واحدهاي بازيافت روغن موتور از كمبود ماده اوليه گله دارند
خروج غیرقانونی فراورده نفتي از 2 مسیر
لیلا مرگن
قاچاق روغن موتور به اشكال مختلف چوب لای چرخ صنعت بازیافت این محصول گذاشته است. برای كمبود ماده اولیه این صنعت، سه دلیل شامل فعالیت واحدهای زیرپلهای غیرمجاز، قاچاق روغن كاركرده و افزایش صدور مجوز برای واحدهای بازیافت، بدون توجه به ظرفیت مواد اولیه موجود در كشور ذكر میشود؛ اما گویا فعالیت كارتلهایی در داخل كشور با هدف قاچاق روغن كاركرده به اشكال مختلف به خارج، نقش پررنگی در كمبود مواد اولیه این صنعت بازی میكند. قاچاقچیان به شیوههای مختلف روغن كاركرده را از كشور خارج میكنند. روغن موتور بهعنوان فراوردهای نفتی كه بارها قابلیت بازیافت و استفاده دارد، وقتی از مراكز تعویض روغن جمعآوری میشود؛ یا با سوخت سنگین نظیر مازوت تركیب شده و عمدتا از مرزهای شرقی و گاهی هم از غرب كشور قاچاق میشود تا بهعنوان سوخت مصرف شود و چرخ صنایع دیگر كشورها را بچرخاند یا با گازوئیل تركیب شده و با عنوان روغن سوخته (اما بخوانید گازوئیل مرغوب) به خارج صادر میشود؛ زیرا قاچاقچیان بهراحتی با استفاده از یك دستگاه تقطیر، گازوئیل این تركیب را جدا كرده و هر لیتر گازوئیل 500تومانی ایرانی را به قیمت بیش از هشت هزار تومان به فروش
میرسانند.
كسبوكار واحدهای بازیافت روغن كاركرده این روزها بهدلیل كمبود ماده اولیه با ركود مواجه شده است؛ اما گویا باز هم پای اختلاف قیمت مواد سوختی و افت ارزش ریال در مقابل دلار در میان است. آنطوركه فعالان این صنعت میگویند، روغنهای كاركرده به جای اینكه چرخ این صنعت در داخل را بچرخانند، از طرف گروههایی جمعآوری شده و به خارج از كشور قاچاق میشوند. این افراد چه انگیزهای از كار خود دارند؟ و اساسا فعالیت آنها چقدر در كمبود ماده اولیه نقش داشته است؟
دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار
ولیالله غلامینجفآبادی، رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور، در گفتوگو با «شرق» سه دلیل برای كمبود روغن كاركرده در بازار ذكر میكند كه یكی از این دلایل، به قاچاق این فراورده نفتی به خارج از كشور اشاره دارد.
او میگوید: در كشور سالانه یكمیلیونو 200 هزار تُن روغن مصرف میكنیم كه این روغن را نمیتوانیم دور بریزیم؛ زیرا بهشدت آلاینده است و زمینها را نابود میكند؛ بنابراین چنین محصولی باید بازیافت شود. این كار در كل دنیا هم انجام میشود.
غلامی نجفآبادی میگوید: روغن كاركرده علاوه بر ماشین، در موتورهای زمینی مثل چاه آب، موتورهای برق، كشتیها و هر جایی كه روغن مصرف میكند، تولید میشود و تمام این روغنها قابلیت بازیافت دارد.
او اضافه میكند: در صنعت بازیافت روغنهای كاركرده، واحدهایی به وجود آمدهاند كه با تخصص خود این روغنها را پالایش میكنند و مثل روغن دست اول آن را به چرخه كاربردی بازمیگردانند؛ اما این صنایع با مشكلی مواجه شدهاند و بهتازگی خوراك برای آنها كم شده است.
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور درباره دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار عنوان میكند: یكی از دلایلش این است كه وزارت صنعت، معدن و تجارت هرجا رسیده، برای چنین واحدهایی پروانه داده است. با اتحادیه ما وارد صحبت نشده است كه براساس توان بازیافت واحدها، به آنها مجوز بدهد و بدون محاسبه خوراك اینها، مجوزهای زیادی داده است. او تأكید میكند: یكی از مجموعههایی كه مشكل آفریده است، خود وزارت صمت است.
غلامی نجفآبادی میگوید: بهتازگی به دلیل افزایش قیمت دلار، مقداری از روغنهای كاركرده را مخلوط با مواد سوختی سنگین میكنند و آن را از مرزها قاچاق میكنند.
قاچاقی درآمدزا
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور هدف قاچاقچیان از اختلاط روغن موتور كاركرده با سوخت سنگین را درآمدزایی اعلام میكند.
به گفته او سوخت سنگین شامل مازوت است. ارزش دلاری یك لیتر سوخت كه از كشور خارج میشود، باعث میشود برای افراد انگیزه ایجاد شود. سوخت در آن سوی مرزها خیلی گرانتر است و درآمد بیشتری از اینكه روغن موتور در كارخانه بازیافت شود و به چرخه مصرف بازگردد، ایجاد میكند. غلامی نجفآبادی ادامه میدهد: وقتی روغن كاركرده با سوخت سنگین مخلوط میشود، بهصورت سوخت در صنایع آنسوی مرزها استفاده میشود. چنین تركیبی بیشتر از مرزهای شرقی كشور به افغانستان و پاكستان كه سوخت ندارند، قاچاق میشود. در این كشورها سوخت خیلی گران است. برخی موارد هم از مرزهای غربی كشور قاچاق میشود؛ اما در غرب كشور قاچاق كمتر است.
خرید روغن سوخته در انحصار 3 نفر
اگرچه رئیس انجمن بازیافت، قاچاق روغن موتور كاركرده به صورت تركیبشده با سوختهای سنگین را مهمترین شیوه متخلفان برای قاچاق اعلام میكند؛ اما حسین شجاعی، عضو انجمن بازیافت، در گفتوگو با «شرق» به شكل دیگری از قاچاق روغنهای كاركرده به آن سوی مرزها اشاره میكند. به گفته او برآوردهای غیردقیقی از قاچاق روغن موتور به خارج از كشور وجود دارد؛ اما چون آمار در اختیارش نیست، درباره این برآوردها اطلاعاتی ارائه نمیدهد.
شجاعی میگوید: قاچاق روغن كاركرده به صنعت بازیافت بسیار آسیب زده است و او اگر در ماه چهار هزار بشكه روغن سوخته جمع میكرده است، در اسفند گذشته فقط توانسته 40 بشكه روغن سوخته جمع كند. بشكههای جمعآوری روغن 220 لیتر بوده و هركدام 185 كیلوگرم وزن دارد.
او درباره دلیل ناكامی واحدهای رسمی برای جمعآوری روغنهای سوخته یادآور میشود: در استان خراسان رضوی (منطقه فعالیت او) دو تا سه نفر هستند كه قیمت روغن سوخته را تعیین میكنند. واحدهای تعویض روغنی برایشان فرقی نمیكند كه شما با روغن چه كاری انجام میدهید. هركس به قیمت بالاتر خریداری كند، صاحب روغن كاركرده میشود.
این عضو انجمن بازیافت اضافه میكند: ازآنجاكه این سه نفر تعیینكننده قیمت بازار هستند، همواره قیمتهای آنها بالاتر از قیمت واحدهای تصفیه است. ما اگر روغن كاركرده را گرانتر بخریم، دیگر برایمان نمیصرفد؛ زیرا باید انرژی مصرف كنیم، هزینه كارگری بدهیم و... تا این روغنها را تصفیه كنیم و دوباره به چرخه مصرف بازگردد؛ ولی كسی كه قاچاق میكند، میتواند به قیمت بالاتر چنین محصولی را خریداری كند.
به گفته او، سه نفری تعیینكننده قیمت روغن كاركرده در خراسان رضوی هستند و صدتا وانت دارند كه روغنها را از سطح شهر با قیمتهایی كه آنها تعیین میكنند، جمع کرده و به انبار این سه نفر منتقل میكنند؛ درحالیكه عوامل این عضو اتحادیه بازیافت كه 30 تا 40 وانت آرمدار و HSE دارند، موفق به خرید محصولات واحدهای تعویض روغن نمیشوند.
قاچاق روغن سوخته به صورت مخلوط با گازوئیل
شجاعی میگوید: در خراسان روغن سوخته را میگیرند، با گازوئیل مخلوط میكنند و بهعنوان اسلاج، روغن سوخته یا هرچه اسمش را میگذارید، رد میكنند. در آن سوی مرزها میتوانند گازوئیل را از داخل چنین محلولی برش بدهند. مشابه كاری كه پالایشگاه میكند. او ادامه میدهد: در ایران گازوئیل 500 تومانی داخل روغن سوخته زده میشود و آن سوی مرزها كه قیمت گازوئیل هشت هزار تومان است، تصفیه انجام میشود. این عضو انجمن بازیافت میگوید: مخلوطكردن روغن سوخته با سوخت سنگین یك سوخت بیكیفیت تولید میكند؛ اما در عمل جداسازی، با حرارتدادن مخلوط روغن و گازوئیل در بشكه و استفاده از دستگاه تقطیر، گازوئیل به دست میآید كه در خودرو استفاده میشود.
او درباره تفاوت قیمت گازوئیل در ایران و آن سوی مرزها بیان میكند: اختلاف قیمت بستگی به قیمت جهانی نفت دارد و گاهی بین هشت تا 12 هزار تومان در هر لیتر است. البته دورهای كه قیمت نفت منفی شد، دیگر قاچاق بهصرفه نبود و انجام نمیشد.
انتقال روغن سوخته به واحدهای زیرپلهای
شجاعی تأكید میكند: ما تمام حرف و بحثمان این است كه باید واحدهای جمعآوریكننده روغن سوخته مجوز بگیرند. روغن سوخته طبق قانون جزء پسماندهای ویژه است و حتما باید طبق اصول و استاندارد جمعآوری شود. یك قطره روغن سوخته چهار لیتر آب زیرزمینی را میتواند آلوده كند. بههمینخاطر به آن پسماند ویژه گفته میشود. درحالیكه واحدهای جمعآوریكننده روغن كاركرده اصلا لازم نیست مجوز داشته باشند و تعویضروغنیها این محصول را به هر كسی میفروشند.
او اضافه میكند: تمام بحث ما این است كه اگر وانت باری حامل روغن سوخته بود، باید مجوز داشته باشد و پلیس راه باید از راننده سؤال كند كه چرا روغن سوخته یا اسلاج راجابهجا میكند.
این عضو انجمن بازیافت بیان میكند: روغنهای سوخته اگر قاچاق نشوند، به گرمسار میرود. این شهر مركز تخلفات در زمینه تصفیه روغن است. اگرچه آنجا حدود 10 تا 15 واحد تصفیه را در سه تا چهار ماه اخیر پلمب كردند، اما تقلبها آنجا انجام میشود و روغن غیراستاندارد راهی بازار میشود.
تعدد واحدهای غیرمجاز، معضلی دیگر
غلامی نجفآبادی نیز مانند دیگر عضو اتحادیه بازیافت، واحدهای متعدد غیرمجاز را معضل دیگری برای این حوزه معرفی میكند.
او اضافه میكند: واحدهای زیادی بهصورت بدون پروانه به وجود آمده و فعالیت زیرزمینی میكنند. واحدهای بازیافت روغن موتور باید در شعاع صد تا 120كیلومتری شهرها باشند؛ درحالیكه واحدهای غیرمجاز زیادی در اشتهارد كرج فعالیت میكنند كه متأسفانه به شهر هم نزدیك هستند. کسی بر اینها نظارت ندارد و سوخت تولیدی در این واحدها استاندارد نیست.
رئیس اتحادیه بازیافت بیان میكند: این واحدها در همه ابعاد خوراك میگیرند و باعث میشوند كه واحدهای مجاز دچار كمبود خوراك شوند.
تلاشهای «شرق» برای دریافت نظر وزارت صمت درباره دلیل صدور مجوز بیش از حد برای واحدهای بازیافت و نحوه نظارت بر واحدهای بدون مجوز بدون پاسخ باقی ماند.
قاچاق روغن موتور به اشكال مختلف چوب لای چرخ صنعت بازیافت این محصول گذاشته است. برای كمبود ماده اولیه این صنعت، سه دلیل شامل فعالیت واحدهای زیرپلهای غیرمجاز، قاچاق روغن كاركرده و افزایش صدور مجوز برای واحدهای بازیافت، بدون توجه به ظرفیت مواد اولیه موجود در كشور ذكر میشود؛ اما گویا فعالیت كارتلهایی در داخل كشور با هدف قاچاق روغن كاركرده به اشكال مختلف به خارج، نقش پررنگی در كمبود مواد اولیه این صنعت بازی میكند. قاچاقچیان به شیوههای مختلف روغن كاركرده را از كشور خارج میكنند. روغن موتور بهعنوان فراوردهای نفتی كه بارها قابلیت بازیافت و استفاده دارد، وقتی از مراكز تعویض روغن جمعآوری میشود؛ یا با سوخت سنگین نظیر مازوت تركیب شده و عمدتا از مرزهای شرقی و گاهی هم از غرب كشور قاچاق میشود تا بهعنوان سوخت مصرف شود و چرخ صنایع دیگر كشورها را بچرخاند یا با گازوئیل تركیب شده و با عنوان روغن سوخته (اما بخوانید گازوئیل مرغوب) به خارج صادر میشود؛ زیرا قاچاقچیان بهراحتی با استفاده از یك دستگاه تقطیر، گازوئیل این تركیب را جدا كرده و هر لیتر گازوئیل 500تومانی ایرانی را به قیمت بیش از هشت هزار تومان به فروش
میرسانند.
كسبوكار واحدهای بازیافت روغن كاركرده این روزها بهدلیل كمبود ماده اولیه با ركود مواجه شده است؛ اما گویا باز هم پای اختلاف قیمت مواد سوختی و افت ارزش ریال در مقابل دلار در میان است. آنطوركه فعالان این صنعت میگویند، روغنهای كاركرده به جای اینكه چرخ این صنعت در داخل را بچرخانند، از طرف گروههایی جمعآوری شده و به خارج از كشور قاچاق میشوند. این افراد چه انگیزهای از كار خود دارند؟ و اساسا فعالیت آنها چقدر در كمبود ماده اولیه نقش داشته است؟
دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار
ولیالله غلامینجفآبادی، رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور، در گفتوگو با «شرق» سه دلیل برای كمبود روغن كاركرده در بازار ذكر میكند كه یكی از این دلایل، به قاچاق این فراورده نفتی به خارج از كشور اشاره دارد.
او میگوید: در كشور سالانه یكمیلیونو 200 هزار تُن روغن مصرف میكنیم كه این روغن را نمیتوانیم دور بریزیم؛ زیرا بهشدت آلاینده است و زمینها را نابود میكند؛ بنابراین چنین محصولی باید بازیافت شود. این كار در كل دنیا هم انجام میشود.
غلامی نجفآبادی میگوید: روغن كاركرده علاوه بر ماشین، در موتورهای زمینی مثل چاه آب، موتورهای برق، كشتیها و هر جایی كه روغن مصرف میكند، تولید میشود و تمام این روغنها قابلیت بازیافت دارد.
او اضافه میكند: در صنعت بازیافت روغنهای كاركرده، واحدهایی به وجود آمدهاند كه با تخصص خود این روغنها را پالایش میكنند و مثل روغن دست اول آن را به چرخه كاربردی بازمیگردانند؛ اما این صنایع با مشكلی مواجه شدهاند و بهتازگی خوراك برای آنها كم شده است.
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور درباره دلایل كمبود روغن كاركرده در بازار عنوان میكند: یكی از دلایلش این است كه وزارت صنعت، معدن و تجارت هرجا رسیده، برای چنین واحدهایی پروانه داده است. با اتحادیه ما وارد صحبت نشده است كه براساس توان بازیافت واحدها، به آنها مجوز بدهد و بدون محاسبه خوراك اینها، مجوزهای زیادی داده است. او تأكید میكند: یكی از مجموعههایی كه مشكل آفریده است، خود وزارت صمت است.
غلامی نجفآبادی میگوید: بهتازگی به دلیل افزایش قیمت دلار، مقداری از روغنهای كاركرده را مخلوط با مواد سوختی سنگین میكنند و آن را از مرزها قاچاق میكنند.
قاچاقی درآمدزا
رئیس اتحادیه صنایع بازیافت كشور هدف قاچاقچیان از اختلاط روغن موتور كاركرده با سوخت سنگین را درآمدزایی اعلام میكند.
به گفته او سوخت سنگین شامل مازوت است. ارزش دلاری یك لیتر سوخت كه از كشور خارج میشود، باعث میشود برای افراد انگیزه ایجاد شود. سوخت در آن سوی مرزها خیلی گرانتر است و درآمد بیشتری از اینكه روغن موتور در كارخانه بازیافت شود و به چرخه مصرف بازگردد، ایجاد میكند. غلامی نجفآبادی ادامه میدهد: وقتی روغن كاركرده با سوخت سنگین مخلوط میشود، بهصورت سوخت در صنایع آنسوی مرزها استفاده میشود. چنین تركیبی بیشتر از مرزهای شرقی كشور به افغانستان و پاكستان كه سوخت ندارند، قاچاق میشود. در این كشورها سوخت خیلی گران است. برخی موارد هم از مرزهای غربی كشور قاچاق میشود؛ اما در غرب كشور قاچاق كمتر است.
خرید روغن سوخته در انحصار 3 نفر
اگرچه رئیس انجمن بازیافت، قاچاق روغن موتور كاركرده به صورت تركیبشده با سوختهای سنگین را مهمترین شیوه متخلفان برای قاچاق اعلام میكند؛ اما حسین شجاعی، عضو انجمن بازیافت، در گفتوگو با «شرق» به شكل دیگری از قاچاق روغنهای كاركرده به آن سوی مرزها اشاره میكند. به گفته او برآوردهای غیردقیقی از قاچاق روغن موتور به خارج از كشور وجود دارد؛ اما چون آمار در اختیارش نیست، درباره این برآوردها اطلاعاتی ارائه نمیدهد.
شجاعی میگوید: قاچاق روغن كاركرده به صنعت بازیافت بسیار آسیب زده است و او اگر در ماه چهار هزار بشكه روغن سوخته جمع میكرده است، در اسفند گذشته فقط توانسته 40 بشكه روغن سوخته جمع كند. بشكههای جمعآوری روغن 220 لیتر بوده و هركدام 185 كیلوگرم وزن دارد.
او درباره دلیل ناكامی واحدهای رسمی برای جمعآوری روغنهای سوخته یادآور میشود: در استان خراسان رضوی (منطقه فعالیت او) دو تا سه نفر هستند كه قیمت روغن سوخته را تعیین میكنند. واحدهای تعویض روغنی برایشان فرقی نمیكند كه شما با روغن چه كاری انجام میدهید. هركس به قیمت بالاتر خریداری كند، صاحب روغن كاركرده میشود.
این عضو انجمن بازیافت اضافه میكند: ازآنجاكه این سه نفر تعیینكننده قیمت بازار هستند، همواره قیمتهای آنها بالاتر از قیمت واحدهای تصفیه است. ما اگر روغن كاركرده را گرانتر بخریم، دیگر برایمان نمیصرفد؛ زیرا باید انرژی مصرف كنیم، هزینه كارگری بدهیم و... تا این روغنها را تصفیه كنیم و دوباره به چرخه مصرف بازگردد؛ ولی كسی كه قاچاق میكند، میتواند به قیمت بالاتر چنین محصولی را خریداری كند.
به گفته او، سه نفری تعیینكننده قیمت روغن كاركرده در خراسان رضوی هستند و صدتا وانت دارند كه روغنها را از سطح شهر با قیمتهایی كه آنها تعیین میكنند، جمع کرده و به انبار این سه نفر منتقل میكنند؛ درحالیكه عوامل این عضو اتحادیه بازیافت كه 30 تا 40 وانت آرمدار و HSE دارند، موفق به خرید محصولات واحدهای تعویض روغن نمیشوند.
قاچاق روغن سوخته به صورت مخلوط با گازوئیل
شجاعی میگوید: در خراسان روغن سوخته را میگیرند، با گازوئیل مخلوط میكنند و بهعنوان اسلاج، روغن سوخته یا هرچه اسمش را میگذارید، رد میكنند. در آن سوی مرزها میتوانند گازوئیل را از داخل چنین محلولی برش بدهند. مشابه كاری كه پالایشگاه میكند. او ادامه میدهد: در ایران گازوئیل 500 تومانی داخل روغن سوخته زده میشود و آن سوی مرزها كه قیمت گازوئیل هشت هزار تومان است، تصفیه انجام میشود. این عضو انجمن بازیافت میگوید: مخلوطكردن روغن سوخته با سوخت سنگین یك سوخت بیكیفیت تولید میكند؛ اما در عمل جداسازی، با حرارتدادن مخلوط روغن و گازوئیل در بشكه و استفاده از دستگاه تقطیر، گازوئیل به دست میآید كه در خودرو استفاده میشود.
او درباره تفاوت قیمت گازوئیل در ایران و آن سوی مرزها بیان میكند: اختلاف قیمت بستگی به قیمت جهانی نفت دارد و گاهی بین هشت تا 12 هزار تومان در هر لیتر است. البته دورهای كه قیمت نفت منفی شد، دیگر قاچاق بهصرفه نبود و انجام نمیشد.
انتقال روغن سوخته به واحدهای زیرپلهای
شجاعی تأكید میكند: ما تمام حرف و بحثمان این است كه باید واحدهای جمعآوریكننده روغن سوخته مجوز بگیرند. روغن سوخته طبق قانون جزء پسماندهای ویژه است و حتما باید طبق اصول و استاندارد جمعآوری شود. یك قطره روغن سوخته چهار لیتر آب زیرزمینی را میتواند آلوده كند. بههمینخاطر به آن پسماند ویژه گفته میشود. درحالیكه واحدهای جمعآوریكننده روغن كاركرده اصلا لازم نیست مجوز داشته باشند و تعویضروغنیها این محصول را به هر كسی میفروشند.
او اضافه میكند: تمام بحث ما این است كه اگر وانت باری حامل روغن سوخته بود، باید مجوز داشته باشد و پلیس راه باید از راننده سؤال كند كه چرا روغن سوخته یا اسلاج راجابهجا میكند.
این عضو انجمن بازیافت بیان میكند: روغنهای سوخته اگر قاچاق نشوند، به گرمسار میرود. این شهر مركز تخلفات در زمینه تصفیه روغن است. اگرچه آنجا حدود 10 تا 15 واحد تصفیه را در سه تا چهار ماه اخیر پلمب كردند، اما تقلبها آنجا انجام میشود و روغن غیراستاندارد راهی بازار میشود.
تعدد واحدهای غیرمجاز، معضلی دیگر
غلامی نجفآبادی نیز مانند دیگر عضو اتحادیه بازیافت، واحدهای متعدد غیرمجاز را معضل دیگری برای این حوزه معرفی میكند.
او اضافه میكند: واحدهای زیادی بهصورت بدون پروانه به وجود آمده و فعالیت زیرزمینی میكنند. واحدهای بازیافت روغن موتور باید در شعاع صد تا 120كیلومتری شهرها باشند؛ درحالیكه واحدهای غیرمجاز زیادی در اشتهارد كرج فعالیت میكنند كه متأسفانه به شهر هم نزدیك هستند. کسی بر اینها نظارت ندارد و سوخت تولیدی در این واحدها استاندارد نیست.
رئیس اتحادیه بازیافت بیان میكند: این واحدها در همه ابعاد خوراك میگیرند و باعث میشوند كه واحدهای مجاز دچار كمبود خوراك شوند.
تلاشهای «شرق» برای دریافت نظر وزارت صمت درباره دلیل صدور مجوز بیش از حد برای واحدهای بازیافت و نحوه نظارت بر واحدهای بدون مجوز بدون پاسخ باقی ماند.