یک بازار 300میلیاردتومانی
نگاهی به صنعت پرسود برنامههای موبایلی در ایران
نصیحتهای پیرمردي، پیرزنی و کلیشهای در نکوهش جوانانی که سرشان همیشه در گوشی است هنوز تمام نشده و رواج دارد. اما اگر بدانیم در گوشه کوچکی از صنعت وابسته به همین گوشیها در ایران - که باعث میشود سرهای زیادی ساعتها میخکوب صفحه نمایش تلفنهای همراه باشد- بازار پررونق و جذابی وجود دارد که گردش مالی سالانهاش برابر با 300 میلیارد تومان است، احتمالا منطقی است که دست از آن نصیحتها برداريم. این گزارش درباره کسبوکار سازندگان اپلیکیشنها و بازیهای ایرانی است که با حضور بازیگران مطرح در دستههای مختلف، به کاربران ایرانی خدمات بسیاری ارائه میکنند و باعث شدهاند در سطح و سبک زندگی اجتماعی خیلی از مشتریانشان تغییری اساسی و چشمگیر رخ دهد.
یکی از بسترهایی که میتوان با استفاده از آن به آمار و جزئیات این بازار سرک کشید و سر و گوشی دقیق آب داد، مارکت اندرویدی «بازار» است که کاربران آن در سالی که گذشت، از مرز 40 میلیون کاربر ایرانی گذشت. این مارکت بستری فراهم کرده تا این افراد بتوانند با خلاقیت خود در بین این حجم از مشتریان، محصولات خود را عرضه كنند و از آنها درآمدزایی داشته باشند.
اشتغال نخبگان در بستر یک بازار داخلی
تخمین بهدستآمده برای تعداد شاغلان مستقیم این صنعت در ایران با توجه به حضور 22 هزار تیم توسعهدهنده بیش از 50 هزار شغل مستقیم است. اگر شغلهای القایی را نیز به این عدد اضافه کنیم، به عدد 61 هزار شغل میرسیم. بنا بر گزارش اشتغال برنامه بازار، ۶4 درصد شاغلان در صنعت توسعه اپلیکیشن و برنامه دارای مدرک آکادمیک (دانشگاهی) هستند. قضاوت در رابطه با تعداد شاغلان غیرمستقیم صنعت که به دلیل وجود صنعت برنامههای موبایلی مشغول فعالیت شدهاند، دشوار است. اما گزارشها نشان میدهد در بخشهای حملونقل، حمل بار، غذا و خوراکیها، خدمات منزل و خودرو، خدمات پزشکی، فروشگاههای اینترنتی و شبکههای اجتماعی بیش از پنج میلیون شاغل انفرادی یا بنگاه اقتصادی از خدمات برنامههای موبایلی بهره میبرند.
شکاف عمیق درآمد توسعهدهندگان تهرانی و غیرتهرانی
اپلیکیشنهای ایرانی اعم از بازیها و برنامهها امروزه جایگاه ویژهای در بین کاربران دارند و آنطور که آمارها نشان میدهد، گوشیهای مردم ایران به طور میانگین ۶۲ برنامه را در خود جای دادهاند که هر یک از برنامهها میتواند آیتم یا به بیانی بهتر، محصولی از ارتش چند ده هزار نفره توسعهدهندههای کشور باشد. تنها در سال گذشته ۱۵ میلیون تراکنش فقط از این بازار اندرویدی صورت گرفته است. تهران با ۷۱.۶ درصد، بیشترین سهم این بازار را از آن خود کرده و استان سیستانوبلوچستان با رقمی کمتر از یک درصد معادل ۰.۶۸۹ درصد کمترین سهم از این بازار را دارد. بر همین اساس میتوان گفت ما با بازاری روبهرو هستیم که ظاهرا نبض آن در تهران میزند گرچه تمرکزگرایی در این بازار بسیار مشهود است. ولی تیمهایی از شهرها و استانهای دیگر نیز از این قافله عقب نمانده و استانهای خراسان رضوی و البرز نیز توانستهاند به درآمدهای قابل توجهی در این زمینه دست پیدا کنند.
وضعیت بازار محصولات دیجیتالی در کشور
در سالهای گذشته یک گردش مالی ۲۵۸میلیاردتومانی در بین توسعهدهندگان برنامههای اندرویدی بازار در مورد محصولات دیجیتالی به وجود آمده که با احتساب دیگر فضاهای خرید و فروش اپلیکیشن و بازیها میتوان گفت با یک بازار با گردش بالای بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان روبهرو هستیم که البته سهم زیادی از آن در حوزه بازی میچرخد.
برنامههای موبایلی دسته خبرها و نشریات کمترین خریدار و کمترین تعداد فروشنده را بین سایر دستهها دارند. بیشترین خریدار به دسته خرید برمیگردد و بعد از خرید دسته آموزش در جایگاه دوم خریداران قرار دارد. حضور بیش از نیمی از دستهها در سمت خریدار زیاد نشان از تقاضا برای استفاده از محصولات دیجیتالی دارد. از طرف دیگر در جایی که خریدار زیاد وجود داشته باشد، به جز دسته خرید، استراتژی و خانوادگی تمرکز بالایی در بین دستههای خریداران زیاد دیده نمیشود که نشان از فضای باز برای سرمایهگذاری دارد.
بازار اشباعنشده برنامه و بازی ایرانی
این بازار و حجم رشد آن باعث شده تیمهای سازنده یا به قولی توسعهدهندگان اپلیکیشنها نیز روز به روز بیشتر شده و به اصطلاح عامیانه، دست در آن زیاد شود؛ هرچند باید گفت در برابر این مشتریان ۴۰میلیونی، تنها ۲۲ هزار توسعهدهنده وجود دارد که همین موضوع نشان میدهد این بازار به هیچ وجه اشباع نشده و هنوز هم مغازههای خالی بسیاری در آن یافت میشود که میتوان با اندکی خلاقیت و دانش به آن ورود كرده و چه بسا یک مغازه دونبش را از آن خود کرد.
درواقع شاید کمی عجیب به نظر برسد اما فرهنگ خرید فایل (یک کالای غیرفیزیکی) روز به روز در بین مردم بیشتر شده؛ بهطوری که در حقیقت باید اعتراف کرد که هزینههای سنگین خرید کالاهای فیزیکی باعث شده مردم ایران نیز به سمت خرید دیجیتال روی بیاورند و حالا آنها ترجیح میدهند بازیهای ارزانتر دیجیتالی و کتابهای دیجیتالی ارزانتر نسبت به نسخههای فیزیکی را بخرند. فشار اقتصادی تا حدی پیش رفته که برنامههای آموزشی نیز جایگزین کلاسهای آموزشی شده است (در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت) و این جایگزینی دیجیتال هرچند دیرتر از سایر نقاط دنیا رخ میدهد و رخدادن آن نیز بر اساس یک توفیق اجباری (گرانی کالاهای فیزیکی) بوده که به توسعه این اکوسیستم و رشد تجارت الکترونیک کمک شایانی میکند.
محبوبیت خاص بازی و فینتک
گزارشهای فصلی برنامه بازار نشان میدهد برنامههای فینتکی و دسته بازی توانستهاند در بین کاربران محبوبیت خاصی پیدا کنند. همانطور که میدانید صنعت بازی در ایران در بین بازیهای کنسولی جایگاه چندانی ندارد و به جز یکی، دو مورد، تاکنون یک بازی ایرانی برای کنسولها ساخته نشده است. درواقع باید اذعان كرد که رشد صنعت بازی در ایران مدیون رشد بازیهای موبایلی است و در این وادی تیمهای قدرتمندی مشغول به کار هستند که کاربرانی چندمیلیونی را به سمت خود جذب کردهاند.
نکته جالب اینجاست که بازیهای موبایل به اصطلاح ژانر امتیازی یا تفننی، بیشترین بخت و اقبال را برای توسعهدهندگان آنها به همراه داشتهاند و این مسئله شاید چندان به مذاق گیمرهای حرفهای خوش نیاید ولی به نظر میرسد گیمرهای موبایلی صرفا برای وقتکشتن و گذران زمان روی به بازی آوردهاند و البته در همین امر نیز دست به جیب شده و حاضر هستند اوقات فراغت خود را با هزینهای اندک برای تجربه بهتر این بازیها پر كنند. در نهایت باید گفت بازیها روز به روز منبع درآمد بیشتری برای توسعهدهندگان آنها میشوند و برخی از ژانرهای بازی رشد فروش بالای صددرصد را در فصول سال جاری داشتهاند.
جای خالی برنامههای آموزشی در اکوسیستم ایران
این موضوع در دسته برنامهها تفاوت دارد و کاربران در این بخش بیشتر به دنبال آموزش هستند و در واقع همانطور که پیشتر گفته شد؛ به نظر میرسد با سنگینشدن هزینههای کلاسهای آموزشی و برنامههای آموزشی فیزیکی، مردم به سمت این حوزه در بستر آنلاین روی آوردهاند و ترجیح میدهند یادگیری علوم و فنون جدید را در این گونه فرا بگیرند. این در حالی است که رشد این برنامهها در حد تقاضا نبوده و به نظر میرسد ورود به حوزه برنامههای آموزشی در حال حاضر میتواند در نقش یک برگ برنده برای توسعهدهندگان اندرویدی باشد. ناگفته نماند در کنار برنامههای آموزشی از برنامههای مذهبی و سرگرمی نیز نباید غافل ماند.
بر اساس آمار باید گفت رقابت کمتری در بخش برنامهها نسبت به بازیها وجود دارد. بازار ویدئو و رسانه با اوجگیری VODها و تغییر سبک زندگی مردم و همچنین رشد و توسعه اینترنت پرسرعت در کشور صورت گرفته و در حال حاضر جزء بخشهایی به حساب میآید که در آن تقاضا بالاست ولی عرضهکننده کمی وجود دارد. برنامههای دیگری چون پیامرسانها نیز در این حیطه قرار دارند و برخلاف تصور عموم که اطمینان به این برنامهها در بین توده مردم بسیار پایین است، به نظر میرسد که خواهان این برنامهها در بین آحاد جامعه کم نباشد.
سنگرهای خالی رقابت در بازار اندرویدی
رقابت در بازار اندرویدی کشور همچنان سنگرهای خالی بسیاری دارد و با این حال تا امروز نیز توانسته دهها هزار شغل ایجاد کند؛ مشاغلی که گاه متعلق به تیمی در یک پستو هستند. این تیمها بدون هزینههای خاص روی به توسعهدادن محصول خود میآورند و در نهایت وارد بازاری میشوند که میتوانند در آن بهطور مستقل برای خود درآمدزایی داشته باشند. بر اساس اطلاعات ارائهشده در نمودار، بیشترین تمرکز درآمد در محصولات دیجیتالی در دسته خرید است.
میزان تمرکز بالای درآمد در صنعت دیجیتال به معنای این است که تعداد بسیار کمی از رقبا سهم بسیار زیادی از بازار را دارند. هرچه این میزان پایینتر باشد، نشان میدهد هیچ بازیگری با سهم عمده در بازار وجود ندارد.
بر اساس این آمار، دسته خرید با 99 درصد، دسته خبر و نشریات با 88 درصد و دسته ورزشی با 75 درصد بالاترین تمرکز درآمد را در بین ۳۶ دسته برنامه و بازی موبایلی دارند. تمرکز درآمد بالا در این دستهها نشان از این دارد که رقبای قدرتمندی در این بازارها وجود دارد و ورود به بازار این دسته از اپلیکیشنها و گرفتن سهم بازار بسیار سخت است. دسته آموزش، سرگرمی و سبک زندگی در پایینترین میزان تمرکز درآمد در محصولات دیجیتالی قرار دارند. پایینبودن میزان تمرکز بیانگر این است که هیچ یک از برنامههای این سه دسته نتوانستهاند توجه کاربران را به خود جلب کنند و نسبت به سایر رقبای خود برتری خاصی داشته باشند. اینکه ۲۶ دسته از ۳۶ دسته تمرکز درآمدی پایینتر از 30 درصد دارند نمایانگر آن است که هر بازیگری که بتواند خود را توسعه بدهد، فرصت آن را دارد که اختلاف قابل توجهی با دیگر اعضای صنعت ایجاد کند.
به بیان دیگر هر یک از سرمایهگذاران اگر در این دستهها ورود کرده و به توسعه یک بازیگر بپردازند شانس غلبه بر رقیبان را پیدا خواهند کرد. در پایان باید تأکید کرد حوزه بازی توانسته در این بازار بزرگ بسیار پررنگ عمل کند و بیشترین نصبهای فعال و مشتریان وفادار را از آن خود کند به طوری که پیشبینی میشود یکی از صنایع نوظهور، جدید و پردرآمد کشور در آینده نزدیک به حساب بیاید. پس اگر این بار در یک واگن قطار مترو در حال سفر بودید و سرهایی که روی گوشیها خم شدهاند و بازیهای متعددی را تجربه میکنند دیدید؛ ساده از آن نگذرید و کمی در این صحنه اقتصادی کشور تأمل کنید.
نصیحتهای پیرمردي، پیرزنی و کلیشهای در نکوهش جوانانی که سرشان همیشه در گوشی است هنوز تمام نشده و رواج دارد. اما اگر بدانیم در گوشه کوچکی از صنعت وابسته به همین گوشیها در ایران - که باعث میشود سرهای زیادی ساعتها میخکوب صفحه نمایش تلفنهای همراه باشد- بازار پررونق و جذابی وجود دارد که گردش مالی سالانهاش برابر با 300 میلیارد تومان است، احتمالا منطقی است که دست از آن نصیحتها برداريم. این گزارش درباره کسبوکار سازندگان اپلیکیشنها و بازیهای ایرانی است که با حضور بازیگران مطرح در دستههای مختلف، به کاربران ایرانی خدمات بسیاری ارائه میکنند و باعث شدهاند در سطح و سبک زندگی اجتماعی خیلی از مشتریانشان تغییری اساسی و چشمگیر رخ دهد.
یکی از بسترهایی که میتوان با استفاده از آن به آمار و جزئیات این بازار سرک کشید و سر و گوشی دقیق آب داد، مارکت اندرویدی «بازار» است که کاربران آن در سالی که گذشت، از مرز 40 میلیون کاربر ایرانی گذشت. این مارکت بستری فراهم کرده تا این افراد بتوانند با خلاقیت خود در بین این حجم از مشتریان، محصولات خود را عرضه كنند و از آنها درآمدزایی داشته باشند.
اشتغال نخبگان در بستر یک بازار داخلی
تخمین بهدستآمده برای تعداد شاغلان مستقیم این صنعت در ایران با توجه به حضور 22 هزار تیم توسعهدهنده بیش از 50 هزار شغل مستقیم است. اگر شغلهای القایی را نیز به این عدد اضافه کنیم، به عدد 61 هزار شغل میرسیم. بنا بر گزارش اشتغال برنامه بازار، ۶4 درصد شاغلان در صنعت توسعه اپلیکیشن و برنامه دارای مدرک آکادمیک (دانشگاهی) هستند. قضاوت در رابطه با تعداد شاغلان غیرمستقیم صنعت که به دلیل وجود صنعت برنامههای موبایلی مشغول فعالیت شدهاند، دشوار است. اما گزارشها نشان میدهد در بخشهای حملونقل، حمل بار، غذا و خوراکیها، خدمات منزل و خودرو، خدمات پزشکی، فروشگاههای اینترنتی و شبکههای اجتماعی بیش از پنج میلیون شاغل انفرادی یا بنگاه اقتصادی از خدمات برنامههای موبایلی بهره میبرند.
شکاف عمیق درآمد توسعهدهندگان تهرانی و غیرتهرانی
اپلیکیشنهای ایرانی اعم از بازیها و برنامهها امروزه جایگاه ویژهای در بین کاربران دارند و آنطور که آمارها نشان میدهد، گوشیهای مردم ایران به طور میانگین ۶۲ برنامه را در خود جای دادهاند که هر یک از برنامهها میتواند آیتم یا به بیانی بهتر، محصولی از ارتش چند ده هزار نفره توسعهدهندههای کشور باشد. تنها در سال گذشته ۱۵ میلیون تراکنش فقط از این بازار اندرویدی صورت گرفته است. تهران با ۷۱.۶ درصد، بیشترین سهم این بازار را از آن خود کرده و استان سیستانوبلوچستان با رقمی کمتر از یک درصد معادل ۰.۶۸۹ درصد کمترین سهم از این بازار را دارد. بر همین اساس میتوان گفت ما با بازاری روبهرو هستیم که ظاهرا نبض آن در تهران میزند گرچه تمرکزگرایی در این بازار بسیار مشهود است. ولی تیمهایی از شهرها و استانهای دیگر نیز از این قافله عقب نمانده و استانهای خراسان رضوی و البرز نیز توانستهاند به درآمدهای قابل توجهی در این زمینه دست پیدا کنند.
وضعیت بازار محصولات دیجیتالی در کشور
در سالهای گذشته یک گردش مالی ۲۵۸میلیاردتومانی در بین توسعهدهندگان برنامههای اندرویدی بازار در مورد محصولات دیجیتالی به وجود آمده که با احتساب دیگر فضاهای خرید و فروش اپلیکیشن و بازیها میتوان گفت با یک بازار با گردش بالای بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان روبهرو هستیم که البته سهم زیادی از آن در حوزه بازی میچرخد.
برنامههای موبایلی دسته خبرها و نشریات کمترین خریدار و کمترین تعداد فروشنده را بین سایر دستهها دارند. بیشترین خریدار به دسته خرید برمیگردد و بعد از خرید دسته آموزش در جایگاه دوم خریداران قرار دارد. حضور بیش از نیمی از دستهها در سمت خریدار زیاد نشان از تقاضا برای استفاده از محصولات دیجیتالی دارد. از طرف دیگر در جایی که خریدار زیاد وجود داشته باشد، به جز دسته خرید، استراتژی و خانوادگی تمرکز بالایی در بین دستههای خریداران زیاد دیده نمیشود که نشان از فضای باز برای سرمایهگذاری دارد.
بازار اشباعنشده برنامه و بازی ایرانی
این بازار و حجم رشد آن باعث شده تیمهای سازنده یا به قولی توسعهدهندگان اپلیکیشنها نیز روز به روز بیشتر شده و به اصطلاح عامیانه، دست در آن زیاد شود؛ هرچند باید گفت در برابر این مشتریان ۴۰میلیونی، تنها ۲۲ هزار توسعهدهنده وجود دارد که همین موضوع نشان میدهد این بازار به هیچ وجه اشباع نشده و هنوز هم مغازههای خالی بسیاری در آن یافت میشود که میتوان با اندکی خلاقیت و دانش به آن ورود كرده و چه بسا یک مغازه دونبش را از آن خود کرد.
درواقع شاید کمی عجیب به نظر برسد اما فرهنگ خرید فایل (یک کالای غیرفیزیکی) روز به روز در بین مردم بیشتر شده؛ بهطوری که در حقیقت باید اعتراف کرد که هزینههای سنگین خرید کالاهای فیزیکی باعث شده مردم ایران نیز به سمت خرید دیجیتال روی بیاورند و حالا آنها ترجیح میدهند بازیهای ارزانتر دیجیتالی و کتابهای دیجیتالی ارزانتر نسبت به نسخههای فیزیکی را بخرند. فشار اقتصادی تا حدی پیش رفته که برنامههای آموزشی نیز جایگزین کلاسهای آموزشی شده است (در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت) و این جایگزینی دیجیتال هرچند دیرتر از سایر نقاط دنیا رخ میدهد و رخدادن آن نیز بر اساس یک توفیق اجباری (گرانی کالاهای فیزیکی) بوده که به توسعه این اکوسیستم و رشد تجارت الکترونیک کمک شایانی میکند.
محبوبیت خاص بازی و فینتک
گزارشهای فصلی برنامه بازار نشان میدهد برنامههای فینتکی و دسته بازی توانستهاند در بین کاربران محبوبیت خاصی پیدا کنند. همانطور که میدانید صنعت بازی در ایران در بین بازیهای کنسولی جایگاه چندانی ندارد و به جز یکی، دو مورد، تاکنون یک بازی ایرانی برای کنسولها ساخته نشده است. درواقع باید اذعان كرد که رشد صنعت بازی در ایران مدیون رشد بازیهای موبایلی است و در این وادی تیمهای قدرتمندی مشغول به کار هستند که کاربرانی چندمیلیونی را به سمت خود جذب کردهاند.
نکته جالب اینجاست که بازیهای موبایل به اصطلاح ژانر امتیازی یا تفننی، بیشترین بخت و اقبال را برای توسعهدهندگان آنها به همراه داشتهاند و این مسئله شاید چندان به مذاق گیمرهای حرفهای خوش نیاید ولی به نظر میرسد گیمرهای موبایلی صرفا برای وقتکشتن و گذران زمان روی به بازی آوردهاند و البته در همین امر نیز دست به جیب شده و حاضر هستند اوقات فراغت خود را با هزینهای اندک برای تجربه بهتر این بازیها پر كنند. در نهایت باید گفت بازیها روز به روز منبع درآمد بیشتری برای توسعهدهندگان آنها میشوند و برخی از ژانرهای بازی رشد فروش بالای صددرصد را در فصول سال جاری داشتهاند.
جای خالی برنامههای آموزشی در اکوسیستم ایران
این موضوع در دسته برنامهها تفاوت دارد و کاربران در این بخش بیشتر به دنبال آموزش هستند و در واقع همانطور که پیشتر گفته شد؛ به نظر میرسد با سنگینشدن هزینههای کلاسهای آموزشی و برنامههای آموزشی فیزیکی، مردم به سمت این حوزه در بستر آنلاین روی آوردهاند و ترجیح میدهند یادگیری علوم و فنون جدید را در این گونه فرا بگیرند. این در حالی است که رشد این برنامهها در حد تقاضا نبوده و به نظر میرسد ورود به حوزه برنامههای آموزشی در حال حاضر میتواند در نقش یک برگ برنده برای توسعهدهندگان اندرویدی باشد. ناگفته نماند در کنار برنامههای آموزشی از برنامههای مذهبی و سرگرمی نیز نباید غافل ماند.
بر اساس آمار باید گفت رقابت کمتری در بخش برنامهها نسبت به بازیها وجود دارد. بازار ویدئو و رسانه با اوجگیری VODها و تغییر سبک زندگی مردم و همچنین رشد و توسعه اینترنت پرسرعت در کشور صورت گرفته و در حال حاضر جزء بخشهایی به حساب میآید که در آن تقاضا بالاست ولی عرضهکننده کمی وجود دارد. برنامههای دیگری چون پیامرسانها نیز در این حیطه قرار دارند و برخلاف تصور عموم که اطمینان به این برنامهها در بین توده مردم بسیار پایین است، به نظر میرسد که خواهان این برنامهها در بین آحاد جامعه کم نباشد.
سنگرهای خالی رقابت در بازار اندرویدی
رقابت در بازار اندرویدی کشور همچنان سنگرهای خالی بسیاری دارد و با این حال تا امروز نیز توانسته دهها هزار شغل ایجاد کند؛ مشاغلی که گاه متعلق به تیمی در یک پستو هستند. این تیمها بدون هزینههای خاص روی به توسعهدادن محصول خود میآورند و در نهایت وارد بازاری میشوند که میتوانند در آن بهطور مستقل برای خود درآمدزایی داشته باشند. بر اساس اطلاعات ارائهشده در نمودار، بیشترین تمرکز درآمد در محصولات دیجیتالی در دسته خرید است.
میزان تمرکز بالای درآمد در صنعت دیجیتال به معنای این است که تعداد بسیار کمی از رقبا سهم بسیار زیادی از بازار را دارند. هرچه این میزان پایینتر باشد، نشان میدهد هیچ بازیگری با سهم عمده در بازار وجود ندارد.
بر اساس این آمار، دسته خرید با 99 درصد، دسته خبر و نشریات با 88 درصد و دسته ورزشی با 75 درصد بالاترین تمرکز درآمد را در بین ۳۶ دسته برنامه و بازی موبایلی دارند. تمرکز درآمد بالا در این دستهها نشان از این دارد که رقبای قدرتمندی در این بازارها وجود دارد و ورود به بازار این دسته از اپلیکیشنها و گرفتن سهم بازار بسیار سخت است. دسته آموزش، سرگرمی و سبک زندگی در پایینترین میزان تمرکز درآمد در محصولات دیجیتالی قرار دارند. پایینبودن میزان تمرکز بیانگر این است که هیچ یک از برنامههای این سه دسته نتوانستهاند توجه کاربران را به خود جلب کنند و نسبت به سایر رقبای خود برتری خاصی داشته باشند. اینکه ۲۶ دسته از ۳۶ دسته تمرکز درآمدی پایینتر از 30 درصد دارند نمایانگر آن است که هر بازیگری که بتواند خود را توسعه بدهد، فرصت آن را دارد که اختلاف قابل توجهی با دیگر اعضای صنعت ایجاد کند.
به بیان دیگر هر یک از سرمایهگذاران اگر در این دستهها ورود کرده و به توسعه یک بازیگر بپردازند شانس غلبه بر رقیبان را پیدا خواهند کرد. در پایان باید تأکید کرد حوزه بازی توانسته در این بازار بزرگ بسیار پررنگ عمل کند و بیشترین نصبهای فعال و مشتریان وفادار را از آن خود کند به طوری که پیشبینی میشود یکی از صنایع نوظهور، جدید و پردرآمد کشور در آینده نزدیک به حساب بیاید. پس اگر این بار در یک واگن قطار مترو در حال سفر بودید و سرهایی که روی گوشیها خم شدهاند و بازیهای متعددی را تجربه میکنند دیدید؛ ساده از آن نگذرید و کمی در این صحنه اقتصادی کشور تأمل کنید.