نگاهی گذرا به علم‌داده (Data Science) و اهمیت آن

با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، تمامی اتفاقات زندگی ما از تولد تا مرگ به ‌صورت دیجیتالی اندازه‌گیری و ثبت‌و‌ضبط می‌شود. هنگامی که در شبکه‌های اجتماعی مطلبی پست می‌کنیم، وضعیت آب‌وهوایی را بررسی می‌کنیم، چیزی را در گوگل جست‌وجو می‌کنیم یا خرید آنلاین انجام می‌دهیم، اقدامات ما به ‌صورت بسته‌های دیجیتالی ثبت و دسته‌بندی می‌شوند. نه‌تنها داده‌های حاصل از رفتارهای انسانی بلکه اقیانوسی از داده‌های دیگر درباره‌ هر چیزی گردآوری می‌شوند؛ مانند گردآوری دائمی و بدون توقف داده‌هایی از تغییرات اقلیمی، مشخصات زیستی (مانند DNA) موجودات زنده و حتی به‌تازگی داده اشیا. به‌این‌ترتیب حجم داده‌های ذخیره‌شده در پایگاه‌های داده، به‌طور فزاینده و چشمگیری رو به افزایش است و نیاز به سرعت در دسترسی به این داده‌های ذخیره‌شده و استخراج اطلاعات از آنها، اهمیت علم‌داده را بیش از پیش نمایان می‌کند. علم‌داده، در ساده‌ترین تعریف خود، استخراج دانش قابل استفاده از داده‌های‌ خام است. در این حوزه‌ نسبتا جدید از علم، ابزارهای مختلف، از الگوریتم‌ها گرفته تا اصول یادگیری ماشین و نیز مهارت‌های کسب‌و‌کار و تحلیل، با‌ هم ترکیب می‌شوند تا الگوهای پنهانی را از داده‌های خام استخراج کنند.

اهمیت علم‌داده در توسعه کسب‌وکارها
در‌حالی‌که کسب‌وکارها به دنبال این هستند که چگونه با حجم انبوهی از داده‌ها رفتار کرده و آنها را قابل استفاده کنند، علم‌داده به‌عنوان یک مفهوم انقلابی ظهور کرده و به تعبیری جریان بازی را تغییر داده است. علم‌داده به تدریج به یک ضرورت تبدیل شده تا فرصت‌های پنهان در اوضاع پیچیده کسب‌و‌کار را آشکار کند. اما علم‌داده چگونه در این بازه زمانی کوتاه، به چنین محبوبیت بزرگی دست یافته است؟ پاسخ را باید در سه عامل اصلی جست‌وجو کرد:
1- پاسخ‌های دقیق: زمانی که استراتژی‌های تجارت به دقت پیش‌بینی شده باشند، بهتر فرموله‌بندی می‌شوند و البته این کار تنها از طریق الگوریتم‌های علم‌داده ممکن می‌شود. امروزه تعداد زیادی از کسب‌و‌کارها به کاربردهای علم‌داده پی برده‌اند و در‌صدد پیاده‌سازی این مفهوم برای خدمت‌رسانی هرچه بهتر به مشتریان خود هستند.
2- توانایی تصمیم‌گیری بهتر: مطابق بررسی انجام‌شده در دانشگاه هاروارد، کسب‌و‌کارهایی که از داده‌های تحلیل‌شده استفاده کرده‌اند، به اهداف مالی و عملیاتی مطلوب‌تری دست یافته‌اند و سود بیشتری نسبت به رقبای خود کسب کرده‌اند. مزیت اصلی علم‌داده، توانمندسازی و تسهیل در تصمیم‌گیری است و سازمان‌هایی که روی علم‌داده سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توانند از شواهد قابل سنجش و مبتنی بر داده برای تصمیم‌سازی در کسب‌و‌کار خود استفاده کنند. به‌کارگیری علم‌داده به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا به‌طور مؤثری به سمت اهدافشان حرکت کنند.
3- پی‌بردن به رفتارهای مهم تجارت: متخصصان علم‌داده، داده‌ها را بررسی و الگوها را کشف می‌کنند و بر اساس آن، پیش‌بینی‌ها را انجام می‌دهند. به‌منظور دستیابی به اهداف سازمانی، علم‌داده با عمیق‌شدن در اطلاعات موجود و استخراج دانش لازم، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بر اساس نیازهای خود، استراتژی‌های مناسب را اتخاذ کنند. اهمیت موضوعات ذکرشده زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم علم‌داده ترکیبی از توانمندی انسان و ماشین به یک اندازه است؛ برای برخی وظایف انسان کارایی بیشتری دارد و برای برخی دیگر ماشین. به‌عنوان مثال، در مورد کندوکاوهای فکری و مهارت‌هایی از این دست، انسان بهتر عمل می‌کند؛ اما در مورد خودکارسازی فرایندهای تکراری، عملکرد ماشین مطلوب‌تر است. به همین دلیل شاید بتوان این‌طور تعبیر کرد که علم‌داده‌ یكی از نویدبخش‌ترین و آینده‌‌دارترین علومی است که متخصصان ماهر به‌طور روزافزون آن را به‌عنوان مسیر آینده شغلی خود برمی‌گزینند. امروزه علم‌داده عمیقا در تمام شئون زندگی ما از تصمیمات کسب‌وکار گرفته تا اتفاقات و رویکردهای جهانی کاربرد دارد. در‌عین‌حال بسیاری از کسب‌وکارها از حجم عظیم داده‌های در حال تولید در شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی و ارزش بی‌بدیل آن غافل هستند و شکی نیست که اهمیت‌دادن یا غافل‌شدن از این مهم، خود به‌تنهایی می‌تواند عاملی اثرگذار در موفقیت یا شکست کسب‌وکارها در دنیای رقابتی این عصر باشد؛ به‌طوری‌که به تعبیر «ژیاوی هان» (از متخصصان علوم‌داده) می‌توان گفت: «بشر در عصر داده‌ها زندگی می‌کند و با تبدیل این داده‌ها به اطلاعات، می‌تواند آنها را به شمش‌هایی از طلا بدل کند».

با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، تمامی اتفاقات زندگی ما از تولد تا مرگ به ‌صورت دیجیتالی اندازه‌گیری و ثبت‌و‌ضبط می‌شود. هنگامی که در شبکه‌های اجتماعی مطلبی پست می‌کنیم، وضعیت آب‌وهوایی را بررسی می‌کنیم، چیزی را در گوگل جست‌وجو می‌کنیم یا خرید آنلاین انجام می‌دهیم، اقدامات ما به ‌صورت بسته‌های دیجیتالی ثبت و دسته‌بندی می‌شوند. نه‌تنها داده‌های حاصل از رفتارهای انسانی بلکه اقیانوسی از داده‌های دیگر درباره‌ هر چیزی گردآوری می‌شوند؛ مانند گردآوری دائمی و بدون توقف داده‌هایی از تغییرات اقلیمی، مشخصات زیستی (مانند DNA) موجودات زنده و حتی به‌تازگی داده اشیا. به‌این‌ترتیب حجم داده‌های ذخیره‌شده در پایگاه‌های داده، به‌طور فزاینده و چشمگیری رو به افزایش است و نیاز به سرعت در دسترسی به این داده‌های ذخیره‌شده و استخراج اطلاعات از آنها، اهمیت علم‌داده را بیش از پیش نمایان می‌کند. علم‌داده، در ساده‌ترین تعریف خود، استخراج دانش قابل استفاده از داده‌های‌ خام است. در این حوزه‌ نسبتا جدید از علم، ابزارهای مختلف، از الگوریتم‌ها گرفته تا اصول یادگیری ماشین و نیز مهارت‌های کسب‌و‌کار و تحلیل، با‌ هم ترکیب می‌شوند تا الگوهای پنهانی را از داده‌های خام استخراج کنند.

اهمیت علم‌داده در توسعه کسب‌وکارها
در‌حالی‌که کسب‌وکارها به دنبال این هستند که چگونه با حجم انبوهی از داده‌ها رفتار کرده و آنها را قابل استفاده کنند، علم‌داده به‌عنوان یک مفهوم انقلابی ظهور کرده و به تعبیری جریان بازی را تغییر داده است. علم‌داده به تدریج به یک ضرورت تبدیل شده تا فرصت‌های پنهان در اوضاع پیچیده کسب‌و‌کار را آشکار کند. اما علم‌داده چگونه در این بازه زمانی کوتاه، به چنین محبوبیت بزرگی دست یافته است؟ پاسخ را باید در سه عامل اصلی جست‌وجو کرد:
1- پاسخ‌های دقیق: زمانی که استراتژی‌های تجارت به دقت پیش‌بینی شده باشند، بهتر فرموله‌بندی می‌شوند و البته این کار تنها از طریق الگوریتم‌های علم‌داده ممکن می‌شود. امروزه تعداد زیادی از کسب‌و‌کارها به کاربردهای علم‌داده پی برده‌اند و در‌صدد پیاده‌سازی این مفهوم برای خدمت‌رسانی هرچه بهتر به مشتریان خود هستند.
2- توانایی تصمیم‌گیری بهتر: مطابق بررسی انجام‌شده در دانشگاه هاروارد، کسب‌و‌کارهایی که از داده‌های تحلیل‌شده استفاده کرده‌اند، به اهداف مالی و عملیاتی مطلوب‌تری دست یافته‌اند و سود بیشتری نسبت به رقبای خود کسب کرده‌اند. مزیت اصلی علم‌داده، توانمندسازی و تسهیل در تصمیم‌گیری است و سازمان‌هایی که روی علم‌داده سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌توانند از شواهد قابل سنجش و مبتنی بر داده برای تصمیم‌سازی در کسب‌و‌کار خود استفاده کنند. به‌کارگیری علم‌داده به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا به‌طور مؤثری به سمت اهدافشان حرکت کنند.
3- پی‌بردن به رفتارهای مهم تجارت: متخصصان علم‌داده، داده‌ها را بررسی و الگوها را کشف می‌کنند و بر اساس آن، پیش‌بینی‌ها را انجام می‌دهند. به‌منظور دستیابی به اهداف سازمانی، علم‌داده با عمیق‌شدن در اطلاعات موجود و استخراج دانش لازم، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بر اساس نیازهای خود، استراتژی‌های مناسب را اتخاذ کنند. اهمیت موضوعات ذکرشده زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم علم‌داده ترکیبی از توانمندی انسان و ماشین به یک اندازه است؛ برای برخی وظایف انسان کارایی بیشتری دارد و برای برخی دیگر ماشین. به‌عنوان مثال، در مورد کندوکاوهای فکری و مهارت‌هایی از این دست، انسان بهتر عمل می‌کند؛ اما در مورد خودکارسازی فرایندهای تکراری، عملکرد ماشین مطلوب‌تر است. به همین دلیل شاید بتوان این‌طور تعبیر کرد که علم‌داده‌ یكی از نویدبخش‌ترین و آینده‌‌دارترین علومی است که متخصصان ماهر به‌طور روزافزون آن را به‌عنوان مسیر آینده شغلی خود برمی‌گزینند. امروزه علم‌داده عمیقا در تمام شئون زندگی ما از تصمیمات کسب‌وکار گرفته تا اتفاقات و رویکردهای جهانی کاربرد دارد. در‌عین‌حال بسیاری از کسب‌وکارها از حجم عظیم داده‌های در حال تولید در شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی و ارزش بی‌بدیل آن غافل هستند و شکی نیست که اهمیت‌دادن یا غافل‌شدن از این مهم، خود به‌تنهایی می‌تواند عاملی اثرگذار در موفقیت یا شکست کسب‌وکارها در دنیای رقابتی این عصر باشد؛ به‌طوری‌که به تعبیر «ژیاوی هان» (از متخصصان علوم‌داده) می‌توان گفت: «بشر در عصر داده‌ها زندگی می‌کند و با تبدیل این داده‌ها به اطلاعات، می‌تواند آنها را به شمش‌هایی از طلا بدل کند».