امداد از آسمان

تقریبا 50 درصد از شهرهای بزرگ جهان در نزدیکی گسل‌های فعال یا حوضه آبریز سیلاب‌ها قرار دارند. افزایش جمعیت ساکن در شهرها از یک سو و افزایش وقوع بلایای طبیعی از سوی دیگر سبب شده تا آسیب‌‌پذیری جوامع شهری، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه بیش از پیش افزایش یابد. تعداد زیادی از این شهرها، متأسفانه به دلیل بی‌برنامگی با محدودیت فضا روبه‌رو هستند و این باعث می‌شود که از یک سو بافت شهری فشرده شود و در نتیجه تراکم جمعیتی ساکن در آن افزایش یابد و از سوی دیگر زمین‌های نامناسب از نظر آسیب‌پذیری از بلایای طبیعی (به‌عنوان مثال مناطق نزدیک به گسل‌ها) با ساختمان‌ها پوشیده شوند. در این میان شبکه امداد زمینی درون‌شهری به‌ویژه در شهرهای بزرگ دارای نقشی اساسی در مدیریت بحران زلزله و سایر حوادث است. از سوی دیگر تجربه زلزله‌های گذشته نشان داده است که این شبکه می‌تواند در برابر زلزله‌های بزرگ به‌شدت آسیب‌پذیر باشد. بر این اساس ضروری است نسبت به شناسایی کارایی شبکه‌های جایگزین و مکمل در کشورها و شهرهای لرزه‌خیز اقدام شود و بر آن اساس به برنامه‌ریزی برای شهر در شرایط بحرانی پرداخته شود. طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی (DEC)، هم‌اکنون بیشترین نگرانی‌های سازمان‌های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران، استانبول است.
حدود نیمی از مردم تهران در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که هیچ مقاومتی در برابر زلزله‌ای با قدرت بالا ندارند. متراکم‌بودن بافت شهری جنوب تهران، وجود کوچه‌هایی با عرض بسیار کم و فقدان فضاهای باز شهری برای پناه‌گرفتن در موقع زلزله، اسکان موقت، تخلیه آوار و سایر استفاده‌های کمک‌رسانی، بر شدت بحران می‌افزاید. به همین ترتیب با توجه به شرایط موجود در کشور و اهمیت تهران به عنوان پایتخت لازم است توجه ویژه‌ای به این امر شود. با توجه به تاریخچه زلزله‌های بزرگ گذشته و وجود گسل‌های مهم در محدوده تهران بزرگ (12 گسل اصلی با طول بیش از 15 کیلومتر و هشت گسل فرعی به طول10-2 کیلومتر) و نیز پژوهش‌ها و تحقیقات چندساله اخیر، به‌خصوص مطالعات ریز پهنه‌بندی زلزله تهران که در سال 1379 با همکاری شهرداری تهران و آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن انجام شد، احتمال رویداد زلزله‌ای مخرب در تهران زیاد است. بر اساس پیش‌بینی سازمان هلال احمر پس از وقوع زلزله شدید در شهر تهران بنا بر پیش‌بینی‌ها و محاسبات فرضی، تمام راه‌های ارتباطی، خیابان‌ها و شریان‌های حیاتی بر اثر شکاف در زمین و ریزش ساختمان‌ها قطع می‌شود و همچنین به دلیل آتش‌سوزی‌های شدید و ترافیک پس از سانحه امکان دسترسی به مناطق برای کمک‌رسانی وجود ندارد؛ از این رو پس از وقوع زلزله امکان جابه‌جایی در شهر غیرممکن می‌شود و در این وضعیت نه‌تنها جمعیت هلال احمر قدرت کمک‌رسانی در روز سانحه را ندارد، بلکه دیگر سازمان‌های متمرکز هم نمی‌توانند در سطح گسترده‌ای اقدام به کمک‌رسانی کنند. بر این اساس بايد از هم‌اکنون پیش‌بینی‌های مقتضی به عمل‌ آید.

1- وضعیت شبکه دسترسی در شهر تهران
شهر تهران که اهمیت آن در ثبات سیاسی و اقتصادی کشور بر کسی پوشیده نیست، با وسعتی بیش از هزارو 200 کیلومترمربع در منطقه با خطر بالای زلزله قرار دارد. بیش از دوسوم شهر زیر پوشش مستحدثات است، متوسط تراکم جمعیت در آن 110 نفر در هر هکتار و در بعضی مناطق شهری این تراکم به 350 نفر در هکتار نیز می‌رسد. بسیاری از ساختمان‌های شهر قدیمی بوده و بسیاری نیز از وضعیت سازه‌ای خوبی برخوردار نیستند. شبکه ترابری این ابرشهر که دارای بیش از دو هزار کیلومتر گذرگاه است، در شرایط عادی با مشکلات متعددی دست به گریبان است و بدیهی است که در صورت وقوع زلزله و سایر بلایا وضعیت بسیار نابهنجاری به وجود خواهد آمد و چنانچه نسبت به پیش‌بینی مسیرهای مناسب برای استفاده نیروهای امداد و نجات از قبل برنامه‌ریزی نشود، فعالیت این گروه‌ها با موانع فراوان روبه‌رو و چه‌بسا متوقف خواهد شد.

2- درنظرگرفتن شبکه هوایی به‌عنوان راهکار مدیریت بحران در سایر کشورها
مجموعه اقداماتی که شرایط بحرانی را مدیریت می‌کند سیستمی را می‌سازد که اجزای آن در عین استقلال، با یکدیگر پیوند داشته و هدف واحدی را تعقیب می‌کند؛ اقداماتی که کشورهای پیشرفته در دستور کار خود قرار داده‌اند و حین بحران تنها به اقدامات زمینی اکتفا نکرده و از شبکه هوایی نیز بهره می‌گیرند. جوامع توسعه‌یافته با پیش‌بینی تدابیر لازم بخش اعظم خسارت‌های زمین‌لرزه را مهار کرده و آن را دیگر بلا نمی‌شناسند. اما در ایران زلزله همچنان یک حادثه مخاطره‌آمیز است. براي ساختمان‌های بلندمرتبه به دلیل ارتفاع زیاد و محدودیت‌های هم‌جواری در هنگام حریق و حادثه بايد امکان امدادرسانی از بام فراهم شود. به این ترتیب با درنظرگرفتن پدهای استاندارد علاوه بر آنکه خدمت‌رسانی و ایمنی ساختمان هنگام بروز حادثه از بام فراهم می‌شود، این پدها می‌توانند به عنوان نقاط نشست و برخاست در شبکه هوایی شهر نیز عمل کنند. در ادامه به ارائه نمونه‌های خارجی از احداث هلی‌پد بر فراز ساختمان‌ها پرداخته شده است.

3- التزام احداث هلی‌پد
ضوابط و آیین‌نامه‌های تأمین‌کننده ایمنی در ساختمان‌های مرتفع جهت امدادرسانی در وقوع آتش‌سوزی و حوادث غیرمترقبه احداث سکوی فرود بالگرد امداد را ملزم نكرده است. ساختمان‌هایی که ارتفاع آن بیش از 50 متر است، دور از دسترس ماشین‌آلات و تجهیزات اطفاي حریق پایگاه‌های آتش‌نشانی است. در مواقع آتش‌سوزی و حوادثی که افراد راهی برای فرار به طبقات پایین‌تر ندارند، ناچارند به طبقات بالا و بام پناه آورند و تنها راه امداد و نجات افراد، امداد هوایی است و این نیازمند وجود سکوی فرود بالگرد بر فراز بام ساختمان است.

4- مشخصات فنی هلی‌پد
احداث بدون درنظرگرفتن مشخصات فنی سازه، تأسیسات و المان‌ها و ضوابط خاص آن طبق آیین‌نامه‌ها و استانداردهای مصوب در سازمان‌های هواپیمایی و آتش‌نشانی، به ایجاد مشکلات اساسی و نواقص فنی منجر مي‌شود و سکو را غیرقابل بهره‌برداری خواهد كرد. این ضوابط بر مشخصات فنی و فیزیکی سکو، ظرفیت باربری بالگرد امداد، تجهیزات اطفاي حریق، برق‌گیرها، دسترسی‌ها، محل ورود و خروج از عرشه، مهار بندهای بالگرد، جان‌پناه، نورپردازی و علائم راهنما و نشانه‌گذاری در روز و شب، بادنما، موقعیت مکانی ساختمان، رعایت حریم سکو با موانع، عوارض و ساختمان‌های مجاور، نقشه کریدورهای پرواز، ملاحظه جوانب امنیتی، اهمیت کاربری تعریف‌شده و بالقوه سکو و موارد دیگر تکیه دارد. تمامی موارد ذکرشده، طبق چک‌لیست‌های فنی، توسط نماینده کارشناس هواپیمایی کشوری کنترل شده و کلیه نقشه‌ها و مستندات لازم مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نداشتن نقص و اشکال در اجرا و رعایت ضوابط تأیید می‌شود.

5- اخذ شناسنامه فنی هلی‌پد
طبق ضوابط فنی و آیین‌نامه‌های اجراشده در مورد پدهای اجراشده در دنیا، رعایت اصول و مشخصات فنی و هواپیمایی الزامی است. اما این مهم برای بهره‌برداری از آن کافی نیست. علاوه بر آن لازم است از مرجع کارشناسی سازمان‌های مربوطه تأییدیه اجرای همه استانداردهای مربوطه و مجوز بهره‌برداری اخذ شود. سازمان هواپیمایی کشوری پس از بررسی و تأیید مستندات و انجام فرود و برخاست آزمایشی پد را در فهرست سکوهای مورد تأیید و شناخته‌شده در کشور قرار می‌دهد. به این ترتیب در صورت وقوع هرگونه حادثه‌ای که نیازمند انجام عملیات امداد و نجات هوایی بر فراز ساختمان باشد، هلی‌پد شناخته‌شده و قابل بهره‌برداری است. علاوه بر آن با شناسنامه‌دارشدن هلی‌پد، در مدیریت بحران وقوع حوادث غیرمترقبه، وجود ساختمان‌های مرتفع در هر منطقه به‌عنوان سکوی امداد قابل ملاحظه هستند.

6- وضعیت هلی‌پدها در سطح شهر تهران
احداث پدهای هلیکوپتری در ساختمان‌های بلندمرتبه در سطح شهر تهران به یک سنت تبدیل شده است. در واقع طبق آیین‌نامه‌های ابلاغ‌شده به شهرداری تهران در سال 1385، ساختمان‌هایی که تعداد طبقات آنها بیشتر از 16 باشد، باید به احداث پدهای هلیکوپتر با ظرفیت لازم اقدام کنند. اما واقعیت آن است که بر اساس نظرات سازمان هواپیمایی اغلب پدهای ساخته‌شده در ساختمان‌های بلندمرتبه غیراستاندارد هستند و قابلیت به‌کارگیری از آنها به‌خصوص در شرایط بحرانی وجود ندارد. اجرانشدن هیچ یک از قوانین پرواز یا نشست و برخاست یک هلیکوپتر روی پد در این ساختمان‌ها به چشم می‌خورد. براساس نتایج بررسی‌های کمیته ایمنی و مدیریت بحران از سال ۸۵ تا‌کنون برای ایجاد باندهای بالگرد در ساختمان‌های بلندمرتبه آیین‌نامه‌ای جهت محاسبات فنی وجود ندارد ضمن اینکه بالگردهای در اختیار سازمان آتش‌نشانی و سازمان مدیریت پیشگیری و بحران بسیار اندک هستند. علاوه بر احداث غیراصولی و بدون نظارت این پدها، نقطه ضعف دیگر آنها درنظرنگرفتن شرایط اضطراری برای این ساختمان‌هاست به طوری که یکی از موارد استفاده این پدها در زمان‌هاي بروز حوادث مختلف است که در این زمینه نیز برنامه و نظارتی صورت نگرفته است.
7- پیشنهادها
با توجه به مجموعه مباحث فوق راهکارهای پیشنهادی این مشاور در دو دسته کلی قابل ارائه است.
1- تهیه طرح جامع شبکه هوایی امدادرسانی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های موجود در شهر از جمله ساختمان‌های بلندمرتبه
2- تهیه طرج جانمایی باندهای فرود بالگرد در نقاط مختلف شهر به منظور امکان امدادرسانی در هنگام بحران (به‌ویژه در مناطق دارای بافت آسیب‌پذیر)
3- استاندارد‌سازی و تدوین ضوابط کاربردی ساخت هلی‌پد
4- پیش‌بینی و تجهیز توسعه شبکه ناوگان هوایی بالگرد در شهر تهران
در صدوپنجاه‌وششمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران، طرح الزام شهرداری به اعمال سیاست‌های لازم جهت اصلاح پدهای هلیکوپتر نجات در ساختمان‌های بلندمرتبه درحال‌ساخت مطرح شد و به تصویب اعضا رسید. به این ترتیب و با توجه به اهمیت این موضوع لازم است ضمن تدوین ضوابط استاندارد و کنترل‌های فنی در احداث پدهای جدید، اصلاح پدهای ساخته‌شده نیز در دستور کار قرار گیرد. به علاوه با توجه به موقعیت استراتژیک تهران به عنوان پایتخت کشور و تهدیدات موجود در آن لازم است برنامه‌ای مستقل و در عین حال همگام با سایر برنامه‌های پیشنهادی موقعیت بحران در این شهر ارائه شود. عدم کارایی شبکه دسترسی، بافت فشرده شهر، خطر لرزه‌خیزی و... در سطح شهر تهران، لزوم ارائه امدادهای هوایی علاوه بر امدادهای زمینی را مطرح می‌کند. امری که در کشورهای پیشرفته در قالب شبکه هوایی با دو کارکرد تفریحی و امدادرسانی مطرح شده است. در حال حاضر اکثر بالگردهای موجود در کشور از نوع نظامی بوده که کارایی مناسبی جهت امدادرسانی در شهر ندارند. بر این اساس لازمه این امر همکاری همه‌جانبه نهادهایی مانند سازمان هواپیمایی، سازمان مدیریت بحران، آتش‌نشانی و شهرداری‌هاست.
در نمودار شماره 1 لزوم درنظرداشتن شبکه امداد هوایی در کنار شبکه امداد زمینی مطرح شده است. در راستای درنظرگرفتن شبکه امداد هوایی در سطح شهر، پیش‌زمینه‌هایی نیز بايد ايجاد شود. به این ترتیب که به منظور کارکرد چنين شبکه‌ای لازم است به شناسایی نقاط نشست و برخاست و تجهیز مناطق در سطح شهر اقدام شود. در چارچوب ایده اولیه توسعه شبکه امداد هوایی در تهران پیشنهاد می‌شود با توجه به بافت فشرده شهر در برخی مناطق و عدم کارایی شبکه دسترسی در هنگام بحران محدوده‌هایی به عنوان فضای باز و در ابعاد و تناسبات هلی‌پدها در نظر گرفته شوند، به صورتی که در شرایط عادی به عنوان زمین باز فاقد بنا و محلی برای گذران اوقات فراغت عمل کرده و در مواقع بحرانی به عنوان عرصه‌ای در خدمت شبکه هوایی امدادرسان شهر عمل کند. در کنار اينها ساختمان‌های بلندمرتبه نیز می‌توانند به عنوان پتانسیلی در قالب نقاط نشست و برخاست در این شبکه فعالیت كنند. به علاوه می‌توان ساختمان‌های بلندمرتبه، مراکز دولتی و بیمارستان‌ها را نیز با فراهم‌كردن تمهیدات هلی‌پد در آنها به عنوان نقاط نشست و برخاست و امدادرسانی منظور کرد. در این میان بیمارستان‌ها با توجه به نقششان در شرایط بحران بسیار حائز اهمیت هستند، موضوعی که در شهری مانند تهران نیازمند پیگیری است، چراکه در شرایط موجود بسیاری از بیمارستان‌ها در نقاط مشخصی متمرکز شده در حالی که برخی مناطق با کمبود یا نبود بیمارستان مواجه هستند.
به منظور تدوین ضوابط لازم با توجه به اهمیت موضوع هلی‌پد در شهرهای بزرگ جهان می‌توان با استفاده از استانداردهای آنان و با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و ساختار کالبدی تهران نسبت به تهیه ضوابط مورد نیاز اقدام كرد.

تقریبا 50 درصد از شهرهای بزرگ جهان در نزدیکی گسل‌های فعال یا حوضه آبریز سیلاب‌ها قرار دارند. افزایش جمعیت ساکن در شهرها از یک سو و افزایش وقوع بلایای طبیعی از سوی دیگر سبب شده تا آسیب‌‌پذیری جوامع شهری، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه بیش از پیش افزایش یابد. تعداد زیادی از این شهرها، متأسفانه به دلیل بی‌برنامگی با محدودیت فضا روبه‌رو هستند و این باعث می‌شود که از یک سو بافت شهری فشرده شود و در نتیجه تراکم جمعیتی ساکن در آن افزایش یابد و از سوی دیگر زمین‌های نامناسب از نظر آسیب‌پذیری از بلایای طبیعی (به‌عنوان مثال مناطق نزدیک به گسل‌ها) با ساختمان‌ها پوشیده شوند. در این میان شبکه امداد زمینی درون‌شهری به‌ویژه در شهرهای بزرگ دارای نقشی اساسی در مدیریت بحران زلزله و سایر حوادث است. از سوی دیگر تجربه زلزله‌های گذشته نشان داده است که این شبکه می‌تواند در برابر زلزله‌های بزرگ به‌شدت آسیب‌پذیر باشد. بر این اساس ضروری است نسبت به شناسایی کارایی شبکه‌های جایگزین و مکمل در کشورها و شهرهای لرزه‌خیز اقدام شود و بر آن اساس به برنامه‌ریزی برای شهر در شرایط بحرانی پرداخته شود. طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی (DEC)، هم‌اکنون بیشترین نگرانی‌های سازمان‌های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران، استانبول است.
حدود نیمی از مردم تهران در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که هیچ مقاومتی در برابر زلزله‌ای با قدرت بالا ندارند. متراکم‌بودن بافت شهری جنوب تهران، وجود کوچه‌هایی با عرض بسیار کم و فقدان فضاهای باز شهری برای پناه‌گرفتن در موقع زلزله، اسکان موقت، تخلیه آوار و سایر استفاده‌های کمک‌رسانی، بر شدت بحران می‌افزاید. به همین ترتیب با توجه به شرایط موجود در کشور و اهمیت تهران به عنوان پایتخت لازم است توجه ویژه‌ای به این امر شود. با توجه به تاریخچه زلزله‌های بزرگ گذشته و وجود گسل‌های مهم در محدوده تهران بزرگ (12 گسل اصلی با طول بیش از 15 کیلومتر و هشت گسل فرعی به طول10-2 کیلومتر) و نیز پژوهش‌ها و تحقیقات چندساله اخیر، به‌خصوص مطالعات ریز پهنه‌بندی زلزله تهران که در سال 1379 با همکاری شهرداری تهران و آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن انجام شد، احتمال رویداد زلزله‌ای مخرب در تهران زیاد است. بر اساس پیش‌بینی سازمان هلال احمر پس از وقوع زلزله شدید در شهر تهران بنا بر پیش‌بینی‌ها و محاسبات فرضی، تمام راه‌های ارتباطی، خیابان‌ها و شریان‌های حیاتی بر اثر شکاف در زمین و ریزش ساختمان‌ها قطع می‌شود و همچنین به دلیل آتش‌سوزی‌های شدید و ترافیک پس از سانحه امکان دسترسی به مناطق برای کمک‌رسانی وجود ندارد؛ از این رو پس از وقوع زلزله امکان جابه‌جایی در شهر غیرممکن می‌شود و در این وضعیت نه‌تنها جمعیت هلال احمر قدرت کمک‌رسانی در روز سانحه را ندارد، بلکه دیگر سازمان‌های متمرکز هم نمی‌توانند در سطح گسترده‌ای اقدام به کمک‌رسانی کنند. بر این اساس بايد از هم‌اکنون پیش‌بینی‌های مقتضی به عمل‌ آید.

1- وضعیت شبکه دسترسی در شهر تهران
شهر تهران که اهمیت آن در ثبات سیاسی و اقتصادی کشور بر کسی پوشیده نیست، با وسعتی بیش از هزارو 200 کیلومترمربع در منطقه با خطر بالای زلزله قرار دارد. بیش از دوسوم شهر زیر پوشش مستحدثات است، متوسط تراکم جمعیت در آن 110 نفر در هر هکتار و در بعضی مناطق شهری این تراکم به 350 نفر در هکتار نیز می‌رسد. بسیاری از ساختمان‌های شهر قدیمی بوده و بسیاری نیز از وضعیت سازه‌ای خوبی برخوردار نیستند. شبکه ترابری این ابرشهر که دارای بیش از دو هزار کیلومتر گذرگاه است، در شرایط عادی با مشکلات متعددی دست به گریبان است و بدیهی است که در صورت وقوع زلزله و سایر بلایا وضعیت بسیار نابهنجاری به وجود خواهد آمد و چنانچه نسبت به پیش‌بینی مسیرهای مناسب برای استفاده نیروهای امداد و نجات از قبل برنامه‌ریزی نشود، فعالیت این گروه‌ها با موانع فراوان روبه‌رو و چه‌بسا متوقف خواهد شد.

2- درنظرگرفتن شبکه هوایی به‌عنوان راهکار مدیریت بحران در سایر کشورها
مجموعه اقداماتی که شرایط بحرانی را مدیریت می‌کند سیستمی را می‌سازد که اجزای آن در عین استقلال، با یکدیگر پیوند داشته و هدف واحدی را تعقیب می‌کند؛ اقداماتی که کشورهای پیشرفته در دستور کار خود قرار داده‌اند و حین بحران تنها به اقدامات زمینی اکتفا نکرده و از شبکه هوایی نیز بهره می‌گیرند. جوامع توسعه‌یافته با پیش‌بینی تدابیر لازم بخش اعظم خسارت‌های زمین‌لرزه را مهار کرده و آن را دیگر بلا نمی‌شناسند. اما در ایران زلزله همچنان یک حادثه مخاطره‌آمیز است. براي ساختمان‌های بلندمرتبه به دلیل ارتفاع زیاد و محدودیت‌های هم‌جواری در هنگام حریق و حادثه بايد امکان امدادرسانی از بام فراهم شود. به این ترتیب با درنظرگرفتن پدهای استاندارد علاوه بر آنکه خدمت‌رسانی و ایمنی ساختمان هنگام بروز حادثه از بام فراهم می‌شود، این پدها می‌توانند به عنوان نقاط نشست و برخاست در شبکه هوایی شهر نیز عمل کنند. در ادامه به ارائه نمونه‌های خارجی از احداث هلی‌پد بر فراز ساختمان‌ها پرداخته شده است.

3- التزام احداث هلی‌پد
ضوابط و آیین‌نامه‌های تأمین‌کننده ایمنی در ساختمان‌های مرتفع جهت امدادرسانی در وقوع آتش‌سوزی و حوادث غیرمترقبه احداث سکوی فرود بالگرد امداد را ملزم نكرده است. ساختمان‌هایی که ارتفاع آن بیش از 50 متر است، دور از دسترس ماشین‌آلات و تجهیزات اطفاي حریق پایگاه‌های آتش‌نشانی است. در مواقع آتش‌سوزی و حوادثی که افراد راهی برای فرار به طبقات پایین‌تر ندارند، ناچارند به طبقات بالا و بام پناه آورند و تنها راه امداد و نجات افراد، امداد هوایی است و این نیازمند وجود سکوی فرود بالگرد بر فراز بام ساختمان است.

4- مشخصات فنی هلی‌پد
احداث بدون درنظرگرفتن مشخصات فنی سازه، تأسیسات و المان‌ها و ضوابط خاص آن طبق آیین‌نامه‌ها و استانداردهای مصوب در سازمان‌های هواپیمایی و آتش‌نشانی، به ایجاد مشکلات اساسی و نواقص فنی منجر مي‌شود و سکو را غیرقابل بهره‌برداری خواهد كرد. این ضوابط بر مشخصات فنی و فیزیکی سکو، ظرفیت باربری بالگرد امداد، تجهیزات اطفاي حریق، برق‌گیرها، دسترسی‌ها، محل ورود و خروج از عرشه، مهار بندهای بالگرد، جان‌پناه، نورپردازی و علائم راهنما و نشانه‌گذاری در روز و شب، بادنما، موقعیت مکانی ساختمان، رعایت حریم سکو با موانع، عوارض و ساختمان‌های مجاور، نقشه کریدورهای پرواز، ملاحظه جوانب امنیتی، اهمیت کاربری تعریف‌شده و بالقوه سکو و موارد دیگر تکیه دارد. تمامی موارد ذکرشده، طبق چک‌لیست‌های فنی، توسط نماینده کارشناس هواپیمایی کشوری کنترل شده و کلیه نقشه‌ها و مستندات لازم مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نداشتن نقص و اشکال در اجرا و رعایت ضوابط تأیید می‌شود.

5- اخذ شناسنامه فنی هلی‌پد
طبق ضوابط فنی و آیین‌نامه‌های اجراشده در مورد پدهای اجراشده در دنیا، رعایت اصول و مشخصات فنی و هواپیمایی الزامی است. اما این مهم برای بهره‌برداری از آن کافی نیست. علاوه بر آن لازم است از مرجع کارشناسی سازمان‌های مربوطه تأییدیه اجرای همه استانداردهای مربوطه و مجوز بهره‌برداری اخذ شود. سازمان هواپیمایی کشوری پس از بررسی و تأیید مستندات و انجام فرود و برخاست آزمایشی پد را در فهرست سکوهای مورد تأیید و شناخته‌شده در کشور قرار می‌دهد. به این ترتیب در صورت وقوع هرگونه حادثه‌ای که نیازمند انجام عملیات امداد و نجات هوایی بر فراز ساختمان باشد، هلی‌پد شناخته‌شده و قابل بهره‌برداری است. علاوه بر آن با شناسنامه‌دارشدن هلی‌پد، در مدیریت بحران وقوع حوادث غیرمترقبه، وجود ساختمان‌های مرتفع در هر منطقه به‌عنوان سکوی امداد قابل ملاحظه هستند.

6- وضعیت هلی‌پدها در سطح شهر تهران
احداث پدهای هلیکوپتری در ساختمان‌های بلندمرتبه در سطح شهر تهران به یک سنت تبدیل شده است. در واقع طبق آیین‌نامه‌های ابلاغ‌شده به شهرداری تهران در سال 1385، ساختمان‌هایی که تعداد طبقات آنها بیشتر از 16 باشد، باید به احداث پدهای هلیکوپتر با ظرفیت لازم اقدام کنند. اما واقعیت آن است که بر اساس نظرات سازمان هواپیمایی اغلب پدهای ساخته‌شده در ساختمان‌های بلندمرتبه غیراستاندارد هستند و قابلیت به‌کارگیری از آنها به‌خصوص در شرایط بحرانی وجود ندارد. اجرانشدن هیچ یک از قوانین پرواز یا نشست و برخاست یک هلیکوپتر روی پد در این ساختمان‌ها به چشم می‌خورد. براساس نتایج بررسی‌های کمیته ایمنی و مدیریت بحران از سال ۸۵ تا‌کنون برای ایجاد باندهای بالگرد در ساختمان‌های بلندمرتبه آیین‌نامه‌ای جهت محاسبات فنی وجود ندارد ضمن اینکه بالگردهای در اختیار سازمان آتش‌نشانی و سازمان مدیریت پیشگیری و بحران بسیار اندک هستند. علاوه بر احداث غیراصولی و بدون نظارت این پدها، نقطه ضعف دیگر آنها درنظرنگرفتن شرایط اضطراری برای این ساختمان‌هاست به طوری که یکی از موارد استفاده این پدها در زمان‌هاي بروز حوادث مختلف است که در این زمینه نیز برنامه و نظارتی صورت نگرفته است.
7- پیشنهادها
با توجه به مجموعه مباحث فوق راهکارهای پیشنهادی این مشاور در دو دسته کلی قابل ارائه است.
1- تهیه طرح جامع شبکه هوایی امدادرسانی با بهره‌گیری از پتانسیل‌های موجود در شهر از جمله ساختمان‌های بلندمرتبه
2- تهیه طرج جانمایی باندهای فرود بالگرد در نقاط مختلف شهر به منظور امکان امدادرسانی در هنگام بحران (به‌ویژه در مناطق دارای بافت آسیب‌پذیر)
3- استاندارد‌سازی و تدوین ضوابط کاربردی ساخت هلی‌پد
4- پیش‌بینی و تجهیز توسعه شبکه ناوگان هوایی بالگرد در شهر تهران
در صدوپنجاه‌وششمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران، طرح الزام شهرداری به اعمال سیاست‌های لازم جهت اصلاح پدهای هلیکوپتر نجات در ساختمان‌های بلندمرتبه درحال‌ساخت مطرح شد و به تصویب اعضا رسید. به این ترتیب و با توجه به اهمیت این موضوع لازم است ضمن تدوین ضوابط استاندارد و کنترل‌های فنی در احداث پدهای جدید، اصلاح پدهای ساخته‌شده نیز در دستور کار قرار گیرد. به علاوه با توجه به موقعیت استراتژیک تهران به عنوان پایتخت کشور و تهدیدات موجود در آن لازم است برنامه‌ای مستقل و در عین حال همگام با سایر برنامه‌های پیشنهادی موقعیت بحران در این شهر ارائه شود. عدم کارایی شبکه دسترسی، بافت فشرده شهر، خطر لرزه‌خیزی و... در سطح شهر تهران، لزوم ارائه امدادهای هوایی علاوه بر امدادهای زمینی را مطرح می‌کند. امری که در کشورهای پیشرفته در قالب شبکه هوایی با دو کارکرد تفریحی و امدادرسانی مطرح شده است. در حال حاضر اکثر بالگردهای موجود در کشور از نوع نظامی بوده که کارایی مناسبی جهت امدادرسانی در شهر ندارند. بر این اساس لازمه این امر همکاری همه‌جانبه نهادهایی مانند سازمان هواپیمایی، سازمان مدیریت بحران، آتش‌نشانی و شهرداری‌هاست.
در نمودار شماره 1 لزوم درنظرداشتن شبکه امداد هوایی در کنار شبکه امداد زمینی مطرح شده است. در راستای درنظرگرفتن شبکه امداد هوایی در سطح شهر، پیش‌زمینه‌هایی نیز بايد ايجاد شود. به این ترتیب که به منظور کارکرد چنين شبکه‌ای لازم است به شناسایی نقاط نشست و برخاست و تجهیز مناطق در سطح شهر اقدام شود. در چارچوب ایده اولیه توسعه شبکه امداد هوایی در تهران پیشنهاد می‌شود با توجه به بافت فشرده شهر در برخی مناطق و عدم کارایی شبکه دسترسی در هنگام بحران محدوده‌هایی به عنوان فضای باز و در ابعاد و تناسبات هلی‌پدها در نظر گرفته شوند، به صورتی که در شرایط عادی به عنوان زمین باز فاقد بنا و محلی برای گذران اوقات فراغت عمل کرده و در مواقع بحرانی به عنوان عرصه‌ای در خدمت شبکه هوایی امدادرسان شهر عمل کند. در کنار اينها ساختمان‌های بلندمرتبه نیز می‌توانند به عنوان پتانسیلی در قالب نقاط نشست و برخاست در این شبکه فعالیت كنند. به علاوه می‌توان ساختمان‌های بلندمرتبه، مراکز دولتی و بیمارستان‌ها را نیز با فراهم‌كردن تمهیدات هلی‌پد در آنها به عنوان نقاط نشست و برخاست و امدادرسانی منظور کرد. در این میان بیمارستان‌ها با توجه به نقششان در شرایط بحران بسیار حائز اهمیت هستند، موضوعی که در شهری مانند تهران نیازمند پیگیری است، چراکه در شرایط موجود بسیاری از بیمارستان‌ها در نقاط مشخصی متمرکز شده در حالی که برخی مناطق با کمبود یا نبود بیمارستان مواجه هستند.
به منظور تدوین ضوابط لازم با توجه به اهمیت موضوع هلی‌پد در شهرهای بزرگ جهان می‌توان با استفاده از استانداردهای آنان و با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و ساختار کالبدی تهران نسبت به تهیه ضوابط مورد نیاز اقدام كرد.