|

گفت‌و‌گو با كامران باقري‌لنكراني وزير بهداشت دولت نهم

افزایش شیوع برخی سرطان‌ها در زنان با مصرف دخانیات

شرق: «يكي از چالش‌هاي مهمي كه هنگام مسئوليتم در وزارت بهداشت با آن روبه‌رو بودم عدم وجود مستندات بومي در زمينه سلامت بود به همين خاطر پس از اين‌كه مسئولتش در وزارت‌خانه به اتمام رسيد در سال 1388 مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت را راه‌اندازي كرد.» اين را كامران باقري‌لنكراني مي‌گويد سیاست‌مداری که چند صباحی است هیاهوی سیاست را كنار گذاشته و بعد از وزارت به عالم طبابت بازگشت.
در اين مصاحبه مفصل با كامران باقري‌لنكراني درباره بحث‌ها، شایعات و اخبار درباره تاثير عوامل محيطي بر ايجاد بيماري‌هاي غيرواگير، اهداف مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت و كمي‌هم درباره پيشينه سياسي‌اش پرسيديم. او همچنين از افزایش شیوع برخی سرطان‌ها در زنانبه دليل افزايش مصرف دخانیات در ميان زنان خبر داد. آنچه در پي مي‌آيد، مشروح اين گفت‌وگو است.

اهداف مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت از برگزاري چنين سيمنار‌هايي چيست ؟
زماني كه در وزارت بهداشت مسئوليت داشتم يكي از چالش‌هاي مهمي كه با آن روبه‌رو بودم اين بود كه ما دلمان مي‌خواست سياست‌گذاري‌هايمان بر اساس مستندات باشد اما متاسفانه در بسياري از مواقع مستندات بومي نداشتيم، وقتي مسئوليتم در وزارت‌خانه به اتمام رسيد اين مركز را در سال 1388 تاسيس كرديم تلاشمان اين بود كه سعي كنيم مستندات لازم براي سياست گذاري‌هاي سلامت را فراهم كنيم. اگر ما امروز صحبت از مخاطرات محيطي بر سلامت زنان می‌کنیم سعي کرده‌‌ایم مستندات بومي در این زمینه فراهم كنيم تا بتوانيم سياست‌گذاري در حوزه سلامت‌ را طبق اين مستندات پيش ببريم. برخي از تحقيات را خودمان انجام مي‌دهم و برخي را به صورت شبكه‌اي با همكاري ساير دانشگاه‌هاي علوم پزشكي پيگيري كرديم. هنگامي كه فكر مي‌كنيم برخي از شواهد در حوزه سلامت بايد برجسته سازي شود چنين سمينارهايي برگزار مي‌كنيم مانند سمينار سلامت زنان با توجه به افزايش بيماري غير واگير بررسي كرديم و ديدم كمتر به نقش عوامل محيطي در اين زمينه توجه شده است در اين سمينار سعي كرديم اين نقش را برجسته كنيم و نسبت به آن هشدار دهيم، نشان دهيم چه شواهدي در اين زمينه وجود دارد. برخي مخاطرات در زندگي مدرن نهفته است ما كه در شهر زندگي مي‌كنيم و زندگي مدرن را انتخاب كرديم حتما با مخاطراتي روبه‌رو هستيم اما بايد سعي كنيم اين مخاطرات را به حداقل برسانيم و حاكميت باید محيط حمايتي براي اين كه اين مخاطرات به حداقل برسد را فراهم كند. به همين خاطر سمينار‌هايی از اين دست را برگزار مي‌كنيم در آينده نزديك نيز سمينار مطالعات اجتماعي سلامت را باهمكاري فرهنگستان علوم پزشكي در تهران برگزار خواهيم كرد هدف اين سمينار شناخت ريشه‌هاي اجتماعي بيماري‌ها است و همينطور به بحث سلامت اجتماعي.
شما هم يك چهره سياسي داريد و هم يك چهره علمي با توجه به اين مسئله خودتان را بيشتر سياست‌مدار مي‌دانيد يا پزشك؟
همه ما مسئوليت‌هاي اجتماعي داريم من اگر فعاليت علمي هم انجام مي‌دهم به اين خاطر است كه مي‌خواهم با فعاليت علمي گره‌گشايي در كشور انجام دهم اگر فعاليت اجتماعي هم انجام داده‌ام به همين نيت بوده است، گاهي هم كه در موارد سياسي اظهار نظر يا فعاليتي دارم با اين ديدگاه انجام مي‌دهيم كه گره‌اي از كار مردم و كشور بگشايم. به اعتقاد من مهم‌ترين نكته اين است كه انسان فعاليت‌هايش را با يك هدف متعالي دنبال كند. وقتي مي‌بينم برخي از عرصه سياست با هدف چسبندگي به سياست وارد مي‌شوند برايم نا اميد كننده است چون اين عمل كار درستي نيست و به خدا پناه مي‌برم كه خودم آلوده چنين قدرت طلبي نشوم. به همين خاطر شما ميبينيد برخي از افراد به محض اين‌كه قدرت به جهت ديگري مي‌چرخد جناح سياسي خود را تغيير مي‌دهند و فكر مي‌كنم از اين نوع فعاليت‌هاي سياسي بايد پرهيز كرد اما اگر فهممان از فعاليت سياسي حركتي در جهت رفع نياز‌هاي اجتماعي و توجه به مشكلات مردم باشد بهتر است اسم آن را وظيفه شهروندي گذاشت و نمي‌توان در برابر آن احساس مسئوليت نكرد.
برگرديم به بحث سلامت كه شما در سال‌هاي اخير بيشتر در اين زمينه فعاليت داشته‌ايد. بسیاری از ما روزانه مواد غذایی مختلفی مصرف می‌کنیم. چقدر نوع تغدیه ما و موادی که مصرف می‌کنیم می‌تواند در ایجاد بیماری‌ها به ویژه در زنان تاثیرگذار باشد؟
مطالعات حیوانی به خصوص روی موش‌ها و همچنین مطالعات هم گروه نشان داده‌اند مصرف برخی مواد ممکن است شانس ناباروری را بالا ببرد مانند برخی از ترکیباتی که در نگهدارنده‌هاوجود دارد اما به طول قطعی نمی‌توان تاثیر این مواد را در ناباروری تایید کرد. در رابطه با سرطان نیز همینطور است برخی از مطالعات نشان می‌دهد برخی موادی که ما مصرف می‌کنیم در بروز سرطان تاثیر گذار هستند اما نمی‌توان گفت هر فردی که این مواد را مصرف می‌کند حتما به بیماری سرطان مبتلا می‌شود، این بیماری‌‌ها به صورت تک علتی نیستند و در حقیقت مجموعه‌ای از عوامل باعث می‌شود فردی دچار ناباروری یا سرطان شود.
بسیاری از پزشکان تاکید دارند به جای سرخ کردن مواد غذایی روش‌های دیگری برای پختن آن به کار ببریم به غیر از تاثیراتی که مواد سرخ‌کردنی بر افزایش وزن دارند آیا ممکن است در بروز بیماری‌هایی مانند سرطان نیز تاثیر گذار باشند؟
ما می‌دانیم استفاده از روغن‌‌های گیاهی در مقایسه با روغن حیوانی کمتر بهتر است و کمتر باعث ایجاد سرطان می‌شود. وقتی به روغن حرارت زیاد می‌دهند یا روغن را چند بار استفاده می‌کنیم احتمال به وجود آمدن مواد سرطان‌زا در آن افزایش پیدا می‌کند حتی کسانی که گوشت بیشتر از سبزیجات مصرف می‌کنند شانس بیماری سرطان در آن‌‌‌ها افزایش پیدا می‌کند، البته به این معنا نیست که هر فردی که روغن حیوانی مصرف می‌کند یا گوشت زیاد می‌خورد حتما به بیماری سرطان مبتلا می‌شود اما می‌توان گفت احتمال ایجاد سرطان در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. نحوه آماده سازي غذا يك موضوع جدي در كشور است. متاسفانه مصرف سرانه نمك و شكر در كشور ما نسبت به ساير كشور‌ها بسيار بالاتر است. وقتي در كودكي به فرزندانمان غذاي پرنمك يا پر شكر داده شود باعث مي‌شود ذائقه اين كودك براي هميشه تغيير كند.
با توجه به آمار‌ و تحقيقاتي كه در اين زمينه انجام داده‌ايد وضعيت سلامت زنان را چطور ميبيندي؟
امید به زندگی در زنان در سال 1355 زیر 55 سال بود اما آمار نشان می‌دهد این میزان به بیش از 79 سال رسیده است این در حالی است که متوسط امید به زندگی زنان در دنیا 75.6 یعنی ما از متوسط جهانی بالاتر هستیم. در خصوص مرگ میر مادران باردارد نیز همینطور است طبق آمار در سال 1355 مرگ و میر مادران حدود 5هزار نفر در سال بود که این میزان به زیر 280 نفر در سال رسیده است اما در کنار این مسائل با چالش‌های جدیدی همچون بیماری‌‌های غیر واگیر روبه‌رو هستیم که در زنان و مردان افزایش پیدا کرده است. در 10 سال گذشته بیماری‌‌های غیر واگیر در دنیا رشد 22 درصدی را نشان می‌دهد که متاسفانه این رشد بیشتر بوده است مثلا نرخ دیابت در کشور ماه حدود 76درصد رشد داشته است یا بیماری‌‌های ناشی از فشار خون حدود 56 درصد افزایش پیدا کرده است، بیماری‌‌های قلب و عروق حدود 27درصد افزایش پیدا کرده است البته برخی از بیماری‌ها مانند اختلالات نوزادی حدود 60درصد یا مرگ ناشی از تصادفات حدود 30 درصد کاهش پیدا کرده است. اما به طور کلی بیماری‌‌های غیرواگیر وضعیت مناسبی نداریم.
چه عواملی باعث شده است که وضعیت زنان در بیماری‌های غیر واگیر مناسب نباشد؟
غذا، تحرک بدنی، مصرف دخانیات و الکل نقش مهمی در بروز بیماری‌های غیرواگیر دارد. در رابطه با مصرف دخانیات در زنان آمار‌های مختلفی ارائه شده است اما به طور کلی طبق آمار‌ها حدود 4 تا 5 درصد زنان سیگار مصرف می‌کنند اما اتفاق بدی که شاهد آن هستیم افزایش مصرف قلیان است با توجه به این‌‌که مصرف قلیان قبح اجتماعی ندارد زنان به راحتی کنار خانوادیشان قلیان مصرف می‌کنند اما در رابطه با سیگار اینطور نیست. به همین خاطر مصرف قلیان در بین زنان افزایش پیدا کرده است به طوری که طبق آمار در برخی کلان‌شهر‌‌ها بیش از 35 درصد مراجعه کنندگان دائم به اماکنی که قلیان در آن ارائه می‌شود زنان هستند اين در حالي است كه خطر قليان از سيگار بسيار بيشتر است. مطالعات نشان مي‌دهد نيم ساعت قليان كشيدن معادل كشيدن 40 نخ سيگار است و اين كه برخي فكر مي‌كنند آب از ميزان سمي بودن تنباكو مي‌كاهد يك خيال باطل است. يكي ديگر از مخاطرات بحث آلودگي هوا است، در سال‌هاي گذشته آلودگي هوا در كشور ما به عنوان يك عامل خطرناك نقشي نداشت اما در مطالعات كه در اي زمينه انجام شده نشان مي‌دهد ششمين عامل خطرناك در بيماري‌هاي غير واگيردار مواجه با آلودگي هوا است كه عموما در شهر‌هاي بزرگ و برخي مشاغل شاهد آن هستيم. به عنوان مثال برخي مشاغل مانند صنايع نساجي كه زنان بيشتر در آن مشغول به كار هستند آلودگي شغلي بيشتر است و با ايجاد برخي سرطان‌ها ارتباط دارد.
آیا این درست است که تاثیر دخانیات بر روی مردان و زنان یک‌سان نیست؟
در زنان اثر سيگار به مراتب بدتر از آقايان است. ضريب خطر مصرف دخانيات در زنان حداقل دوبرابر مردان است به دليل اين‌كه هم ريه، قلب زنان نسبت به مردان حساس‌تر است همچنين در مطالعات مختلف نشان داده شده است كه سرطان‌‌هاي ويژه زنان مانند سرطان پستان، رحم، تخم‌دان و دهانه رحم در افراد سيگار بسيار بالاتر است كه دخانيات مصرف نمي‌كنند. البته طبق همين مطالعات نشان داده شده است با قطع استعمال دخانيات در بازه 3 تا 5 سال ريسك ابتلا به اين بيماري‌ها به شدت كاهش پيدا مي‌‌كند.
شما در بخشی از سخنانتان به نقش الکل درایجاد بیماری‌های غیرواگیر در زنان اشاره کردید آیا آماری از مصرف الکل میان زنان ایرانی وجود دارد؟
مصرف الكل تا چندي پيش يك بحران مردانه بود اما شواهد نشان مي‌دهد مصرف الكل در زنان بين سنين 15 تا 35 سال در سال‌هاي گذشته رو به افزايش بوده است. البته آمار‌‌ مصرف الكل در زنان ايراني به ميزان جهان غرب نيست اما افزايش آن در سال‌ها اخير نگران كننده است و گمان مي‌كنيم در سال‌هاي آينده با بحران‌هايي در اين زمينه روبه‌رو شويم.
طبق تحقيقاتي كه در اين زمنيه انجام شده مصرف روزانه و هفتگي الكل در بين زنان بسيار ناچيز است اما كساني كه حداقل يك بار در سال مصرف الكل داشته‌اند در اين سنين در برخي از كلان‌شهر‌ها به حدود 15 تا 20 درصد مي‌رسد كه نگران كننده است. طبق تصورات قبلي گفته مي‌شد كه مصرف حد كمي از الكل خطرناك نيست اما تحقيقات جديد در اين زمينه نشان مي‌دهد ما هيچ حد ايمني از مصرف الكل نداريم و كسي نمي‌تواند بگويد اگر من مقدار كمي الكل خوردم خطري براي من ايجاد نمي‌شود، حتي كساني كه يك بار مصرف الكل داشته‌‌اند در مقابل كساني كه هيچ وقت الكل مصرف نكرده‌‌‌اند بيشتر در معرض ابتلا به سرطان هستند. علاوه بر مصرف دخانیات و الکل آلودگی‌های جنسی نیز می‌تواند در بروز سرطان‌های زنانه تاثیر گذار باشد.
آلودگی‌های جنسی...
يكي ديگر از مسائل آلودگي‌هاي جنسي است. سرطان دهانه رحم در افرادي كه يا خودشان يا همسرشان بي‌بندباري جنسي دارند نسبت به افراد عادي جامعه بالاتر است. جوامعي كه اين نوع روابط در آن‌ها بيشتر ديده مي‌شود سرطان دهانه رحم در آن بيشتر ديده مي‌شود.
در حال حاضر سرطان دهانه رحم در كشور‌ ما به يك بحران جدي تبديل نشده است اما اخیرا ‌ بی مبادلاتی جنسي در بخشي از اقشار جامعه به صورت زيگيل‌هاي تناسلي خودش را نشان مي‌دهد. ديدن اين زيگلي‌هاي تناسلي به ما هشدار مي‌دهد كه در آينده ممكن است شيوع سرطان دهانه رحم در كشور افزايش پيدا كند و براي اين‌كه اين اتفاق نيفتند بايد اين موضوع را ريشه يابي كنيم و راه‌كارهايي براي آن ارائه دهيم. اگر اين اتفاق صورت نگيرد ديري نمي‌پايد كه سرطان دهانه رحم در كشور ما افزايش پيدا مي‌كند.
کدام سرطان‌ها در بین زنان ایرانی شایع‌تر است؟
بيشترين سرطان‌هايي كه در ميان زنان ايراني وجود دارد به ترتيب سرطان پرستان، سرطان تخم‌دان، سرطان رحم و در آخر سرطان دهانه رحم است در حقيقت شيوع سرطان دهانه رحم در ميان زنان ايران بسيار ناچيز است.
گفته مي‌شود آمار ابتلا به سرطان پستان در زنان ايراني بالاتر از ساير كشور‌‌هاي دنياست چقدر اين آمار صحت دارد؟
طبق آمار متوسط بروز سرطان پستان در كشور در سال 22 در هر صدهزار نفر است اين آمار در اروپاي غربي حود 89 در هر صدهزار نفر است اما سن ابتلا به سرطان در كشور ما 10 سال جوانتر است ساير كشور‌ها به خصوص كشور‌هاي غربي است.
در كشور‌هاي پيشرفته متوسط سن ابتلا به سرطان پستان بالاي 55سال است اما در ايران زنان بيشتر در سن 40 تا 49 سال به سرطان پستان مبتلا مي‌شوند نكته ديگر كه وجود دارد بقاي 5 ساله مبتلايان به سرطان پستان در كشور ما متاسفانه حدود 60 درصد است اما در كشور‌هاي غربي اين ميزان به 80 درصد مي‌رسد، اين نشان مي‌دهد تشخيص سرطان در كشور ما زماني تشخيص داده مي‌شود كه سلول‌هاي سرطاني در بدن منتشر شده‌ است. اميدواريم با برنامه‌هاي غربالگري بتوانيم زودتر اين بيماري را در زنان تشخيص دهيم.
با توجه به تحقيقاتي كه شما در حوزه زنان انجام داده‌ايد در كدام يك از استا‌ن‌ها شرايط سلامت زنان بهتر و کدام استان‌ها شرایط بحراني‌تر است؟
بحران‌ها در استان‌هاي مختلف متفاوت است به عنوان مثال بيماري‌هاي غير واگير بهترين وضعيت در استان سيستان و بلوچستان است اما اين به اين معني نيست كه سلامت زنان در آن استان بالاترين حد را دارد چون زنان در آن استان با مخاطرات ديگري روبه‌رو هستند به عنوان مثال بيشترين سرانه مرگ و مير مادران باردارد در استان سيستان و بلوچستان است يا مشكلات فشار خون بيشتر در اجتماع‌هايي شاهد آن هستيم كه شهرنشين و صنعتي است اما در همين شهر‌ها بيماري‌هاي عفوني در بين زنان بسيار كمتر ديده مي‌شود اما با بحران بيماري‌هاي غير واگير روبه‌رو هستيم به هيمن خاطر نمي‌توان گفت يك استان بهشت سلامت زنان و استان ديگري جهنم سلامت زنان است.
آمار مرگ و مير در تصادفات افزايش پيدا كرده است، با توجه به اهدافي كه دنبال مي‌كنيد و رسد آمار مرگ و مير در كشور آيا در خصوص افزايش آمار مرگ و مير ناشي از تصادفات نيز به دولت هشدار داده بوديد؟
آمار تصادفات در كشور بالاست هرچند در سال‌هاي 85 تا 95 شاهد كاهش اين آمار بوديم اما امسال بازهم آمار تصادفات افزايش پيدا كرد هرچند ما سال‌‌هاي گذشته پيش‌بيني كرده بوديم كه روند كاهش آمار تصادفات ادامه نخواهد داشت و نسبت به آن هشدار داده بوديم، متاسفانه امسال شاهد افزايش مرگ و مير تصادفات ترافيكي بوديم كه البته قابل پيش‌بيني بود. به اين خاطر كه در اين 10 سال ما سياست‌گذاري‌هايمان را تغيير نداديم و همان روش‌هاي قبلي مانند اعمال قانون، تقويت اورژانس و امثال اين‌ها را ادامه داديم اين در حالي است كه ما با مخاطرات جديد‌تري روبه‌رو شديم مانند مصرف الكل. آمار‌ها نشان مي‌دهد كه در 20 درصدر از تصادفاتي كه در برخي از كلانشهر‌ها منجر به جرح و فوت شده راننده يكي از طرفين تصادف الكل يا مواد روانگردان مصرف كرده بود.

شرق: «يكي از چالش‌هاي مهمي كه هنگام مسئوليتم در وزارت بهداشت با آن روبه‌رو بودم عدم وجود مستندات بومي در زمينه سلامت بود به همين خاطر پس از اين‌كه مسئولتش در وزارت‌خانه به اتمام رسيد در سال 1388 مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت را راه‌اندازي كرد.» اين را كامران باقري‌لنكراني مي‌گويد سیاست‌مداری که چند صباحی است هیاهوی سیاست را كنار گذاشته و بعد از وزارت به عالم طبابت بازگشت.
در اين مصاحبه مفصل با كامران باقري‌لنكراني درباره بحث‌ها، شایعات و اخبار درباره تاثير عوامل محيطي بر ايجاد بيماري‌هاي غيرواگير، اهداف مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت و كمي‌هم درباره پيشينه سياسي‌اش پرسيديم. او همچنين از افزایش شیوع برخی سرطان‌ها در زنانبه دليل افزايش مصرف دخانیات در ميان زنان خبر داد. آنچه در پي مي‌آيد، مشروح اين گفت‌وگو است.

اهداف مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت از برگزاري چنين سيمنار‌هايي چيست ؟
زماني كه در وزارت بهداشت مسئوليت داشتم يكي از چالش‌هاي مهمي كه با آن روبه‌رو بودم اين بود كه ما دلمان مي‌خواست سياست‌گذاري‌هايمان بر اساس مستندات باشد اما متاسفانه در بسياري از مواقع مستندات بومي نداشتيم، وقتي مسئوليتم در وزارت‌خانه به اتمام رسيد اين مركز را در سال 1388 تاسيس كرديم تلاشمان اين بود كه سعي كنيم مستندات لازم براي سياست گذاري‌هاي سلامت را فراهم كنيم. اگر ما امروز صحبت از مخاطرات محيطي بر سلامت زنان می‌کنیم سعي کرده‌‌ایم مستندات بومي در این زمینه فراهم كنيم تا بتوانيم سياست‌گذاري در حوزه سلامت‌ را طبق اين مستندات پيش ببريم. برخي از تحقيات را خودمان انجام مي‌دهم و برخي را به صورت شبكه‌اي با همكاري ساير دانشگاه‌هاي علوم پزشكي پيگيري كرديم. هنگامي كه فكر مي‌كنيم برخي از شواهد در حوزه سلامت بايد برجسته سازي شود چنين سمينارهايي برگزار مي‌كنيم مانند سمينار سلامت زنان با توجه به افزايش بيماري غير واگير بررسي كرديم و ديدم كمتر به نقش عوامل محيطي در اين زمينه توجه شده است در اين سمينار سعي كرديم اين نقش را برجسته كنيم و نسبت به آن هشدار دهيم، نشان دهيم چه شواهدي در اين زمينه وجود دارد. برخي مخاطرات در زندگي مدرن نهفته است ما كه در شهر زندگي مي‌كنيم و زندگي مدرن را انتخاب كرديم حتما با مخاطراتي روبه‌رو هستيم اما بايد سعي كنيم اين مخاطرات را به حداقل برسانيم و حاكميت باید محيط حمايتي براي اين كه اين مخاطرات به حداقل برسد را فراهم كند. به همين خاطر سمينار‌هايی از اين دست را برگزار مي‌كنيم در آينده نزديك نيز سمينار مطالعات اجتماعي سلامت را باهمكاري فرهنگستان علوم پزشكي در تهران برگزار خواهيم كرد هدف اين سمينار شناخت ريشه‌هاي اجتماعي بيماري‌ها است و همينطور به بحث سلامت اجتماعي.
شما هم يك چهره سياسي داريد و هم يك چهره علمي با توجه به اين مسئله خودتان را بيشتر سياست‌مدار مي‌دانيد يا پزشك؟
همه ما مسئوليت‌هاي اجتماعي داريم من اگر فعاليت علمي هم انجام مي‌دهم به اين خاطر است كه مي‌خواهم با فعاليت علمي گره‌گشايي در كشور انجام دهم اگر فعاليت اجتماعي هم انجام داده‌ام به همين نيت بوده است، گاهي هم كه در موارد سياسي اظهار نظر يا فعاليتي دارم با اين ديدگاه انجام مي‌دهيم كه گره‌اي از كار مردم و كشور بگشايم. به اعتقاد من مهم‌ترين نكته اين است كه انسان فعاليت‌هايش را با يك هدف متعالي دنبال كند. وقتي مي‌بينم برخي از عرصه سياست با هدف چسبندگي به سياست وارد مي‌شوند برايم نا اميد كننده است چون اين عمل كار درستي نيست و به خدا پناه مي‌برم كه خودم آلوده چنين قدرت طلبي نشوم. به همين خاطر شما ميبينيد برخي از افراد به محض اين‌كه قدرت به جهت ديگري مي‌چرخد جناح سياسي خود را تغيير مي‌دهند و فكر مي‌كنم از اين نوع فعاليت‌هاي سياسي بايد پرهيز كرد اما اگر فهممان از فعاليت سياسي حركتي در جهت رفع نياز‌هاي اجتماعي و توجه به مشكلات مردم باشد بهتر است اسم آن را وظيفه شهروندي گذاشت و نمي‌توان در برابر آن احساس مسئوليت نكرد.
برگرديم به بحث سلامت كه شما در سال‌هاي اخير بيشتر در اين زمينه فعاليت داشته‌ايد. بسیاری از ما روزانه مواد غذایی مختلفی مصرف می‌کنیم. چقدر نوع تغدیه ما و موادی که مصرف می‌کنیم می‌تواند در ایجاد بیماری‌ها به ویژه در زنان تاثیرگذار باشد؟
مطالعات حیوانی به خصوص روی موش‌ها و همچنین مطالعات هم گروه نشان داده‌اند مصرف برخی مواد ممکن است شانس ناباروری را بالا ببرد مانند برخی از ترکیباتی که در نگهدارنده‌هاوجود دارد اما به طول قطعی نمی‌توان تاثیر این مواد را در ناباروری تایید کرد. در رابطه با سرطان نیز همینطور است برخی از مطالعات نشان می‌دهد برخی موادی که ما مصرف می‌کنیم در بروز سرطان تاثیر گذار هستند اما نمی‌توان گفت هر فردی که این مواد را مصرف می‌کند حتما به بیماری سرطان مبتلا می‌شود، این بیماری‌‌ها به صورت تک علتی نیستند و در حقیقت مجموعه‌ای از عوامل باعث می‌شود فردی دچار ناباروری یا سرطان شود.
بسیاری از پزشکان تاکید دارند به جای سرخ کردن مواد غذایی روش‌های دیگری برای پختن آن به کار ببریم به غیر از تاثیراتی که مواد سرخ‌کردنی بر افزایش وزن دارند آیا ممکن است در بروز بیماری‌هایی مانند سرطان نیز تاثیر گذار باشند؟
ما می‌دانیم استفاده از روغن‌‌های گیاهی در مقایسه با روغن حیوانی کمتر بهتر است و کمتر باعث ایجاد سرطان می‌شود. وقتی به روغن حرارت زیاد می‌دهند یا روغن را چند بار استفاده می‌کنیم احتمال به وجود آمدن مواد سرطان‌زا در آن افزایش پیدا می‌کند حتی کسانی که گوشت بیشتر از سبزیجات مصرف می‌کنند شانس بیماری سرطان در آن‌‌‌ها افزایش پیدا می‌کند، البته به این معنا نیست که هر فردی که روغن حیوانی مصرف می‌کند یا گوشت زیاد می‌خورد حتما به بیماری سرطان مبتلا می‌شود اما می‌توان گفت احتمال ایجاد سرطان در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. نحوه آماده سازي غذا يك موضوع جدي در كشور است. متاسفانه مصرف سرانه نمك و شكر در كشور ما نسبت به ساير كشور‌ها بسيار بالاتر است. وقتي در كودكي به فرزندانمان غذاي پرنمك يا پر شكر داده شود باعث مي‌شود ذائقه اين كودك براي هميشه تغيير كند.
با توجه به آمار‌ و تحقيقاتي كه در اين زمينه انجام داده‌ايد وضعيت سلامت زنان را چطور ميبيندي؟
امید به زندگی در زنان در سال 1355 زیر 55 سال بود اما آمار نشان می‌دهد این میزان به بیش از 79 سال رسیده است این در حالی است که متوسط امید به زندگی زنان در دنیا 75.6 یعنی ما از متوسط جهانی بالاتر هستیم. در خصوص مرگ میر مادران باردارد نیز همینطور است طبق آمار در سال 1355 مرگ و میر مادران حدود 5هزار نفر در سال بود که این میزان به زیر 280 نفر در سال رسیده است اما در کنار این مسائل با چالش‌های جدیدی همچون بیماری‌‌های غیر واگیر روبه‌رو هستیم که در زنان و مردان افزایش پیدا کرده است. در 10 سال گذشته بیماری‌‌های غیر واگیر در دنیا رشد 22 درصدی را نشان می‌دهد که متاسفانه این رشد بیشتر بوده است مثلا نرخ دیابت در کشور ماه حدود 76درصد رشد داشته است یا بیماری‌‌های ناشی از فشار خون حدود 56 درصد افزایش پیدا کرده است، بیماری‌‌های قلب و عروق حدود 27درصد افزایش پیدا کرده است البته برخی از بیماری‌ها مانند اختلالات نوزادی حدود 60درصد یا مرگ ناشی از تصادفات حدود 30 درصد کاهش پیدا کرده است. اما به طور کلی بیماری‌‌های غیرواگیر وضعیت مناسبی نداریم.
چه عواملی باعث شده است که وضعیت زنان در بیماری‌های غیر واگیر مناسب نباشد؟
غذا، تحرک بدنی، مصرف دخانیات و الکل نقش مهمی در بروز بیماری‌های غیرواگیر دارد. در رابطه با مصرف دخانیات در زنان آمار‌های مختلفی ارائه شده است اما به طور کلی طبق آمار‌ها حدود 4 تا 5 درصد زنان سیگار مصرف می‌کنند اما اتفاق بدی که شاهد آن هستیم افزایش مصرف قلیان است با توجه به این‌‌که مصرف قلیان قبح اجتماعی ندارد زنان به راحتی کنار خانوادیشان قلیان مصرف می‌کنند اما در رابطه با سیگار اینطور نیست. به همین خاطر مصرف قلیان در بین زنان افزایش پیدا کرده است به طوری که طبق آمار در برخی کلان‌شهر‌‌ها بیش از 35 درصد مراجعه کنندگان دائم به اماکنی که قلیان در آن ارائه می‌شود زنان هستند اين در حالي است كه خطر قليان از سيگار بسيار بيشتر است. مطالعات نشان مي‌دهد نيم ساعت قليان كشيدن معادل كشيدن 40 نخ سيگار است و اين كه برخي فكر مي‌كنند آب از ميزان سمي بودن تنباكو مي‌كاهد يك خيال باطل است. يكي ديگر از مخاطرات بحث آلودگي هوا است، در سال‌هاي گذشته آلودگي هوا در كشور ما به عنوان يك عامل خطرناك نقشي نداشت اما در مطالعات كه در اي زمينه انجام شده نشان مي‌دهد ششمين عامل خطرناك در بيماري‌هاي غير واگيردار مواجه با آلودگي هوا است كه عموما در شهر‌هاي بزرگ و برخي مشاغل شاهد آن هستيم. به عنوان مثال برخي مشاغل مانند صنايع نساجي كه زنان بيشتر در آن مشغول به كار هستند آلودگي شغلي بيشتر است و با ايجاد برخي سرطان‌ها ارتباط دارد.
آیا این درست است که تاثیر دخانیات بر روی مردان و زنان یک‌سان نیست؟
در زنان اثر سيگار به مراتب بدتر از آقايان است. ضريب خطر مصرف دخانيات در زنان حداقل دوبرابر مردان است به دليل اين‌كه هم ريه، قلب زنان نسبت به مردان حساس‌تر است همچنين در مطالعات مختلف نشان داده شده است كه سرطان‌‌هاي ويژه زنان مانند سرطان پستان، رحم، تخم‌دان و دهانه رحم در افراد سيگار بسيار بالاتر است كه دخانيات مصرف نمي‌كنند. البته طبق همين مطالعات نشان داده شده است با قطع استعمال دخانيات در بازه 3 تا 5 سال ريسك ابتلا به اين بيماري‌ها به شدت كاهش پيدا مي‌‌كند.
شما در بخشی از سخنانتان به نقش الکل درایجاد بیماری‌های غیرواگیر در زنان اشاره کردید آیا آماری از مصرف الکل میان زنان ایرانی وجود دارد؟
مصرف الكل تا چندي پيش يك بحران مردانه بود اما شواهد نشان مي‌دهد مصرف الكل در زنان بين سنين 15 تا 35 سال در سال‌هاي گذشته رو به افزايش بوده است. البته آمار‌‌ مصرف الكل در زنان ايراني به ميزان جهان غرب نيست اما افزايش آن در سال‌ها اخير نگران كننده است و گمان مي‌كنيم در سال‌هاي آينده با بحران‌هايي در اين زمينه روبه‌رو شويم.
طبق تحقيقاتي كه در اين زمنيه انجام شده مصرف روزانه و هفتگي الكل در بين زنان بسيار ناچيز است اما كساني كه حداقل يك بار در سال مصرف الكل داشته‌اند در اين سنين در برخي از كلان‌شهر‌ها به حدود 15 تا 20 درصد مي‌رسد كه نگران كننده است. طبق تصورات قبلي گفته مي‌شد كه مصرف حد كمي از الكل خطرناك نيست اما تحقيقات جديد در اين زمينه نشان مي‌دهد ما هيچ حد ايمني از مصرف الكل نداريم و كسي نمي‌تواند بگويد اگر من مقدار كمي الكل خوردم خطري براي من ايجاد نمي‌شود، حتي كساني كه يك بار مصرف الكل داشته‌‌اند در مقابل كساني كه هيچ وقت الكل مصرف نكرده‌‌‌اند بيشتر در معرض ابتلا به سرطان هستند. علاوه بر مصرف دخانیات و الکل آلودگی‌های جنسی نیز می‌تواند در بروز سرطان‌های زنانه تاثیر گذار باشد.
آلودگی‌های جنسی...
يكي ديگر از مسائل آلودگي‌هاي جنسي است. سرطان دهانه رحم در افرادي كه يا خودشان يا همسرشان بي‌بندباري جنسي دارند نسبت به افراد عادي جامعه بالاتر است. جوامعي كه اين نوع روابط در آن‌ها بيشتر ديده مي‌شود سرطان دهانه رحم در آن بيشتر ديده مي‌شود.
در حال حاضر سرطان دهانه رحم در كشور‌ ما به يك بحران جدي تبديل نشده است اما اخیرا ‌ بی مبادلاتی جنسي در بخشي از اقشار جامعه به صورت زيگيل‌هاي تناسلي خودش را نشان مي‌دهد. ديدن اين زيگلي‌هاي تناسلي به ما هشدار مي‌دهد كه در آينده ممكن است شيوع سرطان دهانه رحم در كشور افزايش پيدا كند و براي اين‌كه اين اتفاق نيفتند بايد اين موضوع را ريشه يابي كنيم و راه‌كارهايي براي آن ارائه دهيم. اگر اين اتفاق صورت نگيرد ديري نمي‌پايد كه سرطان دهانه رحم در كشور ما افزايش پيدا مي‌كند.
کدام سرطان‌ها در بین زنان ایرانی شایع‌تر است؟
بيشترين سرطان‌هايي كه در ميان زنان ايراني وجود دارد به ترتيب سرطان پرستان، سرطان تخم‌دان، سرطان رحم و در آخر سرطان دهانه رحم است در حقيقت شيوع سرطان دهانه رحم در ميان زنان ايران بسيار ناچيز است.
گفته مي‌شود آمار ابتلا به سرطان پستان در زنان ايراني بالاتر از ساير كشور‌‌هاي دنياست چقدر اين آمار صحت دارد؟
طبق آمار متوسط بروز سرطان پستان در كشور در سال 22 در هر صدهزار نفر است اين آمار در اروپاي غربي حود 89 در هر صدهزار نفر است اما سن ابتلا به سرطان در كشور ما 10 سال جوانتر است ساير كشور‌ها به خصوص كشور‌هاي غربي است.
در كشور‌هاي پيشرفته متوسط سن ابتلا به سرطان پستان بالاي 55سال است اما در ايران زنان بيشتر در سن 40 تا 49 سال به سرطان پستان مبتلا مي‌شوند نكته ديگر كه وجود دارد بقاي 5 ساله مبتلايان به سرطان پستان در كشور ما متاسفانه حدود 60 درصد است اما در كشور‌هاي غربي اين ميزان به 80 درصد مي‌رسد، اين نشان مي‌دهد تشخيص سرطان در كشور ما زماني تشخيص داده مي‌شود كه سلول‌هاي سرطاني در بدن منتشر شده‌ است. اميدواريم با برنامه‌هاي غربالگري بتوانيم زودتر اين بيماري را در زنان تشخيص دهيم.
با توجه به تحقيقاتي كه شما در حوزه زنان انجام داده‌ايد در كدام يك از استا‌ن‌ها شرايط سلامت زنان بهتر و کدام استان‌ها شرایط بحراني‌تر است؟
بحران‌ها در استان‌هاي مختلف متفاوت است به عنوان مثال بيماري‌هاي غير واگير بهترين وضعيت در استان سيستان و بلوچستان است اما اين به اين معني نيست كه سلامت زنان در آن استان بالاترين حد را دارد چون زنان در آن استان با مخاطرات ديگري روبه‌رو هستند به عنوان مثال بيشترين سرانه مرگ و مير مادران باردارد در استان سيستان و بلوچستان است يا مشكلات فشار خون بيشتر در اجتماع‌هايي شاهد آن هستيم كه شهرنشين و صنعتي است اما در همين شهر‌ها بيماري‌هاي عفوني در بين زنان بسيار كمتر ديده مي‌شود اما با بحران بيماري‌هاي غير واگير روبه‌رو هستيم به هيمن خاطر نمي‌توان گفت يك استان بهشت سلامت زنان و استان ديگري جهنم سلامت زنان است.
آمار مرگ و مير در تصادفات افزايش پيدا كرده است، با توجه به اهدافي كه دنبال مي‌كنيد و رسد آمار مرگ و مير در كشور آيا در خصوص افزايش آمار مرگ و مير ناشي از تصادفات نيز به دولت هشدار داده بوديد؟
آمار تصادفات در كشور بالاست هرچند در سال‌هاي 85 تا 95 شاهد كاهش اين آمار بوديم اما امسال بازهم آمار تصادفات افزايش پيدا كرد هرچند ما سال‌‌هاي گذشته پيش‌بيني كرده بوديم كه روند كاهش آمار تصادفات ادامه نخواهد داشت و نسبت به آن هشدار داده بوديم، متاسفانه امسال شاهد افزايش مرگ و مير تصادفات ترافيكي بوديم كه البته قابل پيش‌بيني بود. به اين خاطر كه در اين 10 سال ما سياست‌گذاري‌هايمان را تغيير نداديم و همان روش‌هاي قبلي مانند اعمال قانون، تقويت اورژانس و امثال اين‌ها را ادامه داديم اين در حالي است كه ما با مخاطرات جديد‌تري روبه‌رو شديم مانند مصرف الكل. آمار‌ها نشان مي‌دهد كه در 20 درصدر از تصادفاتي كه در برخي از كلانشهر‌ها منجر به جرح و فوت شده راننده يكي از طرفين تصادف الكل يا مواد روانگردان مصرف كرده بود.

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها