تله نخواسته‌ها در سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی
عیسی منصوری
احتمالا شما هم در استفاده از تلویزیون ماهواره‌ای در منزل همسایه، با دیدن کانال‌های متعدد و نپسندیدن آنها به سراغ کانال بعدی و بعدی رفته‌اید. پس از مدتی متوجه شده‌اید که زمان زیادی از دست رفته و همچنان کانال مطلوبی پیدا نکرده‌اید. در این حالت شما در تله «نخواسته‌ها» افتاده‌اید. در حالت مقابل، شما از قبل می‌دانید چه برنامه‌ای در چه زمانی و از چه کانالی پخش می‌شود و برای دیدن آن اقدام می‌کنید. می‌توان برای تربیت فرزند صرفا از کتک‌زدن برای منع‌کردن از خلاف استفاده کرد و در مقابل می‌توان او را با کارهای نیک آشنا و به آنها تشویق کرد.بسیاری از رفتارهای سیاستی، بیش و پیش از تمرکز بر آنچه می‌خواهند، بر چیزهایی متمرکز می‌شوند که غلط یا نقص به نظر می‌رسند و سعی می‌کنند آنها را حذف یا عوض کنند. این روش اغلب نتیجه عکس می‌دهد. وقتی نوشیدنی الکلی در ایالت‌های آمریکا ممنوع شد، الکل و الکلیسم کنترل نشد بلکه میزان جرم و جنایت سازمان‌یافته افزایش یافت. در کشورهایی مانند چین که استفاده از دریافت‌کننده ماهواره‌ای ممنوع شد، میزان استفاده از داده‌های شبکه‌های خارجی به‌طور غیرقابل کنترلی افزایش یافت. در ایران با قاچاق مواد مخدر
و بدحجابی مبارزه شد؛ اولی متنوع‌تر گسترش یافت و در حوزه دوم، استفاده از حجاب مورد نظر کاهش یافت.این تله برای جامعه نیز موضوعیت دارد. معمولا برآمدن پوپولیست‌ها حاصل تمرکز رأی‌دهندگان بر ازبین‌رفتن مشکلات یا نابرابری‌های اقتصادی-اجتماعی بوده است. مصادیق زیادی در جهان مانند فوجیموری در پرو و ترامپ در آمریکا و همین‌طور در ایران به دلیل مخالفت رأی‌دهندگان با شرایط و قواعد جاری انتخاب شدند. فوجیموری بر حذف فساد، تروریسم و قاچاق تأکید داشت اما مشخص نبود که چه می‌خواهد بکند. تمرکز بر نخواسته‌ها تئوری و ایده نمی‌خواهد، به همین دلیل نیز پوپولیست‌ها یا از ابتدا خودمحورند یا به‌تدریج خودکامه می‌شوند. سیاست‌ورز و سیاست‌گذار خوب کسی است که خواسته‌ها را بداند و برآن تمرکز کند؛ نخواسته‌ها خودبه‌خود مشخص می‌شوند.دولتها نه‌فقط وظیفه دارند بر اهداف روشن خود تأکید کنند بلکه وظیفه دارند زمینه حصول خواسته‌های معقول رأی‌دهندگانشان را نیز فراهم کنند. در غیراین‌صورت درگیر تنبیه مردم می‌شوند. کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که پیه نفی یا تنبیه بر تنش نخورده باشد؛ گزینش اداری، پلیس رانندگی پشت پیچ جاده، سؤال از نوع رابطه با فرد همراه
و تذکری که بابت نوع لباس داده می‌شود مثال‌هایی ابتدایی هستند. اینها در زمان انتخابات یا بروز کنش‌های سیاسی-اجتماعی دولتها را تبدیل به نخواسته مردمشان می‌کنند.یکی از شواهد افتادن در تله نخواسته‌ها، نحوه رفتار رقبای سیاسی است. در این حالت، رقبای سیاسی بر نداشته‌ها و ضعف‌های رقیب تمرکز می‌کنند اما نمی‌گویند چه راه‌حل عملی جدیدی را روی میز کشور خواهند گذاشت. این نفی رقیب سیاسی تا آنجا پیش می‌رود که او را خائن و نماینده دشمن می‌نامند.در حوزه روابط بین‌الملل، برای دهه‌ها آمریکا بر تحریم برای حذف نظام حکومتی ایران پافشاری کرده است؛ ایران و نظامش پابرجاست. در مورد تحریم روسیه، این فرایند با افزایش ذخایر طلا و ارز این کشور همراه بوده است. تحریم شرکت‌های فناوری چینی، تنها باعث تسریع حرکت آنها در کسب استقلال در پژوهش و توسعه فناوری شده است.درآمد اقتصادی و رفاه در درازمدت فقط با تمرکز بر خواسته‌ها ایجاد می‌شود. نمی‌توان انتظار داشت کشورها منابعشان را با نخواسته‌های بین‌المللی کشوری دیگر معامله کنند یا به آن اختصاص دهند. ایران در درازمدت، نیازمند تعریف خواسته‌های معقول مطلوب خود است تا دیگران بتوانند تصمیم به همراهی
بگیرند. در غیر این صورت به‌طور طبیعی دنبال خواسته‌های دیگران می‌‌روند؛ حتی اگر کشوری مانند امارات با برخورداری از مزیت‌های همسایگی کشوری مانند ایران، باشند.تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ساله تجربه موفقی در زمینه روشن‌کردن خواسته‌ها بود. از دلایل نرسیدن به اهداف تعیین‌شده، نبود مشارکت و توافق جمعی بر خواسته‌های آن بود که تعهد به اجرا را به همراه نیاورد. دلیل دیگر، روشمندی سیاست‌مداران دست‌اندرکار بود که بیش از تعهد بر اهداف، به نفی داشته‌ها و دست‌یافته‌های داخلی و خارجی پرداختند. تمرکز بر خواسته‌ها سیمان ساختمان سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی است. ای کاش بتوان تجربه سند چشم‌انداز را با مشارکت مردم و تعهد بر اهداف روشن تکرار کرد. پیش‌نیاز آن البته درک این نکته مهم است که صِرف «نفی» و تبیین «نخواسته»ها دور باطل است و تعریف و توافق بر «خواسته‌ها» است که برای جامعه خیر به همراه دارد.
احتمالا شما هم در استفاده از تلویزیون ماهواره‌ای در منزل همسایه، با دیدن کانال‌های متعدد و نپسندیدن آنها به سراغ کانال بعدی و بعدی رفته‌اید. پس از مدتی متوجه شده‌اید که زمان زیادی از دست رفته و همچنان کانال مطلوبی پیدا نکرده‌اید. در این حالت شما در تله «نخواسته‌ها» افتاده‌اید. در حالت مقابل، شما از قبل می‌دانید چه برنامه‌ای در چه زمانی و از چه کانالی پخش می‌شود و برای دیدن آن اقدام می‌کنید. می‌توان برای تربیت فرزند صرفا از کتک‌زدن برای منع‌کردن از خلاف استفاده کرد و در مقابل می‌توان او را با کارهای نیک آشنا و به آنها تشویق کرد.بسیاری از رفتارهای سیاستی، بیش و پیش از تمرکز بر آنچه می‌خواهند، بر چیزهایی متمرکز می‌شوند که غلط یا نقص به نظر می‌رسند و سعی می‌کنند آنها را حذف یا عوض کنند. این روش اغلب نتیجه عکس می‌دهد. وقتی نوشیدنی الکلی در ایالت‌های آمریکا ممنوع شد، الکل و الکلیسم کنترل نشد بلکه میزان جرم و جنایت سازمان‌یافته افزایش یافت. در کشورهایی مانند چین که استفاده از دریافت‌کننده ماهواره‌ای ممنوع شد، میزان استفاده از داده‌های شبکه‌های خارجی به‌طور غیرقابل کنترلی افزایش یافت. در ایران با قاچاق مواد مخدر
و بدحجابی مبارزه شد؛ اولی متنوع‌تر گسترش یافت و در حوزه دوم، استفاده از حجاب مورد نظر کاهش یافت.این تله برای جامعه نیز موضوعیت دارد. معمولا برآمدن پوپولیست‌ها حاصل تمرکز رأی‌دهندگان بر ازبین‌رفتن مشکلات یا نابرابری‌های اقتصادی-اجتماعی بوده است. مصادیق زیادی در جهان مانند فوجیموری در پرو و ترامپ در آمریکا و همین‌طور در ایران به دلیل مخالفت رأی‌دهندگان با شرایط و قواعد جاری انتخاب شدند. فوجیموری بر حذف فساد، تروریسم و قاچاق تأکید داشت اما مشخص نبود که چه می‌خواهد بکند. تمرکز بر نخواسته‌ها تئوری و ایده نمی‌خواهد، به همین دلیل نیز پوپولیست‌ها یا از ابتدا خودمحورند یا به‌تدریج خودکامه می‌شوند. سیاست‌ورز و سیاست‌گذار خوب کسی است که خواسته‌ها را بداند و برآن تمرکز کند؛ نخواسته‌ها خودبه‌خود مشخص می‌شوند.دولتها نه‌فقط وظیفه دارند بر اهداف روشن خود تأکید کنند بلکه وظیفه دارند زمینه حصول خواسته‌های معقول رأی‌دهندگانشان را نیز فراهم کنند. در غیراین‌صورت درگیر تنبیه مردم می‌شوند. کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که پیه نفی یا تنبیه بر تنش نخورده باشد؛ گزینش اداری، پلیس رانندگی پشت پیچ جاده، سؤال از نوع رابطه با فرد همراه
و تذکری که بابت نوع لباس داده می‌شود مثال‌هایی ابتدایی هستند. اینها در زمان انتخابات یا بروز کنش‌های سیاسی-اجتماعی دولتها را تبدیل به نخواسته مردمشان می‌کنند.یکی از شواهد افتادن در تله نخواسته‌ها، نحوه رفتار رقبای سیاسی است. در این حالت، رقبای سیاسی بر نداشته‌ها و ضعف‌های رقیب تمرکز می‌کنند اما نمی‌گویند چه راه‌حل عملی جدیدی را روی میز کشور خواهند گذاشت. این نفی رقیب سیاسی تا آنجا پیش می‌رود که او را خائن و نماینده دشمن می‌نامند.در حوزه روابط بین‌الملل، برای دهه‌ها آمریکا بر تحریم برای حذف نظام حکومتی ایران پافشاری کرده است؛ ایران و نظامش پابرجاست. در مورد تحریم روسیه، این فرایند با افزایش ذخایر طلا و ارز این کشور همراه بوده است. تحریم شرکت‌های فناوری چینی، تنها باعث تسریع حرکت آنها در کسب استقلال در پژوهش و توسعه فناوری شده است.درآمد اقتصادی و رفاه در درازمدت فقط با تمرکز بر خواسته‌ها ایجاد می‌شود. نمی‌توان انتظار داشت کشورها منابعشان را با نخواسته‌های بین‌المللی کشوری دیگر معامله کنند یا به آن اختصاص دهند. ایران در درازمدت، نیازمند تعریف خواسته‌های معقول مطلوب خود است تا دیگران بتوانند تصمیم به همراهی
بگیرند. در غیر این صورت به‌طور طبیعی دنبال خواسته‌های دیگران می‌‌روند؛ حتی اگر کشوری مانند امارات با برخورداری از مزیت‌های همسایگی کشوری مانند ایران، باشند.تدوین سند چشم‌انداز ۲۰ساله تجربه موفقی در زمینه روشن‌کردن خواسته‌ها بود. از دلایل نرسیدن به اهداف تعیین‌شده، نبود مشارکت و توافق جمعی بر خواسته‌های آن بود که تعهد به اجرا را به همراه نیاورد. دلیل دیگر، روشمندی سیاست‌مداران دست‌اندرکار بود که بیش از تعهد بر اهداف، به نفی داشته‌ها و دست‌یافته‌های داخلی و خارجی پرداختند. تمرکز بر خواسته‌ها سیمان ساختمان سیاست‌گذاری و سیاست‌ورزی است. ای کاش بتوان تجربه سند چشم‌انداز را با مشارکت مردم و تعهد بر اهداف روشن تکرار کرد. پیش‌نیاز آن البته درک این نکته مهم است که صِرف «نفی» و تبیین «نخواسته»ها دور باطل است و تعریف و توافق بر «خواسته‌ها» است که برای جامعه خیر به همراه دارد.