روایت وزیر خارجه از رویکرد دیپلماتیک دولت
سیاست خارجی متوازن با تأکید بر نگاه به شرق
شرق: وزیر امور خارجه ضمن تأکید بر «توازن» در سیاست خارجی دولت سیزدهم، تأکید بر نگاه به شرق را از اولویت‌های دیپلماسی این دولت خواند. حسین امیرعبداللهیان، هم‌زمان با سفر رئیس دولت سیزدهم به روسیه، با رسانه «نورنیوز» که به نزدیکی به شورای عالی امنیت ملی مشهور است گفت‌وگویی درباره رابطه ایران با روسیه داشت که در آن تلویحا، به اختلاف ایران و روسیه در جایگاه اسرائیل در امنیت منطقه اشاره کرد و درعینحال، از نگاه مثبت دولت به رابطه با روسیه و چشم‌انداز آن گفت.
او در پاسخ به سؤالی درباره «طرح امنیت دسته‌جمعی خلیج فارس» گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره بر سیاست اصولی خود در تقویت حسن همجواری، اعتمادسازی و گفت‌وگو با همسایگان تأکید داشته و حصول امنیت پایدار را جز از طریق همکاری، مشارکت و صلح ممکن نمی‌داند». او تأکید کرد: «ما قبلا ایده تشکیل مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای و ابتکار همکاری‌های منطقه‌ای را با کشورهای منطقه ارائه کرده‌ایم». او سپس افزود: «طرح ارائه‌شده روس‌ها از لحاظ نظری با بسیاری از مبانی و روش‌های مطرح‌شده در ابتکارات ارائه‌شده کشورمان همخوانی دارد».
امیرعبداللهیان البته اضافه کرد: «در همین راستا از تلاش آنها برای برگزاری نشست شورای امنیت در رابطه با امنیت خلیج فارس در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰ حمایت کردیم. درعینحال ارائه هرگونه طرحی برای تأمین امنیت منطقه باید درون‌زا باشد و با حضور کشورهای منطقه دنبال شود و مسائل غیرمرتبط با آن از دایره پردازش بیرون باشد. عنصری مانند رژیم صهیونیستی هم برای خاورمیانه و هم برای خلیج فارس موجب ناامنی است».
او درباره چشم‌انداز همکاری بلندمدت اقتصادی بین ایران و روسیه گفت: «ما روسیه پوتین را متفاوت از شوروی سابق دانسته و نگاه راهبردی دو کشور به مناسبات خارجی را نقطه اتکای روابط جدید می‌دانیم. سوریه در سال‌های اخیر مدلی موفق از همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور به حساب می‌آید». او ادامه داد: «با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، تمایل زیادی از سوی بخش خصوصی و دولتی دو کشور برای همکاری در زمینه صادرات و واردات به روسیه وجود دارد».
امیرعبداللهیان در پاسخ به سؤالی درباره توازن در روابط خارجی با شرق و غرب، رویکرد دولت متبوع خود را چنین توضیح داد: «روابط خارجی دولت سیزدهم در چارچوب «سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا، هوشمند و تعامل» طراحی شده و تمرکز دستور کار دستگاه دیپلماسی از آغاز فعالیت دولت جدید، بر اولویت‌های سه‌گانه «سیاست همسایه‌محور»، «سیاست آسیامحور با تأکید بر نگاه به شرق» و «دیپلماسی اقتصادمحور» استوار شده است. دولت سیزدهم علاوه بر معضلات قبلی در حوزه همسایگی، با بحران‌های جدیدی درخصوص افغانستان و قفقاز جنوبی، تأمین واکسن کووید ۱۹ و دریافت مطالبات ارزی نیز مواجه شد که خوشبختانه در همین مدت کوتاه، دستاوردهای نمایانی در تأمین منافع ملی از رهگذر اهداف و اولویت‌های اعلامی داشته است». او تعاملات با ترکمنستان، عراق، کشورهای حوزه خلیج فارس، عربستان، امارات، چین، روسیه و هند و وضعیت عضویت در سازمان همکاری شانگهای را از نمونه‌های این رویکرد خواند.
وزیر امور خارجه در ادامه تشریح رویکرد دولت سیزدهم به دیپلماسی گفت: «سفر جناب آقای دکتر رئیسی به روسیه نقطه‌عطفی در این سیاست حسنِ همسایگی و نگاه به شرق است. پیش از این نیز سفر دکتر رئیسی به تاجیکستان و ترکمنستان با هدف شرکت در اجلاس سران شانگهای و اکو و همکاری‌های دوجانبه انجام شده است.» وي ادامه داد: «اگرچه توسعه روابط با کشورهای همسایه، فعال‌کردن دیپلماسی اقتصادی و اولویت‌دادن به اقتصاد در تعاملات خارجی، به‌ویژه با شرکای شرقی و آسیایی از اولویت‌های دستگاه دیپلماسی است ولی معنای دیگر سیاست خارجی متوازن و پویا و هوشمند آن است که در یک جهت متوقف نمی‌ماند، از توجه به سایر مناطق جغرافیایی شامل آفریقا، آمریکای لاتین، اروپا و آرایش کنشگران در نظام بین‌الملل غافل نمی‌شود، وزن ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مناطق و بازیگران عرصه بین‌المللی را به‌صورت واقع‌بینانه ارزیابی می‌کند و روابط با آنها را بر اساس وزن راهبردی هر یک، تنظیم و بازتنظیم می‌نماید».
امیرعبداللهیان توضیح داد: «سیاست خارجی فعال، پویا و هوشمند، مستلزم کنشگری فعال در منطقه و جهان است و نمی‌تواند از سوی کنشگران جهانی مورد اغماض و مسامحه قرار گیرد. حجم وسیع گفت‌وگوهای تلفنی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه با همتایان خارجی، میزبانی از مقامات عالی سیاسی و اقتصادی سایر کشورها، آغاز مذاکرات ایران برای رفع تحریم‌های ظالمانه؛ و سفرها، ملاقات‌ها و رایزنی‌های گسترده معاون سیاسی وزیر امور خارجه با طیفی از مقامات خارجی اروپایی و غیر روپایی نیز در همین راستا قابل ارزیابی است». او در پایان اشاره کرد: «در نهایت خاطرنشان می‌سازد که ابتکارات، تلاش‌ها، اقدامات و سیاست‌ها در حوزه سیاست خارجی ماهیتی فرایندی دارند که در بستر زمان نتایج خود را به ظهور می‌رسانند، لذا نتایج عمل سیاسی در بازه میان‌مدت و بلندمدت خود را نشان می‌دهد».
شرق: وزیر امور خارجه ضمن تأکید بر «توازن» در سیاست خارجی دولت سیزدهم، تأکید بر نگاه به شرق را از اولویت‌های دیپلماسی این دولت خواند. حسین امیرعبداللهیان، هم‌زمان با سفر رئیس دولت سیزدهم به روسیه، با رسانه «نورنیوز» که به نزدیکی به شورای عالی امنیت ملی مشهور است گفت‌وگویی درباره رابطه ایران با روسیه داشت که در آن تلویحا، به اختلاف ایران و روسیه در جایگاه اسرائیل در امنیت منطقه اشاره کرد و درعینحال، از نگاه مثبت دولت به رابطه با روسیه و چشم‌انداز آن گفت.
او در پاسخ به سؤالی درباره «طرح امنیت دسته‌جمعی خلیج فارس» گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره بر سیاست اصولی خود در تقویت حسن همجواری، اعتمادسازی و گفت‌وگو با همسایگان تأکید داشته و حصول امنیت پایدار را جز از طریق همکاری، مشارکت و صلح ممکن نمی‌داند». او تأکید کرد: «ما قبلا ایده تشکیل مجمع گفت‌وگوی منطقه‌ای و ابتکار همکاری‌های منطقه‌ای را با کشورهای منطقه ارائه کرده‌ایم». او سپس افزود: «طرح ارائه‌شده روس‌ها از لحاظ نظری با بسیاری از مبانی و روش‌های مطرح‌شده در ابتکارات ارائه‌شده کشورمان همخوانی دارد».
امیرعبداللهیان البته اضافه کرد: «در همین راستا از تلاش آنها برای برگزاری نشست شورای امنیت در رابطه با امنیت خلیج فارس در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۰ حمایت کردیم. درعینحال ارائه هرگونه طرحی برای تأمین امنیت منطقه باید درون‌زا باشد و با حضور کشورهای منطقه دنبال شود و مسائل غیرمرتبط با آن از دایره پردازش بیرون باشد. عنصری مانند رژیم صهیونیستی هم برای خاورمیانه و هم برای خلیج فارس موجب ناامنی است».
او درباره چشم‌انداز همکاری بلندمدت اقتصادی بین ایران و روسیه گفت: «ما روسیه پوتین را متفاوت از شوروی سابق دانسته و نگاه راهبردی دو کشور به مناسبات خارجی را نقطه اتکای روابط جدید می‌دانیم. سوریه در سال‌های اخیر مدلی موفق از همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور به حساب می‌آید». او ادامه داد: «با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، تمایل زیادی از سوی بخش خصوصی و دولتی دو کشور برای همکاری در زمینه صادرات و واردات به روسیه وجود دارد».
امیرعبداللهیان در پاسخ به سؤالی درباره توازن در روابط خارجی با شرق و غرب، رویکرد دولت متبوع خود را چنین توضیح داد: «روابط خارجی دولت سیزدهم در چارچوب «سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا، هوشمند و تعامل» طراحی شده و تمرکز دستور کار دستگاه دیپلماسی از آغاز فعالیت دولت جدید، بر اولویت‌های سه‌گانه «سیاست همسایه‌محور»، «سیاست آسیامحور با تأکید بر نگاه به شرق» و «دیپلماسی اقتصادمحور» استوار شده است. دولت سیزدهم علاوه بر معضلات قبلی در حوزه همسایگی، با بحران‌های جدیدی درخصوص افغانستان و قفقاز جنوبی، تأمین واکسن کووید ۱۹ و دریافت مطالبات ارزی نیز مواجه شد که خوشبختانه در همین مدت کوتاه، دستاوردهای نمایانی در تأمین منافع ملی از رهگذر اهداف و اولویت‌های اعلامی داشته است». او تعاملات با ترکمنستان، عراق، کشورهای حوزه خلیج فارس، عربستان، امارات، چین، روسیه و هند و وضعیت عضویت در سازمان همکاری شانگهای را از نمونه‌های این رویکرد خواند.
وزیر امور خارجه در ادامه تشریح رویکرد دولت سیزدهم به دیپلماسی گفت: «سفر جناب آقای دکتر رئیسی به روسیه نقطه‌عطفی در این سیاست حسنِ همسایگی و نگاه به شرق است. پیش از این نیز سفر دکتر رئیسی به تاجیکستان و ترکمنستان با هدف شرکت در اجلاس سران شانگهای و اکو و همکاری‌های دوجانبه انجام شده است.» وي ادامه داد: «اگرچه توسعه روابط با کشورهای همسایه، فعال‌کردن دیپلماسی اقتصادی و اولویت‌دادن به اقتصاد در تعاملات خارجی، به‌ویژه با شرکای شرقی و آسیایی از اولویت‌های دستگاه دیپلماسی است ولی معنای دیگر سیاست خارجی متوازن و پویا و هوشمند آن است که در یک جهت متوقف نمی‌ماند، از توجه به سایر مناطق جغرافیایی شامل آفریقا، آمریکای لاتین، اروپا و آرایش کنشگران در نظام بین‌الملل غافل نمی‌شود، وزن ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی مناطق و بازیگران عرصه بین‌المللی را به‌صورت واقع‌بینانه ارزیابی می‌کند و روابط با آنها را بر اساس وزن راهبردی هر یک، تنظیم و بازتنظیم می‌نماید».
امیرعبداللهیان توضیح داد: «سیاست خارجی فعال، پویا و هوشمند، مستلزم کنشگری فعال در منطقه و جهان است و نمی‌تواند از سوی کنشگران جهانی مورد اغماض و مسامحه قرار گیرد. حجم وسیع گفت‌وگوهای تلفنی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه با همتایان خارجی، میزبانی از مقامات عالی سیاسی و اقتصادی سایر کشورها، آغاز مذاکرات ایران برای رفع تحریم‌های ظالمانه؛ و سفرها، ملاقات‌ها و رایزنی‌های گسترده معاون سیاسی وزیر امور خارجه با طیفی از مقامات خارجی اروپایی و غیر روپایی نیز در همین راستا قابل ارزیابی است». او در پایان اشاره کرد: «در نهایت خاطرنشان می‌سازد که ابتکارات، تلاش‌ها، اقدامات و سیاست‌ها در حوزه سیاست خارجی ماهیتی فرایندی دارند که در بستر زمان نتایج خود را به ظهور می‌رسانند، لذا نتایج عمل سیاسی در بازه میان‌مدت و بلندمدت خود را نشان می‌دهد».