کودکان و تاب‌آوری در دوران کرونا
لیلا کاظم‌لو*: همه‌گیری ویروس کرونا زندگی روزمره ما را مختل کرده است. مدارس و مهدکودک‌ها تعطیل شده‌اند. با بی‌کار‌شدن بعضی از والدین، مشکلات اقتصادی و تنش‌های خانوادگی به آنها هجوم آورده، روابط اجتماعی، میهمانی‌ها، تفریحات و سفرها تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، بعضی از خانواده‌ها عزیزان‌شان را بر اثر این بیماری از دست داده‌اند و حتی شرایط برگزاری مراسم سوگواری و خداحافظی با آنها را نیز نداشته‌اند. همه اینها باعث شده که افراد جامعه به‌‌طور جدی دچار اضطراب شوند. در‌این‌میان کودکان مهارت‌های شناختی و مقابله‌ای کمتری برای مواجهه با شرایط بحران دارند و اصطلاحا «تاب‌آوری» آنها پایین‌تر است؛ اما تاب‌آوری چیست و چطور می‌توانیم آن را در کودکان تقویت کنیم؟«تاب‌آوری» یک مفهوم روان‌شناختی است که معنای آن به زبان ساده می‌شود: «ظرفیت و توانایی فرد در مقابله با بحران و موارد استرس‌زا». تاب‌آوری در کودکان مختلف با هم متفاوت است. تاب‌آوری باعث می‌شود کودک پیروزمندانه از رویداد‌های ناگوار بگذرد و با وجود قرار‌گرفتن در معرض تنش‌های شدید، شایستگی‌های او ارتقا یابد. یک خبر خوب: «تاب‌آوری» آموختنی و اکتسابی است!
«تاب‌آوری» یک ویژگی ذاتی نیست؛ بلکه سازه‌ای شناختی است که از طریق آموزش، تمرین و تجربه حاصل می‌شود و تقویت آن در هر سن و در هر سطحی ممکن است؛ اما چطور در دوران کرونا تاب‌آوری را در کودکان‌مان تقویت کنیم؟ احساس ارزشمندی را در کودک پرورش دهید! پذیرفتن خود به‌عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل‌شدن برای خود یکی از خصوصیات بارز تاب‌آوری است. برای تقویت این حس در کودک می‌توانید درباره مسائل پیش‌آمده از او نظرخواهی کنید و اجازه دهید تا نظرات خود را بیان کند. با رفتارهایی از این قبیل، کودک احساس ارزشمندی و «مهم‌بودن» می‌کند و همکاری او با والدین در شرایط بحران بیشتر می‌شود. با کودک همدلی کنید و همدلی‌کردن را به او آموزش دهید، به جای اینکه دائما به او بگویید که نگرانی‌اش درباره این بیماری بی‌مورد است. احساس او را درک کنید و بپذیرید. به او بگویید که «می‌فهمم که حرف‌هایی که درباره کرونا شنیدی، حسابی نگرانت کرده. به تو حق می‌دم که همچین احساسی داشته باشی؛ اما بیا ببینیم که چه کارهایی می‌تونیم بکنیم که مریض نشیم». به او بگویید که پزشکان در سراسر دنیا در تلاش هستند که دارویی برای این بیماری پیدا کنند. به کودک به اندازه
لازم و با توجه به شرایط سنی و رشدی خودش اطلاعات بدهید. بدون‌شک یکی از راه‌های افزایش تاب‌آوری کودک در محیط خانه، آگاه‌سازی کودکان درباره بحران به وجود آمده است.اما این آگاه‌سازی باید با توجه به شرایط رشدی او باشد. در نظر بگیرید که ممکن است کودک شما، از قبل با مفاهیمی مثل میکروب، ویروس و... آشنا نباشد و استفاده از کلماتی از این دست بدون ارائه توضیح درباره آن، می‌تواند به نگرانی کودک دامن بزند و اضطراب او را بیشتر کند. شما باید این مسئله را با زبان و کلمات خود کودک برای او توضیح دهید. اگر مسئله را درست برای او توضیح دهید و او را به این درک برسانید که محدودیت‌های پیش‌آمده در راستای حفظ سلامتی خود اوست، تاب‌آوری را در او تقویت خواهید کرد. برای او در خانه «مسئولیت» تعریف کنید! بر‌اساس سن و توانمندی‌های کودک، به او در خانه مسئولیت‌های کوچک بدهید. این مسئولیت می‌تواند چیدن میز غذا باشد یا آبیاری گلدان‌ها یا هر کاری که کودک از پسِ انجام آن برمی‌آید. این کار اعتماد به خود را در کودک بالا می‌برد و تاب‌آوری‌اش را تقویت می‌کند. از فرصت پیش‌آمده برای آموزش کودک استفاده کنید. علاوه بر آموزش دستورالعمل‌های بهداشتی، به
کودک روش صحیح ابراز حس‌های مختلف و مقابله با استرس و نگرانی را آموزش دهید. مثلا به او بگویید که هر بار احساس نگرانی کرد، سعی کند بفهمد که دقیقا نگران چه چیزی است و چه احساسی دارد. در مرحله بعد به این فکر کند که با چه کارهایی می‌تواند نگرانی خود را کاهش دهد. «انعطاف‌پذیری» را در کودک تقویت کنید! افراد تاب‌آور ذهنیتی خلاق درباره توانایی‌های خود و شرایط موجود دارند. آنها با تغییر شرایط، رفتار خود را تغییر می‌دهند و خود را با شرایط جدید سازگار می‌کنند. برای تقویت این ویژگی در کودک، در شرایط متغیر از او بخواهید که «حالا به نظرش با امکانات فعلی چه کاری می‌توان کرد؟». مثلا اگر برنامه سفر شما به دلیل کرونا لغو شده، از او بپرسید: «به نظرت به جاش چی کار می‌تونیم بکنیم که بازم بهمون خوش بگذره؟».
*کارشناس ارشد علوم تربیتی
لیلا کاظم‌لو*: همه‌گیری ویروس کرونا زندگی روزمره ما را مختل کرده است. مدارس و مهدکودک‌ها تعطیل شده‌اند. با بی‌کار‌شدن بعضی از والدین، مشکلات اقتصادی و تنش‌های خانوادگی به آنها هجوم آورده، روابط اجتماعی، میهمانی‌ها، تفریحات و سفرها تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، بعضی از خانواده‌ها عزیزان‌شان را بر اثر این بیماری از دست داده‌اند و حتی شرایط برگزاری مراسم سوگواری و خداحافظی با آنها را نیز نداشته‌اند. همه اینها باعث شده که افراد جامعه به‌‌طور جدی دچار اضطراب شوند. در‌این‌میان کودکان مهارت‌های شناختی و مقابله‌ای کمتری برای مواجهه با شرایط بحران دارند و اصطلاحا «تاب‌آوری» آنها پایین‌تر است؛ اما تاب‌آوری چیست و چطور می‌توانیم آن را در کودکان تقویت کنیم؟«تاب‌آوری» یک مفهوم روان‌شناختی است که معنای آن به زبان ساده می‌شود: «ظرفیت و توانایی فرد در مقابله با بحران و موارد استرس‌زا». تاب‌آوری در کودکان مختلف با هم متفاوت است. تاب‌آوری باعث می‌شود کودک پیروزمندانه از رویداد‌های ناگوار بگذرد و با وجود قرار‌گرفتن در معرض تنش‌های شدید، شایستگی‌های او ارتقا یابد. یک خبر خوب: «تاب‌آوری» آموختنی و اکتسابی است!
«تاب‌آوری» یک ویژگی ذاتی نیست؛ بلکه سازه‌ای شناختی است که از طریق آموزش، تمرین و تجربه حاصل می‌شود و تقویت آن در هر سن و در هر سطحی ممکن است؛ اما چطور در دوران کرونا تاب‌آوری را در کودکان‌مان تقویت کنیم؟ احساس ارزشمندی را در کودک پرورش دهید! پذیرفتن خود به‌عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل‌شدن برای خود یکی از خصوصیات بارز تاب‌آوری است. برای تقویت این حس در کودک می‌توانید درباره مسائل پیش‌آمده از او نظرخواهی کنید و اجازه دهید تا نظرات خود را بیان کند. با رفتارهایی از این قبیل، کودک احساس ارزشمندی و «مهم‌بودن» می‌کند و همکاری او با والدین در شرایط بحران بیشتر می‌شود. با کودک همدلی کنید و همدلی‌کردن را به او آموزش دهید، به جای اینکه دائما به او بگویید که نگرانی‌اش درباره این بیماری بی‌مورد است. احساس او را درک کنید و بپذیرید. به او بگویید که «می‌فهمم که حرف‌هایی که درباره کرونا شنیدی، حسابی نگرانت کرده. به تو حق می‌دم که همچین احساسی داشته باشی؛ اما بیا ببینیم که چه کارهایی می‌تونیم بکنیم که مریض نشیم». به او بگویید که پزشکان در سراسر دنیا در تلاش هستند که دارویی برای این بیماری پیدا کنند. به کودک به اندازه
لازم و با توجه به شرایط سنی و رشدی خودش اطلاعات بدهید. بدون‌شک یکی از راه‌های افزایش تاب‌آوری کودک در محیط خانه، آگاه‌سازی کودکان درباره بحران به وجود آمده است.اما این آگاه‌سازی باید با توجه به شرایط رشدی او باشد. در نظر بگیرید که ممکن است کودک شما، از قبل با مفاهیمی مثل میکروب، ویروس و... آشنا نباشد و استفاده از کلماتی از این دست بدون ارائه توضیح درباره آن، می‌تواند به نگرانی کودک دامن بزند و اضطراب او را بیشتر کند. شما باید این مسئله را با زبان و کلمات خود کودک برای او توضیح دهید. اگر مسئله را درست برای او توضیح دهید و او را به این درک برسانید که محدودیت‌های پیش‌آمده در راستای حفظ سلامتی خود اوست، تاب‌آوری را در او تقویت خواهید کرد. برای او در خانه «مسئولیت» تعریف کنید! بر‌اساس سن و توانمندی‌های کودک، به او در خانه مسئولیت‌های کوچک بدهید. این مسئولیت می‌تواند چیدن میز غذا باشد یا آبیاری گلدان‌ها یا هر کاری که کودک از پسِ انجام آن برمی‌آید. این کار اعتماد به خود را در کودک بالا می‌برد و تاب‌آوری‌اش را تقویت می‌کند. از فرصت پیش‌آمده برای آموزش کودک استفاده کنید. علاوه بر آموزش دستورالعمل‌های بهداشتی، به
کودک روش صحیح ابراز حس‌های مختلف و مقابله با استرس و نگرانی را آموزش دهید. مثلا به او بگویید که هر بار احساس نگرانی کرد، سعی کند بفهمد که دقیقا نگران چه چیزی است و چه احساسی دارد. در مرحله بعد به این فکر کند که با چه کارهایی می‌تواند نگرانی خود را کاهش دهد. «انعطاف‌پذیری» را در کودک تقویت کنید! افراد تاب‌آور ذهنیتی خلاق درباره توانایی‌های خود و شرایط موجود دارند. آنها با تغییر شرایط، رفتار خود را تغییر می‌دهند و خود را با شرایط جدید سازگار می‌کنند. برای تقویت این ویژگی در کودک، در شرایط متغیر از او بخواهید که «حالا به نظرش با امکانات فعلی چه کاری می‌توان کرد؟». مثلا اگر برنامه سفر شما به دلیل کرونا لغو شده، از او بپرسید: «به نظرت به جاش چی کار می‌تونیم بکنیم که بازم بهمون خوش بگذره؟».
*کارشناس ارشد علوم تربیتی