توصیه خواندن ترجمه «اقتصاد سیاسی»
بری کلارک
محمود ختائی. استاد بازنشسته اقتصاد علامه
دکتر بهروز هادی‌زنوز از جمله یاران دانشگاهی اقتصاد است که در کنار رسالت معلمی خود با قلم روان و توانایش در زمینه اقتصاد به جهت تألیف، ترجمه، پژوهش، مقالات اقتصادی و شرکت در گردهمایی‌ها بسیار فعال بوده و هست. این حضور اقتصادی ارزشمند بدون اغراق معمولا روشمند، همراه با دقت علمی بالا و در‌عین‌حال با نگاهی میان‌رشته‌ای در علوم اجتماعی مانند سیاست، حقوق، جامعه‌شناسی، اخلاق، تاریخ، جغرافیا و... است.
در راستای توجه به مباحث میان‌رشته‌ای، جدیدترین کار ایشان ترجمه بخشی از کتاب بری کلارک تحت عنوان اقتصاد سیاسی - رویکرد مقایسه‌ای است. کتاب را نشر اقتصاد منتشر کرده است. جای چنین کتابی به زبان فارسی در میان مجموعه کتاب‌های درسی معمول اقتصاد مانند خرد، کلان، سنجی، توسعه، ریاضی، آمار و... بسیار خالی بود.
سال ۱۳۴۳ که با شور و شوق، رشته اقتصاد را به‌عنوان انتخاب اول برگزیدم (مخفی نماند هنوز هم از انتخابم خوشحال هستم) سال اول تأسیس دانشکده اقتصاد و جدایی رشته اقتصاد از دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران بود. طبیعی بود که به سبب این گذشته مشترک، دروس متعدد حقوقی، سیاسی، جامعه‌شناسی و تاریخی سهم بزرگی در برنامه درسی اقتصاد داشتند. گرچه در آن زمان خیلی از دانشجویان و از جمله تا درجاتی خود بنده از اجبار به گذراندن این دروس گلایه داشتند، اما نکته‌ای ساده ولی کلیدی را یاد گرفتم که فراموش نکنم هر پدیده‌ای تاریخ و جغرافیایی خاص دارد که باید در تحلیل‌ها و اتخاذ سیاست‌ها به‌صورت عوامل زمانی و مکانی آن پدیده مدنظر باشد. همچنین یک بار دیگر که در دو دهه اخیر در فضای علمی و اجرائی اقتصاد، اقتصادزدگی از یک سو و سیاست‌زدگی از سوی دیگر دامن‌گیر دست‌اندرکاران اقتصاد و سیاست شد، شکرگزار آموخته‌های ریشه‌های مشترک اقتصاد با دیگر علوم اجتماعی در آن دوران شدم.
بدون تردید روابط متقابل علم سیاست و علم اقتصاد در مباحث اقتصادی به جهت تحلیل‌ها یا تنظیم و اعمال سیاست‌ها اهمیت و نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. به بیان بری کلارک در شروع فصل اول کتاب اقتصاد سیاسی، اقتصاد و سیاست چنان درهم تنیده‌اند که نمی‌توان بدون درک یکی به درک کاملی از دیگری دست یافت یا در همان شروع فصل اول به نقل سه نفر از بزرگان علم اقتصاد:
چارلز لیند بلوم: «در همه نظام‌های سیاسی جهان، بخش عمده سیاست اقتصاد است و بخش اعظم اقتصاد سیاست».
جان کنت گالبرایت: «اقتصاد به معنای مفید آن جدا از سیاست وجود ندارد».
میلتون فریدمن: «چیزی به نام مسئله خالص اقتصادی وجود ندارد».
از منظر فوق، بری کلارک مباحث مشترک علم سیاست و علم اقتصاد را استادانه در چارچوب مکاتب فکری اصلی به‌صورتی روشمند و آموزشی در کتاب اقتصاد سیاسی خود توضیح می‌دهد.
کتاب 16 فصل دارد. نویسنده در دو فصل اول به معرفی اقتصاد سیاسی می‌پردازد، سپس با روش تطبیقی چهار رویکرد اصلی در حوزه اقتصاد سیاسی: لیبرالیسم کلاسیک - رادیکالیسم - محافظه‌کاری - لیبرالیسم نوین را در چهار فصل ارائه می‌دهد. در فصل‌های هفت تا 15مسائل عمده در اقتصاد سیاسی طرح می‌شود و طی آن تحلیل‌ها و سیاست‌های چهار رویکرد اصلی در قبال مسائل عنوان‌شده توضیح داده می‌شود. در فصل 16 درباره نقش علم و ایدئولوژی در اقتصاد بحث می‌شود.
ترجمه حاضر حاوی فقط ترجمه هفت فصل از 16 فصل کتاب اقتصاد سیاسی است که چاپ سوم آن در سال ۲۰۱۶ به زبان انگلیسی منتشر شده است. بری کلارک، استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه ویسکانسین است؛ او در زمان انتشار این کتاب در دانشگاه کلورادو بولدر تدریس می‌کرده، همچنین در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، دانشگاه تافت و کالج ریپون تدریس کرده است. کلارک، دکترای خود را در اقتصاد از دانشگاه ماساچوست دریافت کرده و تحقیقات و آثار منتشر‌شده او بر ابعاد اخلاقی علم اقتصاد، نظریه سیاسی و سیاست عمومی متمرکز است.
هفت فصل ترجمه‌شده کتاب اقتصاد سیاسی، شامل دو فصل شناخت اقتصاد سیاسی، چهار فصل رویکردهای چهارگانه یا مکاتب محوری اقتصاد سیاسی و فصل شانزدهم نقش علم و ایدئولوژی در اقتصاد است. با تسلط دکتر زنوز به اصطلاحات و مباحث اقتصادی و سیاسی، ترجمه رسا و بسیار روانی از متن اصلی فراهم شده است.
این هفت فصل شناخت پایه‌ای خوبی از اقتصاد سیاسی فراهم می‌کند و می‌تواند مبنای اصلی برای این درس در دانشکده‌های اقتصاد باشد. صدالبته به شرط آنکه روزی این درس در برنامه‌های درسی اقتصاد نیز گنجانده شود. هچنین کتاب مرجع مطمئنی برای پژوهشگران و طراحان سیاست‌های اقتصادی و سیاسی است.
مباحث کتاب برای بیشتر علاقه‌مندان مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز توصیه‌پذیر است. اگر فرصت کافی نبود می‌توان علاوه بر مقدمه مؤلف و مترجم، حداقل مروری بر دو فصل شناخت اقتصاد سیاسی داشت، اما و اما ضمن تشکر فراوان از دکتر زنوز به‌دلیل ترجمه این متن دشوار، جسارتا نیز از ایشان استدعا می‌شود که بقیه کار را نیز تمام کنند.
از آقای دکتر بخشی و نشر اقتصاد فردا نیز تشکر می‌شود که با پیگیری‌های صمیمانه، مستمر و سازنده خود، همیشه چاپ و انتشار کتاب‌ها و پژوهش‌های ارزنده‌ای را از این دست در زمینه علوم اجتماعی فراهم می‌کنند. در این راستا استفاده از راهنمایی‌ها و مساعدت‌های ایشان به آشنایان و غیرآشنایان توصیه می‌شود.
دکتر بهروز هادی‌زنوز از جمله یاران دانشگاهی اقتصاد است که در کنار رسالت معلمی خود با قلم روان و توانایش در زمینه اقتصاد به جهت تألیف، ترجمه، پژوهش، مقالات اقتصادی و شرکت در گردهمایی‌ها بسیار فعال بوده و هست. این حضور اقتصادی ارزشمند بدون اغراق معمولا روشمند، همراه با دقت علمی بالا و در‌عین‌حال با نگاهی میان‌رشته‌ای در علوم اجتماعی مانند سیاست، حقوق، جامعه‌شناسی، اخلاق، تاریخ، جغرافیا و... است.
در راستای توجه به مباحث میان‌رشته‌ای، جدیدترین کار ایشان ترجمه بخشی از کتاب بری کلارک تحت عنوان اقتصاد سیاسی - رویکرد مقایسه‌ای است. کتاب را نشر اقتصاد منتشر کرده است. جای چنین کتابی به زبان فارسی در میان مجموعه کتاب‌های درسی معمول اقتصاد مانند خرد، کلان، سنجی، توسعه، ریاضی، آمار و... بسیار خالی بود.
سال ۱۳۴۳ که با شور و شوق، رشته اقتصاد را به‌عنوان انتخاب اول برگزیدم (مخفی نماند هنوز هم از انتخابم خوشحال هستم) سال اول تأسیس دانشکده اقتصاد و جدایی رشته اقتصاد از دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه تهران بود. طبیعی بود که به سبب این گذشته مشترک، دروس متعدد حقوقی، سیاسی، جامعه‌شناسی و تاریخی سهم بزرگی در برنامه درسی اقتصاد داشتند. گرچه در آن زمان خیلی از دانشجویان و از جمله تا درجاتی خود بنده از اجبار به گذراندن این دروس گلایه داشتند، اما نکته‌ای ساده ولی کلیدی را یاد گرفتم که فراموش نکنم هر پدیده‌ای تاریخ و جغرافیایی خاص دارد که باید در تحلیل‌ها و اتخاذ سیاست‌ها به‌صورت عوامل زمانی و مکانی آن پدیده مدنظر باشد. همچنین یک بار دیگر که در دو دهه اخیر در فضای علمی و اجرائی اقتصاد، اقتصادزدگی از یک سو و سیاست‌زدگی از سوی دیگر دامن‌گیر دست‌اندرکاران اقتصاد و سیاست شد، شکرگزار آموخته‌های ریشه‌های مشترک اقتصاد با دیگر علوم اجتماعی در آن دوران شدم.
بدون تردید روابط متقابل علم سیاست و علم اقتصاد در مباحث اقتصادی به جهت تحلیل‌ها یا تنظیم و اعمال سیاست‌ها اهمیت و نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. به بیان بری کلارک در شروع فصل اول کتاب اقتصاد سیاسی، اقتصاد و سیاست چنان درهم تنیده‌اند که نمی‌توان بدون درک یکی به درک کاملی از دیگری دست یافت یا در همان شروع فصل اول به نقل سه نفر از بزرگان علم اقتصاد:
چارلز لیند بلوم: «در همه نظام‌های سیاسی جهان، بخش عمده سیاست اقتصاد است و بخش اعظم اقتصاد سیاست».
جان کنت گالبرایت: «اقتصاد به معنای مفید آن جدا از سیاست وجود ندارد».
میلتون فریدمن: «چیزی به نام مسئله خالص اقتصادی وجود ندارد».
از منظر فوق، بری کلارک مباحث مشترک علم سیاست و علم اقتصاد را استادانه در چارچوب مکاتب فکری اصلی به‌صورتی روشمند و آموزشی در کتاب اقتصاد سیاسی خود توضیح می‌دهد.
کتاب 16 فصل دارد. نویسنده در دو فصل اول به معرفی اقتصاد سیاسی می‌پردازد، سپس با روش تطبیقی چهار رویکرد اصلی در حوزه اقتصاد سیاسی: لیبرالیسم کلاسیک - رادیکالیسم - محافظه‌کاری - لیبرالیسم نوین را در چهار فصل ارائه می‌دهد. در فصل‌های هفت تا 15مسائل عمده در اقتصاد سیاسی طرح می‌شود و طی آن تحلیل‌ها و سیاست‌های چهار رویکرد اصلی در قبال مسائل عنوان‌شده توضیح داده می‌شود. در فصل 16 درباره نقش علم و ایدئولوژی در اقتصاد بحث می‌شود.
ترجمه حاضر حاوی فقط ترجمه هفت فصل از 16 فصل کتاب اقتصاد سیاسی است که چاپ سوم آن در سال ۲۰۱۶ به زبان انگلیسی منتشر شده است. بری کلارک، استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه ویسکانسین است؛ او در زمان انتشار این کتاب در دانشگاه کلورادو بولدر تدریس می‌کرده، همچنین در دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا، دانشگاه تافت و کالج ریپون تدریس کرده است. کلارک، دکترای خود را در اقتصاد از دانشگاه ماساچوست دریافت کرده و تحقیقات و آثار منتشر‌شده او بر ابعاد اخلاقی علم اقتصاد، نظریه سیاسی و سیاست عمومی متمرکز است.
هفت فصل ترجمه‌شده کتاب اقتصاد سیاسی، شامل دو فصل شناخت اقتصاد سیاسی، چهار فصل رویکردهای چهارگانه یا مکاتب محوری اقتصاد سیاسی و فصل شانزدهم نقش علم و ایدئولوژی در اقتصاد است. با تسلط دکتر زنوز به اصطلاحات و مباحث اقتصادی و سیاسی، ترجمه رسا و بسیار روانی از متن اصلی فراهم شده است.
این هفت فصل شناخت پایه‌ای خوبی از اقتصاد سیاسی فراهم می‌کند و می‌تواند مبنای اصلی برای این درس در دانشکده‌های اقتصاد باشد. صدالبته به شرط آنکه روزی این درس در برنامه‌های درسی اقتصاد نیز گنجانده شود. هچنین کتاب مرجع مطمئنی برای پژوهشگران و طراحان سیاست‌های اقتصادی و سیاسی است.
مباحث کتاب برای بیشتر علاقه‌مندان مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نیز توصیه‌پذیر است. اگر فرصت کافی نبود می‌توان علاوه بر مقدمه مؤلف و مترجم، حداقل مروری بر دو فصل شناخت اقتصاد سیاسی داشت، اما و اما ضمن تشکر فراوان از دکتر زنوز به‌دلیل ترجمه این متن دشوار، جسارتا نیز از ایشان استدعا می‌شود که بقیه کار را نیز تمام کنند.
از آقای دکتر بخشی و نشر اقتصاد فردا نیز تشکر می‌شود که با پیگیری‌های صمیمانه، مستمر و سازنده خود، همیشه چاپ و انتشار کتاب‌ها و پژوهش‌های ارزنده‌ای را از این دست در زمینه علوم اجتماعی فراهم می‌کنند. در این راستا استفاده از راهنمایی‌ها و مساعدت‌های ایشان به آشنایان و غیرآشنایان توصیه می‌شود.