پيام بحران آب در اسرائيل چيست؟
محمد درویش
چندي‌پيش، نخست‌وزير اسرائيل در پيامي ويدئويي- در حال نوشيدن يک ليوان آب- ادعا کرد: ما مي‌توانيم بحران کمبود آب شيرين را حل کنيم! اينک اما از اسرائیل خبر مي‌رسد که او نه‌تنها نمي‌تواند نسخه‌اي براي درمان بحران آب براي جهانيان و از جمله ايران بپيچد، بلکه اسرائیل اينک با بدترين بحران کمبود آب شيرين در طول يک قرن اخير مواجه شده و علاوه بر ظهور پديده نشست زمين و تشکيل فروچاله‌ها، مهم‌ترين درياچه آب شيرينش که براي يهوديان مقدس هم هست، در آستانه خشکي کامل قرار گرفته، به نحوي که مي‌خواهند با گران‌ترين شيوه ممکن، يعني شيرين‌کردن آب درياي مديترانه و انتقال آن به درياچه طبريه، اين پهنه آبي را از خطر خشک‌شدن کامل نجات دهند تا دچار مشکلات ايدئولوژيک و تشديد شک در بين يهوديان افراطي در اسرائيل نشوند! در حقيقت، برنامه‌اي که اسرائيل براي احياي دوباره درياچه مقدس خود دارد، در جهان بي‌سابقه بوده و تاکنون هيچ کشوري براي احياي يک درياچه خشک‌شده خود، اقدام به اجراي چنين پروژه گران‌قيمتي نکرده است. زيرا فرايند نمک‌زدايي و شيرين‌کردن آب دريا حدود ۲.۸ دلار در هر مترمکعب هزينه دارد و آن‌گاه رهاکردن چنين آب گران‌قيمتي در پهنه‌اي
که حدود چهار هزار ميلي‌متر تبخير سالانه دارد، اوج نابخردي و هدررفت سرمايه و رفتاري کاملا ضدمحيط‌زيستي محسوب مي‌شود. جالب آنکه در يک بررسي پژوهشي (منتشرشده در سپتامبر گذشته) پژوهشگراني از دانشگاه بن‌گوريون اعلام کردند که افت بي‌سابقه سطح آب در درياچه طبريه- Sea of Galilee- به دليل مصرف بيش از اندازه و نه خشک‌سالي ناشي از
تغيير اقليم است.
اين پژوهشگران مي‌گويند: دو عامل کشاورزي و انحراف جريان آب، دلايل اصلي براي کاهش مداوم منبع عمده آب شيرين اسرائيل است. پروفسور جاناتان لارون و دکتر مايکل واين در گزارش خود مي‌نويسند: «عوامل اقليمي را به‌تنهايي موجب کاهش بي‌سابقه سطح آب درياچه دانستن، درست نيست. ما هيچ روند کاهشي در ميزان دبي در منابع اصلي رودخانه اردن که در لبنان و شمال اسرائيل قرار دارند، نيافته‌ايم». آنها اضافه مي‌کنند که کاهش سطح آب در رودخانه اردن با دوره آبياري گسترش‌يافته کشاورزي که نرخ آب پمپاژشده را به دو برابر رسانده، مطابقت دارد.
پژوهشگران مي‌گويند: درحالي‌که افزايش دما موجب تبخير و کاهش سطح آب مي‌شود، تغييرات دماي ثبت‌شده در درياچه طبريه تا آن اندازه چشمگير نبوده که بتوان با آن کاهش سطح آب درياچه را توجيه کرد. نويسندگان اين گزارش تأکيد مي‌کنند که نتايج پژوهش‌هايشان نشان مي‌دهد اسرائيل بايد براي احياي درياچه به پمپاژ آب شيرين از طبريه و جريان‌هاي آب نزديک به آن پايان دهد.
بنا بر گزارش اداره آب اسرائيل، خشک‌سالي پنج سال جاري ميزان انباشت آب زيرزميني را به کمترين سطح آن در طول ۹۸ سال اخير تقليل داده است.
بدترين خشک‌سالي قرن در شمال اسرائيل، در مقايسه با سال‌هاي معمولي، موجب کمبود ۲.۵ ميليارد مترمکعب آب در منابع زيرزميني شد. اين کمبود برابر با آب يک ميليون استخر به بزرگي استخر المپيک است. در ماه ژوئن بنيامين نتانياهو يک موقعيت اضطراري براي اجراي برنامه احياي هفت رودخانه در شمال اسرائيل که جريان آب نمک‌زدايي‌شده را به درياچه طبريه تضمين مي‌کنند، اعلام کرد. اين برنامه با هزينه ۳۰ ميليون دلار در نظر دارد تا ۱۰۰ ميليون مترمکعب از آب شيرين‌شده را در طول چهار سال به درياچه پمپ کند. سطح آب اين درياچه در حال حاضر بيش از نيم‌متر پايين‌تر از محدوده خطر خط قرمز است و درست زير خط سياه. خط سياه سطح پايين خطرناکي است که مي‌تواند مشکلات غيرقابل‌برگشت اکولوژيکي به وجود آورد، از جمله افزايش شوري آب و رشد جلبک‌ها که موجب آسيب دائمي به کيفيت آب، گياهان و جانوران مي‌شود. سال گذشته اداره آب ناچار به پمپاژ ۱۷ هزار تن نمک از درياچه طبريه شد تا سطح پايين آب باعث شورشدن بيش از اندازه آن نشود.
خواننده عزيز روزنامه شرق!
همان‌طور که مشاهده مي‌کنيد، حتي رژیم اسرائيل که ادعاهايش در حوزه فن استحصال و مديريت آب، گوش فلک را کر کرده، آشکارا اسير بحراني کم‌سابقه در تأمين آب شيرين شده و دانشمندان اين کشور پيوسته توصيه مي‌کنند بايد طرح‌هاي بلندپروازانه افزايش توليد کشاورزي را پايان داد، وگرنه شتاب بيابان‌زايي به مرزهايي غيرقابل‌جبران مي‌رسد. به هرحال، نتانياهو بهتر است قبل از آنکه به ايرانيان درس مديريت آب دهد، فکري به حال بحران آب، فرونشست‌ها و خشک‌شدن تالاب‌ها و درياچه‌هاي جامعه کوچک خود کند.
چندي‌پيش، نخست‌وزير اسرائيل در پيامي ويدئويي- در حال نوشيدن يک ليوان آب- ادعا کرد: ما مي‌توانيم بحران کمبود آب شيرين را حل کنيم! اينک اما از اسرائیل خبر مي‌رسد که او نه‌تنها نمي‌تواند نسخه‌اي براي درمان بحران آب براي جهانيان و از جمله ايران بپيچد، بلکه اسرائیل اينک با بدترين بحران کمبود آب شيرين در طول يک قرن اخير مواجه شده و علاوه بر ظهور پديده نشست زمين و تشکيل فروچاله‌ها، مهم‌ترين درياچه آب شيرينش که براي يهوديان مقدس هم هست، در آستانه خشکي کامل قرار گرفته، به نحوي که مي‌خواهند با گران‌ترين شيوه ممکن، يعني شيرين‌کردن آب درياي مديترانه و انتقال آن به درياچه طبريه، اين پهنه آبي را از خطر خشک‌شدن کامل نجات دهند تا دچار مشکلات ايدئولوژيک و تشديد شک در بين يهوديان افراطي در اسرائيل نشوند! در حقيقت، برنامه‌اي که اسرائيل براي احياي دوباره درياچه مقدس خود دارد، در جهان بي‌سابقه بوده و تاکنون هيچ کشوري براي احياي يک درياچه خشک‌شده خود، اقدام به اجراي چنين پروژه گران‌قيمتي نکرده است. زيرا فرايند نمک‌زدايي و شيرين‌کردن آب دريا حدود ۲.۸ دلار در هر مترمکعب هزينه دارد و آن‌گاه رهاکردن چنين آب گران‌قيمتي در پهنه‌اي
که حدود چهار هزار ميلي‌متر تبخير سالانه دارد، اوج نابخردي و هدررفت سرمايه و رفتاري کاملا ضدمحيط‌زيستي محسوب مي‌شود. جالب آنکه در يک بررسي پژوهشي (منتشرشده در سپتامبر گذشته) پژوهشگراني از دانشگاه بن‌گوريون اعلام کردند که افت بي‌سابقه سطح آب در درياچه طبريه- Sea of Galilee- به دليل مصرف بيش از اندازه و نه خشک‌سالي ناشي از
تغيير اقليم است.
اين پژوهشگران مي‌گويند: دو عامل کشاورزي و انحراف جريان آب، دلايل اصلي براي کاهش مداوم منبع عمده آب شيرين اسرائيل است. پروفسور جاناتان لارون و دکتر مايکل واين در گزارش خود مي‌نويسند: «عوامل اقليمي را به‌تنهايي موجب کاهش بي‌سابقه سطح آب درياچه دانستن، درست نيست. ما هيچ روند کاهشي در ميزان دبي در منابع اصلي رودخانه اردن که در لبنان و شمال اسرائيل قرار دارند، نيافته‌ايم». آنها اضافه مي‌کنند که کاهش سطح آب در رودخانه اردن با دوره آبياري گسترش‌يافته کشاورزي که نرخ آب پمپاژشده را به دو برابر رسانده، مطابقت دارد.
پژوهشگران مي‌گويند: درحالي‌که افزايش دما موجب تبخير و کاهش سطح آب مي‌شود، تغييرات دماي ثبت‌شده در درياچه طبريه تا آن اندازه چشمگير نبوده که بتوان با آن کاهش سطح آب درياچه را توجيه کرد. نويسندگان اين گزارش تأکيد مي‌کنند که نتايج پژوهش‌هايشان نشان مي‌دهد اسرائيل بايد براي احياي درياچه به پمپاژ آب شيرين از طبريه و جريان‌هاي آب نزديک به آن پايان دهد.
بنا بر گزارش اداره آب اسرائيل، خشک‌سالي پنج سال جاري ميزان انباشت آب زيرزميني را به کمترين سطح آن در طول ۹۸ سال اخير تقليل داده است.
بدترين خشک‌سالي قرن در شمال اسرائيل، در مقايسه با سال‌هاي معمولي، موجب کمبود ۲.۵ ميليارد مترمکعب آب در منابع زيرزميني شد. اين کمبود برابر با آب يک ميليون استخر به بزرگي استخر المپيک است. در ماه ژوئن بنيامين نتانياهو يک موقعيت اضطراري براي اجراي برنامه احياي هفت رودخانه در شمال اسرائيل که جريان آب نمک‌زدايي‌شده را به درياچه طبريه تضمين مي‌کنند، اعلام کرد. اين برنامه با هزينه ۳۰ ميليون دلار در نظر دارد تا ۱۰۰ ميليون مترمکعب از آب شيرين‌شده را در طول چهار سال به درياچه پمپ کند. سطح آب اين درياچه در حال حاضر بيش از نيم‌متر پايين‌تر از محدوده خطر خط قرمز است و درست زير خط سياه. خط سياه سطح پايين خطرناکي است که مي‌تواند مشکلات غيرقابل‌برگشت اکولوژيکي به وجود آورد، از جمله افزايش شوري آب و رشد جلبک‌ها که موجب آسيب دائمي به کيفيت آب، گياهان و جانوران مي‌شود. سال گذشته اداره آب ناچار به پمپاژ ۱۷ هزار تن نمک از درياچه طبريه شد تا سطح پايين آب باعث شورشدن بيش از اندازه آن نشود.
خواننده عزيز روزنامه شرق!
همان‌طور که مشاهده مي‌کنيد، حتي رژیم اسرائيل که ادعاهايش در حوزه فن استحصال و مديريت آب، گوش فلک را کر کرده، آشکارا اسير بحراني کم‌سابقه در تأمين آب شيرين شده و دانشمندان اين کشور پيوسته توصيه مي‌کنند بايد طرح‌هاي بلندپروازانه افزايش توليد کشاورزي را پايان داد، وگرنه شتاب بيابان‌زايي به مرزهايي غيرقابل‌جبران مي‌رسد. به هرحال، نتانياهو بهتر است قبل از آنکه به ايرانيان درس مديريت آب دهد، فکري به حال بحران آب، فرونشست‌ها و خشک‌شدن تالاب‌ها و درياچه‌هاي جامعه کوچک خود کند.