بازگشت نسل قلم
مانی سپهری: آنها که در دهه 70 شمسی مخاطب ادبیات بوده‌اند احتمالا به یاد دارند که در اوایل آن دهه انتشار مجموعه کتاب‌هایی کم‌حجم و در قطع پالتویی در ایران آغاز شد که در هرکدام از آنها به زندگی و آثار یکی از اهالی ادبیات و فرهنگ و اندیشه پرداخته شده بود. این مجموعه که «نسل قلم» نام داشت و زیر نظر خشایار دیهیمی منتشر می‌شد، تصویری موجز از بزرگان فرهنگ و ادبیات جهان و آثارشان به دست می‌داد که برای برداشتن گام اول در شناخت آنها و آثارشان بسیار مناسب بود و اطلاعاتی مفید به مخاطبان می‌داد. بر پیشانی چاپ فارسی بسیاری از این کتاب‌ها نام مترجمانی مطرح به چشم می‌خورد؛ مترجمانی که نام‌شان روی یک کتاب تضمین کیفیت اثر ترجمه‌شده است و همچنین تضمین کیفیت ترجمه آن اثر.
مخاطبان مجموعه «نسل قلم» احتمالا این را هم به یاد دارند که برخی جلدهای این مجموعه بعدها نایاب شد و تا مدت‌ها تجدید چاپ نشد. طرح جلدهای بهرام داوری برای این مجموعه نیز از دیگر نکات خاطره‌انگیز و به‌یادماندنی مجموعه «نسل قلم» است. اخیرا نشر نو شروع به تجدید چاپ کتاب‌های این مجموعه کرده و تعدادی از این کتاب‌ها با همان طرح جلدهای قدیمی در این انتشارات منتشر شده است. ازجمله کتاب‌های این مجموعه که در نشر نو تجدید چاپ شده‌اند، می‌توان به ترتیب شماره به پنج کتاب «هرمان ملویل»، «جورج اورول»، «پابلو نرودا»، «آنا آخماتووا» و «کارلوس فوئنتس» اشاره کرد. بر چاپ تازه این مجموعه خشایار دیهیمی پیشگفتاری تازه نوشته است. دیهیمی در آغاز این پیشگفتار از آرمان امید، بهرام داوری و حسن ملکی به‌عنوان افرادی یاد کرده که به گفته او به اندازه خودش در انتشار مجموعه نسل قلم سهم داشته‌اند. او همچنین از مترجمان درگذشته این مجموعه یادی کرده است؛ از کریم امامی، عبدالله توکل، ابراهیم یونسی، مهدی سحابی، صفیه روحی، محمد مختاری و فرخ تمیمی.
نخستین کتاب مجموعه نسل قلم که اخیرا تجدید چاپ شده «هرمان ملویل»، نوشته لئون هاوارد و ترجمه خشایار دیهیمی است. در این کتاب به زندگی و آثار خالق رمان بزرگ «موبی‌دیک» پرداخته شده است. لئون هاوارد در آغاز کتاب درباره ملویل می‌نویسد: «او در قرن بیستم به‌عنوان نویسنده‌ای با ویژگی‌های منحصربه‌فرد شناخته شد. او که وارث سنت عظیم ادبیات رمانتیک بود، در نوشته‌هایش واقعگرایانه به زندگی در دریا پرداخت و داستانسرایی مشهور شد که به تضادهای فرهنگی نیمه قرن نوزدهم با چنان تیزهوشی و شور عاطفی دوگانه‌ای پاسخ می‌داد که سرانجام عصر خودش وی را درک‌ناشدنی یافت و درک و تفسیر نوشته‌هایش را به نسل بعد واگذاشت تا آنها نیز، به تعداد خوانندگان، تفسیر برای آثارش بتراشند. از آغاز جنگ داخلی در امریکا تا پایان جنگ جهانی اول، ملویل نویسنده‌ای کاملا فراموش‌شده بود. اما امروزه او یکی از نویسندگان امریکایی است که آثارش بسیار خوانده می‌شود، بسیار به بحث گذاشته می‌شود، و بسیار ستایش می‌شود».
دومین کتاب مجموعه نسل قلم «جورج اورول» است نوشته تام هاپکینسن و ترجمه پیروز سیاوشی. جورج اورول در ایران به ویژه با دو رمان «قلعه حیوانات» و «1984» شناخته شده است و جالب اینکه نوشته تام هاپکینسن درباره او با حکمی صریح مبنی‌بر رمان‌نویس‌نبودن اورول آغاز می‌شود. او می‌نویسد: «شهرت جورج اورول به‌عنوان نویسنده عمدتا متکی بر رمان‌هایی است که نوشته است، اما او قریحه ذاتی رمان‌نویس را ندارد، و اگر در آن بیست سالی که کارش نوشتن بود رمان شکل ادبی غالب نمی‌بود، شاید اصلا به سراغ آن نمی‌رفت. اورول قوه تخیل ضعیفی داشت و شناختش از روابط انسانی اندک بود؛ همدلی او معطوف نوع بشر بود نه افراد بشری».
کتاب «پابلو نرودا» نوشته جورج دی. اسکید و ترجمه رویا رضوانی سومین کتاب از مجموعه نسل قلم است. در این کتاب به زندگی و آثار پابلو نرودا، شاعر بزرگ اهل شیلی، پرداخته شده. از نرودا آثار فراوانی به فارسی ترجمه شده است و خواندن کتاب حاضر در کنار آثار خود او می‌تواند مکملی باشد برای درک بهتر جهان این شاعر. جورج دی. اسکید در پایان این کتاب تصویری این‌چنین از نرودا به دست می‌دهد: «در میان نویسندگان امریکای لاتین، نرودا چون غولی از دیگران متمایز است. شعرش را که به زبان‌های بسیار ترجمه شده است، در همه‌جا می‌ستایند. او در طول زندگی‌اش آوازه‌ای بلند داشت که همچنان گسترده‌تر می‌شود. خواسته‌ها و مضامین وی جهانی‌اند. ما در آیینه آثار او تمامی هیجان دنیای بیرونی، و نیز بحران‌های دنیای درونش را می‌یابیم. جریانِ گرم زندگی از میان شعر او جاری می‌شود و بر ما اثر می‌کند. اشعار او گاه شعفی روشنفکرانه و غالب اوقات مسرتی عاطفی‌اند. او شاعری افسونگر است که مخاطبینش را از جنبه‌های گوناگون و در مراتب چندگانه اقناع می‌کند».
چهارمین شماره مجموعه نسل قلم کتاب «آنا آخماتووا»، نوشته سام درایور است. این کتاب را زنده‌یاد محمد مختاری به فارسی ترجمه کرده است؛ شاعر و منتقدی دقیق و باریک‌بین در حوزه شعر که ترجمه شعر را نیز در کارنامه کاری‌اش دارد. سام درایور در کتاب «آنا آخماتووا» از شاعری نوشته است که چنان که خود او در آغاز کتاب اشاره کرده، جزء آن دسته از شاعران بزرگ روسیه است که دوران هولناک تصفیه‌های استالینی را تجربه کرد و برخلاف بسیاری از هم‌قطارانش «از دوره محاکمات بزرگ جان سالم به‌در برد».
پنجمین کتاب منتشرشده در مجموعه نسل قلم «کارلوس فوئنتس»، نوشته لانین آ. گیورکو است. مترجم این کتاب عبدالله کوثری است؛ مترجمی که آثار نویسندگانی مطرح از آمریکای لاتین را با ترجمه او خوانده‌ایم که آثاری از کارلوس فوئنتس نیز ازجمله این آثار است. لانین آ. گیورکو در کتاب «کارلوس فوئنتس» او را «انسان‌گرایی در معنای کلاسیک این واژه» توصیف کرده و نوشته است: «او تأثیراتی را که از ادبیات جهان، فلسفه، انسان‌شناسی، تاریخ، و نقاشی پذیرفته است استادانه در هنر روایی و نمایشی خود در هم آمیخته و به نگرشی زیبایی‌شناختی دست یافته که عمیقا مکزیکی، و در عین حال جهانی است». در پایان هر کتاب از مجموعه «نسل قلم» یک کتاب‌شناسی فارسی هم درباره هر شخصیت فرهنگی و ادبی که کتاب درباره اوست آمده است.
مانی سپهری: آنها که در دهه 70 شمسی مخاطب ادبیات بوده‌اند احتمالا به یاد دارند که در اوایل آن دهه انتشار مجموعه کتاب‌هایی کم‌حجم و در قطع پالتویی در ایران آغاز شد که در هرکدام از آنها به زندگی و آثار یکی از اهالی ادبیات و فرهنگ و اندیشه پرداخته شده بود. این مجموعه که «نسل قلم» نام داشت و زیر نظر خشایار دیهیمی منتشر می‌شد، تصویری موجز از بزرگان فرهنگ و ادبیات جهان و آثارشان به دست می‌داد که برای برداشتن گام اول در شناخت آنها و آثارشان بسیار مناسب بود و اطلاعاتی مفید به مخاطبان می‌داد. بر پیشانی چاپ فارسی بسیاری از این کتاب‌ها نام مترجمانی مطرح به چشم می‌خورد؛ مترجمانی که نام‌شان روی یک کتاب تضمین کیفیت اثر ترجمه‌شده است و همچنین تضمین کیفیت ترجمه آن اثر.
مخاطبان مجموعه «نسل قلم» احتمالا این را هم به یاد دارند که برخی جلدهای این مجموعه بعدها نایاب شد و تا مدت‌ها تجدید چاپ نشد. طرح جلدهای بهرام داوری برای این مجموعه نیز از دیگر نکات خاطره‌انگیز و به‌یادماندنی مجموعه «نسل قلم» است. اخیرا نشر نو شروع به تجدید چاپ کتاب‌های این مجموعه کرده و تعدادی از این کتاب‌ها با همان طرح جلدهای قدیمی در این انتشارات منتشر شده است. ازجمله کتاب‌های این مجموعه که در نشر نو تجدید چاپ شده‌اند، می‌توان به ترتیب شماره به پنج کتاب «هرمان ملویل»، «جورج اورول»، «پابلو نرودا»، «آنا آخماتووا» و «کارلوس فوئنتس» اشاره کرد. بر چاپ تازه این مجموعه خشایار دیهیمی پیشگفتاری تازه نوشته است. دیهیمی در آغاز این پیشگفتار از آرمان امید، بهرام داوری و حسن ملکی به‌عنوان افرادی یاد کرده که به گفته او به اندازه خودش در انتشار مجموعه نسل قلم سهم داشته‌اند. او همچنین از مترجمان درگذشته این مجموعه یادی کرده است؛ از کریم امامی، عبدالله توکل، ابراهیم یونسی، مهدی سحابی، صفیه روحی، محمد مختاری و فرخ تمیمی.
نخستین کتاب مجموعه نسل قلم که اخیرا تجدید چاپ شده «هرمان ملویل»، نوشته لئون هاوارد و ترجمه خشایار دیهیمی است. در این کتاب به زندگی و آثار خالق رمان بزرگ «موبی‌دیک» پرداخته شده است. لئون هاوارد در آغاز کتاب درباره ملویل می‌نویسد: «او در قرن بیستم به‌عنوان نویسنده‌ای با ویژگی‌های منحصربه‌فرد شناخته شد. او که وارث سنت عظیم ادبیات رمانتیک بود، در نوشته‌هایش واقعگرایانه به زندگی در دریا پرداخت و داستانسرایی مشهور شد که به تضادهای فرهنگی نیمه قرن نوزدهم با چنان تیزهوشی و شور عاطفی دوگانه‌ای پاسخ می‌داد که سرانجام عصر خودش وی را درک‌ناشدنی یافت و درک و تفسیر نوشته‌هایش را به نسل بعد واگذاشت تا آنها نیز، به تعداد خوانندگان، تفسیر برای آثارش بتراشند. از آغاز جنگ داخلی در امریکا تا پایان جنگ جهانی اول، ملویل نویسنده‌ای کاملا فراموش‌شده بود. اما امروزه او یکی از نویسندگان امریکایی است که آثارش بسیار خوانده می‌شود، بسیار به بحث گذاشته می‌شود، و بسیار ستایش می‌شود».
دومین کتاب مجموعه نسل قلم «جورج اورول» است نوشته تام هاپکینسن و ترجمه پیروز سیاوشی. جورج اورول در ایران به ویژه با دو رمان «قلعه حیوانات» و «1984» شناخته شده است و جالب اینکه نوشته تام هاپکینسن درباره او با حکمی صریح مبنی‌بر رمان‌نویس‌نبودن اورول آغاز می‌شود. او می‌نویسد: «شهرت جورج اورول به‌عنوان نویسنده عمدتا متکی بر رمان‌هایی است که نوشته است، اما او قریحه ذاتی رمان‌نویس را ندارد، و اگر در آن بیست سالی که کارش نوشتن بود رمان شکل ادبی غالب نمی‌بود، شاید اصلا به سراغ آن نمی‌رفت. اورول قوه تخیل ضعیفی داشت و شناختش از روابط انسانی اندک بود؛ همدلی او معطوف نوع بشر بود نه افراد بشری».
کتاب «پابلو نرودا» نوشته جورج دی. اسکید و ترجمه رویا رضوانی سومین کتاب از مجموعه نسل قلم است. در این کتاب به زندگی و آثار پابلو نرودا، شاعر بزرگ اهل شیلی، پرداخته شده. از نرودا آثار فراوانی به فارسی ترجمه شده است و خواندن کتاب حاضر در کنار آثار خود او می‌تواند مکملی باشد برای درک بهتر جهان این شاعر. جورج دی. اسکید در پایان این کتاب تصویری این‌چنین از نرودا به دست می‌دهد: «در میان نویسندگان امریکای لاتین، نرودا چون غولی از دیگران متمایز است. شعرش را که به زبان‌های بسیار ترجمه شده است، در همه‌جا می‌ستایند. او در طول زندگی‌اش آوازه‌ای بلند داشت که همچنان گسترده‌تر می‌شود. خواسته‌ها و مضامین وی جهانی‌اند. ما در آیینه آثار او تمامی هیجان دنیای بیرونی، و نیز بحران‌های دنیای درونش را می‌یابیم. جریانِ گرم زندگی از میان شعر او جاری می‌شود و بر ما اثر می‌کند. اشعار او گاه شعفی روشنفکرانه و غالب اوقات مسرتی عاطفی‌اند. او شاعری افسونگر است که مخاطبینش را از جنبه‌های گوناگون و در مراتب چندگانه اقناع می‌کند».
چهارمین شماره مجموعه نسل قلم کتاب «آنا آخماتووا»، نوشته سام درایور است. این کتاب را زنده‌یاد محمد مختاری به فارسی ترجمه کرده است؛ شاعر و منتقدی دقیق و باریک‌بین در حوزه شعر که ترجمه شعر را نیز در کارنامه کاری‌اش دارد. سام درایور در کتاب «آنا آخماتووا» از شاعری نوشته است که چنان که خود او در آغاز کتاب اشاره کرده، جزء آن دسته از شاعران بزرگ روسیه است که دوران هولناک تصفیه‌های استالینی را تجربه کرد و برخلاف بسیاری از هم‌قطارانش «از دوره محاکمات بزرگ جان سالم به‌در برد».
پنجمین کتاب منتشرشده در مجموعه نسل قلم «کارلوس فوئنتس»، نوشته لانین آ. گیورکو است. مترجم این کتاب عبدالله کوثری است؛ مترجمی که آثار نویسندگانی مطرح از آمریکای لاتین را با ترجمه او خوانده‌ایم که آثاری از کارلوس فوئنتس نیز ازجمله این آثار است. لانین آ. گیورکو در کتاب «کارلوس فوئنتس» او را «انسان‌گرایی در معنای کلاسیک این واژه» توصیف کرده و نوشته است: «او تأثیراتی را که از ادبیات جهان، فلسفه، انسان‌شناسی، تاریخ، و نقاشی پذیرفته است استادانه در هنر روایی و نمایشی خود در هم آمیخته و به نگرشی زیبایی‌شناختی دست یافته که عمیقا مکزیکی، و در عین حال جهانی است». در پایان هر کتاب از مجموعه «نسل قلم» یک کتاب‌شناسی فارسی هم درباره هر شخصیت فرهنگی و ادبی که کتاب درباره اوست آمده است.