ایران و رؤیای خودروهای خودران
دنبالکنندگان اخبار دنیای خودرو و همچنین تکنولوژی بهخوبی میدانند که آینده صنعت خودروسازی در ساخت و توسعه خودروهای خودران نهفته است. هدفی که از چند سال پیش رقابت عظیمی برای محققكردن آن توسط چند غول بزرگ خودروسازی درگرفت و حالا با آمدن 5G، شرکتهای بزرگ حوزه تکنولوژی ارتباطی و موبایلی هم به میدان آمدهاند تا بازار بزرگی از یکی از رؤیاییترین محصولات دنیای تکنولوژی را پدید آورند. آنچه در چهار دهه قبل به عنوان بخشی از کتابها و فیلمهای علمی-تخیلی تصویر میشد، حالا قرار است بخشی از واقعیت موجود در زندگی ما باشد. بسیاری منتظر بودند تا با دردسترسبودن 5G تحول عظیمی در خودروهای خودران رخ دهد. نتیجه کمتر از چند ماه راهاندازی 5G در کشورهای صنعتی دنیا هم البته این تحول را تأیید میکند. بنابراین دور از ذهن نیست که در سالهای آینده با فراگیرشدن 5G بسیاری از مدلهای مفهومی که این روزها در کارخانههای خودروسازی در حال آزمایش هستند به خیابانها بیایند و بازار را در قبضه خود بگیرند. سؤالی که مطرح میشود این است؛ اگر قرار است در سالهای آینده شاهد جهش خودروهای خودران در بازار باشیم، سهم ایران از این بازار چیست و چگونه
قرار است به آن دست پیدا کند؟
5G کی به ایران میرسد؟
سؤال مهم درباره خودروهای خودران ارتباط مستقیم توسعه آن با توسعه 5G است. ازاینرو هر سؤالی درباره آینده خودروهای خودران در ایران به نوعی به این سؤال وابسته است که 5G چه زمانی قرار است در ایران راهاندازی و همگانی شود؟ وزیر ارتباطات هم که چندیپیش در حساب توییتری خود از تلاش برای ساخت خودروهای خودران سخن گفته بود، به نوعی سرنوشت آن را به 5G گره زده بود. آذریجهرمی در حساب توییتری خود نوشته بود: «جوانهای ما همیشه بهترینها را رقم میزنند. به مرکز تحقیقات مخابرات گفتم با همکاری دانشگاهها، توسعه فناوری خودروی بدون راننده هوشمند را پیش ببرند. در هوش مصنوعی و دانش کلاندادهها چیزی کم نداریم، الان وقت ساخت محصوله. تا آمدن 5G وقت زیادی نمونده». همچنان که به نظر میرسد مسیر آمدن 5G به ایران فعلا چندان هموار نیست و مخالفانی در این مسیر وجود دارند؛ مخالفانی که اگر زودتر قانع نشوند ممکن است بازاری که از ارائه محصولات 5G در ایران همانند سایر نقاط جهان ممکن است پدید بیاید از بین رود. با این حال و با همه مرارتهایی که در راه آمدن 5G به ایران وجود دارد، به نظر میرسد دسترسی به آن سرنوشتی محتوم است. از اینرو تلاش برای
فراهمكردن محصولات جانبی که ممکن است در بازار حاصل از راهاندازی 5G در ایران پدید بیاید، یک امر ضروری است. با این مقدمه اگر افق دسترسی به 5G در ایران در یکی، دو سال پیشرو باشد، باید در نظر بگیریم که الان مدلهای مفهومی از خودروهای خودران در لابراتوارهای شرکتهای خودروسازی ایرانی موجود باشد. اگرچه اخبار نشان میدهد این اتفاق فعلا در فاز دانشگاهی رخ داده و اخبار مربوط به تست خودروهای خودران ایرانی به یکی، دو واحد پژوهشی دانشگاهی منتهی شده است. اما آیا واقعا در خودروسازیهای ایرانی برای ساخت خودروی خودران خبری نیست؟
هوشمندسازی خودروها با تولید خودروی برقی
صنعت خودروسازی در ایران یکی از پرانتقادترین صنایع است و مشتریانی که با برندهای تولید خودرو در ایران سروکار دارند، اغلب از آن ابراز نارضایتی میکنند. مهمترین دلیلش کیفیت پایین محصولات است. از اینرو برای چنین مشتریانی با چنین دیدگاهی تصور تولید خودروی خودران کمی دور از انتظار است. در اینجا البته باید توجه داشت میان توانایی ساخت خودروی هوشمند و دستیابی به تکنولوژی ساخت آن با توانایی تجاریساز آن تفاوتهای فراوانی وجود دارد. آنچه در اینجا مطرح است؛ در گام نخست این است که آیا ما در ایران توانایی دستیابی به تکنولوژی ساخت خودروهای هوشمند را داریم یا خیر؟ در بحث خودروهای هوشمند کشور ما استعدادهای فراوانی دارد چراکه تخصص عمده این خودروها از بخشهای مکانیک به سمت مکاترونیک، الکترونیک و دیتا یا داده سوق پیدا میکند که در این بخش کشور ما از مزیت بسیار زیادی برخوردار است. این در حالی است که اکنون بازیگران فوقالعاده قدری در بخشهای الکترونیک، کنترل و سیستمهای مخابراتی صنعت خودرو برای تولید محصول وارد عرصه شدهاند. علاوه بر این ما در ایران یک تجربه در مواجهه با هوشمندسازی خودرو هم داریم که نتایجش نشان میدهد در
دستیابی به این تکنولوژی راه درستی هم رفتهایم. حوالی سال ۲۰۰۵ بحث خودروهای برقی یا الکترونیک در دنیا مطرح و این موضوع خیلی زود در کشور پیگیری شد. همانطور که در بالا گفته شد، شاید این تجربه نهایتا منجر به تولید خودرو در مقیاس تجاری نشد اما برای مثال در حوزه تولید موتورسیکلتهای برقی موفقیت چشمگیری داشت. یعنی وقتی برخی مشکلات در راه تجاریسازی خودروهای برقی بعد از ساخت چند نمونه موفق ايجاد شد، این دانش راهش را به سمت موتورسیکلتهای برقی کج کرد و در آنجا بازار خوبی به دست آورد. به این ترتیب که برخی شرکتهای سازنده سنتی موتورسیکلت به سراغ دانشگاهیها آمدند و با هم مجموعهای تشکیل دادند که خیلی زود موتورسیکلت برقی را راهی بازار کرد به گونهای که هماکنون دو یا سه برند داخلی در حال تولید موتورسیکلتهای برقی هستند. علاوه بر آن دومین برنامه مهم کشور در حوزه هوشمندسازی خودروها بحث تولید اتوبوس برقی بود. در حال حاضر روی اتوبوسهای برقی مطالعات خیلی زیادی انجام شده و هماکنون گروهی از شرکتهای دانشبنیان در گام نخست زنجیره تأمین قطعات و اجزای خودروهای برقی را ایجاد ميکنند. بهموازات آن نیز در حال ساخت پلتفرم
جدیدی از خودروهای برقی هستیم.
ما در کجای داستان خودروهای خودران ایستادهایم؟
برای اینکه بدانیم داستان خودروهای خودران در ایران به کجا خواهد رسید، بد نیست نگاهی کلی به دنیای خودروهای خودران بیندازیم. این خودروها چند نسل دارند که نسل صفر آن شامل خودروهای معمولی میشود که اکثر مردم در حال استفاده از آن هستند. با این تفاوت که یکسری امکانات روی همان خودروها همچون گیربکس اتوماتیک یا کروزکنترل نصب میشود. نسل بعدی هم خودروهایی هستند که سیستمهای بیشتری دارند و اغلب با دخالت راننده میتوانند در مسیر قرار بگیرند و بهنوعی این سیستمها حجم درگیری راننده را کمتر میکنند. نسل سوم هم که تحولی کامل در این خودروهاست شامل خودروهای کاملا خودران میشود. با نگاهی به این سه نسل به نظر میرسد ما در ایران بین نسل یک و دو قرار داریم. چراکه بهطور نسبی فناوریهای مرتبط با خودروهای خودران در داخل کشور وجود دارند و میتوانیم آنها را بهخوبی اجرائی کنیم، کافی است با توجه بیشتری آنها را در صنعت خودرو اجرائی کنیم. برای مثال تجربههای موفق کشور ما در عرصه رباتیک نشان میدهد اگر این دانش و دستاوردها را با مجموعههای خودرویی تلفیق کنیم، ممکن است به نتایج قابل توجهی دست پیدا کنیم. تجربه تلفیق همین دانش در ساخت
پهپادها به خوبی نشان میدهد اگر عزمی برای دخالتدادن آن در مجموعههای خودرویی هم باشد، میتوان افق دستیابی به خودروهای خودران را نزدیکتر کرد. در واقع اگر شما هم مانند خیلی از مشتریهای خودروهای ایرانی فکر میکنید تولید خودروی خودران در ایران یک آرزوی محال است، باید این را بدانید که بسیاری از ابزار و لوازم تولید این خودروها در بخشهای دیگر موجود است و فقط باید توجه ویژهای به این موضوع شود و بازیگران مختلف و بامهارت را از بخشهای مختلف به کار گرفت تا نتایج مطلوبی حاصل شود.
منوچهر منطقی که زمانی مدیریت یکی از مجموعههای بزرگ خودروسازی کشور را بر عهده داشته و حالا دبیر ستاد توسعه فناوریهای حوزه فضایی، حملونقل پیشرفته در معاونت علمی و فناوری رئیسجمهور است، درباره یکی از سؤالهای اصلی در این حوزه که آیا شرکتهای خودروساز داخلی عزمی برای تولید خودروی خودران دارند، اینطور میگوید: «خوشبختانه شرکتهای خودروساز ما به ساخت خودروهای نوین اهمیت داده و حتی بر اساس آن فعالیتهایی را نیز انجام دادهاند. به عنوان مثال خودروساز سایپا همزمان با تولید خودرو کوئیک، مدل برقی آن را نیز معرفی کرد؛ بنابراین همین الان کوئیک دو مدل برقی و بنزینی دارد. بنابراین ما میتوانیم این ادعا را داشته باشیم که یک خودرو برقی ساخت داخل داریم. ایرانخودرو هم در گروه ساپکو - بهعنوان شرکت طراحی مهندسی و تأمین قطعات ایرانخودرو- واحدی تشکیل داده است که روی اجزا و سیستمهای خودروهای نسل آینده کار میکنند. این خودروساز حتی به نمونههایی هم رسیده تا بتوانند آن را طراحی و اجرا کنند».
منطقی درباره تصور خود از چشمانداز تولید خودروهای نوین و بهطور ویژه خودران در کشور هم میگوید: «اگر در کشور این اجماع ایجاد شود و مسئولیت توسعه فناوری خودروهای نسل جدید به گروهی تنفیذ شود و بگویند ما همانطور که از فناوری نانو و بایو حمایت کردیم، از صنعت خودروسازی نوین هم حمایت میکنیم معتقدم در یک افق پنجساله میتوانیم به فناوری تولید خودروهای خودران دست پیدا کنیم که اصلا موضوع عجیبوغریبی هم نیست چراکه اکنون به چشمانداز دوساله دستیابی به فناوری اتوبوسهای برقی رسیدهایم یا اینکه در سه سال توانستیم به فناوری ساخت موتورسیکلتهای برقی برسیم؛ درباره خودروهای الکتریکی که مطمئن باشید در سه تا پنج سال میتوانیم به فناوری تولید آن دست پیدا کنیم. بنابراین در صورت توجه خاص و تبدیلشدن این مسئله به اولویت ملی در بحث رقابتپذیری میتوانیم حوزه تولید خودروهای خودران و الکتریکی را همپا و همسنگ فناوری نانو توسعه دهیم».
دنبالکنندگان اخبار دنیای خودرو و همچنین تکنولوژی بهخوبی میدانند که آینده صنعت خودروسازی در ساخت و توسعه خودروهای خودران نهفته است. هدفی که از چند سال پیش رقابت عظیمی برای محققكردن آن توسط چند غول بزرگ خودروسازی درگرفت و حالا با آمدن 5G، شرکتهای بزرگ حوزه تکنولوژی ارتباطی و موبایلی هم به میدان آمدهاند تا بازار بزرگی از یکی از رؤیاییترین محصولات دنیای تکنولوژی را پدید آورند. آنچه در چهار دهه قبل به عنوان بخشی از کتابها و فیلمهای علمی-تخیلی تصویر میشد، حالا قرار است بخشی از واقعیت موجود در زندگی ما باشد. بسیاری منتظر بودند تا با دردسترسبودن 5G تحول عظیمی در خودروهای خودران رخ دهد. نتیجه کمتر از چند ماه راهاندازی 5G در کشورهای صنعتی دنیا هم البته این تحول را تأیید میکند. بنابراین دور از ذهن نیست که در سالهای آینده با فراگیرشدن 5G بسیاری از مدلهای مفهومی که این روزها در کارخانههای خودروسازی در حال آزمایش هستند به خیابانها بیایند و بازار را در قبضه خود بگیرند. سؤالی که مطرح میشود این است؛ اگر قرار است در سالهای آینده شاهد جهش خودروهای خودران در بازار باشیم، سهم ایران از این بازار چیست و چگونه
قرار است به آن دست پیدا کند؟
5G کی به ایران میرسد؟
سؤال مهم درباره خودروهای خودران ارتباط مستقیم توسعه آن با توسعه 5G است. ازاینرو هر سؤالی درباره آینده خودروهای خودران در ایران به نوعی به این سؤال وابسته است که 5G چه زمانی قرار است در ایران راهاندازی و همگانی شود؟ وزیر ارتباطات هم که چندیپیش در حساب توییتری خود از تلاش برای ساخت خودروهای خودران سخن گفته بود، به نوعی سرنوشت آن را به 5G گره زده بود. آذریجهرمی در حساب توییتری خود نوشته بود: «جوانهای ما همیشه بهترینها را رقم میزنند. به مرکز تحقیقات مخابرات گفتم با همکاری دانشگاهها، توسعه فناوری خودروی بدون راننده هوشمند را پیش ببرند. در هوش مصنوعی و دانش کلاندادهها چیزی کم نداریم، الان وقت ساخت محصوله. تا آمدن 5G وقت زیادی نمونده». همچنان که به نظر میرسد مسیر آمدن 5G به ایران فعلا چندان هموار نیست و مخالفانی در این مسیر وجود دارند؛ مخالفانی که اگر زودتر قانع نشوند ممکن است بازاری که از ارائه محصولات 5G در ایران همانند سایر نقاط جهان ممکن است پدید بیاید از بین رود. با این حال و با همه مرارتهایی که در راه آمدن 5G به ایران وجود دارد، به نظر میرسد دسترسی به آن سرنوشتی محتوم است. از اینرو تلاش برای
فراهمكردن محصولات جانبی که ممکن است در بازار حاصل از راهاندازی 5G در ایران پدید بیاید، یک امر ضروری است. با این مقدمه اگر افق دسترسی به 5G در ایران در یکی، دو سال پیشرو باشد، باید در نظر بگیریم که الان مدلهای مفهومی از خودروهای خودران در لابراتوارهای شرکتهای خودروسازی ایرانی موجود باشد. اگرچه اخبار نشان میدهد این اتفاق فعلا در فاز دانشگاهی رخ داده و اخبار مربوط به تست خودروهای خودران ایرانی به یکی، دو واحد پژوهشی دانشگاهی منتهی شده است. اما آیا واقعا در خودروسازیهای ایرانی برای ساخت خودروی خودران خبری نیست؟
هوشمندسازی خودروها با تولید خودروی برقی
صنعت خودروسازی در ایران یکی از پرانتقادترین صنایع است و مشتریانی که با برندهای تولید خودرو در ایران سروکار دارند، اغلب از آن ابراز نارضایتی میکنند. مهمترین دلیلش کیفیت پایین محصولات است. از اینرو برای چنین مشتریانی با چنین دیدگاهی تصور تولید خودروی خودران کمی دور از انتظار است. در اینجا البته باید توجه داشت میان توانایی ساخت خودروی هوشمند و دستیابی به تکنولوژی ساخت آن با توانایی تجاریساز آن تفاوتهای فراوانی وجود دارد. آنچه در اینجا مطرح است؛ در گام نخست این است که آیا ما در ایران توانایی دستیابی به تکنولوژی ساخت خودروهای هوشمند را داریم یا خیر؟ در بحث خودروهای هوشمند کشور ما استعدادهای فراوانی دارد چراکه تخصص عمده این خودروها از بخشهای مکانیک به سمت مکاترونیک، الکترونیک و دیتا یا داده سوق پیدا میکند که در این بخش کشور ما از مزیت بسیار زیادی برخوردار است. این در حالی است که اکنون بازیگران فوقالعاده قدری در بخشهای الکترونیک، کنترل و سیستمهای مخابراتی صنعت خودرو برای تولید محصول وارد عرصه شدهاند. علاوه بر این ما در ایران یک تجربه در مواجهه با هوشمندسازی خودرو هم داریم که نتایجش نشان میدهد در
دستیابی به این تکنولوژی راه درستی هم رفتهایم. حوالی سال ۲۰۰۵ بحث خودروهای برقی یا الکترونیک در دنیا مطرح و این موضوع خیلی زود در کشور پیگیری شد. همانطور که در بالا گفته شد، شاید این تجربه نهایتا منجر به تولید خودرو در مقیاس تجاری نشد اما برای مثال در حوزه تولید موتورسیکلتهای برقی موفقیت چشمگیری داشت. یعنی وقتی برخی مشکلات در راه تجاریسازی خودروهای برقی بعد از ساخت چند نمونه موفق ايجاد شد، این دانش راهش را به سمت موتورسیکلتهای برقی کج کرد و در آنجا بازار خوبی به دست آورد. به این ترتیب که برخی شرکتهای سازنده سنتی موتورسیکلت به سراغ دانشگاهیها آمدند و با هم مجموعهای تشکیل دادند که خیلی زود موتورسیکلت برقی را راهی بازار کرد به گونهای که هماکنون دو یا سه برند داخلی در حال تولید موتورسیکلتهای برقی هستند. علاوه بر آن دومین برنامه مهم کشور در حوزه هوشمندسازی خودروها بحث تولید اتوبوس برقی بود. در حال حاضر روی اتوبوسهای برقی مطالعات خیلی زیادی انجام شده و هماکنون گروهی از شرکتهای دانشبنیان در گام نخست زنجیره تأمین قطعات و اجزای خودروهای برقی را ایجاد ميکنند. بهموازات آن نیز در حال ساخت پلتفرم
جدیدی از خودروهای برقی هستیم.
ما در کجای داستان خودروهای خودران ایستادهایم؟
برای اینکه بدانیم داستان خودروهای خودران در ایران به کجا خواهد رسید، بد نیست نگاهی کلی به دنیای خودروهای خودران بیندازیم. این خودروها چند نسل دارند که نسل صفر آن شامل خودروهای معمولی میشود که اکثر مردم در حال استفاده از آن هستند. با این تفاوت که یکسری امکانات روی همان خودروها همچون گیربکس اتوماتیک یا کروزکنترل نصب میشود. نسل بعدی هم خودروهایی هستند که سیستمهای بیشتری دارند و اغلب با دخالت راننده میتوانند در مسیر قرار بگیرند و بهنوعی این سیستمها حجم درگیری راننده را کمتر میکنند. نسل سوم هم که تحولی کامل در این خودروهاست شامل خودروهای کاملا خودران میشود. با نگاهی به این سه نسل به نظر میرسد ما در ایران بین نسل یک و دو قرار داریم. چراکه بهطور نسبی فناوریهای مرتبط با خودروهای خودران در داخل کشور وجود دارند و میتوانیم آنها را بهخوبی اجرائی کنیم، کافی است با توجه بیشتری آنها را در صنعت خودرو اجرائی کنیم. برای مثال تجربههای موفق کشور ما در عرصه رباتیک نشان میدهد اگر این دانش و دستاوردها را با مجموعههای خودرویی تلفیق کنیم، ممکن است به نتایج قابل توجهی دست پیدا کنیم. تجربه تلفیق همین دانش در ساخت
پهپادها به خوبی نشان میدهد اگر عزمی برای دخالتدادن آن در مجموعههای خودرویی هم باشد، میتوان افق دستیابی به خودروهای خودران را نزدیکتر کرد. در واقع اگر شما هم مانند خیلی از مشتریهای خودروهای ایرانی فکر میکنید تولید خودروی خودران در ایران یک آرزوی محال است، باید این را بدانید که بسیاری از ابزار و لوازم تولید این خودروها در بخشهای دیگر موجود است و فقط باید توجه ویژهای به این موضوع شود و بازیگران مختلف و بامهارت را از بخشهای مختلف به کار گرفت تا نتایج مطلوبی حاصل شود.
منوچهر منطقی که زمانی مدیریت یکی از مجموعههای بزرگ خودروسازی کشور را بر عهده داشته و حالا دبیر ستاد توسعه فناوریهای حوزه فضایی، حملونقل پیشرفته در معاونت علمی و فناوری رئیسجمهور است، درباره یکی از سؤالهای اصلی در این حوزه که آیا شرکتهای خودروساز داخلی عزمی برای تولید خودروی خودران دارند، اینطور میگوید: «خوشبختانه شرکتهای خودروساز ما به ساخت خودروهای نوین اهمیت داده و حتی بر اساس آن فعالیتهایی را نیز انجام دادهاند. به عنوان مثال خودروساز سایپا همزمان با تولید خودرو کوئیک، مدل برقی آن را نیز معرفی کرد؛ بنابراین همین الان کوئیک دو مدل برقی و بنزینی دارد. بنابراین ما میتوانیم این ادعا را داشته باشیم که یک خودرو برقی ساخت داخل داریم. ایرانخودرو هم در گروه ساپکو - بهعنوان شرکت طراحی مهندسی و تأمین قطعات ایرانخودرو- واحدی تشکیل داده است که روی اجزا و سیستمهای خودروهای نسل آینده کار میکنند. این خودروساز حتی به نمونههایی هم رسیده تا بتوانند آن را طراحی و اجرا کنند».
منطقی درباره تصور خود از چشمانداز تولید خودروهای نوین و بهطور ویژه خودران در کشور هم میگوید: «اگر در کشور این اجماع ایجاد شود و مسئولیت توسعه فناوری خودروهای نسل جدید به گروهی تنفیذ شود و بگویند ما همانطور که از فناوری نانو و بایو حمایت کردیم، از صنعت خودروسازی نوین هم حمایت میکنیم معتقدم در یک افق پنجساله میتوانیم به فناوری تولید خودروهای خودران دست پیدا کنیم که اصلا موضوع عجیبوغریبی هم نیست چراکه اکنون به چشمانداز دوساله دستیابی به فناوری اتوبوسهای برقی رسیدهایم یا اینکه در سه سال توانستیم به فناوری ساخت موتورسیکلتهای برقی برسیم؛ درباره خودروهای الکتریکی که مطمئن باشید در سه تا پنج سال میتوانیم به فناوری تولید آن دست پیدا کنیم. بنابراین در صورت توجه خاص و تبدیلشدن این مسئله به اولویت ملی در بحث رقابتپذیری میتوانیم حوزه تولید خودروهای خودران و الکتریکی را همپا و همسنگ فناوری نانو توسعه دهیم».