آیا طرح شفافیت آرای نمایندگان بالاخره به صحن مجلس خواهد آمد
شفافیت در پیچ‌وخم بهارستان
شرق: طرح شفافیت آرای نمایندگان که جزء اولویت‌های مجلس یازدهمی‌ها قرار داشت، هنوز به صحن نیامده و خبری هم از تغییرات جدید در این طرح منتشر نشده است؛ طرحی که در مجلس قبل موافقان و مخالفان سرسختی داشت و در نهایت کارش به مجلس جدید کشید. «شفافیت در آرای نمایندگان» هنوز وجود ندارد. نمایندگان پارلمان در ایران در قبال رأیی که در مجلس می‌دهند، هیچ مسئولیتی ندارند. آنان هیچ مسئولیت مدنی‌ای هم در قبال آن ندارند و اگر رأی آنها باعث خسارت به جامعه شود، نه‌تنها توسط هیچ نهادی مؤاخذه نمی‌شوند، بلکه مردم و موکلان آنها نیز از آرای نمایندگان خود باخبر نمی‌شوند. هرچند مخالفان این طرح معتقدند در نهایت این طرح دستاویزی برای تسویه‌حساب سیاسی خواهد شد و مثلا در موضوعی مانند برجام یا مسائلی از این دست مخالفان تندرو نمایندگانی را که رأی مثبت داده‌اند مورد هجمه و حمله قرار خواهند داد.
در برخی از دوره‌های مجلس موضوع شفافیت آرای نمایندگان مجلس مورد بحث قرار گرفته است. برخی معتقدند این طرح می‌تواند نمایندگان را در قبال آرای آنها مسئولیت‌پذیر کند که درست هم هست. حتی اگر قرار باشد رأی نماینده‌ای برایش تبعات سیاسی داشته باشد، بدون ترس و واهمه باید کار درست را انجام دهد، هرچند نمایندگان مجلس از مصونیت قضائی در قبال تصمیمات و سخنان خود که در راستای وظیفه نمایندگی انجام می‌دهند برخوردار هستند.
طرح شفافیت آرای نمایندگان نخستین‌بار توسط محمدجواد فتحی، نماینده اصلاح‌طلب شهر تهران و عضو فراکسیون امید، در هشتم آذر سال ۱۳۹۶ مطرح شد. در آن زمان هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان این موضوع که طرح‌های متعددی در دستور کار مجلس است، اعلام وصول این طرح را به تعویق انداخت. در 17 مرداد ۱۳۹۷ حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر، میمه و برخوار، مجددا طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس را با ۲۹ امضا تهیه کرد و به هیئت‌رئیسه مجلس تحویل داد. او درباره این طرح گفته است: «یکی از بهترین معیارهای ارزیابی مردم از نمایندگان خود در مجلس این است که مردم بدانند نمایندگان آنها درخصوص طرح‌ها و لوایح چه نظراتی داشته‌اند، در خیلی از کشورهای دنیا از همین روش برای شفافیت استفاده می‌شود و این می‌تواند برای کشور مفید باشد». سرانجام در توافق بین حاجی‌دلیگانی و فتحی، طرح فتحی در کنار تلاش حاجی‌دلیگانی برای جلب حمایت نمایندگان، به هیئت‌رئیسه مجلس تحویل داده شد و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۹۷ اعلام وصول شد.
طرح شفافیت آرای نمایندگان سرانجام در هفتم آذر ۱۳۹۷ در کمیسیون آیین‌نامه داخلی تصویب شد؛ اما مصوبه مذکور با طرح اصلی تفاوت بسیاری دارد، به‌گونه‌ای که شفافیت آرای نمایندگان را محقق نکرده بود. غلامرضا کاتب، رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، دراین‌باره اظهار کرد: «کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس طرحی را که نمایندگان ارائه کرده بودند، تصویب کرد، ولی طرح جایگزینی تصویب شد و اولین طرحی که در زمینه شفاف‌سازی آرای نمایندگان تصویب شد، درباره مشخص‌شدن نمایندگان فعال در رأی‌گیری‌های صحن مجلس است». دومین طرح مربوط به شفافیت آرای نمایندگان در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ توسط هیئت‌رئیسه اعلام وصول شد. این طرح به ابتکار سید‌علی ادیانی‌راد، نماینده قائمشهر، سوادکوه و جویبار، ایجاد شده و به امضای ۳۸ نفر از نمایندگان مجلس رسیده است.با آغازبه‌کار مجلس یازدهم در اولین جلسه صحن علنی، گروهی از نمایندگان خبر از ارائه طرح جدید شفافیت آرای نمایندگان دادند. روح‌الله ایزدخواه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر، در گفت‌وگو با فارس از اعلام وصول طرح شفافیت آرا به‌صورت عادی و بدون قید فوریت با ۱۷۰ امضا خبر داد.
نام‌های احمد امیرآبادی‌فراهانی، روح‌الله ایزدخواه، مجتبی توانگر، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، ابراهیم رضایی، علیرضا زاکانی، مالک شریعتی، ابوالفضل عمویی، روح‌الله متفکر‌آزاد، الیاس نادران و روح‌الله نجابت به‌عنوان طراحان اصلی این طرح ثبت شده است.
از آن زمان تا‌کنون طرح شفافیت خبر‌ساز نشده است و سمیه محمودی، نماینده مجلس شورای اسلامی، در تشریح آخرین وضعیت از بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس گفته است: این طرح جزء اولین طرح‌هایی است که نمایندگان مجلس یازدهم امضا کردند و پس از اخذ نظر از مرکز پژوهش‌ها کلیات این طرح در کمیسیون تدوین آیین‌نامه تصویب شد. سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس ادامه داد: به‌منظور بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان، کمیته‌ای به ریاست آقای کریمی‌قدوسی تشکیل شد و کلیات این طرح دو هفته پیش با حضور نمایندگان و کارشناسان مورد بحث قرار گرفت. وی افزود: ریاست کارگروه اقدام به جمع‌بندی نظرات و پیشنهادهای همکاران کرده تا این طرح در صحن کمیسیون تصویب شود و ادامه مسیر قانونی را طی کند. محمودی درباره جزئیات جدید طرح شفافیت آرای نمایندگان گفت: در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی روی کلیات طرح بحث شده و هم‌اکنون در کارگروه تخصصی مورد بحث قرار گرفته است. او درباره زمان اتمام بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس عنوان کرد: با توجه به اینکه قرار است براساس اولویت‌های موجود، کمیسیون اصلاح نحوه بررسی طرح‌ها و لوایح را در دستور کار قرار دهد، باید دید رئیس و اعضای کمیسیون چه تصمیمی درباره زمان در دستور کار قرارگرفتن طرح شفافیت آرا اتخاذ خواهند کرد. سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس بیان کرد: پیشنهادهایی برای تغییرات در آیین‌نامه داخلی مجلس وجود دارد که براساس اولویت‌های تعریف‌شده در کمیسیون، بررسی خواهند شد.
شرق: طرح شفافیت آرای نمایندگان که جزء اولویت‌های مجلس یازدهمی‌ها قرار داشت، هنوز به صحن نیامده و خبری هم از تغییرات جدید در این طرح منتشر نشده است؛ طرحی که در مجلس قبل موافقان و مخالفان سرسختی داشت و در نهایت کارش به مجلس جدید کشید. «شفافیت در آرای نمایندگان» هنوز وجود ندارد. نمایندگان پارلمان در ایران در قبال رأیی که در مجلس می‌دهند، هیچ مسئولیتی ندارند. آنان هیچ مسئولیت مدنی‌ای هم در قبال آن ندارند و اگر رأی آنها باعث خسارت به جامعه شود، نه‌تنها توسط هیچ نهادی مؤاخذه نمی‌شوند، بلکه مردم و موکلان آنها نیز از آرای نمایندگان خود باخبر نمی‌شوند. هرچند مخالفان این طرح معتقدند در نهایت این طرح دستاویزی برای تسویه‌حساب سیاسی خواهد شد و مثلا در موضوعی مانند برجام یا مسائلی از این دست مخالفان تندرو نمایندگانی را که رأی مثبت داده‌اند مورد هجمه و حمله قرار خواهند داد.
در برخی از دوره‌های مجلس موضوع شفافیت آرای نمایندگان مجلس مورد بحث قرار گرفته است. برخی معتقدند این طرح می‌تواند نمایندگان را در قبال آرای آنها مسئولیت‌پذیر کند که درست هم هست. حتی اگر قرار باشد رأی نماینده‌ای برایش تبعات سیاسی داشته باشد، بدون ترس و واهمه باید کار درست را انجام دهد، هرچند نمایندگان مجلس از مصونیت قضائی در قبال تصمیمات و سخنان خود که در راستای وظیفه نمایندگی انجام می‌دهند برخوردار هستند.
طرح شفافیت آرای نمایندگان نخستین‌بار توسط محمدجواد فتحی، نماینده اصلاح‌طلب شهر تهران و عضو فراکسیون امید، در هشتم آذر سال ۱۳۹۶ مطرح شد. در آن زمان هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان این موضوع که طرح‌های متعددی در دستور کار مجلس است، اعلام وصول این طرح را به تعویق انداخت. در 17 مرداد ۱۳۹۷ حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر، میمه و برخوار، مجددا طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس را با ۲۹ امضا تهیه کرد و به هیئت‌رئیسه مجلس تحویل داد. او درباره این طرح گفته است: «یکی از بهترین معیارهای ارزیابی مردم از نمایندگان خود در مجلس این است که مردم بدانند نمایندگان آنها درخصوص طرح‌ها و لوایح چه نظراتی داشته‌اند، در خیلی از کشورهای دنیا از همین روش برای شفافیت استفاده می‌شود و این می‌تواند برای کشور مفید باشد». سرانجام در توافق بین حاجی‌دلیگانی و فتحی، طرح فتحی در کنار تلاش حاجی‌دلیگانی برای جلب حمایت نمایندگان، به هیئت‌رئیسه مجلس تحویل داده شد و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۹۷ اعلام وصول شد.
طرح شفافیت آرای نمایندگان سرانجام در هفتم آذر ۱۳۹۷ در کمیسیون آیین‌نامه داخلی تصویب شد؛ اما مصوبه مذکور با طرح اصلی تفاوت بسیاری دارد، به‌گونه‌ای که شفافیت آرای نمایندگان را محقق نکرده بود. غلامرضا کاتب، رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، دراین‌باره اظهار کرد: «کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس طرحی را که نمایندگان ارائه کرده بودند، تصویب کرد، ولی طرح جایگزینی تصویب شد و اولین طرحی که در زمینه شفاف‌سازی آرای نمایندگان تصویب شد، درباره مشخص‌شدن نمایندگان فعال در رأی‌گیری‌های صحن مجلس است». دومین طرح مربوط به شفافیت آرای نمایندگان در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۷ توسط هیئت‌رئیسه اعلام وصول شد. این طرح به ابتکار سید‌علی ادیانی‌راد، نماینده قائمشهر، سوادکوه و جویبار، ایجاد شده و به امضای ۳۸ نفر از نمایندگان مجلس رسیده است.با آغازبه‌کار مجلس یازدهم در اولین جلسه صحن علنی، گروهی از نمایندگان خبر از ارائه طرح جدید شفافیت آرای نمایندگان دادند. روح‌الله ایزدخواه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر، در گفت‌وگو با فارس از اعلام وصول طرح شفافیت آرا به‌صورت عادی و بدون قید فوریت با ۱۷۰ امضا خبر داد.
نام‌های احمد امیرآبادی‌فراهانی، روح‌الله ایزدخواه، مجتبی توانگر، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، ابراهیم رضایی، علیرضا زاکانی، مالک شریعتی، ابوالفضل عمویی، روح‌الله متفکر‌آزاد، الیاس نادران و روح‌الله نجابت به‌عنوان طراحان اصلی این طرح ثبت شده است.
از آن زمان تا‌کنون طرح شفافیت خبر‌ساز نشده است و سمیه محمودی، نماینده مجلس شورای اسلامی، در تشریح آخرین وضعیت از بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس گفته است: این طرح جزء اولین طرح‌هایی است که نمایندگان مجلس یازدهم امضا کردند و پس از اخذ نظر از مرکز پژوهش‌ها کلیات این طرح در کمیسیون تدوین آیین‌نامه تصویب شد. سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس ادامه داد: به‌منظور بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان، کمیته‌ای به ریاست آقای کریمی‌قدوسی تشکیل شد و کلیات این طرح دو هفته پیش با حضور نمایندگان و کارشناسان مورد بحث قرار گرفت. وی افزود: ریاست کارگروه اقدام به جمع‌بندی نظرات و پیشنهادهای همکاران کرده تا این طرح در صحن کمیسیون تصویب شود و ادامه مسیر قانونی را طی کند. محمودی درباره جزئیات جدید طرح شفافیت آرای نمایندگان گفت: در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی روی کلیات طرح بحث شده و هم‌اکنون در کارگروه تخصصی مورد بحث قرار گرفته است. او درباره زمان اتمام بررسی طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس عنوان کرد: با توجه به اینکه قرار است براساس اولویت‌های موجود، کمیسیون اصلاح نحوه بررسی طرح‌ها و لوایح را در دستور کار قرار دهد، باید دید رئیس و اعضای کمیسیون چه تصمیمی درباره زمان در دستور کار قرارگرفتن طرح شفافیت آرا اتخاذ خواهند کرد. سخنگوی کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس بیان کرد: پیشنهادهایی برای تغییرات در آیین‌نامه داخلی مجلس وجود دارد که براساس اولویت‌های تعریف‌شده در کمیسیون، بررسی خواهند شد.