شش سال اول زندگی؛ زمان طلایی برای یادگیری
آزاده سیدمیرزاییجهقی. پژوهشگر مؤسسه کودکی مدرس
بهترین زمان یادگیری و تحریک رشد تواناییهای اساسی در کودک، دوران شش سال اول زندگی است. پدر و مادر مهمترین و بهترین معلم او هستند. پرورش فرد بااستعداد، نابغه، سرآمد، تیزهوش و باهوش بستگی به روش تربیت والدین دارد که چگونه فرزندان را آموزش دهند. درواقع والدین گاه در روشهای آموزشی خود، فرصتهای مناسب زیادی را در پرورش فرزندان از دست میدهند. برخی والدین فکر میکنند اگر در سالهای اولیه رشد کودک، او را در انواع و اقسام کلاسهای آموزشی خستهکننده ثبتنام کنند، کودکشان بااستعداد و باهوش خواهد شد که البته هرگز چنین نیست. باید کودکان را تشویق کرد تا آنچه را به آن علاقهمندند، فراگیرند. مغز کودک یک ظرف نیست که آن را پر از اطلاعات بیفایده کنیم، این مسئله رشد فکری کودکان را محدود میکند؛ مثلا آن دسته از والدینی که دوست دارند فرزندشان به هرچه آنان میگویند عمل کنند، آرام و ساکت باشند، بازی و شیطنت نکنند، داد و فریاد نزنند، در میهمانیها مبادی آداب بوده و ساکت بنشینند، درواقع حصاری دور فرزندشان میکشند و استعدادهای او را از بین میبرند. دکتر مک هانت، یکی از روانشناسان برجسته معتقد است: جلوگیری و ممانعت از نیازها و خواستههای اساسی کودک مانند نیاز به آزادی عمل، منجر به ازبینرفتن استعدادهای نهفته کودک خواهد شد. برای یک کودک اهانت بزرگی است که دائم در کارها و حتی بازیهای کودکانه او دخالت کنیم و جلوی بروز احساسات او را بگیریم، این امر مانع رشد استعدادها و دریافت تجربیاتش خواهد بود و در آینده نتایج مخربی به بار میآورد.
یادگیری را به کودک خود تحمیل نکنید. زمانی آموزش و یادگیری را شروع کنید که کودک آمادگی لازم را دارد. بهترین شیوه آموزش کودکان پیش از دبستان با بازی و سرگرمی است. با صبر و حوصله به صحبتهای کودک خود گوش بدهید و سعی کنید تا از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید. حواس پنجگانه را در کودک تحریک و تقویت کنید؛ مثلا برای تقویت حس چشایی میتوانید چشمان او را ببندید و غذاهای مختلف را در دهان او گذاشته و از او بخواهید نوع و مزه آن را بیان کند. برای تقویت حس لامسه انواع اشیا را به او بدهید تا لمس کرده و تفاوت بین زبری و نرمی و... را درک کند. برای تقویت حس شنوایی، چشمان او را ببندید و صداهای مختلف را برای او پخش کنید و از او بخواهید منبع صدا را شناسایی کند. رفتارهای خوب و شایسته کودک را تشویق کنید. تشویق شما میتواند یک کلمه تحسینآمیز یا توجه و ابراز محبت باشد. میتوانید یک برنامه کیکپزی یا آشپزی مشترک با کودک خود ترتیب دهید و در حین انجام کار به مواردی مانند رنگها، تعداد، سبکی و سنگینی و... اشاره کنید. به او نحوه تمیزکردن و جمعکردن وسایل را آموزش دهید. الگویی مناسب برای کودک خود باشید. با توجه به اصل یادگیری مشاهدهای، بهخصوص در پنج سال اول زندگی، کودکان مانند ضبطصوتهایی هستند که تمام رفتارهای شما را ضبط میکنند، بنابراین اگر شما اهل مطالعه باشید، کودک شما نیز به مرور مطالعه و کتابخواندن را خواهد آموخت.
بهترین زمان یادگیری و تحریک رشد تواناییهای اساسی در کودک، دوران شش سال اول زندگی است. پدر و مادر مهمترین و بهترین معلم او هستند. پرورش فرد بااستعداد، نابغه، سرآمد، تیزهوش و باهوش بستگی به روش تربیت والدین دارد که چگونه فرزندان را آموزش دهند. درواقع والدین گاه در روشهای آموزشی خود، فرصتهای مناسب زیادی را در پرورش فرزندان از دست میدهند. برخی والدین فکر میکنند اگر در سالهای اولیه رشد کودک، او را در انواع و اقسام کلاسهای آموزشی خستهکننده ثبتنام کنند، کودکشان بااستعداد و باهوش خواهد شد که البته هرگز چنین نیست. باید کودکان را تشویق کرد تا آنچه را به آن علاقهمندند، فراگیرند. مغز کودک یک ظرف نیست که آن را پر از اطلاعات بیفایده کنیم، این مسئله رشد فکری کودکان را محدود میکند؛ مثلا آن دسته از والدینی که دوست دارند فرزندشان به هرچه آنان میگویند عمل کنند، آرام و ساکت باشند، بازی و شیطنت نکنند، داد و فریاد نزنند، در میهمانیها مبادی آداب بوده و ساکت بنشینند، درواقع حصاری دور فرزندشان میکشند و استعدادهای او را از بین میبرند. دکتر مک هانت، یکی از روانشناسان برجسته معتقد است: جلوگیری و ممانعت از نیازها و خواستههای اساسی کودک مانند نیاز به آزادی عمل، منجر به ازبینرفتن استعدادهای نهفته کودک خواهد شد. برای یک کودک اهانت بزرگی است که دائم در کارها و حتی بازیهای کودکانه او دخالت کنیم و جلوی بروز احساسات او را بگیریم، این امر مانع رشد استعدادها و دریافت تجربیاتش خواهد بود و در آینده نتایج مخربی به بار میآورد.
یادگیری را به کودک خود تحمیل نکنید. زمانی آموزش و یادگیری را شروع کنید که کودک آمادگی لازم را دارد. بهترین شیوه آموزش کودکان پیش از دبستان با بازی و سرگرمی است. با صبر و حوصله به صحبتهای کودک خود گوش بدهید و سعی کنید تا از دیدگاه او به موضوع نگاه کنید. حواس پنجگانه را در کودک تحریک و تقویت کنید؛ مثلا برای تقویت حس چشایی میتوانید چشمان او را ببندید و غذاهای مختلف را در دهان او گذاشته و از او بخواهید نوع و مزه آن را بیان کند. برای تقویت حس لامسه انواع اشیا را به او بدهید تا لمس کرده و تفاوت بین زبری و نرمی و... را درک کند. برای تقویت حس شنوایی، چشمان او را ببندید و صداهای مختلف را برای او پخش کنید و از او بخواهید منبع صدا را شناسایی کند. رفتارهای خوب و شایسته کودک را تشویق کنید. تشویق شما میتواند یک کلمه تحسینآمیز یا توجه و ابراز محبت باشد. میتوانید یک برنامه کیکپزی یا آشپزی مشترک با کودک خود ترتیب دهید و در حین انجام کار به مواردی مانند رنگها، تعداد، سبکی و سنگینی و... اشاره کنید. به او نحوه تمیزکردن و جمعکردن وسایل را آموزش دهید. الگویی مناسب برای کودک خود باشید. با توجه به اصل یادگیری مشاهدهای، بهخصوص در پنج سال اول زندگی، کودکان مانند ضبطصوتهایی هستند که تمام رفتارهای شما را ضبط میکنند، بنابراین اگر شما اهل مطالعه باشید، کودک شما نیز به مرور مطالعه و کتابخواندن را خواهد آموخت.