کشورهای عربی و روسیه به صف عربستان در تنش با کانادا پیوستند
حمايت تمام‌قد از رياض
«کانادا عميقا نگران بازداشت‌هاي فعالان حقوق زنان و جامعه مدني عربستان سعودي، از جمله سمر بدوي است. ما از مقامات سعودي مي‌خواهيم فورا آنها و ديگر فعالان حقوق بشر صلح‌طلب را آزاد کنند». اين توييت وزير خارجه کانادا بود که پنجشنبه هفته گذشته در حساب توييتري وزارت خارجه اين کشور منتشر شد. بسياري از ناظران مي‌گويند نه خشونتي در اين کلام هست و نه مي‌توان آن را مداخله در امور داخلي کشوري ديگر تلقي کرد؛ اما دولتمردان سعودي نظر ديگري دارند. همين توييت کوتاه از سوي وزارت خارجه کانادا به چنان تنشي بدل شد که هنوز و يک هفته پس از آن نه‌تنها آرام نشده، بلکه هر روز دامنه‌دارتر مي‌شود.
در گذشته گهگاه دولت‌هاي غربي، وقتي نقض حقوق بشر کشورهاي خودکامه به مرحله‌اي انکارنشدني مي‌رسد، اين‌چنين و با اظهاراتي ازاين‌دست به اين اقدامات واکنش نشان مي‌دهند. کشورهاي مورد اتهام هم عموما اين انتقادها را ناديده مي‌گيرند و ازاين‌رو روابط تجاري و ديپلماتيک دو طرف به روال قبل ادامه مي‌‌يابد تا زماني ديگر و انتقادي ديگر. اما انتقاد اخير کانادا و واکنش عربستان داستان ديگري داشت. واکنش غافلگیرکننده عربستان سعودي از اين قرار بود: اخراج سفير کانادا از عربستان، توقف روابط تجاري با کانادا، توقف پروازها به اين کشور و بازگرداندن همه دانشجويان عربستاني که در کانادا مشغول به تحصيل بودند.
توقف برنامه‌هاي درماني
روز گذشته عربستان سعودي اقدامي ديگر را هم به واکنش‌هاي خود اضافه کرد. اين پادشاهي تمامي برنامه‌هاي درماني در کانادا را متوقف کرد. آن‌طورکه خبرگزاري رسمي عربستان گزارش داده، دکتر فهد بن‌ابراهيم التميمي، وابسته بهداشتي عربستان در آمريکا و کانادا، از توقف تمامي برنامه‌هاي درماني در کانادا و آغاز هماهنگي‌ها براي انتقال تمامي بيماران عربستاني از کانادا به بيمارستان‌هايي خارج از اين کشور خبر داد. به گفته تميمي اين اقدام در راستاي عمل به دستور ملک سلمان، پادشاه عربستان، انجام شده است: «ما تلاش مي‌کنيم سلامت بيماران عربستاني را که در کانادا در حال درمان بودند و تکميل روند درمان آنها را تضمين کنيم». براساس اين گزارش دو اتاق عمليات يکي در مقر وزارت خارجه اين کشور در شهر رياض و ديگري در سفارت عربستان در کانادا برای پيگيري امور شهروندان عربستاني مقيم اين کشور از جمله دانشجويان و بيماراني که در بيمارستان‌هاي کانادا تحت درمان هستند، برای کمک به آنها و پيگيري آخرين تغييرات در پي تغيير موضع‌گيري رياض نسبت به اوتاوا تشکيل شدند.
حمايت از عربستان
در اين ميان برخي از کشورهايي که کارنامه درخشاني در زمينه حقوق بشر ندارند هم به حمايت از عربستان سعودي پرداختند. روسيه، مصر، اردن و عمان از جمله اين کشورها هستند. دولت مصر که خود بسياري از مخالفانش را روانه زندان کرده است، در پي تنش ميان عربستان و کانادا از پادشاهي سعودي حمايت کرد. وزارت خارجه مصر اين بحران را ناشي از «تمايلي منفي از سوي برخي جناح‌هاي بين‌المللي براي مداخله در امور داخلي کشورهاي منطقه» دانست. وزارت خارجه مصر در صفحه فيس‌بوک خود اعلام کرد با عربستان هم‌پيمان است و در جريان اين بحران از مواضع سعودي‌ها حمايت مي‌کند. روسيه هم يکي ديگر از کشورهاي حامي رياض در اين تنش بود. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه، ابراز اميدواري کرد دو طرف بتوانند به شيوه‌اي متمدنانه براي غلبه بر اختلافات خود مذاکره کنند. اين سخنگو گفت: عربستان حرکت در مسير تحول اجتماعي و اقتصادي را در سطح گسترده آغاز کرده و اين حق حاکميتي آن است که درباره نحوه گام‌برداشتن در اين مسير تصميم بگيرد. وزارت خارجه عمان هم در بيانيه‌اي اعلام کرد، اين کشور موضع سياسي کنوني ميان عربستان و کانادا را پيگيري و بر موضع ثابت خود مبني بر
مداخله‌نکردن کشورها در امور داخلي ديگر کشورها تأکيد می‌کند و اميدوار است اين موضع‌گيري ميان دو کشور پايان يابد. اردن هم نسبت به موضع‌گيري عربستان درباره کانادا اظهار نظر کرده و گفته از رياض حمايت مي‌کند و اين کشور حق دارد به قوانين خود عمل کرده و از امنيت داخلي خود حفاظت کند. دولت بحرين نيز اعلام کرد از تصميم اخير عربستان مبني بر فراخواندن سفيرش از کانادا و اخراج سفير کانادا از رياض حمايت مي‌کند. همچنين محمود عباس، رئيس تشکيلات خودگردان فلسطين، در همين زمينه تصريح کرد: مردم و رهبري فلسطين در کنار برادران خود در عربستان سعودي ايستاده‌اند. پيش‌تر دبير کل شوراي همکاري خليج فارس به نام اين شورا حمايت کامل خود را از موضع عربستان در مقابل کانادا اعلام و تصميم رياض در اخراج سفير کانادا را تأييد کرده بود، با اين حال يک منبع مسئول در وزارت خارجه قطر اعلام کرد اظهارات دبير کل شوراي همکاري خليج فارس درباره بحران کنوني ميان عربستان و کانادا، بيان‌کننده موضع دوحه نيست.
ميانجيگري براي کاهش تنش
هم‌زمان با حمايت اين کشورها از عربستان سعودي، برخي گزارش‌ها حاکي از آن است که کانادا به دنبال کمک‌گرفتن از امارات متحده عربي و بريتانياست تا براي کاهش تنش با رياض ميانجيگري کنند. خبرگزاري رويترز در حالي روز گذشته اين خبر را منتشر کرد که ايالات متحده به‌روشني گفت که در اين تنش ميانجيگري نمي‌کند. هدر ناوئرت، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا، با اشاره به اختلافات کانادا و عربستان بر سر بازداشت فعالان مدني به دست سعودي‌ها، اعلام کرد که اين دو کشور بايد مناقشات به‌وجود‌آمده را از طريق ديپلماسي حل‌وفصل کنند. به گفته سخنگوي وزارت خارجه آمريکا، آمريکا نمي‌تواند به جاي آنها اين کار را انجام دهد؛ بلکه آنها بايد خودشان اين مسئله را حل‌وفصل کنند. در‌اين‌ميان يک منبع به رويترز گفته است دولت جاستين ترودو، نخست‌وزير کانادا، به دنبال آن است که از امارات براي کاهش تنش‌ها درخواست کمک کند. يک منبع ديگر نيز گفته کانادا همچنين به دنبال کمک‌گرفتن از بريتانيا در اين زمينه است. کانادا نگران قطع روابط تجاري خود با عربستان است که براساس گزارش‌ها به حدود چهار ميليارد دلار در سال مي‌رسد. صادرات کانادا به عربستان در سال 2017 جمعا حدود
يك‌ميليارد‌و 12 ميليون دلار بود که تقريبا 0.2 درصد از کل ارزش صادرات کانادا به حساب مي‌آيد.
چرا چنين واکنشي؟
در‌اين‌ميان واشنگتن‌پست در گزارشي تحليلي برخي از دلايل احتمالي اقدام اخير عربستان سعودي را بررسي کرده است. در اين گزارش آمده است که ممکن است همه‌چيز زير سر محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي باشد. محمد بن سلمان سال گذشته به قدرت رسيد و از آن زمان در حال تحکيم قدرتش بوده است. محمد بن سلمان هم‌زمان با پيش‌بردن طرح اصلاحات محتاطانه خود، هرگونه جنبش مدني خارج از کنترلش را سرکوب کرده است. بصامه مومني، استاد دانشگاه واترلو، اقدام اخير عربستان سعودي در قبال کانادا را عبور محمد بن سلمان از خط قرمز ديگري مي‌خواند. به گفته اين استاد دانشگاه اخراج سفير کانادا در ادامه حرکت‌هاي وليعهدي است که نخست‌وزير لبنان را به گروگان گرفت، 200 نفر از شاهزاده‌هاي ثروتمند و پرنفوذ عربستاني را بازداشت کرد و روابط ديپلماتيک عربستان با قطر را هم به خاطر دنبال‌نکردن سياست‌هاي سعودي در منطقه قطع کرد. واشنگتن‌پست در ادامه احتمال ديگري را مطرح مي‌کند. به گزارش واشنگتن‌پست ممکن است اين تحريم‌هاي عربستان سعودي عليه کانادا به خاطر محکوم‌کردن اوتاوا نباشد؛ بلکه بيشتر با اين هدف اعمال شده باشد که ديگر کشورهاي غربي را از انتقاد از عربستان سعودي
منصرف کند. به گفته يکي از کارشناسان، رياض با انتخاب کانادا که از متحدان مهم عربستان سعودي به شمار نمي‌رود، مي‌خواهد از طريقي کم‌هزينه به غربي‌ها اين پيام را منتقل کند که اين پادشاهي در مقابل هرگونه انتقادي کوتاه نمي‌آيد و واکنش کشورهاي غربي به نقض گسترده حقوق بشر در عربستان بايد يک چيز باشد: سکوت.
«کانادا عميقا نگران بازداشت‌هاي فعالان حقوق زنان و جامعه مدني عربستان سعودي، از جمله سمر بدوي است. ما از مقامات سعودي مي‌خواهيم فورا آنها و ديگر فعالان حقوق بشر صلح‌طلب را آزاد کنند». اين توييت وزير خارجه کانادا بود که پنجشنبه هفته گذشته در حساب توييتري وزارت خارجه اين کشور منتشر شد. بسياري از ناظران مي‌گويند نه خشونتي در اين کلام هست و نه مي‌توان آن را مداخله در امور داخلي کشوري ديگر تلقي کرد؛ اما دولتمردان سعودي نظر ديگري دارند. همين توييت کوتاه از سوي وزارت خارجه کانادا به چنان تنشي بدل شد که هنوز و يک هفته پس از آن نه‌تنها آرام نشده، بلکه هر روز دامنه‌دارتر مي‌شود.
در گذشته گهگاه دولت‌هاي غربي، وقتي نقض حقوق بشر کشورهاي خودکامه به مرحله‌اي انکارنشدني مي‌رسد، اين‌چنين و با اظهاراتي ازاين‌دست به اين اقدامات واکنش نشان مي‌دهند. کشورهاي مورد اتهام هم عموما اين انتقادها را ناديده مي‌گيرند و ازاين‌رو روابط تجاري و ديپلماتيک دو طرف به روال قبل ادامه مي‌‌يابد تا زماني ديگر و انتقادي ديگر. اما انتقاد اخير کانادا و واکنش عربستان داستان ديگري داشت. واکنش غافلگیرکننده عربستان سعودي از اين قرار بود: اخراج سفير کانادا از عربستان، توقف روابط تجاري با کانادا، توقف پروازها به اين کشور و بازگرداندن همه دانشجويان عربستاني که در کانادا مشغول به تحصيل بودند.
توقف برنامه‌هاي درماني
روز گذشته عربستان سعودي اقدامي ديگر را هم به واکنش‌هاي خود اضافه کرد. اين پادشاهي تمامي برنامه‌هاي درماني در کانادا را متوقف کرد. آن‌طورکه خبرگزاري رسمي عربستان گزارش داده، دکتر فهد بن‌ابراهيم التميمي، وابسته بهداشتي عربستان در آمريکا و کانادا، از توقف تمامي برنامه‌هاي درماني در کانادا و آغاز هماهنگي‌ها براي انتقال تمامي بيماران عربستاني از کانادا به بيمارستان‌هايي خارج از اين کشور خبر داد. به گفته تميمي اين اقدام در راستاي عمل به دستور ملک سلمان، پادشاه عربستان، انجام شده است: «ما تلاش مي‌کنيم سلامت بيماران عربستاني را که در کانادا در حال درمان بودند و تکميل روند درمان آنها را تضمين کنيم». براساس اين گزارش دو اتاق عمليات يکي در مقر وزارت خارجه اين کشور در شهر رياض و ديگري در سفارت عربستان در کانادا برای پيگيري امور شهروندان عربستاني مقيم اين کشور از جمله دانشجويان و بيماراني که در بيمارستان‌هاي کانادا تحت درمان هستند، برای کمک به آنها و پيگيري آخرين تغييرات در پي تغيير موضع‌گيري رياض نسبت به اوتاوا تشکيل شدند.
حمايت از عربستان
در اين ميان برخي از کشورهايي که کارنامه درخشاني در زمينه حقوق بشر ندارند هم به حمايت از عربستان سعودي پرداختند. روسيه، مصر، اردن و عمان از جمله اين کشورها هستند. دولت مصر که خود بسياري از مخالفانش را روانه زندان کرده است، در پي تنش ميان عربستان و کانادا از پادشاهي سعودي حمايت کرد. وزارت خارجه مصر اين بحران را ناشي از «تمايلي منفي از سوي برخي جناح‌هاي بين‌المللي براي مداخله در امور داخلي کشورهاي منطقه» دانست. وزارت خارجه مصر در صفحه فيس‌بوک خود اعلام کرد با عربستان هم‌پيمان است و در جريان اين بحران از مواضع سعودي‌ها حمايت مي‌کند. روسيه هم يکي ديگر از کشورهاي حامي رياض در اين تنش بود. ماريا زاخارووا، سخنگوي وزارت خارجه روسيه، ابراز اميدواري کرد دو طرف بتوانند به شيوه‌اي متمدنانه براي غلبه بر اختلافات خود مذاکره کنند. اين سخنگو گفت: عربستان حرکت در مسير تحول اجتماعي و اقتصادي را در سطح گسترده آغاز کرده و اين حق حاکميتي آن است که درباره نحوه گام‌برداشتن در اين مسير تصميم بگيرد. وزارت خارجه عمان هم در بيانيه‌اي اعلام کرد، اين کشور موضع سياسي کنوني ميان عربستان و کانادا را پيگيري و بر موضع ثابت خود مبني بر
مداخله‌نکردن کشورها در امور داخلي ديگر کشورها تأکيد می‌کند و اميدوار است اين موضع‌گيري ميان دو کشور پايان يابد. اردن هم نسبت به موضع‌گيري عربستان درباره کانادا اظهار نظر کرده و گفته از رياض حمايت مي‌کند و اين کشور حق دارد به قوانين خود عمل کرده و از امنيت داخلي خود حفاظت کند. دولت بحرين نيز اعلام کرد از تصميم اخير عربستان مبني بر فراخواندن سفيرش از کانادا و اخراج سفير کانادا از رياض حمايت مي‌کند. همچنين محمود عباس، رئيس تشکيلات خودگردان فلسطين، در همين زمينه تصريح کرد: مردم و رهبري فلسطين در کنار برادران خود در عربستان سعودي ايستاده‌اند. پيش‌تر دبير کل شوراي همکاري خليج فارس به نام اين شورا حمايت کامل خود را از موضع عربستان در مقابل کانادا اعلام و تصميم رياض در اخراج سفير کانادا را تأييد کرده بود، با اين حال يک منبع مسئول در وزارت خارجه قطر اعلام کرد اظهارات دبير کل شوراي همکاري خليج فارس درباره بحران کنوني ميان عربستان و کانادا، بيان‌کننده موضع دوحه نيست.
ميانجيگري براي کاهش تنش
هم‌زمان با حمايت اين کشورها از عربستان سعودي، برخي گزارش‌ها حاکي از آن است که کانادا به دنبال کمک‌گرفتن از امارات متحده عربي و بريتانياست تا براي کاهش تنش با رياض ميانجيگري کنند. خبرگزاري رويترز در حالي روز گذشته اين خبر را منتشر کرد که ايالات متحده به‌روشني گفت که در اين تنش ميانجيگري نمي‌کند. هدر ناوئرت، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا، با اشاره به اختلافات کانادا و عربستان بر سر بازداشت فعالان مدني به دست سعودي‌ها، اعلام کرد که اين دو کشور بايد مناقشات به‌وجود‌آمده را از طريق ديپلماسي حل‌وفصل کنند. به گفته سخنگوي وزارت خارجه آمريکا، آمريکا نمي‌تواند به جاي آنها اين کار را انجام دهد؛ بلکه آنها بايد خودشان اين مسئله را حل‌وفصل کنند. در‌اين‌ميان يک منبع به رويترز گفته است دولت جاستين ترودو، نخست‌وزير کانادا، به دنبال آن است که از امارات براي کاهش تنش‌ها درخواست کمک کند. يک منبع ديگر نيز گفته کانادا همچنين به دنبال کمک‌گرفتن از بريتانيا در اين زمينه است. کانادا نگران قطع روابط تجاري خود با عربستان است که براساس گزارش‌ها به حدود چهار ميليارد دلار در سال مي‌رسد. صادرات کانادا به عربستان در سال 2017 جمعا حدود
يك‌ميليارد‌و 12 ميليون دلار بود که تقريبا 0.2 درصد از کل ارزش صادرات کانادا به حساب مي‌آيد.
چرا چنين واکنشي؟
در‌اين‌ميان واشنگتن‌پست در گزارشي تحليلي برخي از دلايل احتمالي اقدام اخير عربستان سعودي را بررسي کرده است. در اين گزارش آمده است که ممکن است همه‌چيز زير سر محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي باشد. محمد بن سلمان سال گذشته به قدرت رسيد و از آن زمان در حال تحکيم قدرتش بوده است. محمد بن سلمان هم‌زمان با پيش‌بردن طرح اصلاحات محتاطانه خود، هرگونه جنبش مدني خارج از کنترلش را سرکوب کرده است. بصامه مومني، استاد دانشگاه واترلو، اقدام اخير عربستان سعودي در قبال کانادا را عبور محمد بن سلمان از خط قرمز ديگري مي‌خواند. به گفته اين استاد دانشگاه اخراج سفير کانادا در ادامه حرکت‌هاي وليعهدي است که نخست‌وزير لبنان را به گروگان گرفت، 200 نفر از شاهزاده‌هاي ثروتمند و پرنفوذ عربستاني را بازداشت کرد و روابط ديپلماتيک عربستان با قطر را هم به خاطر دنبال‌نکردن سياست‌هاي سعودي در منطقه قطع کرد. واشنگتن‌پست در ادامه احتمال ديگري را مطرح مي‌کند. به گزارش واشنگتن‌پست ممکن است اين تحريم‌هاي عربستان سعودي عليه کانادا به خاطر محکوم‌کردن اوتاوا نباشد؛ بلکه بيشتر با اين هدف اعمال شده باشد که ديگر کشورهاي غربي را از انتقاد از عربستان سعودي
منصرف کند. به گفته يکي از کارشناسان، رياض با انتخاب کانادا که از متحدان مهم عربستان سعودي به شمار نمي‌رود، مي‌خواهد از طريقي کم‌هزينه به غربي‌ها اين پيام را منتقل کند که اين پادشاهي در مقابل هرگونه انتقادي کوتاه نمي‌آيد و واکنش کشورهاي غربي به نقض گسترده حقوق بشر در عربستان بايد يک چيز باشد: سکوت.