فرار ارزها به تركيه
شرق: به‌تازگی آمارهای مرکز آمار ترکیه كه مربوط به هفت‌ماهه سال جاری میلادی است، نشان میدهد ایرانی‌ها با وجود شیوع ویروس کرونا، تاکنون با خرید سه‌هزارو 168 فقره ملک، رتبه اول خرید ملک در ترکیه را به دست آورده و از شهروندان عراقی نیز سبقت گرفته‌اند. بر اساس این آمار، در بین شهروندان خارجی، ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال، دوهزارو 721 شرکت در ترکیه تأسیس کرده و 13هزار‌و 35 فقره ملک نیز در این کشور خریده‌اند. در این میان، املاك و مستغلات موجب خروج رقمی در حدود 620 میلیون دلار از كشور به این مقصد شد‌ه‌اند؛ خبری كه به‌خوبی نشان میدهد روند خروج سرمایه به مقصد جذاب تركیه، رو به فزونی است و باید برای آن چاره‌اندیشی كرد.
امتیاز تركیه برای ایرانی‌ها
رضا كامی، عضو هیئت‌رئیسه اتاق تبریز، در گفت‌وگو با «شرق» در‌این‌باره می‌گوید: قوانین توجیه‌گر تركیه درباره جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران خارجی، موجب شده اقبال تركیه برای جذب سرمایه‌های ایرانی افزایش یابد.
كامی با بیان اینكه نوسانات نرخ ارز، جذابیت خروج ارز از كشور را افزایش داده است، ادامه میدهد: تركیه در قوانین خود، حق شهروندی را برای سرمایه‌گذارانی كه فقط 250 هزار دلار در بخش املاك این كشور هزینه کرده باشند، حق تابعیت میدهد و فرد می‌تواند پاسپورت ترك تهیه كند. بنابراین برخی برای عبور از دغدغه‌های ویزا، اقدام به این عمل می‌كنند.
از این فعال اقتصادی درباره جذابیت تركیه ورای امارات، قبرس و گرجستان می‌پرسم؛ در پاسخ می‌گوید: سه كشوری كه به آنها اشاره كردید، نیازمند ویزا هستند، اما تركیه شرط ویزا را برای ایرانی‌ها لحاظ نكرده است كه می‌تواند برای ایرانی‌ها جذابیتی را ایجاد كرده باشد. علاوه بر اینكه رفتار این كشورها با ایرانی‌ها در مقایسه با تركیه مطلوب نیست. ارتباط خوب تركیه با مردم ایران سبب شده است جذابیت سرمایهگذاری در این كشور افزایش یابد.
این فعال اقتصادی در ادامه می‌افزاید: بخش بازرگانی و تجارت خارجی تركیه نیز در دو، سه سال گذشته برای ایرانی‌ها جذاب بوده است. برخی با ثبت شركت در تركیه و فعالیت تجاری توانسته‌اند موقعیت مناسبی را در این كشور كسب كنند. با‌این‌‌حال، هنوز هم خرید املاك به سبب جذابیت حق شهروندی و حق اقامت، در اولویت آنها قرار دارد.
جذابیت فرار سرمایه به تركیه
علی فرنام، كارشناس حوزه مسكن و شهرسازی نیز در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: در رابطه با تركیه، بیشتر بحث فرار سرمایه از كشور مطرح است و نه‌فقط خروج سرمایه از كشور به قصد املاك. با شرایطی كه كشورهای همسایه و رقیب ایران برای جذب سرمایه و تسهیل قوانین سرمایهگذاری خارجی ایجاد كرده‌اند، جذابیت خروج سرمایه از كشور افزایش می‌یابد.
این كارشناس با بیان اینكه با این طریق به‌راحتی ارز از كشور خارج می‌شود، می‌افزاید: این امكانات، ثباتی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد میكند كه در بلندمدت بتوانند از نوسانات بازار داخلی ایران عبور كنند. به نظر می‌رسد انگیزه اصلی، اقتصادی باشد كه به دلیل ریسك‌هایی كه در داخل كشور ممكن است متوجه سرمایه‌های آنها شود، ترجیح می‌دهند در كشوری با ریسك كمتر سرمایهگذاری كنند.
او ادامه میدهد: انتشار چنین آماری در كشورهای دیگر وجود ندارد. اگر این آمار را بتوان به حجم خروج از سرمایه در سال‌های اخیر به كشورهای امارات، گرجستان، قبرس و برخی كشورهای اروپایی تعمیم داد، تقریبا می‌توان دریافت كه این نگرانی در كشورهای دیگر اهمیت بالایی دارد و جذب سرمایه در اولویت مدیران ارشد آن كشورها محسوب می‌شود. فرنام تصریح میكند: اگر شیوه نقل‌و‌انتقال مالی را نیز در نظر داشته باشیم، تركیه این امكان را به ایرانیان میدهد كه بتوانند به صورت ریالی نیز هزینه ملك را پرداخت كنند. علاوه بر اینكه تركیه ظرفیت‌هایی را در بخش املاك و مستغلات به صورت مشروط برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته است.
دقت برای جلوگیری از زدودن امنیت سرمایه در ایران
این كارشناس اقتصادی مسكن می‌افزاید: در كنار آنكه ضروری است قانون مالیات اصلاح شود و دریافت مالیات از عائدی سرمایه، خانه‌های خالی و معاملات مكرر و زمین بایر در بخش‌هایی كه سوداگری، نظم بازار مصرفی را برهم می‌زند، در نظر گرفته شود، باید در مناطق مستعد، امتیازاتی را برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفت. او در بیان چگونگی برقراری این امتیازات می‌گوید: باید در مناطقی كه امكان جذب سرمایه وجود دارد، زمینه‌هایی را فراهم كرد كه امكانات بیشتری به سرمایه‌گذاران داده شود و این امتیازات، مشروع شمرده شود. درحالی‌كه به سرمایهگذاری در مسكن و مستغلات به‌عنوان مسكن دوم، نگاه منفی وجود دارد كه می‌تواند به صورت هدایت‌شده و برنامه‌ریزی‌شده در مناطق هدف مانند مناطق آزاد، این نگاه تغییر یافته و پیگیری شود. اتمسفر مناطق آزاد برای ورود و خروج بدون ویزای مسافر، دسترسی به امكانات زندگی بالا و ایجاد سبك زندگی متفاوت و... این ظرفیت را دارد كه سرمایه‌ها را به سمت خود ببرد. در واقع می‌توان از این مناطق به‌عنوان ضربه‌گیر خروج سرمایه از كشور بهره‌مند شد.
فرنام در ادامه به انگیزه دیگری اشاره میكند: در تركیه در كنار جذابیت سرمایهگذاری در مسكن و مستغلات، حوزه گردشگری نیز می‌تواند مقصدی برای خروج سرمایه از ایران باشد؛ همان‌طور كه در جهان نیز این قابلیت برای تركیه وجود دارد. این كشور برنامه‌ای قوی برای جذب سرمایه از تمام كشورهای همسایه و جهان در دست دارد. ظرفیت پروازهایی كه قبل از كرونا بین تهران و استانبول وجود داشت، از تمام مقاصد گردشگری ایران (به‌جز مشهد و شمال ایران) بیشتر بود.
او در ادامه به ظرفیت تجاری این كشور اشاره كرده و می‌افزاید: به دلیل محدودیت‌های وارداتی برخی اقلام در ایران و همین‌طور كاهش ارزش لیر و برابری لیر نسبت به دلار، تركیه هنوز مقصدی است كه ایرانیان برای خریدهای متنوع در آن استطاعت دارند؛ بنابراین جذابیت دوچندانی برای سرمایه‌گذاران ایجاد میكند. در این زمینه باید فكر شود و ظرفیت‌هایی برای آن در كشور ایجاد شود. قبلا بخشی از تجارت چمدانی كه در مناطق آزاد وجود داشت، به‌دلیل همین انگیزه بود كه بتواند رقابتی ایجاد كند كه البته به‌دلیل دوگانگی قاچاق، مطلوبیت‌های آن در كشور از بین رفت. بنابراین برنامه‌ریزی دشواری است كه تعادلی بین مزیت‌های مناطق آزاد ایران با مقاصد جذب سرمایه خارجی برقرار كرد. فرنام می‌افزاید: با وجود افزایش قیمت در ایران، قیمت‌هایی كه در تركیه حتی استانبول كه گران‌قیمت است، ارائه می‌شود، حتی از برخی از شهرهای ایران ارزان‌تر است. قیمت املاكی كه در این شهرها ارائه می‌شود، حتی مشابه یا كمتر از نمونه‌های داخلی است كه اگر در كنار ظرفیت‌های حمل‌ونقل، نبودِ اخذ ویزا و تردد آنی به این مقصد، جذابیت‌های گردشگری و خرید، سهولت سفر از تركیه به دیگر كشورها و...
قرار گیرد، چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه میدهد.
امكان سرمایهگذاری اتباع خارجی در املاك و مستغلات را فراهم كنیم
این كارشناس می‌گوید: در كشور باید پذیرفت كه بعد از سال‌ها با درصدی از سرمایهگذاری خارجی، اقامت موقت در ایران فراهم شود؛ اما عملكرد قابل‌قبولی در این زمینه وجود ندارد؛ زیرا پكیج جذابیت سرمایهگذاری در ایران فراهم نیست كه باید روی آن كار كرد و آستانه و سقف سرمایهگذاری در كشور را (حدود 200 هزار دلار) كاهش داد. همچنین در نقاط خاصی از كشور و در‌‌نظر‌گرفتن قوانین و مقررات، اجازه مالكیت به اتباع خارجی داده شود تا بتوان اتباع زیادی از كشورهایی همچون عراق، جمهوری آذربایجان، تركیه، افغانستان و... را در كشور اسكان داد. آنها علاقه دارند تعامل فرهنگی بیشتری با ایران داشته باشند؛ زیرا بستگانی در ایران دارند و ایران می‌تواند با برقراری این ظرفیت، بدون ایجاد خدشه بر موضوعات حاكمیتی، جذابیت سرمایهگذاری را ایجاد كند.
به گفته او، این آمارها تلنگری برای حوزه ساخت‌وساز كشور نیز به شمار می‌رود كه چگونه با ارزانی نیروی كار، انرژی و...، تا این اندازه قیمت مسكن و مستغلات در كشور بالاست كه حتی در این شرایط كاهش برابری ریال با دلار نیز ارزش سرمایهگذاری در كشورهایی مانند تركیه وجود دارد و ایران نمی‌تواند از آن بهره‌مند شود. به گفته او، هرچند اخذ مالیات همان‌گونه كه پیش‌تر اعلام شد، امری درست و قابل قبول است، اما شیوه بیان و عملیاتی‌كردن آن نباید به‌گونه‌ای باشد كه امنیت سرمایهگذاری در ایران را خدشه‌دار كند. درواقع انجام این امور مانند بندبازی است و هر کجا فشار بیش از اندازه باشد، موجب تسریع خروج سرمایه از كشور خواهد بود. به گزارش رسانه‌ها، با لحاظ شروط شش‌گانه اعطای تابعیت به خارجی‌ها، اگر ایرانی‌ها به‌ازای تأسیس هر شرکت جدید حداقل 500 هزار دلار هزینه کرده باشند (شرط حداقلی اعطای تابعیت)، معادل بیش از یک‌میلیارد‌و 360 میلیون دلار در این حوزه و اگر برای خرید هرکدام از املاک فقط 250 هزار دلار (شرط حداقلی اعطای تابعیت) هزینه کرده باشند، در اینجا نیز سه‌میلیارد‌و 260 میلیون دلار سرمایه به ترکیه برده‌اند؛ به عبارتی دیگر،
ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال اخیر در برآورد حداقلی چهار‌میلیارد‌و 620 میلیون دلار در املاک و شرکت‌های ترکیه سرمایهگذاری کرده‌اند که با نرخ بازار دلار امروز، رقمی معادل 101 هزار میلیارد تومان است.
شرق: به‌تازگی آمارهای مرکز آمار ترکیه كه مربوط به هفت‌ماهه سال جاری میلادی است، نشان میدهد ایرانی‌ها با وجود شیوع ویروس کرونا، تاکنون با خرید سه‌هزارو 168 فقره ملک، رتبه اول خرید ملک در ترکیه را به دست آورده و از شهروندان عراقی نیز سبقت گرفته‌اند. بر اساس این آمار، در بین شهروندان خارجی، ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال، دوهزارو 721 شرکت در ترکیه تأسیس کرده و 13هزار‌و 35 فقره ملک نیز در این کشور خریده‌اند. در این میان، املاك و مستغلات موجب خروج رقمی در حدود 620 میلیون دلار از كشور به این مقصد شد‌ه‌اند؛ خبری كه به‌خوبی نشان میدهد روند خروج سرمایه به مقصد جذاب تركیه، رو به فزونی است و باید برای آن چاره‌اندیشی كرد.
امتیاز تركیه برای ایرانی‌ها
رضا كامی، عضو هیئت‌رئیسه اتاق تبریز، در گفت‌وگو با «شرق» در‌این‌باره می‌گوید: قوانین توجیه‌گر تركیه درباره جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران خارجی، موجب شده اقبال تركیه برای جذب سرمایه‌های ایرانی افزایش یابد.
كامی با بیان اینكه نوسانات نرخ ارز، جذابیت خروج ارز از كشور را افزایش داده است، ادامه میدهد: تركیه در قوانین خود، حق شهروندی را برای سرمایه‌گذارانی كه فقط 250 هزار دلار در بخش املاك این كشور هزینه کرده باشند، حق تابعیت میدهد و فرد می‌تواند پاسپورت ترك تهیه كند. بنابراین برخی برای عبور از دغدغه‌های ویزا، اقدام به این عمل می‌كنند.
از این فعال اقتصادی درباره جذابیت تركیه ورای امارات، قبرس و گرجستان می‌پرسم؛ در پاسخ می‌گوید: سه كشوری كه به آنها اشاره كردید، نیازمند ویزا هستند، اما تركیه شرط ویزا را برای ایرانی‌ها لحاظ نكرده است كه می‌تواند برای ایرانی‌ها جذابیتی را ایجاد كرده باشد. علاوه بر اینكه رفتار این كشورها با ایرانی‌ها در مقایسه با تركیه مطلوب نیست. ارتباط خوب تركیه با مردم ایران سبب شده است جذابیت سرمایهگذاری در این كشور افزایش یابد.
این فعال اقتصادی در ادامه می‌افزاید: بخش بازرگانی و تجارت خارجی تركیه نیز در دو، سه سال گذشته برای ایرانی‌ها جذاب بوده است. برخی با ثبت شركت در تركیه و فعالیت تجاری توانسته‌اند موقعیت مناسبی را در این كشور كسب كنند. با‌این‌‌حال، هنوز هم خرید املاك به سبب جذابیت حق شهروندی و حق اقامت، در اولویت آنها قرار دارد.
جذابیت فرار سرمایه به تركیه
علی فرنام، كارشناس حوزه مسكن و شهرسازی نیز در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: در رابطه با تركیه، بیشتر بحث فرار سرمایه از كشور مطرح است و نه‌فقط خروج سرمایه از كشور به قصد املاك. با شرایطی كه كشورهای همسایه و رقیب ایران برای جذب سرمایه و تسهیل قوانین سرمایهگذاری خارجی ایجاد كرده‌اند، جذابیت خروج سرمایه از كشور افزایش می‌یابد.
این كارشناس با بیان اینكه با این طریق به‌راحتی ارز از كشور خارج می‌شود، می‌افزاید: این امكانات، ثباتی را برای سرمایه‌گذاران ایجاد میكند كه در بلندمدت بتوانند از نوسانات بازار داخلی ایران عبور كنند. به نظر می‌رسد انگیزه اصلی، اقتصادی باشد كه به دلیل ریسك‌هایی كه در داخل كشور ممكن است متوجه سرمایه‌های آنها شود، ترجیح می‌دهند در كشوری با ریسك كمتر سرمایهگذاری كنند.
او ادامه میدهد: انتشار چنین آماری در كشورهای دیگر وجود ندارد. اگر این آمار را بتوان به حجم خروج از سرمایه در سال‌های اخیر به كشورهای امارات، گرجستان، قبرس و برخی كشورهای اروپایی تعمیم داد، تقریبا می‌توان دریافت كه این نگرانی در كشورهای دیگر اهمیت بالایی دارد و جذب سرمایه در اولویت مدیران ارشد آن كشورها محسوب می‌شود. فرنام تصریح میكند: اگر شیوه نقل‌و‌انتقال مالی را نیز در نظر داشته باشیم، تركیه این امكان را به ایرانیان میدهد كه بتوانند به صورت ریالی نیز هزینه ملك را پرداخت كنند. علاوه بر اینكه تركیه ظرفیت‌هایی را در بخش املاك و مستغلات به صورت مشروط برای سرمایه‌گذاران خارجی در نظر گرفته است.
دقت برای جلوگیری از زدودن امنیت سرمایه در ایران
این كارشناس اقتصادی مسكن می‌افزاید: در كنار آنكه ضروری است قانون مالیات اصلاح شود و دریافت مالیات از عائدی سرمایه، خانه‌های خالی و معاملات مكرر و زمین بایر در بخش‌هایی كه سوداگری، نظم بازار مصرفی را برهم می‌زند، در نظر گرفته شود، باید در مناطق مستعد، امتیازاتی را برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفت. او در بیان چگونگی برقراری این امتیازات می‌گوید: باید در مناطقی كه امكان جذب سرمایه وجود دارد، زمینه‌هایی را فراهم كرد كه امكانات بیشتری به سرمایه‌گذاران داده شود و این امتیازات، مشروع شمرده شود. درحالی‌كه به سرمایهگذاری در مسكن و مستغلات به‌عنوان مسكن دوم، نگاه منفی وجود دارد كه می‌تواند به صورت هدایت‌شده و برنامه‌ریزی‌شده در مناطق هدف مانند مناطق آزاد، این نگاه تغییر یافته و پیگیری شود. اتمسفر مناطق آزاد برای ورود و خروج بدون ویزای مسافر، دسترسی به امكانات زندگی بالا و ایجاد سبك زندگی متفاوت و... این ظرفیت را دارد كه سرمایه‌ها را به سمت خود ببرد. در واقع می‌توان از این مناطق به‌عنوان ضربه‌گیر خروج سرمایه از كشور بهره‌مند شد.
فرنام در ادامه به انگیزه دیگری اشاره میكند: در تركیه در كنار جذابیت سرمایهگذاری در مسكن و مستغلات، حوزه گردشگری نیز می‌تواند مقصدی برای خروج سرمایه از ایران باشد؛ همان‌طور كه در جهان نیز این قابلیت برای تركیه وجود دارد. این كشور برنامه‌ای قوی برای جذب سرمایه از تمام كشورهای همسایه و جهان در دست دارد. ظرفیت پروازهایی كه قبل از كرونا بین تهران و استانبول وجود داشت، از تمام مقاصد گردشگری ایران (به‌جز مشهد و شمال ایران) بیشتر بود.
او در ادامه به ظرفیت تجاری این كشور اشاره كرده و می‌افزاید: به دلیل محدودیت‌های وارداتی برخی اقلام در ایران و همین‌طور كاهش ارزش لیر و برابری لیر نسبت به دلار، تركیه هنوز مقصدی است كه ایرانیان برای خریدهای متنوع در آن استطاعت دارند؛ بنابراین جذابیت دوچندانی برای سرمایه‌گذاران ایجاد میكند. در این زمینه باید فكر شود و ظرفیت‌هایی برای آن در كشور ایجاد شود. قبلا بخشی از تجارت چمدانی كه در مناطق آزاد وجود داشت، به‌دلیل همین انگیزه بود كه بتواند رقابتی ایجاد كند كه البته به‌دلیل دوگانگی قاچاق، مطلوبیت‌های آن در كشور از بین رفت. بنابراین برنامه‌ریزی دشواری است كه تعادلی بین مزیت‌های مناطق آزاد ایران با مقاصد جذب سرمایه خارجی برقرار كرد. فرنام می‌افزاید: با وجود افزایش قیمت در ایران، قیمت‌هایی كه در تركیه حتی استانبول كه گران‌قیمت است، ارائه می‌شود، حتی از برخی از شهرهای ایران ارزان‌تر است. قیمت املاكی كه در این شهرها ارائه می‌شود، حتی مشابه یا كمتر از نمونه‌های داخلی است كه اگر در كنار ظرفیت‌های حمل‌ونقل، نبودِ اخذ ویزا و تردد آنی به این مقصد، جذابیت‌های گردشگری و خرید، سهولت سفر از تركیه به دیگر كشورها و...
قرار گیرد، چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه میدهد.
امكان سرمایهگذاری اتباع خارجی در املاك و مستغلات را فراهم كنیم
این كارشناس می‌گوید: در كشور باید پذیرفت كه بعد از سال‌ها با درصدی از سرمایهگذاری خارجی، اقامت موقت در ایران فراهم شود؛ اما عملكرد قابل‌قبولی در این زمینه وجود ندارد؛ زیرا پكیج جذابیت سرمایهگذاری در ایران فراهم نیست كه باید روی آن كار كرد و آستانه و سقف سرمایهگذاری در كشور را (حدود 200 هزار دلار) كاهش داد. همچنین در نقاط خاصی از كشور و در‌‌نظر‌گرفتن قوانین و مقررات، اجازه مالكیت به اتباع خارجی داده شود تا بتوان اتباع زیادی از كشورهایی همچون عراق، جمهوری آذربایجان، تركیه، افغانستان و... را در كشور اسكان داد. آنها علاقه دارند تعامل فرهنگی بیشتری با ایران داشته باشند؛ زیرا بستگانی در ایران دارند و ایران می‌تواند با برقراری این ظرفیت، بدون ایجاد خدشه بر موضوعات حاكمیتی، جذابیت سرمایهگذاری را ایجاد كند.
به گفته او، این آمارها تلنگری برای حوزه ساخت‌وساز كشور نیز به شمار می‌رود كه چگونه با ارزانی نیروی كار، انرژی و...، تا این اندازه قیمت مسكن و مستغلات در كشور بالاست كه حتی در این شرایط كاهش برابری ریال با دلار نیز ارزش سرمایهگذاری در كشورهایی مانند تركیه وجود دارد و ایران نمی‌تواند از آن بهره‌مند شود. به گفته او، هرچند اخذ مالیات همان‌گونه كه پیش‌تر اعلام شد، امری درست و قابل قبول است، اما شیوه بیان و عملیاتی‌كردن آن نباید به‌گونه‌ای باشد كه امنیت سرمایهگذاری در ایران را خدشه‌دار كند. درواقع انجام این امور مانند بندبازی است و هر کجا فشار بیش از اندازه باشد، موجب تسریع خروج سرمایه از كشور خواهد بود. به گزارش رسانه‌ها، با لحاظ شروط شش‌گانه اعطای تابعیت به خارجی‌ها، اگر ایرانی‌ها به‌ازای تأسیس هر شرکت جدید حداقل 500 هزار دلار هزینه کرده باشند (شرط حداقلی اعطای تابعیت)، معادل بیش از یک‌میلیارد‌و 360 میلیون دلار در این حوزه و اگر برای خرید هرکدام از املاک فقط 250 هزار دلار (شرط حداقلی اعطای تابعیت) هزینه کرده باشند، در اینجا نیز سه‌میلیارد‌و 260 میلیون دلار سرمایه به ترکیه برده‌اند؛ به عبارتی دیگر،
ایرانی‌ها در کمتر از چهار سال اخیر در برآورد حداقلی چهار‌میلیارد‌و 620 میلیون دلار در املاک و شرکت‌های ترکیه سرمایهگذاری کرده‌اند که با نرخ بازار دلار امروز، رقمی معادل 101 هزار میلیارد تومان است.