در تقابل با منافع سود‌اگران
بهاره آروین.رئیس کمیته شفافیت شورای شهر
دو سال از آغاز به کار پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران گذشته است و رأی‌‌دهندگان به لیست امید پایتخت حق دارند بپرسند که دستاورد حضور منتخبانشان در شورای شهر در این دو سال چه بوده و رویکرد اصلاح‌طلبانه منتخبان در کدام مصوبات سیاست‌گذارانه و اقدامات اجرائی نمودار شده است؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان فهرستی از مهم‌ترین مصوبات و اقدامات دوره جدید مدیریت شهری در تهران را برشمرد؛ کمااینکه دوره قبلی شورا و شهرداری هم می‌توانست هرساله فهرستی بلندبالا از اقدامات و دستاوردهای خود ارائه دهد. بنابراین سؤال بجایی است اگر پرسیده شود چرا مصوبات و اقدامات مدیریت شهری در دوره جدید «اصلاح‌طلبانه» قلمداد می‌شود یا به عبارت دیگر چه تفاوت جدی و مهمی میان رویکردهای سیاست‌گذارانه دوره قبل و مصوبات و اقدامات دوره جدید وجود دارد؟ به نظر می‌رسد «اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان» در مقابل اولویت‌بخشی به منافع سازمانی و فردی، تفاوت کلیدی رویکردها و مصوبات و اقدامات دوره جدید با دوره‌های قبلی مدیریت شهری در تهران است. در ادامه این یادداشت سعی می‌کنم این اولویت‌بخشی را در سه مصوبه و اقدام کلیدی شورا و شهرداری در دوره جدید نشان دهم. اولین رویکرد متمایز دوره جدید شورا و شهرداری، تأکید و پافشاری آنها بر تحقق شفافیت و مبارزه با فساد بود. درحالی‌که سکه رایج این روزها، افشاگری است که می‌تواند چون حربه‌ای قدرتمند علیه رقبای سیاسی به کار رود و درحالی‌که در دوره قبلی مدیریت شهرداری و تخلفات متعددی وجود داشته است که هرکدام‌شان می‌توانست برای افزایش نفوذ و قدرت فردی و جناحی منتخبان پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران استفاده شود، اعضای شورای شهر با اولویت قراردادن منافع شهر و شهروندان بر منافع سیاسی حزبی و جناحی خود، به‌جای اینکه با افشای پرسروصدای تخلفات دوره قبل در رسانه‌ها، بی‌اعتمادی عمومی در جامعه را دامن بزنند، با پیگیری تحقق شفافیت در مصوبات مختلف مانند «الزام شهرداری تهران به انجام الکترونیکی و اعلان عمومی اطلاعات معاملات شهرداری»، «الزام شهرداری تهران به انتشار عمومی اطلاعات شهرسازی» و «مدیریت تعارض منافع در شهرداری تهران»، نظارت همگانی شهروندان را برای ریشه‌کنی فساد نهادینه‌شده در شهرداری تهران به یاری طلبیدند. شورای شهر و شهرداران منتخبش، مصرانه بر تحقق شفافیت پافشاری کردند؛ با وجود اینکه نه فقط برایشان نفع سیاسی و جناحی نداشت، بلکه بیش از پیش در معرض پاسخ‌گویی و مطالبه‌گری شهروندان قرارشان می‌داد. بااین‌حال، اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران با راه‌اندازی وب‌سایت شفاف (shafaf.tehran.ir) اجرای مصوباتشان در حوزه شفافیت را پیگیری کردند؛ چون منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری یا منافع سیاسی حزب و جناحشان می‌دانند. آنها با وجود مواجه‌شدن با نارضایتی و مقاومت برخی گروه‌های محدود، تلاش کردند اصلاحات نهادینه و ریشه‌داری را در فرایندهای فسادزا در شهرداری تهران ایجاد کرده و با فعال‌کردن نظارت همگانی در گلوگاه‌های فساد در شهرداری تهران، مانند حوزه قراردادها یا حوزه شهرسازی، منافع شهر و شهروندان را در بلندمدت تأمین کنند؛ به‌گونه‌ای که اگر حتی بار دیگر منتخبانی با رویکردهای متفاوت در جایگاه اعضای شورای شهر قرار گرفتند، نتوانند در را بر پاشنه قبلی بچرخانند. دومین اقدام شاخص دوره جدید شورای شهر، لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین‌کردن آن با مصوبه خانه‌باغ بود. هرچند به دلیل شرایط اقتصاد کلان و تورم بالای دو سال اخیر، انواع هزینه‌های شهرداری تهران در نگهداشت شهر روندی صعودی داشت و از آن طرف بدهی چند‌ده‌هزار‌میلیاردی به‌جامانده از دوره قبل، شهرداری تهران را در بحران مالی جدی قرار داده بود، بازهم اعضای شورای شهر منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری قرار دادند و از یکی از منابع درآمدی شهرداری در دوره قبلی مدیریت شهری، یعنی درآمدهای حاصل از مجوزهای برج‌باغ، چشم‌پوشی کردند؛ چون حفظ باغات و فضای سبز شهر تهران را حفظ منافع شهر و شهروندان می‌دانستند و در این راه حاضر بوده و هستند که از منافع سازمانی شهرداری تهران چشم‌پوشی کنند. اما سومین مصوبه و اقدام شاخص مدیریت شهری در دوره جدید، تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا در تهران بوده است که اثرات ملموس خود را در روان‌سازی ترافیک و کاهش آلودگی هوا نشان داده است. دوره جدید مدیریت شهری، با تمرکز بر مسائل اصلی شهروندان در شهر تهران، یعنی ترافیک و آلودگی هوا، از تصمیمات بلندپروازانه فردی در اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی‌ای که با بلعیدن ده‌ها هزار میلیارد از منابع شهر، در عمل تنها به تشویق خودرومحوری و افزایش ترافیک در شهر منتهی می‌شد، چشم پوشید و گسترش حمل‌ونقل عمومی در شهر را در راستای اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان، در صدر صرف بودجه و اقدامات خود قرار داد. هم در مصوبات و اقدامات شفافیت‌بخش، هم در لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین‌کردن آن با مصوبه خانه‌باغ و هم در تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا، مدیریت شهری در مقابل منافع گروه‌های محدود، ولی سازمان‌یافته، قدرتمند و ذی‌نفوذ قرار گرفت؛ اما توان خود را به‌جای جلب رضایت این گروه‌های محدود، در راستای حفظ منافع شهروندان پرشمار، ولی کم‌قدرت در شهر تهران به کار گرفت. اطلاعات درون‌سازمانی خود را با وجود برخی نارضایتی‌ها میان گروه‌های محدود، در دسترس عموم قرار داد تا با افزایش شفافیت، اعتماد عمومی شهروندان را افزایش دهد. کاهش چشمگیر هزینه‌های درون‌سازمانی را بر خود تحمیل کرد؛ برای اینکه مجبور نباشد فضای سبز و باغات شهر را بفروشد و درآمدهای حاصل را صرف ریخت‌وپاش‌های درون‌سازمانی کند. از افتتاح پروژه‌های چشمگیر عمرانی صرف‌نظر کرد؛ برای آنکه تمام آن شهروندان بی‌صدایی که از مترو و اتوبوس‌های شلوغ استفاده می‌کنند، اندکی راحت‌تر و سریع‌تر در شهر سفر کنند. امید آنکه کندی حرکت در دو سال گذشته، ناشی از کم‌کردن سرعت ناگزیر هنگام چرخاندن فرمان باشد و سرعت حرکت این اصلاحات در دو سال باقی‌مانده، بیش از پیش افزون شود.
دو سال از آغاز به کار پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران گذشته است و رأی‌‌دهندگان به لیست امید پایتخت حق دارند بپرسند که دستاورد حضور منتخبانشان در شورای شهر در این دو سال چه بوده و رویکرد اصلاح‌طلبانه منتخبان در کدام مصوبات سیاست‌گذارانه و اقدامات اجرائی نمودار شده است؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان فهرستی از مهم‌ترین مصوبات و اقدامات دوره جدید مدیریت شهری در تهران را برشمرد؛ کمااینکه دوره قبلی شورا و شهرداری هم می‌توانست هرساله فهرستی بلندبالا از اقدامات و دستاوردهای خود ارائه دهد. بنابراین سؤال بجایی است اگر پرسیده شود چرا مصوبات و اقدامات مدیریت شهری در دوره جدید «اصلاح‌طلبانه» قلمداد می‌شود یا به عبارت دیگر چه تفاوت جدی و مهمی میان رویکردهای سیاست‌گذارانه دوره قبل و مصوبات و اقدامات دوره جدید وجود دارد؟ به نظر می‌رسد «اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان» در مقابل اولویت‌بخشی به منافع سازمانی و فردی، تفاوت کلیدی رویکردها و مصوبات و اقدامات دوره جدید با دوره‌های قبلی مدیریت شهری در تهران است. در ادامه این یادداشت سعی می‌کنم این اولویت‌بخشی را در سه مصوبه و اقدام کلیدی شورا و شهرداری در دوره جدید نشان دهم. اولین رویکرد متمایز دوره جدید شورا و شهرداری، تأکید و پافشاری آنها بر تحقق شفافیت و مبارزه با فساد بود. درحالی‌که سکه رایج این روزها، افشاگری است که می‌تواند چون حربه‌ای قدرتمند علیه رقبای سیاسی به کار رود و درحالی‌که در دوره قبلی مدیریت شهرداری و تخلفات متعددی وجود داشته است که هرکدام‌شان می‌توانست برای افزایش نفوذ و قدرت فردی و جناحی منتخبان پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران استفاده شود، اعضای شورای شهر با اولویت قراردادن منافع شهر و شهروندان بر منافع سیاسی حزبی و جناحی خود، به‌جای اینکه با افشای پرسروصدای تخلفات دوره قبل در رسانه‌ها، بی‌اعتمادی عمومی در جامعه را دامن بزنند، با پیگیری تحقق شفافیت در مصوبات مختلف مانند «الزام شهرداری تهران به انجام الکترونیکی و اعلان عمومی اطلاعات معاملات شهرداری»، «الزام شهرداری تهران به انتشار عمومی اطلاعات شهرسازی» و «مدیریت تعارض منافع در شهرداری تهران»، نظارت همگانی شهروندان را برای ریشه‌کنی فساد نهادینه‌شده در شهرداری تهران به یاری طلبیدند. شورای شهر و شهرداران منتخبش، مصرانه بر تحقق شفافیت پافشاری کردند؛ با وجود اینکه نه فقط برایشان نفع سیاسی و جناحی نداشت، بلکه بیش از پیش در معرض پاسخ‌گویی و مطالبه‌گری شهروندان قرارشان می‌داد. بااین‌حال، اعضای پنجمین دوره شورای شهر تهران با راه‌اندازی وب‌سایت شفاف (shafaf.tehran.ir) اجرای مصوباتشان در حوزه شفافیت را پیگیری کردند؛ چون منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری یا منافع سیاسی حزب و جناحشان می‌دانند. آنها با وجود مواجه‌شدن با نارضایتی و مقاومت برخی گروه‌های محدود، تلاش کردند اصلاحات نهادینه و ریشه‌داری را در فرایندهای فسادزا در شهرداری تهران ایجاد کرده و با فعال‌کردن نظارت همگانی در گلوگاه‌های فساد در شهرداری تهران، مانند حوزه قراردادها یا حوزه شهرسازی، منافع شهر و شهروندان را در بلندمدت تأمین کنند؛ به‌گونه‌ای که اگر حتی بار دیگر منتخبانی با رویکردهای متفاوت در جایگاه اعضای شورای شهر قرار گرفتند، نتوانند در را بر پاشنه قبلی بچرخانند. دومین اقدام شاخص دوره جدید شورای شهر، لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین‌کردن آن با مصوبه خانه‌باغ بود. هرچند به دلیل شرایط اقتصاد کلان و تورم بالای دو سال اخیر، انواع هزینه‌های شهرداری تهران در نگهداشت شهر روندی صعودی داشت و از آن طرف بدهی چند‌ده‌هزار‌میلیاردی به‌جامانده از دوره قبل، شهرداری تهران را در بحران مالی جدی قرار داده بود، بازهم اعضای شورای شهر منافع شهر و شهروندان را مرجح بر منافع سازمانی شهرداری قرار دادند و از یکی از منابع درآمدی شهرداری در دوره قبلی مدیریت شهری، یعنی درآمدهای حاصل از مجوزهای برج‌باغ، چشم‌پوشی کردند؛ چون حفظ باغات و فضای سبز شهر تهران را حفظ منافع شهر و شهروندان می‌دانستند و در این راه حاضر بوده و هستند که از منافع سازمانی شهرداری تهران چشم‌پوشی کنند. اما سومین مصوبه و اقدام شاخص مدیریت شهری در دوره جدید، تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا در تهران بوده است که اثرات ملموس خود را در روان‌سازی ترافیک و کاهش آلودگی هوا نشان داده است. دوره جدید مدیریت شهری، با تمرکز بر مسائل اصلی شهروندان در شهر تهران، یعنی ترافیک و آلودگی هوا، از تصمیمات بلندپروازانه فردی در اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی‌ای که با بلعیدن ده‌ها هزار میلیارد از منابع شهر، در عمل تنها به تشویق خودرومحوری و افزایش ترافیک در شهر منتهی می‌شد، چشم پوشید و گسترش حمل‌ونقل عمومی در شهر را در راستای اولویت‌بخشی به منافع شهر و شهروندان، در صدر صرف بودجه و اقدامات خود قرار داد. هم در مصوبات و اقدامات شفافیت‌بخش، هم در لغو مصوبه برج‌باغ و جایگزین‌کردن آن با مصوبه خانه‌باغ و هم در تصویب و اجرای طرح جدید ترافیک و کاهش آلودگی هوا، مدیریت شهری در مقابل منافع گروه‌های محدود، ولی سازمان‌یافته، قدرتمند و ذی‌نفوذ قرار گرفت؛ اما توان خود را به‌جای جلب رضایت این گروه‌های محدود، در راستای حفظ منافع شهروندان پرشمار، ولی کم‌قدرت در شهر تهران به کار گرفت. اطلاعات درون‌سازمانی خود را با وجود برخی نارضایتی‌ها میان گروه‌های محدود، در دسترس عموم قرار داد تا با افزایش شفافیت، اعتماد عمومی شهروندان را افزایش دهد. کاهش چشمگیر هزینه‌های درون‌سازمانی را بر خود تحمیل کرد؛ برای اینکه مجبور نباشد فضای سبز و باغات شهر را بفروشد و درآمدهای حاصل را صرف ریخت‌وپاش‌های درون‌سازمانی کند. از افتتاح پروژه‌های چشمگیر عمرانی صرف‌نظر کرد؛ برای آنکه تمام آن شهروندان بی‌صدایی که از مترو و اتوبوس‌های شلوغ استفاده می‌کنند، اندکی راحت‌تر و سریع‌تر در شهر سفر کنند. امید آنکه کندی حرکت در دو سال گذشته، ناشی از کم‌کردن سرعت ناگزیر هنگام چرخاندن فرمان باشد و سرعت حرکت این اصلاحات در دو سال باقی‌مانده، بیش از پیش افزون شود.