لزوم افزودن حقوق حیوانات به دروس رشته دامپزشکی
سپهر سلیمی
چهاردهم مهرماه روز ملی دامپزشکی است. دامپزشکی علمی است برای درمان بیماری‌های حیوانات. در جوامع انسانی طبابت و وکالت دو شاخه کاملا مجزا از هم هستند و آنچه به حقوق انسان‌ها مربوط می‌شود بر عهده حقوق‌دانان است و نه پزشکان اما در حوزه حیوانات توقع جامعه از دامپزشکان این است که علاوه بر درمان حیوانات، حامی حقوق آنها نیز باشند.
اما تا چه حد این توقع درست است و تا چه اندازه جامعه دامپزشکی در جهت حمایت از حقوق حیوانات فعالیت کرده، نکاتی است که جای بحث و تأمل دارد. لازم است در ابتدا آمار و نکته‌ای که قبلا گفته‌ام را بازنشر کنم: هر سال بیش از هزارو 500 نفر با مدرک دکترای حرفه‌ای دامپزشکی از دانشگاه‌های کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند. بیش از 30 مرکز دانشگاهی و آموزش عالی دامپزشکی در ایران وجود دارد؛ این در حالی است که در کشورهایی مثل استرالیا دو دانشکده، نیوزيلند یک و در کشور انگلستان پنج دانشکده با وجود حجم زیاد تولیدات دامی و طیور و آبزی فعالیت دارند. افزایش شمار دامپزشکان از طرفی می‌تواند باعث افزایش نیروهای متخصص در این حوزه شود و به افزایش سلامت و بهداشت حیوانات کمک کند اما اگر این افزایش بی‌برنامه باشد وجود دامپزشکان بی‌کار می‌تواند به عاملی علیه حقوق حیوانات تبدیل شود و زمینه را برای کسب درآمد از روش‌هایی که به حیوانات آسیب وارد می‌کند فراهم كند.
در کنار این نکته، حوزه فعالیت دامپزشکی به گونه‌ای است که در آن منافع انسان بر منافع حیوان ارجحیت دارد. این یک ابهام تاریخی در حرفه‌ای است که عبارت «حیوان» را در دل خود دارد اما در خدمت «انسان» است. نگاه منفعت‌طلبانه بشر و ایجاد فرصت‌های فراوان شغلی توسط صنعت دامپروری برای دامپزشکان از مهم‌ترین دلایلی است که سبب ایجاد و گسترش این نوع تفکر شده است. صنعت دامپروری، علم دامپزشکی را به استخدام خود درآورده تا حیوانات بیشتر و سالم‌تری تولید کند و از این راه درآمد بیشتری به جیب بزند اما افسوس که در این بین چیزی جز رنج و مرگ عاید حیوانات نمی‌شود.
این دو عامل، یعنی تعداد زیاد دامپزشکان در کنار ترجیح منافع انسان بر حیوان، در کنار شرایط نامطلوب اقتصادی می‌تواند ترکیبی را ایجاد کند که دامپزشکان بیش از هر زمان دیگری از توجه به حقوق حیوانات فاصله بگیرند. با احترام به همه دامپزشکان حیوان‌دوست و متعهد اما شوربختانه باید اذعان کرد در سال‌های اخیر در موارد بسیاری که حقی از حیوانات تضییع شده است نشانی از دامپزشکان دیده می‌شود؛ از باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری از حیوانات تا ماجراهای سگ‌کشی در شهرهای بزرگ.
در چنین شرایطی بیش از هر زمانی لزوم افزودن دروسی برای آموزش حقوق حیوانات و مسائل اخلاقی و محیط‌زیستی مرتبط با حیوانات به سرفصل‌های رشته دامپزشکی احساس می‌شود. اعتبار اجتماعی این شغل ارتباط نزدیکی با توجه دامپزشکان به حمایت و حفاظت از حقوق حیوانات دارد. مردم دامپزشکی را که حامی حیوانات نباشد، دوست ندارند.
چهاردهم مهرماه روز ملی دامپزشکی است. دامپزشکی علمی است برای درمان بیماری‌های حیوانات. در جوامع انسانی طبابت و وکالت دو شاخه کاملا مجزا از هم هستند و آنچه به حقوق انسان‌ها مربوط می‌شود بر عهده حقوق‌دانان است و نه پزشکان اما در حوزه حیوانات توقع جامعه از دامپزشکان این است که علاوه بر درمان حیوانات، حامی حقوق آنها نیز باشند.
اما تا چه حد این توقع درست است و تا چه اندازه جامعه دامپزشکی در جهت حمایت از حقوق حیوانات فعالیت کرده، نکاتی است که جای بحث و تأمل دارد. لازم است در ابتدا آمار و نکته‌ای که قبلا گفته‌ام را بازنشر کنم: هر سال بیش از هزارو 500 نفر با مدرک دکترای حرفه‌ای دامپزشکی از دانشگاه‌های کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند. بیش از 30 مرکز دانشگاهی و آموزش عالی دامپزشکی در ایران وجود دارد؛ این در حالی است که در کشورهایی مثل استرالیا دو دانشکده، نیوزيلند یک و در کشور انگلستان پنج دانشکده با وجود حجم زیاد تولیدات دامی و طیور و آبزی فعالیت دارند. افزایش شمار دامپزشکان از طرفی می‌تواند باعث افزایش نیروهای متخصص در این حوزه شود و به افزایش سلامت و بهداشت حیوانات کمک کند اما اگر این افزایش بی‌برنامه باشد وجود دامپزشکان بی‌کار می‌تواند به عاملی علیه حقوق حیوانات تبدیل شود و زمینه را برای کسب درآمد از روش‌هایی که به حیوانات آسیب وارد می‌کند فراهم كند.
در کنار این نکته، حوزه فعالیت دامپزشکی به گونه‌ای است که در آن منافع انسان بر منافع حیوان ارجحیت دارد. این یک ابهام تاریخی در حرفه‌ای است که عبارت «حیوان» را در دل خود دارد اما در خدمت «انسان» است. نگاه منفعت‌طلبانه بشر و ایجاد فرصت‌های فراوان شغلی توسط صنعت دامپروری برای دامپزشکان از مهم‌ترین دلایلی است که سبب ایجاد و گسترش این نوع تفکر شده است. صنعت دامپروری، علم دامپزشکی را به استخدام خود درآورده تا حیوانات بیشتر و سالم‌تری تولید کند و از این راه درآمد بیشتری به جیب بزند اما افسوس که در این بین چیزی جز رنج و مرگ عاید حیوانات نمی‌شود.
این دو عامل، یعنی تعداد زیاد دامپزشکان در کنار ترجیح منافع انسان بر حیوان، در کنار شرایط نامطلوب اقتصادی می‌تواند ترکیبی را ایجاد کند که دامپزشکان بیش از هر زمان دیگری از توجه به حقوق حیوانات فاصله بگیرند. با احترام به همه دامپزشکان حیوان‌دوست و متعهد اما شوربختانه باید اذعان کرد در سال‌های اخیر در موارد بسیاری که حقی از حیوانات تضییع شده است نشانی از دامپزشکان دیده می‌شود؛ از باغ وحش‌ها و مراکز نگهداری از حیوانات تا ماجراهای سگ‌کشی در شهرهای بزرگ.
در چنین شرایطی بیش از هر زمانی لزوم افزودن دروسی برای آموزش حقوق حیوانات و مسائل اخلاقی و محیط‌زیستی مرتبط با حیوانات به سرفصل‌های رشته دامپزشکی احساس می‌شود. اعتبار اجتماعی این شغل ارتباط نزدیکی با توجه دامپزشکان به حمایت و حفاظت از حقوق حیوانات دارد. مردم دامپزشکی را که حامی حیوانات نباشد، دوست ندارند.