شرایط شکننده همسایه غربی
صباح زنگنه . تحلیلگر روابط بین‌الملل
اتفاقات اخیر عراق و مسئله روابط این کشور با ایران در دوران جدید و نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی، همچنان وضعیت مشخصی ندارد. ایران از انتخاب نخست‌وزیر با تفاهم گروه‌های عراقی حمایت کرده و می‌کند؛ چراکه ثبات در این کشور همسایه برای ایران بسیار مهم است و دلایل روشنی دارد. از سوی دیگر، غرب همان ابتدا از این انتخاب حمایت کرد؛ اما از سوی دیگر، الکاظمی حمایت احزاب و پارلمان عراق را نیز با خود دارد و در شرایط خاصی که انتظارات بالاست و پس از اعتراضات مردمی، قرار است نفر اول اجرائی عراق باشد. اولین سفرهای خارجی او که قرار است ایران، عربستان و آمریکا باشد، نشان می‌دهد وی به خوبی از فضای جهانی و منطقه‌ای اطراف خود آگاه است. با توجه به حضور چندساله ایالات متحده در عراق، آنها ابزارهای متنوعی برای اعمال فشار به مسئولان عراقی دارند. یکی از این روش‌ها، تسلط آمریکا بر اموال عراق است؛ به‌طوری‌که بخش زیادی از درآمد فروش نفت عراق به حساب بانکی در آمریکا و از آنجا به بانک‌های عراق واریز می‌شود. بنابراین هر مقامی که در این کشور روی کار بیاید، باید بداند مسیر تأمین بودجه دولت وی چگونه است. از سوی دیگر، آمریکا پایگاه‌های
نظامی زیادی در عراق داشته و به‌تازگی در کاری نمایشی، از برخی از آنها خارج شده یا آنها را به طرف عراقی تحویل داده است؛ درحالی‌که ظاهرا در پایگاه‌های کوچک‌تر ولی مجهزتر حضور دارند. پارلمان عراق مصوبه‌ای رسمی برای خروج نیرو‌هایی آمریکایی از عراق دارد و این نکته برای دولت، الزام به‌شمار می‌رود. به‌تازگی جلسه‌ای میان مقامات واشنگتن -بغداد برگزار شده و نخست‌وزیر از آن به‌عنوان آغاز گفت‌وگو درباره وضعیت نیروهای آمریکایی در بغداد نام برده است. اینکه در مقطع حمله داعش به عراق و درگیری‌های این کشور، دو وزیر امور خارجه وقت دولت عراق در نامه‌هایی از سازمان ملل و آمریکا برای حضور نیروهای نظامی به منظور مقابله با داعش دعوت کردند، صرفا برای آن مقطع بوده و در شرایط فعلی نیروهای مسلح عراق بر شرایط مسلط هستند و نیازی به ماندن نیروهای غربی نیست. باید مراقب بود ترامپ که همواره دنبال نمایش مذاکره است، از گفت‌وگو با نخست‌وزیر عراق به دنبال ساختن برگ برنده در انتخابات نباشد. بازداشت فرماندهان کتائب حزب‌الله از سوی سازمان مبارزه با تروریسم عراق، حرکتی بسیار ناسنجیده بود که حتما می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. اگر
این حرکت با برنامه‌ریزی آمریکایی‌ها انجام شده باشد، می‌تواند در راستای سناریوی انتخاباتی ترامپ تعبیر شود. چه این اتفاق با هماهنگی الکاظمی و دستور وی رخ داده باشد و چه نیروهای تحت نظر آمریکایی‌ها عملیات کرده باشند، نشان می‌دهد عراق و به‌خصوص نیروهای مسلح این کشور، یکدست نیستند و الکاظمی با چالش‌هایی جدی مواجه خواهد شد. اگر نخست‌وزیر محدودکردن حشد‌الشعبی را هم در دستور کار داشته باشد، حتما می‌داند نیروهای مقاومت مردم عراق در جنگ با داعش توانستند از تمامیت ارضی عراق دفاع کنند و اجازه ندهند این کشور به جولانگاه داعش تبدیل شود، بنابراین از پشتوانه قوی مردمی برخوردار هستند. اگر کشورهای منطقه و غربی روی ایجاد بلوا در عراق و تنش بین نیروها حساب کرده‌اند، درگیری بین احزاب و گروه‌های عراقی بسیار بعید است و اگر بخواهد چنین موضوعی رخ دهد، قدر مسلم با توجه به اینکه حشد‌الشعبی از پشتوانه قوی مردمی بهره‌مند است، می‌تواند وارد عمل شده و به‌طور کامل اوضاع را تحت کنترل خود بگیرد و عراق را وارد دوران جدیدی کند.هدف اصلی مسئولان عراقی باید ایجاد کارآمدی در عراق باشد. هنوز هم اعتراضات مردمی عراق پابرجاست. باید گفت در بعضی
از مناطق عراق شاهد آن هستیم که مردم نسبت به وضعیتی که دارند، معترض هستند. عراق دو دهه است که دچار فسادی سیستماتیک است که در ساختار حاکمیتی این کشور رخنه کرده و این موضوع سبب شده وضعیت معیشتی مردم این کشور رضایت‌بخش نباشد. زیرساخت‌های عراق شرایط بسیار بدی دارد و مسئله‌ای که باعث شد دولت قبلی عراق ناچار به استعفا شود، فساد، ناکارآمدی و مشکلات معیشتی و ضغیف‌بودن ساختار اقتصادی بود که مردم این کشور را به اعتراض واداشته است. باید دید الکاظمی در این رابطه چه اقداماتی انجام خواهد داد و آیا متوجه شرایط خود و عراق و اولویت‌های مقطع فعلی خواهد بود یا اینکه در مسیر خواست ایالات متحده حرکت خواهد کرد.
اتفاقات اخیر عراق و مسئله روابط این کشور با ایران در دوران جدید و نخست‌وزیری مصطفی الکاظمی، همچنان وضعیت مشخصی ندارد. ایران از انتخاب نخست‌وزیر با تفاهم گروه‌های عراقی حمایت کرده و می‌کند؛ چراکه ثبات در این کشور همسایه برای ایران بسیار مهم است و دلایل روشنی دارد. از سوی دیگر، غرب همان ابتدا از این انتخاب حمایت کرد؛ اما از سوی دیگر، الکاظمی حمایت احزاب و پارلمان عراق را نیز با خود دارد و در شرایط خاصی که انتظارات بالاست و پس از اعتراضات مردمی، قرار است نفر اول اجرائی عراق باشد. اولین سفرهای خارجی او که قرار است ایران، عربستان و آمریکا باشد، نشان می‌دهد وی به خوبی از فضای جهانی و منطقه‌ای اطراف خود آگاه است. با توجه به حضور چندساله ایالات متحده در عراق، آنها ابزارهای متنوعی برای اعمال فشار به مسئولان عراقی دارند. یکی از این روش‌ها، تسلط آمریکا بر اموال عراق است؛ به‌طوری‌که بخش زیادی از درآمد فروش نفت عراق به حساب بانکی در آمریکا و از آنجا به بانک‌های عراق واریز می‌شود. بنابراین هر مقامی که در این کشور روی کار بیاید، باید بداند مسیر تأمین بودجه دولت وی چگونه است. از سوی دیگر، آمریکا پایگاه‌های
نظامی زیادی در عراق داشته و به‌تازگی در کاری نمایشی، از برخی از آنها خارج شده یا آنها را به طرف عراقی تحویل داده است؛ درحالی‌که ظاهرا در پایگاه‌های کوچک‌تر ولی مجهزتر حضور دارند. پارلمان عراق مصوبه‌ای رسمی برای خروج نیرو‌هایی آمریکایی از عراق دارد و این نکته برای دولت، الزام به‌شمار می‌رود. به‌تازگی جلسه‌ای میان مقامات واشنگتن -بغداد برگزار شده و نخست‌وزیر از آن به‌عنوان آغاز گفت‌وگو درباره وضعیت نیروهای آمریکایی در بغداد نام برده است. اینکه در مقطع حمله داعش به عراق و درگیری‌های این کشور، دو وزیر امور خارجه وقت دولت عراق در نامه‌هایی از سازمان ملل و آمریکا برای حضور نیروهای نظامی به منظور مقابله با داعش دعوت کردند، صرفا برای آن مقطع بوده و در شرایط فعلی نیروهای مسلح عراق بر شرایط مسلط هستند و نیازی به ماندن نیروهای غربی نیست. باید مراقب بود ترامپ که همواره دنبال نمایش مذاکره است، از گفت‌وگو با نخست‌وزیر عراق به دنبال ساختن برگ برنده در انتخابات نباشد. بازداشت فرماندهان کتائب حزب‌الله از سوی سازمان مبارزه با تروریسم عراق، حرکتی بسیار ناسنجیده بود که حتما می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد. اگر
این حرکت با برنامه‌ریزی آمریکایی‌ها انجام شده باشد، می‌تواند در راستای سناریوی انتخاباتی ترامپ تعبیر شود. چه این اتفاق با هماهنگی الکاظمی و دستور وی رخ داده باشد و چه نیروهای تحت نظر آمریکایی‌ها عملیات کرده باشند، نشان می‌دهد عراق و به‌خصوص نیروهای مسلح این کشور، یکدست نیستند و الکاظمی با چالش‌هایی جدی مواجه خواهد شد. اگر نخست‌وزیر محدودکردن حشد‌الشعبی را هم در دستور کار داشته باشد، حتما می‌داند نیروهای مقاومت مردم عراق در جنگ با داعش توانستند از تمامیت ارضی عراق دفاع کنند و اجازه ندهند این کشور به جولانگاه داعش تبدیل شود، بنابراین از پشتوانه قوی مردمی برخوردار هستند. اگر کشورهای منطقه و غربی روی ایجاد بلوا در عراق و تنش بین نیروها حساب کرده‌اند، درگیری بین احزاب و گروه‌های عراقی بسیار بعید است و اگر بخواهد چنین موضوعی رخ دهد، قدر مسلم با توجه به اینکه حشد‌الشعبی از پشتوانه قوی مردمی بهره‌مند است، می‌تواند وارد عمل شده و به‌طور کامل اوضاع را تحت کنترل خود بگیرد و عراق را وارد دوران جدیدی کند.هدف اصلی مسئولان عراقی باید ایجاد کارآمدی در عراق باشد. هنوز هم اعتراضات مردمی عراق پابرجاست. باید گفت در بعضی
از مناطق عراق شاهد آن هستیم که مردم نسبت به وضعیتی که دارند، معترض هستند. عراق دو دهه است که دچار فسادی سیستماتیک است که در ساختار حاکمیتی این کشور رخنه کرده و این موضوع سبب شده وضعیت معیشتی مردم این کشور رضایت‌بخش نباشد. زیرساخت‌های عراق شرایط بسیار بدی دارد و مسئله‌ای که باعث شد دولت قبلی عراق ناچار به استعفا شود، فساد، ناکارآمدی و مشکلات معیشتی و ضغیف‌بودن ساختار اقتصادی بود که مردم این کشور را به اعتراض واداشته است. باید دید الکاظمی در این رابطه چه اقداماتی انجام خواهد داد و آیا متوجه شرایط خود و عراق و اولویت‌های مقطع فعلی خواهد بود یا اینکه در مسیر خواست ایالات متحده حرکت خواهد کرد.