ضرورت نوآوری در پارک‌های فناوری
سرشت جهان، نوآوری مداوم است. آن به آن، نو می‌شود با شتابی فراتر از درک آدمی. پدیده‌های نو می‌گسترد و کهنه را زیر پر و بال می‌گیرد. آنتروپی زمان مدام در نوآوری و تخریب خلاق است؛ ساخت نو و تخریب کهنه، همچون طلوعی نو بر افق اندیشه و زمان. شومپیتر، واضع نظریه تخریب خلاق، می‌گوید پارادایم‌های اجتماعی بر هم بار می‌شوند؛ ظهور یکی به معنای فروپاشی و انقلاب در دیگری است. در ذات هر ساختی، تخریبی است.
علی شعبانی: سرشت جهان، نوآوری مداوم است. آن به آن، نو می‌شود با شتابی فراتر از درک آدمی. پدیده‌های نو می‌گسترد و کهنه را زیر پر و بال می‌گیرد. آنتروپی زمان مدام در نوآوری و تخریب خلاق است؛ ساخت نو و تخریب کهنه، همچون طلوعی نو بر افق اندیشه و زمان. شومپیتر، واضع نظریه تخریب خلاق، می‌گوید پارادایم‌های اجتماعی بر هم بار می‌شوند؛ ظهور یکی به معنای فروپاشی و انقلاب در دیگری است. در ذات هر ساختی، تخریبی است.
دکتر شهیکی‌تاش، معاون فناوری و نوآوری وزارت علوم می‌گوید: «میدان نوین عرصه فناوری، عرصه جدید آینده‌ساز و فرصت‌ساز برای پیشرفت کشور است». او با اشاره به تکالیف مهم حوزه فناوری در برنامه هفتم توسعه، بر این باور است که باید وزن اصلی را به راهبردهای توسعه‌ای و کارهای بزرگ داد. قوی‌تر‌‌شدن در این مسیر و تحقق تکالیف برنامه، مستلزم ایجاد تعامل سطح بالا، متناسب با روند تکاملی دانشگاه‌هاست.
در همین راستا، طرح‌های مهم از‌جمله طرح دستیار فناوری، بهبود توانمندی دانشجویان در کارآفرینی و کاریابی، کسب تجربه عملی و شکل‌گیری دانشگاه جامعه‌محور، تربیت نیروی متخصص، جهت‌دادن و تقویت R&D شرکت‌های فناور، ایجاد شبکه سرمایه‌گذاری فناوری و جریان نوین اقتصادی، الگوی جدید ارتباطی بین هسته و بازار، جذب دانشجویان و محققان پسادکتری در حوزه‌های آب، انرژی، گلخانه‌های نوین و هوشمند، زیست‌فناوری دریا و مهندسی پزشکی در دست اجراست. اما معاون فناوری و نوآوری، جدا از این طرح‌ها، رشد پارک‌های فناوری و نوآوری، استارتاپ‌ها و واحد‌های فناور را در گرو تخریب خلاق می‌داند. زمانی که ویلیام لی، فارغ‌التحصیل کمبریج در 1589 دستگاه بافندگی را ساخت، برای گرفتن پروانه اختراع راهی لندن شد. ملکه الیزابت درخواست او را رد کرد و گفت: «تو بلندپروازی آقای لی، ملاحظه کن که اختراع تو چه می‌تواند بر سر رعایای فقیر من بیاورد. مطمئنا محروم‌کردن آنان از اشتغال، برایشان ویرانی به بار خواهد آورد».
دار بافندگی اختراعی بود که افزایش فوق‌العاده تولید را بشارت می‌داد، ولی «تخریب خلاق» نیز به همراه داشت. مخالفت امپراتوری اتریش با احداث خط آهن و به‌کارگیری قطار بخار، مخالفت عثمانی با ورود صنعت چاپ تا 1725 و مخالفت پطر کبیر با احداث راه‌آهن، نمونه‌هایی از ترس و نگرانی دولت‌های گذشته از نوآوری و تخریب خلاق بود (چرا ملت‌ها شکست می‌خورند، 245-۳۲۰). شومپیتر تخریب خلاق را نیروی محرکه اصلی سرمایه‌داری می‌داند. تخریب خلاق (Creative Destruction) با چرخه کسبوکار ارتباط می‌یابد. هر صنعت یا کسب‌وکاری یک دوره دارد که با یک خلاقیت و نوآوری می‌تواند تخریب و کسبوکار جدید شکل گیرد. او می‌گوید: «نوآوری در ذات خود خلاقانه است. ایده‌هایی هستند که می‌توانند جهان ما را تغییر بدهند، تجاری شوند و اقتصاد را به نحوی بنیادین تغییر دهند».
امروز با توجه به فناوری‌های Deep Tech، هوش مصنوعی، کوانتوم، بلاک‌چین، چت‌جی‌پی‌تی و... تخریب خلاق به استراتژی اصلی سازمان‌ها تبدیل شده است و دولت‌ها به لحاظ نقش واحد‌های فناور در تولید ثروت و ارتقای اقتصاد کشورها، نوآوری‌های خلاقانه را پشتیبانی می‌کنند. رسانه آنلاین کوارتز از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری در تولید مقالات، اخبار و گزارش‌های دقیق‌تر استفاده می‌کند و این احتمال را تقویت کرده که ژورنالیست‌های هوش مصنوعی به تدریج جای خبرنگاران انسانی را بگیرند. اما آنان نگرانی از تخریب خلاق ندارند؛ زیرا بر این باورند در نهایت بهره‌وری آن بیش از پیامدهای منفی‌اش است.
کشور در شرایط اقتصادی و اجتماعی خاصی است. به دلیل تحریم‌های اقتصادی، برخی شرکت‌ها مانند IBM، hp و Apple فعالیت‌های خود را در ایران محدود کرده‌اند و برخی برندهای معروف مانند ایسوس و لنوو از بازار ایران خارج شده‌اند. بنا بر گزارش سازمان ملل، ایران بین 10 کشور نخست از حیث مهاجرت نخبگان قرار دارد. نرخ بی‌کاری جوانان ۲۷ درصد و نرخ تورم سالانه ۴۵ درصد است و ۴۰ درصد خانواده‌ها زیر خط فقر هستند (تجارت فردا- شماره ۵۷۶). حل این مشکلات و به‌ویژه نگه‌داشتن نخبگان جوان، به اقدام ابتکاری و تخریب خلاق در اقتصاد دانش‌بنیان و فناوری‌های نوین نیاز دارد.
داووس ۲۰۲۵ به همکاری بخش دولتی و خصوصی در پیشبرد نوآوری، حل چالش‌های اجتماعی و تحول دیجیتال صنایع تأکید کرده است. همکاری معاونت فناوری و نوآوری، پارک‌های فناوری و واحد‌های فناور می‌تواند قدرت ریسک و اطمینان فعالان این حوزه را در تخریب خلاق و در‌انداختن طرحی نو با ارائه نوآوری‌های سازنده و فرصت‌ساز آینده بالا برده و جایگاه آنها را ارتقا دهد. تخریب خلاق، با به‌روزکردن ایده‌ها و صنایع می‌تواند موازنه‌های درآمد و ثروت را متحول کند و به باز‌توزیع بهتر ثروت و شکوفایی جهشی اقتصاد بینجامد.
