استارتاپها وارد بورس می شوند؟
یکی از تلاش‌های عموما بی‌نتیجه شرکت‌های استارتاپی از اواخر دهه ۹۰ تلاش برای راه پیدا کردن به بازارهای سرمایه بود. بورس و فرابورس به دلیل مزایایی که می‌توانند برای شرکت‌ها داشته باشند سال‌هاست که مورد علاقه فعالان اکوسیستم استارتاپی کشور، به‌ویژه شرکت‌هایی که حالا به مجموعه‌هایی بزرگ و پردرآمد تبریل شده‌اند قرار گرفته است.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ با این حال، در سال‌های اخیر آن‌قدر که استارتاپها مایل به ورود به بازارهای سرمایه بوده‌اند، حاکمیت و سازمان بورس اشتیاقی به حضور آن‌ها نداشته‌اند. حکایت این سال‌ها حکایت از یک طرف اصرار و از طرف دیگر انکار بوده است.
در سال ۱۴۰۳ اما حکایت دیگری رقم خورد. نه این که ورق برگردد و ماجرا یک‌سره به سود استارتاپها تمام شود اما مجموعه‌ای از اتفاقات در نیمه دوم سال گذشته رخ داد که از آغاز فصل تازه‌ای از حکایت ورود استارتاپها به بورس خبر می‌داد. از اخبار پذیرش‌ها تا اظهار نظرهای امیدوارکننده مسئولان حوزه بورس و فرابورس تا شکل‌گیری «بازار نوآفرین» که با هدف تسهیل پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپها در بازارهای سرمایه راه‌اندازی شد، نوید اتفاقات بهتری را به اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور می‌داد.
چرا ورود به بورس برای استارتاپها مهم است؟
تلاش استارتاپها برای ورود به بورس با توجه به مزایایی که دارد، منطقی به نظر می‌رسد. راه پیدا کردن به بازارهای سرمایه یکی از مهم‌ترین مراحل رشد و توسعه شرکت‌های استارتاپی است و این ورود مهر تاییدی بر بلوغ این شرکت‌ها محسوب می‌شود. ورود به بورس علاوه بر این که از منظر کسب‌وکاری گام نهایی استارتاپها در مسیر رشدشان تلقی می‌شود، مرحله مهمی در توسعه کارآفرینی است که به سود حوزه اقتصاد دیجیتال و در نهایت، کل اقتصاد کشور است.
ورود به بورس گام نهایی رشد و توسعه شرکت‌های استارتاپی است
یکی به این دلیل که با ورود به بورس، استارتاپها جذب سرمایه را با سهولت بیشتری انجام داده و می‌توانند سرمایه لازم برای توسعه فعالیت‌هایشان را از طریق بورس تامین کنند. با توجه به نیاز استارتاپها به سرمایه، به‌ویژه در شرایط کنونی اقتصاد که تمایل به سرمایه‌گذاری پایین است، حضور در بازارهای سرمایه می‌تواند مسیر جذب سرمایه را هموار کند.
دیگر دلیل اهمیت ورود شرکت‌های استارتاپی به بورس این است که با حضور در بازارهای سرمایه فعالیت این کسب‌وکارها شفاف می‌شود و افزایش شفافیت اعتبار آن‌ها را بالا می‌برد. با توجه به این که ورود به بورس با نظارت و ارزیابی یک نهاد رسمی انجام می‌شود جامعه نسبت به عملکرد این شرکت‌ها مطمئن‌تر شده و با اعتماد بیشتری با این کسب‌وکارها تعامل یا از آن‌ها استفاده می‌کنند. از سوی دیگر هم استارتاپها با ورود به بازارهای سرمایه می‌توانند عملکرد مالی خود را شفاف و دقیق به سرمایه‌گذاران ارائه کرده و احتمال جذب سرمایه را بیشتر کنند.
البته همین که با حضور کسب‌وکارها در بورس عملکرد آن‌ها به‌صورت شفاف قابل رصد و بررسی است فرصتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند که صورت‌های مالی این شرکت‌ها را دیده و در جریان رشد درآمد آن‌ها قرار بگیرند و ترغیب شوند که در این شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کرده یا سهام‌دار شوند.
صابر صیادی، کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، نیز در تحلیل مزایای ورود شرکت‌های استارتاپی به بورسبه دنیای اقتصاد می‌گوید:
مهم‌ترین مزیت ورود به بورس برای استارتاپها این است که سرمایه اولیه سرمایه‌گذارهای خطرپذیری که برای رشد این استارتاپها کمک کرده‌‌اند، آزاد شود و این سرمایه‌گذارها می‌توانند بخشی از سهم خود را در بورس بفروشند و بعد از چند سال صبر، به عایدی برسند.
- صابر صیادی، کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر
سهولت در دریافت وام و تسهیلات بانکی یک مزیت و برخوردار شدن از معافیت‌های مالیاتی یا کاهش مالیات مزیت دیگر ورود استارتاپها به بازارهای سرمایه است. چون شرکت‌های حاضر در بورس نسبت به سایر شرکت‌ها مالیات کمتری می‌پردازند و به این ترتیب، هزینه‌های‌شان کاهش یافته و سودشان بیشتر می‌شود.
ورود به بورس سرآغاز رشد پایدار استارتاپها است
یکی دیگر از مزیت‌هایی که کارشناسان برای ورود به بورس برشمرده‌اند این است که شرکت‌هایی که سهام‌شان در بورس پذیرفته می‌شود رشد مالی بیشتری را هم تجربه می‌کنند. در واقع کارشناسان این طور استدلال می‌کنند که مدیران استارتاپی تا قبل از این که وارد بازارهای سرمایه شوند، هدف‌شان فروش و رشد بیشتر است اما با حضور در بورس فقط رشد کافی نیست بلکه باید به فکر سودآوری و یک رشد پایدار باشند.
در کنار همه این مزایا حضور این نوع شرکت‌ها در بورس و فرابورس تصویر نسبتا کاملی از اکوسیستم استارتاپی کشور ترسیم کرده و به مجموعه‌ها و افرادی که قصد ورود به این اکوسیستم را دارند کمک می‌کند که روند رشد استارتاپها را ببینند، نقشه راهی داشته باشند و گام‌های پیش روی خود را پیش‌بینی کنند. به همین دلیل است که کارشناسان ورود استارتاپها به بازار سرمایه را فرصتی برای توسعه زیست‌بوم فناوری کشور می‌دانند.
رفع مشکل ارزش‌گذاری یا قیمت‌گذاری استارتاپها یکی دیگر از مزایایی است که ورود آن‌ها به بورس دارد. در واقع برخی معتقدند ارزش‌گذاری استارتاپها به سادگی قیمت‌گذاری روی شرکت‌های سنتی نیست و پیچیدگی‌هایی دارد اما ورود به بازارهای سرمایه می‌تواند این مشکل را رفع کند، چراکه یک عملیات عرضه و تقاضا می تواند ارزش واقعی سهام آن‌ها را مشخص کند.
اما عده‌ای خود موضوع ارزش‌گذاری را یکی از موانع اصلی ورود استارتاپها به بورس می‌دانند. برای مثال، حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، دی ماه ۱۴۰۳ اصلی‌ترین مانع ورود شرکت‌های استارتاپی و دانش‌بنیان به بورس را چالش ارزش‌گذاری آن‌ها اعلام کرده بود. البته این فقط یکی از موانعی است که بر سر راه ورود این کسب‌وکارها به بورس وجود دارد.
دست‌اندازهایی که مسیر ورودی را ناهموار می‌کند
در ایران در کنار چالش ارزش‌گذاری استارتاپها برای ورود به بازارهای سرمایه، مقررات سخت‌گیرانه‌ای هم برای ورود استارتاپها به بورس وجود دارد. مقرراتی که بعضا نانوشته بوده یا در برخی موارد به‌صورت رسمی اعلام نشده اما ورود به بورس را برای بعضی شرکت‌ها ناممکن یا فرایند آن را طولانی کرده است. به طوری که تلاش‌های کافه‌بازار برای ورود به بازار سرمایه بعد از ۴ سال به نتیجه می‌رسد؛ دیجی‌کالا بعد از مدت‌ها تلاش زمانی می‌تواند نامه پذیرش در بورس بگیرد که بخشی از سهامش را به همراه اول می‌فروشد؛ جلسه پذیرش دیوار در بورس به دلیل مخالفت نهادهای امنیتی ناگهان لغو می‌شود و هنوز هم خبری از حضور اسنپ در بازار سرمایه نیست.
قوانین بورس بیشتر متناسب با شرایط و نیازهای شرکت‌های سنتی و غیر استارتاپی است و نیاز به اصلاح دارد
قوانین محدودکننده برای استارتاپها به مرحله ورود ختم نمی‌شود. در موضوع جذب سرمایه یا تامین مالی از طریق بازارهای سرمایه، که احتمالا مهم‌ترین مزیت حضور استارتاپها در بورس است، قوانین محدودکننده‌ای پیش روی شرکت‌هاست؛ چون قوانین بورس بیشتر متناسب با شرایط و نیازهای شرکت‌های سنتی و غیر استارتاپی است. بنابراین، برای تحقق امکان جذب سرمایه از طریق بازارهای سرمایه سازمان بورس باید بستر مناسب‌تری برای استارتاپها ایجاد و با به‌روز کردن بعضی قوانین به تامین مالی و جذب سرمایه این نوع شرکت‌ها کمک کند.
چراغ‌های مسیر ورود به بورس دارند سبز می‌شوند؟
اتفاقاتی مثل پذیرش دیجی‌کالا، کافه‌بازار، یکتانت و... در سال ۱۴۰۳ چراغ سبزی بود که دولت و حاکمیت در مسیر ورود استارتاپها به بورس نشان داد. حالا به نظر می‌رسد این موضوع تبدیل به خواسته نهادهای سیاست‌گذار و تصمیم‌گیرنده هم شده است. شکل‌گیری «بازار نوآفرین فرابورس» در پاییز ۱۴۰۳ و اعلام خبر آن از سوی رئیس سازمان بورس کشور در دی ماه سال گذشته این دیدگاه را تایید می‌کند.
بازار نوآفرین پذیرش استارتاپها و شرکت‌های دانش‌بنیان را تسهیل کند
این بازار جدید مالی و سرمایه‌گذاری ویژه پذیرش شرکت‌های استارتاپی است و قرار است پذیرش استارتاپها و شرکت‌های دانش‌بنیان را تسهیل کند. همین تمرکز بر شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی مهم‌ترین ویژگی بازار نوآفرین است که محمدعلی شیرازی، مدیرعامل فرابورس ایران، در مراسم افتتاح این بازار به آن اشاره کرد.
مدیرعامل فرابورس ایران حمایت از شرکت‌های در حال رشد، ایجاد فضای رشد، شفاف‌سازی، برندسازی و معرفی به بازار کسبوکار و ایجاد فصای حاکمیت شرکتی را از اهداف راه‌اندازی بازارنوآفرین فرابورس اعلام کرد. حسین افشین، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، در این نشست که ۷ دی ۱۴۰۳ برگزار شد، اعلام کرد:
حداقل ۱۵ شرکت در بازار نوآفرین پذیرفته شده‌اند که از این تعداد ۹ شرکت، دانش‌بنیان هستند و امید آن می‌رود که تعداد این شرکت‌ها افزایش یابد. یکی از مهم‌ترین مواردی که می تواند یک بازار و یک جریان را رشد دهد بحث‌های تامین مالی است. در این فضا، راحت‌ترین و بهترین نوع تامین‌مالی موجود در دنیا، بازارهای سرمایه هستند.
به گفته شیرازی، حمایت از شرکت‌های درحال‌رشد با دامنه فعالیت متوسط، تأمین مالی کسب‌وکارهای نوپا، ایجاد بستری برای رشد و ارتقای شرکت‌ها، کمک به شفافیت و پاسخگویی مناسب به سهامداران و نهادهای ذی‌صلاح، ایجاد ساختار مناسب حاکمیت شرکتی و برندسازی، معرفی شرکت‌های جدید به بازار کسبوکار و ایجاد فضای حاکمیت شرکتی از اهداف راه‌اندازی این بازار است.
با مسیری که در سال ۱۴۰۳ طی شد، یعنی روند پذیرش استارتاپها در بورس که شاهدش بودیم در کنار تشکیل بازار نوآفرین و هم‌چنین صفی از شرکت‌های استارتاپی که در انتظار پذیرش پشت در بازارهای سرمایه تشکیل شده انتظار می‌رود سال ۱۴۰۴ سیر پذیرش در بازار سرمایه صعودی شده و شرکت‌های بیشتری موفق به عرضه سهام‌شان در بورس شوند.
