از بهشت تا جهنم پشت ميله‌هاي زندان
عاطفه مرادی: زندگی مخفی، پر از ابهام، پشت دیوارهای بلند؛ آدم‌های اینجا چه می‌خورند، می‌پوشند و می‌گویند؟ اصلا وقتی راهت رسیده به پشت این دیوارها، حق و حقوقی هم وجود دارد یا نه؟ باید در هر شرایطی تحمل کنی، روزگار بگذرانی تا روزهایت تمام شوند و به جهان بیرون، جهان بازار و پارک بیایی؟ اینجا زندان است؛ روزها چگونه در زندان می‌گذرند؟
هر کشوری قوانینی برای زندان و زندانیان دارد اما اساسا زندگی پشت درهای الکترونیکی و میله‌ها آن‌قدر دور از چشم‌ها بوده که نگاه به شرایط آن مسائل زیادی درباره وضعیت انسان‌های یک جامعه ارائه می‌دهد. این شرایط را بهتر می‌توان درک کرد که به زندان زنان این کشورها نگاه کرد. زنان بخشی از جامعه هستند که نیازهای خاص خود را دارند. گاهی همراه فرزندانشان دوران حبس را سپری می‌کنند و اینکه در بند زنان چه شرایطی جریان دارد ماجرای عجیبی است که روایت‌های عجیب‌تری از یک ساختار را عیان می‌کند. همین سال پیش بود که انتشار عکس‌هایی از زندان‌های سوئد کاربران شبکه‌های اجتماعی را شوکه کرد؛ زندان‌هایی که کم از خانه‌های درجه یک بسیاری از کشورهای دیگر نداشتند اما غیر از سوئد، نروژ و دانمارک که سال‌هاست زندان‌هایشان شهره خاص و عام است، جهانِ زندان زنان دیگر کشورها چطور می‌گذرد؟
ژاپن، بهشت سالمندان تنها
هر جامعه‌ای که جمعیتش رو به پیری است، با چالش‌هایی مواجه است. در ژاپن که بیش از 23 درصد شهروندانش بالای 65 سال دارند، چالشی شکل گرفته که پیش از این کسی نمی‌توانست آن را پیش‌بینی کند؛ سالمندان مجرم. اما چرا تعداد مجرمان سالمند مخصوصا زنان در دهه اخیر به‌شدت در ژاپن بالا رفته است؟ تنهایی پاسخ این سؤال است. بررسی‌های سازمان‌های دولتی ژاپن نشان داده است بیش از نیمی از سالمندانی که حین دزدی از مغازه‌ها بازداشت می‌شوند، تنها زندگی می‌کنند؛ 40 درصد آنها یا کلا خانواده‌ای ندارند یا به‌ندرت کسی را دارند تا با او صحبت کنند. علاوه بر این زنان سالمند از نظر اقتصادی ضعیف هستند و نه دولت و نه بخش خصوصی ساختاری را برای این افراد ایجاد نکرده‌اند، به‌این‌ترتیب دست‌کم برای زنان سالمند ژاپنی، زندان یک بهشت است. زندانبانان زندان‌های ژاپن که از جمله زندان زنان توچیگی که از زیرمجموعه‌های دادگستری کشور است، حالا تبدیل به پرستارانی شده‌اند که بزرگ‌ترین دغدغه‌شان، بی‌اختیاری ادرار زندانیانشان است. همین موضوع باعث شده در چهار سال گذشته یک‌سوم زندانبانان بند زنان کارشان را ترک کنند. براساس گزارش‌های دیده‌بان حقوق‌بشر، شرایط زندان
این کشور تا سال 1995 شامل شکنجه، حبس بدون محاکمه و دسترسی بسیار محدود به وکیل می‌شده اما این شرایط اکنون بسیار تغییر کرده است. بر اساس گزارش Prison Insider در‌حال‌حاضر 5 هزار زندانی زن در حدود هشت زندان به سر می‌برند.زندانیان واقعی یعنی آنهایی که برای فرار از فقر و تنهایی مرتکب جرم نشده‌اند، روزگار متفاوتی را در حبس می‌گذرانند. اکثر آنها معتقدند محصولات مورد نیاز روزانه آنها مثل دستمال کاغذی آن‌قدر گران است که اغلب توانایی خرید آنها را ندارند. آنها قیمت‌ها را تا چهاربرابر بیشتر از بازار عادی تخمین می‌زنند. با‌این‌حال زنان زندانی نیازی به خرید اقلام خوراکی برای وعده‌های غذایی ندارند. غذاهای زندان‌های ژاپن از باکیفیت‌ترین غذاهای زندان‌های جهان است. در تمامی وعده‌ها، سینی غذای زنان حتما شامل پروتئین، عمدتا ماهی، سبزیجات یا میوه می‌شود. با‌این‌حال سازمان‌های حقوق‌بشری از وضعیت زندان‌ها در ژاپن بسیار انتقاد و آن را به حکومتی اقتدارگرا تشبیه می‌کنند. عمده مجرمان در ژاپن به حبس همراه با کار محکوم می‌شوند و به همین دلیل در دوران حبس مجبور به انجام کار برای ساعات طولانی (بیش از هشت ساعت در روز) هستند؛ کاری که
حقوق آن بعد از پایان دوران حبس به آنها پرداخت می‌شود و مبلغ آن تقریبا یک‌سوم درآمد در بازارهای رسمی است. زنانی که در زندان کار می‌کنند، باوجوداینکه از بیمه برخوردار نیستند اما در صورت آسیب‌دیدگی یا مرگ حین کار، خود یا خانواده‌هایشان غرامت دریافت می‌کنند. تولیدات این زندانیان معمولا به‌عنوان تولیدات بخش خصوصی (معمولا با برند میتسوکوشی) در بازار توزیع می‌شود.
روسیه؛ به جهنم خوش آمدید
زندان‌ها در روسیه یکی از مخوف‌ترین مکان‌ها برای اصلاح مجرمان به‌ویژه زنان است. کار زنان زندانی (که عمدتا در خیاط خانه‌هاست) آن‌چنان سنگین و طولانی است (16 تا 17 ساعت در روز) که بسیاری برای فرار از آن رگ‌های دستانشان را می‌زنند. بر اساس آمارهای رسمی، حدود 59 هزار زندانی زن در زندان‌های روسیه دوران حبس خود را سپری می‌کنند. نادژدا تولوکونیکاوا یکی از هزاران زندانی زن روسی است که درباره شش سال حبسش در زندان IK-14 گفته و به مجامع بین‌المللی شکایت کرده است. زنان این زندان همگی به کار در خیاطی بزرگ آن مشغول‌اند؛ زنانی آموزش‌ندیده که بارها انگشتان خود را قطع کرده‌اند اما هرگز غرامت و حقوقی بابت کارشان دریافت نکرده‌اند. با‌این‌حال با توجه به گستردگی روسیه، وضعیت زندان‌های زنان در آن عمدتا به منطقه و سیاست‌های فدرالی آن ناحیه وابسته است. اما مشکل وضعیت عمومی در این زندان‌ها توجه نکردن به مسائل بهداشتی، وضعیت بحرانی رسیدگی به زندانیان بیمار و کار اجباری است. زنان زندانی شش بار در سال می‌توانند با خانواده‌های خود به مدت 72 ساعت دیدار داشته باشند. استفاده از رنگ‌ها (ملافه، لباس و...) برای زندانیان زن ممنوع است و به
شرایط زنانگی (دوران پریود) به‌هیچ‌وجه در هیچ‌کجا از آیین‌نامه‌های زندان پرداخته نشده است. زندانیان هر شش ساعت یک بار اجازه استفاده از سرویس بهداشتی را دارند. غذاها در زندان‌های روسیه تعریفی ندارند. برای صبحانه و شام معمولا حریره و برای ناهار غذاهایی مانند سالاد کلم، آب و نمک در نظر گرفته شده است. سهم روزانه هر فرد مشتی شکر و 200 گرم نان است. زندانیان یک بار در هفته اجازه شست‌‌وشوی وسایل خود را دارند؛ درحالی‌که زندان‌ها معمولا به آب گرم مجهز نیستند و برای خواب معمولا زندانیان با یک پتو و روی تخت‌های فلزی بدون رو‌انداز و بالشت شب را روز می‌کنند. کمبود مواد شوینده و جمعیت بالا در زندان‌ها در بسیاری از زندان‌های روسیه باعث می‌شود تا زنان معمولا هر دو سه هفته یک بار بتوانند از حمام استفاده کنند.
سوئد؛ زندان‌هایی که تعطیل می‌شوند
در کشورهای شمال اروپا از‌جمله سوئد که میزان جرائم بسیار پایین است، زندان‌ها بیشتر جنبه توان‌بخشی دارند و تجربه این کشورها ثابت کرده که تأثیر آنها به مراتب بیشتر از زندان‌هایی است که در دیگر کشورها دایر است. زندان‌ها در سوئد با وجود اینکه از زیرمجموعه‌های وزارت دادگستری هستند، ساز‌وکاری مانند سازمان‌های رفاهی دارند. سوئد 9.5 میلیون نفر جمعیت و چهار‌هزارو 500 زندانی دارد که در حال گذراندن دوره محکومیت خود هستند. هم‌زمان با کاهش تعداد مجرمان در یک دهه اخیر 56 زندان در این کشور تعطیل شده که با افزایش آمار جرائم مقامات سوئدی به فکر بازگشایی تعدادی از آنها هستند. مشکل عمده در زندان‌های این کشور حمله روزافزون زندانیان به زندانبانان است. با‌این‌حال وضعیت زندان‌ها و سیاست‌های این مجموعه این سؤال را ایجاد می‌کند که چه اتفاقی در زندان‌های این کشور می‌افتد که معمولا مجرمی به آنها برنمی‌گردد؟ زندان‌های سوئد مجهز به سالن‌های ورزشی و اتاق‌هایی با دیوارهای رنگی هستند؛ اما تفاوت عمده آن با زندان دیگر کشورها، نیروهای آموزش‌دیده برای توان‌بخشی و اصلاح رفتار مجرمان است. این افراد معمولا دوره‌های روان‌شناسی را گذرانده‌اند و
هر زندانی مأمور مستقیمی دارد که پیشرفت اخلاقی او را از نزدیک تحت نظر دارد. سوئد در‌حال‌حاضر 45 زندان و 30 بازداشتگاه دارد؛ هفت مورد از این زندان‌ها، مجموعه‌هایی زندان‌شکل هستند که همگی مختص مردان هستند. 25 مجموعه دیگر که دو مورد آن مختص زنان است، ساختمان‌هایی با کنترل کمتری در مقایسه با دسته اول هستند. 16 زندان دیگر که همگی «زندان‌های باز» هستند که درهای آنها باز است و زندانیان اجازه دارند از آن خارج شوند و سر کار بروند.
با نگاهی به این نمونه‌ها می‌توان چنین گفت که پرداختن به ابعاد روان‌شناختی به‌ویژه رضایت از خود در برابر زندانیان تأثیر بیشتری بر فضای جرم در یک کشور دارد. بهتر است سازمان‌هایی که به هر نحوی با زندانیان سروکله می‌زنند، این شعار مسئولان سوئدی را همواره در ذهن داشته باشند: «اگر به یک نفر بگویی که نمی‌تواند بهتر از این باشد، او هرگز بهتر نمی‌شود؛ اما اگر به او بگویی که می‌تواند او دست‌کم ممکن است که تلاش کند».
عاطفه مرادی: زندگی مخفی، پر از ابهام، پشت دیوارهای بلند؛ آدم‌های اینجا چه می‌خورند، می‌پوشند و می‌گویند؟ اصلا وقتی راهت رسیده به پشت این دیوارها، حق و حقوقی هم وجود دارد یا نه؟ باید در هر شرایطی تحمل کنی، روزگار بگذرانی تا روزهایت تمام شوند و به جهان بیرون، جهان بازار و پارک بیایی؟ اینجا زندان است؛ روزها چگونه در زندان می‌گذرند؟
هر کشوری قوانینی برای زندان و زندانیان دارد اما اساسا زندگی پشت درهای الکترونیکی و میله‌ها آن‌قدر دور از چشم‌ها بوده که نگاه به شرایط آن مسائل زیادی درباره وضعیت انسان‌های یک جامعه ارائه می‌دهد. این شرایط را بهتر می‌توان درک کرد که به زندان زنان این کشورها نگاه کرد. زنان بخشی از جامعه هستند که نیازهای خاص خود را دارند. گاهی همراه فرزندانشان دوران حبس را سپری می‌کنند و اینکه در بند زنان چه شرایطی جریان دارد ماجرای عجیبی است که روایت‌های عجیب‌تری از یک ساختار را عیان می‌کند. همین سال پیش بود که انتشار عکس‌هایی از زندان‌های سوئد کاربران شبکه‌های اجتماعی را شوکه کرد؛ زندان‌هایی که کم از خانه‌های درجه یک بسیاری از کشورهای دیگر نداشتند اما غیر از سوئد، نروژ و دانمارک که سال‌هاست زندان‌هایشان شهره خاص و عام است، جهانِ زندان زنان دیگر کشورها چطور می‌گذرد؟
ژاپن، بهشت سالمندان تنها
هر جامعه‌ای که جمعیتش رو به پیری است، با چالش‌هایی مواجه است. در ژاپن که بیش از 23 درصد شهروندانش بالای 65 سال دارند، چالشی شکل گرفته که پیش از این کسی نمی‌توانست آن را پیش‌بینی کند؛ سالمندان مجرم. اما چرا تعداد مجرمان سالمند مخصوصا زنان در دهه اخیر به‌شدت در ژاپن بالا رفته است؟ تنهایی پاسخ این سؤال است. بررسی‌های سازمان‌های دولتی ژاپن نشان داده است بیش از نیمی از سالمندانی که حین دزدی از مغازه‌ها بازداشت می‌شوند، تنها زندگی می‌کنند؛ 40 درصد آنها یا کلا خانواده‌ای ندارند یا به‌ندرت کسی را دارند تا با او صحبت کنند. علاوه بر این زنان سالمند از نظر اقتصادی ضعیف هستند و نه دولت و نه بخش خصوصی ساختاری را برای این افراد ایجاد نکرده‌اند، به‌این‌ترتیب دست‌کم برای زنان سالمند ژاپنی، زندان یک بهشت است. زندانبانان زندان‌های ژاپن که از جمله زندان زنان توچیگی که از زیرمجموعه‌های دادگستری کشور است، حالا تبدیل به پرستارانی شده‌اند که بزرگ‌ترین دغدغه‌شان، بی‌اختیاری ادرار زندانیانشان است. همین موضوع باعث شده در چهار سال گذشته یک‌سوم زندانبانان بند زنان کارشان را ترک کنند. براساس گزارش‌های دیده‌بان حقوق‌بشر، شرایط زندان
این کشور تا سال 1995 شامل شکنجه، حبس بدون محاکمه و دسترسی بسیار محدود به وکیل می‌شده اما این شرایط اکنون بسیار تغییر کرده است. بر اساس گزارش Prison Insider در‌حال‌حاضر 5 هزار زندانی زن در حدود هشت زندان به سر می‌برند.زندانیان واقعی یعنی آنهایی که برای فرار از فقر و تنهایی مرتکب جرم نشده‌اند، روزگار متفاوتی را در حبس می‌گذرانند. اکثر آنها معتقدند محصولات مورد نیاز روزانه آنها مثل دستمال کاغذی آن‌قدر گران است که اغلب توانایی خرید آنها را ندارند. آنها قیمت‌ها را تا چهاربرابر بیشتر از بازار عادی تخمین می‌زنند. با‌این‌حال زنان زندانی نیازی به خرید اقلام خوراکی برای وعده‌های غذایی ندارند. غذاهای زندان‌های ژاپن از باکیفیت‌ترین غذاهای زندان‌های جهان است. در تمامی وعده‌ها، سینی غذای زنان حتما شامل پروتئین، عمدتا ماهی، سبزیجات یا میوه می‌شود. با‌این‌حال سازمان‌های حقوق‌بشری از وضعیت زندان‌ها در ژاپن بسیار انتقاد و آن را به حکومتی اقتدارگرا تشبیه می‌کنند. عمده مجرمان در ژاپن به حبس همراه با کار محکوم می‌شوند و به همین دلیل در دوران حبس مجبور به انجام کار برای ساعات طولانی (بیش از هشت ساعت در روز) هستند؛ کاری که
حقوق آن بعد از پایان دوران حبس به آنها پرداخت می‌شود و مبلغ آن تقریبا یک‌سوم درآمد در بازارهای رسمی است. زنانی که در زندان کار می‌کنند، باوجوداینکه از بیمه برخوردار نیستند اما در صورت آسیب‌دیدگی یا مرگ حین کار، خود یا خانواده‌هایشان غرامت دریافت می‌کنند. تولیدات این زندانیان معمولا به‌عنوان تولیدات بخش خصوصی (معمولا با برند میتسوکوشی) در بازار توزیع می‌شود.
روسیه؛ به جهنم خوش آمدید
زندان‌ها در روسیه یکی از مخوف‌ترین مکان‌ها برای اصلاح مجرمان به‌ویژه زنان است. کار زنان زندانی (که عمدتا در خیاط خانه‌هاست) آن‌چنان سنگین و طولانی است (16 تا 17 ساعت در روز) که بسیاری برای فرار از آن رگ‌های دستانشان را می‌زنند. بر اساس آمارهای رسمی، حدود 59 هزار زندانی زن در زندان‌های روسیه دوران حبس خود را سپری می‌کنند. نادژدا تولوکونیکاوا یکی از هزاران زندانی زن روسی است که درباره شش سال حبسش در زندان IK-14 گفته و به مجامع بین‌المللی شکایت کرده است. زنان این زندان همگی به کار در خیاطی بزرگ آن مشغول‌اند؛ زنانی آموزش‌ندیده که بارها انگشتان خود را قطع کرده‌اند اما هرگز غرامت و حقوقی بابت کارشان دریافت نکرده‌اند. با‌این‌حال با توجه به گستردگی روسیه، وضعیت زندان‌های زنان در آن عمدتا به منطقه و سیاست‌های فدرالی آن ناحیه وابسته است. اما مشکل وضعیت عمومی در این زندان‌ها توجه نکردن به مسائل بهداشتی، وضعیت بحرانی رسیدگی به زندانیان بیمار و کار اجباری است. زنان زندانی شش بار در سال می‌توانند با خانواده‌های خود به مدت 72 ساعت دیدار داشته باشند. استفاده از رنگ‌ها (ملافه، لباس و...) برای زندانیان زن ممنوع است و به
شرایط زنانگی (دوران پریود) به‌هیچ‌وجه در هیچ‌کجا از آیین‌نامه‌های زندان پرداخته نشده است. زندانیان هر شش ساعت یک بار اجازه استفاده از سرویس بهداشتی را دارند. غذاها در زندان‌های روسیه تعریفی ندارند. برای صبحانه و شام معمولا حریره و برای ناهار غذاهایی مانند سالاد کلم، آب و نمک در نظر گرفته شده است. سهم روزانه هر فرد مشتی شکر و 200 گرم نان است. زندانیان یک بار در هفته اجازه شست‌‌وشوی وسایل خود را دارند؛ درحالی‌که زندان‌ها معمولا به آب گرم مجهز نیستند و برای خواب معمولا زندانیان با یک پتو و روی تخت‌های فلزی بدون رو‌انداز و بالشت شب را روز می‌کنند. کمبود مواد شوینده و جمعیت بالا در زندان‌ها در بسیاری از زندان‌های روسیه باعث می‌شود تا زنان معمولا هر دو سه هفته یک بار بتوانند از حمام استفاده کنند.
سوئد؛ زندان‌هایی که تعطیل می‌شوند
در کشورهای شمال اروپا از‌جمله سوئد که میزان جرائم بسیار پایین است، زندان‌ها بیشتر جنبه توان‌بخشی دارند و تجربه این کشورها ثابت کرده که تأثیر آنها به مراتب بیشتر از زندان‌هایی است که در دیگر کشورها دایر است. زندان‌ها در سوئد با وجود اینکه از زیرمجموعه‌های وزارت دادگستری هستند، ساز‌وکاری مانند سازمان‌های رفاهی دارند. سوئد 9.5 میلیون نفر جمعیت و چهار‌هزارو 500 زندانی دارد که در حال گذراندن دوره محکومیت خود هستند. هم‌زمان با کاهش تعداد مجرمان در یک دهه اخیر 56 زندان در این کشور تعطیل شده که با افزایش آمار جرائم مقامات سوئدی به فکر بازگشایی تعدادی از آنها هستند. مشکل عمده در زندان‌های این کشور حمله روزافزون زندانیان به زندانبانان است. با‌این‌حال وضعیت زندان‌ها و سیاست‌های این مجموعه این سؤال را ایجاد می‌کند که چه اتفاقی در زندان‌های این کشور می‌افتد که معمولا مجرمی به آنها برنمی‌گردد؟ زندان‌های سوئد مجهز به سالن‌های ورزشی و اتاق‌هایی با دیوارهای رنگی هستند؛ اما تفاوت عمده آن با زندان دیگر کشورها، نیروهای آموزش‌دیده برای توان‌بخشی و اصلاح رفتار مجرمان است. این افراد معمولا دوره‌های روان‌شناسی را گذرانده‌اند و
هر زندانی مأمور مستقیمی دارد که پیشرفت اخلاقی او را از نزدیک تحت نظر دارد. سوئد در‌حال‌حاضر 45 زندان و 30 بازداشتگاه دارد؛ هفت مورد از این زندان‌ها، مجموعه‌هایی زندان‌شکل هستند که همگی مختص مردان هستند. 25 مجموعه دیگر که دو مورد آن مختص زنان است، ساختمان‌هایی با کنترل کمتری در مقایسه با دسته اول هستند. 16 زندان دیگر که همگی «زندان‌های باز» هستند که درهای آنها باز است و زندانیان اجازه دارند از آن خارج شوند و سر کار بروند.
با نگاهی به این نمونه‌ها می‌توان چنین گفت که پرداختن به ابعاد روان‌شناختی به‌ویژه رضایت از خود در برابر زندانیان تأثیر بیشتری بر فضای جرم در یک کشور دارد. بهتر است سازمان‌هایی که به هر نحوی با زندانیان سروکله می‌زنند، این شعار مسئولان سوئدی را همواره در ذهن داشته باشند: «اگر به یک نفر بگویی که نمی‌تواند بهتر از این باشد، او هرگز بهتر نمی‌شود؛ اما اگر به او بگویی که می‌تواند او دست‌کم ممکن است که تلاش کند».