ تولد در این کشور دارد؛ از همین رو رئیسجمهوری روسیه سیاستهای تشویقی ویژهای را در نظر گرفته است که برای مثال، برای فرزندان اول ۴۶۶ هزار روبل (نقدی)، فرزند دوم ۱۵۰ هزار روبل (نقدی) و برای فرزند سوم ۴۵۰ هزار روبل (کمکهزینه خرید منزل) پرداخت میشود.
از سوی دیگر باید توجه داشته باشیم که اکنون افرادی تشکیل خانواده میدهند که در دهه 90 میلادی متولد شدهاند؛ یعنی دورانی که نرخ زادوولد ۱.۱۶ بوده است؛ شرایطی بدتر از دوران جنگ جهانی دوم (۱.۳) که وجود خانوادههایی با یک یا دو فرزند، امری بسیار نادر بوده است. از همین رو، دولت از ایجاد 77 هزار مهدکودک و مرکز مشاوره برای کودکان خبر داده و از خانوادهها خواسته است همه تلاش خود را برای جبران این شکاف جمعیتی انجام دهند. در روسیه یکم ژوئن که همزمان با آغاز تعطیلات تابستانی است، همهساله از سوی صندوق حمایت از کودکان روسیه جشن گرفته میشود که میهمانان آن، کودکان یتیم، معلول و کودکان خانوادههای کمدرآمد و خانوادههای بزرگ هستند.