ترامپ گزینه مطلوب روسیه برای ریاستی دوباره
احمد وخشیته. دانشیار دانشگاه ملی اوراسیا
چهار سال پیش در چنین روزهایی رقابت میان تاجر 70ساله و بانوی دموکرات در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده بسیار داغ شده بود و در این میان بسیاری از سیاست‌مدارن جهان، همچون رئیس‌جمهوری فرانسه، وزیر خارجه آلمان و وزیر اقتصاد چین، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریكا را فردی غیرمنطقی و واعظ تنفر می‌دانستند و «ترزا می»، نخست‌وزیر بریتانیا نیز بر این عقیده بود که نامزد جمهوری‌خواهان هیچ درک درستی از بریتانیا ندارد. آنها بر این باور بودند که «هیلاری کلینتون»، رقیب دموكرات او، پیروز میدان خواهد بود. باوجوداین و به‌رغم دیدگاه‌های دیگر سیاست‌مداران که هیلاری کلینتون را پیروز رقابت‌ها می‌دانستند، «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، تنها فردی بود که اعتقاد داشت ترامپ پیشتاز مطلق رقابت‌های انتخاباتی است و او را آدمی بسیار درخشان و بااستعداد خواند. شاید از‌همین رو بود که ترامپ در حاشیه کنفرانس خبری در یازدهم مارس ۲۰۱۶، پوتین را رهبری بسیار قوی برای روسیه دانست؛ تا آنجا که او را حتی از «باراک اوباما»، سلف ترامپ نیز قوی‌تر توصیف کرد.
سرانجام ترامپ پیروز انتخابات شد و هنوز چند دقیقه‌ای از صحبت‌های او در جمع هوادارانش نگذشته بود که پوتین ابراز امیدواری کرد در دوران ریاست‌جمهوری او، اقدامات مشترکی برای خروج روابط دو کشور از وضعیت بحرانی صورت پذیرد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد تلویحا کنایه‌ای نیز به باراک اوباما و هیلاری کلینتون، وزیر اسبق خارجه آمریکا بود. اگرچه با نگاهی به تاریخ روابط خارجی کرملین و کاخ سفید درخواهیم یافت که همواره وجود دموکرات‌ها بر مسند قدرت، گزینه مطلوب مسکو بوده است، اما باوجوداین، اعتراضات علیه پوتین در دسامبر ۲۰۱۱ سبب شد خیلی زود طرح «ریست» با شکست روبه‌رو شود؛ چراکه روسیه بر این باور بود که حمایت‌های هیلاری کلینتون در پس این اعتراضات وجود دارد؛ موضوعی که بعدها «مایک مک‌فایل»، سفیر وقت ایالات متحده نیز به آن اشاره کرد و گفت: پوتین به‌شدت از کلینتون دلخور بود و این ناراحتی تا زمانی که من در دولت بودم، ادامه داشت.
برای مسکو در این شرایط، ترامپ نسبت به کلینتون ارجحیت داشت و البته از یک امتیاز مهم نیز برخوردار بود که می‌توان آن را توصیف «آلکسی پوشکوف»، رئیس کمیسیون امور بین‌الملل دومای دولتی روسیه در گفت‌وگو با روزنامه ایزوستیا در بحبوحه انتخابات آمریکا در سال ۲۰۱۶ جست‌وجو کرد. این نماینده پارلمان معتقد بود با شخصی مثل ترامپ که تاجر و عمل‌گراست، بهتر می‌شود تعامل داشت و کار کرد؛ چراکه یک تاجر همه‌چیز را قابل گفت‌وگو می‌داند. بنابراین روی‌کار‌آمدن ترامپ مکمل سیاست خارجی عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه مسکو بود.
بدون شک برایند این عوامل سبب شد تا ابتکارعمل‌های کرملین در حوزه بین‌الملل در دوران ترامپ با قوت بیشتری بالفعل شود و مسکو نه‌تنها از انزوای ناشی از بحران اوکراین و الحاق کریمه خارج شود، بلکه به قدرت بالادستی در بسیاری از بحران‌های فرامنطقه‌ای نظیر سوریه، برجام، مذاکرات صلح طالبان و یمن تبدیل شود و دوران طلایی روابط خود با اتحادیه اروپا و به‌ویژه فرانسه، آلمان و ایتالیا را تجربه کند.
با وجود این، اگرچه ترامپ پیش از آنکه سکان کاخ سفید را در دست بگیرد، خواستار گذار در روابط مسکو-واشنگتن به سطحی عمیق‌تر از قبل بود، اما به دنبال هجوم دموکرات‌ها و ادعای دخالت روسیه در انتخابات آمریکا، دست‌به‌عصا پیش آمد؛ موضوعی که البته هیچ‌گاه با قطعیت ثابت نشد.
بدون شک وجود ترامپ آبی بود بر آتش روابط میان روسیه و آمریکا که میان سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ به اوج خود رسیده بود؛ تا جایی که برخی از تحلیلگران در آن دوران از آغاز جنگ سردی دیگر در روابط دو کشور سخن به میان می‌آوردند.
اکنون کمتر از سه ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده است و این‌بار ترامپ در تورنمنت رقابت با «جو بایدن»، نماینده دموکرات‌ها، قرار دارد و این در شرایطی است که وجود اعتراضات در ماه‌های اخیر و برخورد پلیس با معترضان، موقعیت او متزلزل کرده است. ترامپ که در دوران چهارساله ریاست‌جمهوری خویش از پیمان‌های بین‌المللی مهمی خارج شده است، به نظر می‌رسد اکنون دنبال کسب دستاوردی در عرصه سیاست خارجی است تا بتواند سبد رأی خود را سنگین کند؛ موضوعی که بدون شک بی‌ارتباط با درخواست او در پانزدهم جولای برای دیدار با پوتین تا قبل از برگزاری انتخابات آمریکا در نوامبر ۲۰۲۰ نیست.
این رویکرد را می‌توان در گفت‌وگوی تلفنی او با پوتین که شامگاه پنجشنبه گذشته انجام شد نیز دریافت؛ صحبت‌هایی که بر فوریت رایزنی درباره پیمان کاهش و محدودیت سلاح‌های تهاجمی تأكید داشت. گفت‌وگویی که برنامه هسته‌ای ایران نیز یکی‌دیگر از محورهای آن بود و به اعتقاد «میخائیل اولیانوف»، سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین، این گفت‌وگوی تلفنی خبری بسیار دلگرم‌کننده بود که هر روز اتفاق نمی‌افتد.
چهار سال پیش در چنین روزهایی رقابت میان تاجر 70ساله و بانوی دموکرات در کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده بسیار داغ شده بود و در این میان بسیاری از سیاست‌مدارن جهان، همچون رئیس‌جمهوری فرانسه، وزیر خارجه آلمان و وزیر اقتصاد چین، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهوری آمریكا را فردی غیرمنطقی و واعظ تنفر می‌دانستند و «ترزا می»، نخست‌وزیر بریتانیا نیز بر این عقیده بود که نامزد جمهوری‌خواهان هیچ درک درستی از بریتانیا ندارد. آنها بر این باور بودند که «هیلاری کلینتون»، رقیب دموكرات او، پیروز میدان خواهد بود. باوجوداین و به‌رغم دیدگاه‌های دیگر سیاست‌مداران که هیلاری کلینتون را پیروز رقابت‌ها می‌دانستند، «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، تنها فردی بود که اعتقاد داشت ترامپ پیشتاز مطلق رقابت‌های انتخاباتی است و او را آدمی بسیار درخشان و بااستعداد خواند. شاید از‌همین رو بود که ترامپ در حاشیه کنفرانس خبری در یازدهم مارس ۲۰۱۶، پوتین را رهبری بسیار قوی برای روسیه دانست؛ تا آنجا که او را حتی از «باراک اوباما»، سلف ترامپ نیز قوی‌تر توصیف کرد.
سرانجام ترامپ پیروز انتخابات شد و هنوز چند دقیقه‌ای از صحبت‌های او در جمع هوادارانش نگذشته بود که پوتین ابراز امیدواری کرد در دوران ریاست‌جمهوری او، اقدامات مشترکی برای خروج روابط دو کشور از وضعیت بحرانی صورت پذیرد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد تلویحا کنایه‌ای نیز به باراک اوباما و هیلاری کلینتون، وزیر اسبق خارجه آمریکا بود. اگرچه با نگاهی به تاریخ روابط خارجی کرملین و کاخ سفید درخواهیم یافت که همواره وجود دموکرات‌ها بر مسند قدرت، گزینه مطلوب مسکو بوده است، اما باوجوداین، اعتراضات علیه پوتین در دسامبر ۲۰۱۱ سبب شد خیلی زود طرح «ریست» با شکست روبه‌رو شود؛ چراکه روسیه بر این باور بود که حمایت‌های هیلاری کلینتون در پس این اعتراضات وجود دارد؛ موضوعی که بعدها «مایک مک‌فایل»، سفیر وقت ایالات متحده نیز به آن اشاره کرد و گفت: پوتین به‌شدت از کلینتون دلخور بود و این ناراحتی تا زمانی که من در دولت بودم، ادامه داشت.
برای مسکو در این شرایط، ترامپ نسبت به کلینتون ارجحیت داشت و البته از یک امتیاز مهم نیز برخوردار بود که می‌توان آن را توصیف «آلکسی پوشکوف»، رئیس کمیسیون امور بین‌الملل دومای دولتی روسیه در گفت‌وگو با روزنامه ایزوستیا در بحبوحه انتخابات آمریکا در سال ۲۰۱۶ جست‌وجو کرد. این نماینده پارلمان معتقد بود با شخصی مثل ترامپ که تاجر و عمل‌گراست، بهتر می‌شود تعامل داشت و کار کرد؛ چراکه یک تاجر همه‌چیز را قابل گفت‌وگو می‌داند. بنابراین روی‌کار‌آمدن ترامپ مکمل سیاست خارجی عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه مسکو بود.
بدون شک برایند این عوامل سبب شد تا ابتکارعمل‌های کرملین در حوزه بین‌الملل در دوران ترامپ با قوت بیشتری بالفعل شود و مسکو نه‌تنها از انزوای ناشی از بحران اوکراین و الحاق کریمه خارج شود، بلکه به قدرت بالادستی در بسیاری از بحران‌های فرامنطقه‌ای نظیر سوریه، برجام، مذاکرات صلح طالبان و یمن تبدیل شود و دوران طلایی روابط خود با اتحادیه اروپا و به‌ویژه فرانسه، آلمان و ایتالیا را تجربه کند.
با وجود این، اگرچه ترامپ پیش از آنکه سکان کاخ سفید را در دست بگیرد، خواستار گذار در روابط مسکو-واشنگتن به سطحی عمیق‌تر از قبل بود، اما به دنبال هجوم دموکرات‌ها و ادعای دخالت روسیه در انتخابات آمریکا، دست‌به‌عصا پیش آمد؛ موضوعی که البته هیچ‌گاه با قطعیت ثابت نشد.
بدون شک وجود ترامپ آبی بود بر آتش روابط میان روسیه و آمریکا که میان سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵ به اوج خود رسیده بود؛ تا جایی که برخی از تحلیلگران در آن دوران از آغاز جنگ سردی دیگر در روابط دو کشور سخن به میان می‌آوردند.
اکنون کمتر از سه ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی مانده است و این‌بار ترامپ در تورنمنت رقابت با «جو بایدن»، نماینده دموکرات‌ها، قرار دارد و این در شرایطی است که وجود اعتراضات در ماه‌های اخیر و برخورد پلیس با معترضان، موقعیت او متزلزل کرده است. ترامپ که در دوران چهارساله ریاست‌جمهوری خویش از پیمان‌های بین‌المللی مهمی خارج شده است، به نظر می‌رسد اکنون دنبال کسب دستاوردی در عرصه سیاست خارجی است تا بتواند سبد رأی خود را سنگین کند؛ موضوعی که بدون شک بی‌ارتباط با درخواست او در پانزدهم جولای برای دیدار با پوتین تا قبل از برگزاری انتخابات آمریکا در نوامبر ۲۰۲۰ نیست.
این رویکرد را می‌توان در گفت‌وگوی تلفنی او با پوتین که شامگاه پنجشنبه گذشته انجام شد نیز دریافت؛ صحبت‌هایی که بر فوریت رایزنی درباره پیمان کاهش و محدودیت سلاح‌های تهاجمی تأكید داشت. گفت‌وگویی که برنامه هسته‌ای ایران نیز یکی‌دیگر از محورهای آن بود و به اعتقاد «میخائیل اولیانوف»، سفیر روسیه در سازمان‌های بین‌المللی وین، این گفت‌وگوی تلفنی خبری بسیار دلگرم‌کننده بود که هر روز اتفاق نمی‌افتد.