امیدوار: برای امام آدم‌ها اهمیت داشتند نه معماری

سعید برآبادی: 26 سال بعد از رحلت جان‌سوز بنیان‌گذار انقلاب، در شبکه‌های مجازی حرف‌‌وحدیث در مورد حرم امام ‌راحل بالا گرفته و برخی رسانه‌ها نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند، اما با توجه به دسترسی نداشتن به «دکتر محمد تهرانی» که طراح و معمار اولیه این بنا بوده، بسیاری از این اظهارنظرها غیرکارشناسی است. این در حالی است که دکتر عطاالله امیدوار، معماری که خود طراح پاویون مرقد امام است، در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند طرح اولیه اکنون با تغییرات فراوانی در حال ساخت‌وساز است. در مرور تاریخچه ساخت مرقد مطهر امام راحل، حرف‌وحدیث بسیار است؛ اما به گفته امیدوار، ایده اولیه این طرح هم‌زمان با رحلت آن بزرگوار، کاملا سریع طراحی شده: «هم‌زمان با چهاردهم خرداد سال 68 یعنی تاریخ رحلت امام (ره)، ابتدا در جوار بهشت زهرا، کانکس‌هایی را کنار هم قرار دادند تا مقبره آن بزرگوار را احاطه کند. نکته جالبی در چینش این کانکس‌ها بود، به‌طوری‌که ترکیب آنها از بالا شبیه معماری مکه شده بود». اما قدم بعدی پیداکردن معماری بوده که بتواند کار طراحی چنین پروژه‌ای را بر عهده بگیرد: «پلان اولیه این طرح از آنِ دکتر تهرانی بود اما کم‌کم فعالیت‌هایی که توسط ارگان‌های مختلف در آن دوره انجام شد، از این طرح فاصله گرفت و باعث شد پروژه با تغییرات و الحاقات فراوان ساخته شود. حتی در برخی موارد مشتاقان و عاشقانی بودند که طرح‌هایشان را برای افزودن به این پروژه به مسئولان ارائه می‌کردند». قرارگرفتن خیمه‌های سفیدرنگ بالای سقف حرم یکی از این طرح‌ها است که امیدوار معتقد است نه در طرح اولیه بوده و نه توسط معمار آن طراحی شده است؛ امیدوار خود از همراهان امام در پاریس بوده و می‌گوید پس از رحلت ایشان سعی کرده نقشی هرچند کوچک در ساخت این حرم داشته باشد: «در طرح توسعه حرم، دهانه بزرگی اجرا شده بود که باید سقف آن از شکل ظاهری‌اش خارج و به شکل مطلوب‌تری بدل می‌شد. وقتی از من خواستند برای این پروژه طرح ارائه کنم، آینه‌کاری با فرم‌های اسلیمی و مذهبی را پیشنهاد کردم. نهایتا، طرح را روی ماکت اجرا کردم و حاصل کار را به صورت سی‌دی و آلبوم به دفتر حفظ آثار امام(ره) فرستادم و منتظر شدم نتیجه اعلام شود. قرار بر این بود در مورد قیمتی که اعلام کرده بودم، نظر سیدحسن‌آقا پرسیده شود اما به هیچ‌وجه کارشناسان درباره آن نظر ندهند. دو، سه هفته بعد زنگ زدند و گفتند کارشناسان قیمت پایین‌تری برای این طرح داده‌اند اما چون قرار بر این بود که کارشناسی درباره قیمت آن نظر ندهد، پروژه انجام نشد. چندوقت بعد که به حرم رفتم، دیدم همان طرح من با جزئیات دیگری در ظاهر آینه‌ها، اجرا شده و به سقف متصل شده است».سه سال پیش از او دعوت می‌کنند در افتتاحیه موزه امام(ره) شرکت کند: «در بازدید از این موزه متوجه شدم این بخش از حرم چه عمارت گران‌قیمت و پرخرجی است. در مقبره امام(ره) تعداد زیادی اتاق می‌بینید که سنگ‌های گران‌قیمت تا سقف آن را پوشانده و روی هر دیوار، خط نوشته یا حجاری و... قرار دارد. این موضوع به حدی به چشم می‌آید که خود بنای موزه بدل به موزه شده؛ دیوارهایش دیگر جایی برای نصب یک اثر هنری ندارد، هرجاکه بخواهید تابلویی آویزان کنید، روی آینه یا کتیبه‌ای قرار می‌گیرد».او در پایان تأکید می‌کند امام آنچه برایش اهمیت داشت، خود آدم‌ها بودند و نه معماری: «بنایی که ساخته شده، یک صنایع دستی است نه معماری، بنایی است که هر کسی چیزی به آن می‌افزاید و صدها اتاق دارد اما معلوم نیست عملکرد آنها چیست. در یک قضاوت کلی باید بگویم حرم امام ‌راحل را صنعتگران خوبی ساخته‌اند و نه معماران. شما باید از مدیران آنجا سؤال کنید و بپرسید نقشه اولیه مرقد امام(ره) چه بوده، برنامه‌ریزی چه بوده و اکنون چه سرنوشتی دارد».

سعید برآبادی: 26 سال بعد از رحلت جان‌سوز بنیان‌گذار انقلاب، در شبکه‌های مجازی حرف‌‌وحدیث در مورد حرم امام ‌راحل بالا گرفته و برخی رسانه‌ها نسبت به این موضوع واکنش نشان داده‌اند، اما با توجه به دسترسی نداشتن به «دکتر محمد تهرانی» که طراح و معمار اولیه این بنا بوده، بسیاری از این اظهارنظرها غیرکارشناسی است. این در حالی است که دکتر عطاالله امیدوار، معماری که خود طراح پاویون مرقد امام است، در گفت‌وگو با «شرق» تأکید می‌کند طرح اولیه اکنون با تغییرات فراوانی در حال ساخت‌وساز است. در مرور تاریخچه ساخت مرقد مطهر امام راحل، حرف‌وحدیث بسیار است؛ اما به گفته امیدوار، ایده اولیه این طرح هم‌زمان با رحلت آن بزرگوار، کاملا سریع طراحی شده: «هم‌زمان با چهاردهم خرداد سال 68 یعنی تاریخ رحلت امام (ره)، ابتدا در جوار بهشت زهرا، کانکس‌هایی را کنار هم قرار دادند تا مقبره آن بزرگوار را احاطه کند. نکته جالبی در چینش این کانکس‌ها بود، به‌طوری‌که ترکیب آنها از بالا شبیه معماری مکه شده بود». اما قدم بعدی پیداکردن معماری بوده که بتواند کار طراحی چنین پروژه‌ای را بر عهده بگیرد: «پلان اولیه این طرح از آنِ دکتر تهرانی بود اما کم‌کم فعالیت‌هایی که توسط ارگان‌های مختلف در آن دوره انجام شد، از این طرح فاصله گرفت و باعث شد پروژه با تغییرات و الحاقات فراوان ساخته شود. حتی در برخی موارد مشتاقان و عاشقانی بودند که طرح‌هایشان را برای افزودن به این پروژه به مسئولان ارائه می‌کردند». قرارگرفتن خیمه‌های سفیدرنگ بالای سقف حرم یکی از این طرح‌ها است که امیدوار معتقد است نه در طرح اولیه بوده و نه توسط معمار آن طراحی شده است؛ امیدوار خود از همراهان امام در پاریس بوده و می‌گوید پس از رحلت ایشان سعی کرده نقشی هرچند کوچک در ساخت این حرم داشته باشد: «در طرح توسعه حرم، دهانه بزرگی اجرا شده بود که باید سقف آن از شکل ظاهری‌اش خارج و به شکل مطلوب‌تری بدل می‌شد. وقتی از من خواستند برای این پروژه طرح ارائه کنم، آینه‌کاری با فرم‌های اسلیمی و مذهبی را پیشنهاد کردم. نهایتا، طرح را روی ماکت اجرا کردم و حاصل کار را به صورت سی‌دی و آلبوم به دفتر حفظ آثار امام(ره) فرستادم و منتظر شدم نتیجه اعلام شود. قرار بر این بود در مورد قیمتی که اعلام کرده بودم، نظر سیدحسن‌آقا پرسیده شود اما به هیچ‌وجه کارشناسان درباره آن نظر ندهند. دو، سه هفته بعد زنگ زدند و گفتند کارشناسان قیمت پایین‌تری برای این طرح داده‌اند اما چون قرار بر این بود که کارشناسی درباره قیمت آن نظر ندهد، پروژه انجام نشد. چندوقت بعد که به حرم رفتم، دیدم همان طرح من با جزئیات دیگری در ظاهر آینه‌ها، اجرا شده و به سقف متصل شده است».سه سال پیش از او دعوت می‌کنند در افتتاحیه موزه امام(ره) شرکت کند: «در بازدید از این موزه متوجه شدم این بخش از حرم چه عمارت گران‌قیمت و پرخرجی است. در مقبره امام(ره) تعداد زیادی اتاق می‌بینید که سنگ‌های گران‌قیمت تا سقف آن را پوشانده و روی هر دیوار، خط نوشته یا حجاری و... قرار دارد. این موضوع به حدی به چشم می‌آید که خود بنای موزه بدل به موزه شده؛ دیوارهایش دیگر جایی برای نصب یک اثر هنری ندارد، هرجاکه بخواهید تابلویی آویزان کنید، روی آینه یا کتیبه‌ای قرار می‌گیرد».او در پایان تأکید می‌کند امام آنچه برایش اهمیت داشت، خود آدم‌ها بودند و نه معماری: «بنایی که ساخته شده، یک صنایع دستی است نه معماری، بنایی است که هر کسی چیزی به آن می‌افزاید و صدها اتاق دارد اما معلوم نیست عملکرد آنها چیست. در یک قضاوت کلی باید بگویم حرم امام ‌راحل را صنعتگران خوبی ساخته‌اند و نه معماران. شما باید از مدیران آنجا سؤال کنید و بپرسید نقشه اولیه مرقد امام(ره) چه بوده، برنامه‌ریزی چه بوده و اکنون چه سرنوشتی دارد».