پرهیز از پیش‌داوری سیاست‌زده
از کتاب‌هایی که متأسفانه در لابه‌لای گرانی، تورم، بی‌انگیزگی و پیش‌داوری‌های سیاست‌زده کنونی گم شده است، کتاب «سفر به سرزمین‌های غریب» اثر سونیا نمر، نویسنده زن فلسطینی است که در سال 2014 جایزه ویژه کودک و نوجوان اتصالات را برده و به انگلیسی و سپس به همت نشر اطراف با ترجمه قاسم فتحی به فارسی ترجمه شده است.
مهدی فیروزان
از کتاب‌هایی که متأسفانه در لابه‌لای گرانی، تورم، بی‌انگیزگی و پیش‌داوری‌های سیاست‌زده کنونی گم شده است، کتاب «سفر به سرزمین‌های غریب» اثر سونیا نمر، نویسنده زن فلسطینی است که در سال 2014 جایزه ویژه کودک و نوجوان اتصالات را برده و به انگلیسی و سپس به همت نشر اطراف با ترجمه قاسم فتحی به فارسی ترجمه شده است. کتاب سفر به سرزمین‌های غریب خواندنی است و خواندنی‌تر می‌شود اگر دریابیم که بانوی گستاخ و جهان‌دیده، به سرنوشت محتوم و تلخی که دیگران برای او و امثال وی نوشته‌اند، تن نمی‌دهد.
چرا از پدیده‌ای به نام «پیش‌داوری‌های سیاست‌زده» نام برده‌ام، چون دردی قدیمی است. اکثر ما به آثار هنری و ادبی –رمان، شعر، نمایش‌نامه، فیلم و نقاشی– که توسط جهان عرب و منطقه ما و خاورمیانه خلق می‌شود، بی‌توجه و با آن ناآشنا هستیم و گاه حتی آنها را به رسمیت نمی‌شناسیم؛ زیرا موضع‌گیری‌های سیاسی و ایدئولوژیک دولت‌ها و رؤسای سیاسی منطقه پیش‌داوری و قضاوت ما را چه له و چه علیه، نسبت به ملیت‌ها و اقوام و زبان‌ها و نژادهای منطقه شکل داده‌اند. اینکه با موضع‌گیری رسمی در قبال فلسطین یا افغانستان یا عراق موافق هستیم یا مخالف، باعث شده ماشین‌وار «صفر» و «یک» شویم و پیشاپیش با ارزش‌های ادبی و زیبا‌شناختی فلسطینیان یا افغانستانی‌ها و سعودی‌ها موافق باشیم یا مخالف. مثلا چون از حمایت ایران در دفاع از اسد سوریه مخالفیم، ناخودآگاه بر آثار درخشان ادبی و هنری و سینمایی سوریه خط بطلان کشیده‌ایم. سال‌هاست که پدیده «پیش‌داوری سیاست‌زده» دنیای ذهنی و سپهر فکری ما را محدود کرده و روز‌به‌روز محدودتر می‌کند؛ تا جایی که بر قانون‌گذاران هم اثر می‌گذارد.
قمر، قهرمان اصلی رمان سفر به سرزمین‌های غریب است؛ دختری فلسطینی که دستی هم بر درمان با گیاهان دارویی دارد و مجبور به ترک دیار خود می‌شود. به دنبال کسب علم و دانش به سفرهای ماجراجویانه می‌رود، از دل بیابان‌ها و دریاهای خطرناک می‌گذرد و از فلسطین تا مراکش و هند را می‌پیماید. در مسیر با خطرها و مشقت‌های فراوانی روبه‌رو می‌شود، اسیر می‌شود، مردمان بسیاری را ملاقات می‌کند و دوستان زیادی پیدا می‌کند. انگار از بد حادثه فرصتی می‌یابد تا جهان دیگران را بشناسد و خود را در دیدن –درست‌دیدن– و دیالوگ -درست گفتن و شنیدن- بسازد.
سفر به سرزمین‌های غریب در ژانر ماجراجویی محسوب شود و اثری است نوآورانه و خلاقانه، یادآور ساختار افسانه‌ای ادبی اما با نثر شیرین و معاصر. قمر راوی قصه‌هایی تو‌در‌تو است؛ از دل ماجراجویی به استقبال ماجراجویی دیگر می‌رود و در بطن قصه‌های قمر ماجراهای دیگران نیز نقل می‌شود. قصه‌های در‌هم‌تنیده کتاب یادآور هزارو‌یک شب است که نویسنده کتاب، سونیا نمر، با چیره‌دستی نقل کرده است. از سوی دیگر، سفرهای فراوان قمر و مسیر سفر او را می‌توان تحت تأثیر سفرهای ابن بطوطه، جهانگرد مشهور قرن هشتم، دانست که در طول 27 سال از مراکش به جهان عرب، ایران ،آسیای میانه، آسیای جنوبی، چین و اسپانیا سفر کرد و سفرنامه مفصلی نوشت. در‌واقع، کتاب به‌نوعی سنت فانتزی‌نویسی و ماجراجویی در شرق را که با سفرهای علی‌بابا به اوج خود رسید، زنده می‌کند و بر ادبیات امروز تأثیرگذار است.
قمر، قهرمان کتاب، تصویر کلیشه‌ای از زنان عرب و خاورمیانه را می‌شکند و با روایت ماجراجویی‌های خود، تصویری نزدیک‌تر به واقعیت ارائه می‌دهد. خواننده یکباره در‌می‌یابد که به قمر علاقه‌مند شده؛ زیرا قمر منفعل نیست، چالش‌های گوناگون را انتخاب می‌کند، اوست که به سراغ مشکلات و شکستن ساختارهای قومی و ذهنی می‌رود. شجاعت و ماجراجویی قمر به زن شرقی شجاعت و تجربه‌کردن و نهراسیدن را می‌آموزد.
سونیا نمر، نویسنده رمان سفر به سرزمین‌های غریب، ما را با جهان و دنیای قمر، زن عرب و دنیاهایی از جوامع دور و نزدیک آشنا می‌کند. نشر اطراف چندسالی است که متولد شده اما با آثار خوب که جوهر روایت و روایتگری دارد، توانسته است مانند ناشری کهنسال و هوشمند در میان مردم جایی ویژه باز کند. سفر به سرزمین‌های غریب، از کتب مناسب ایام عید و نوروز است.
