سریال پایتخت از مدافع محیط‌زیست تا آزارگر حیوانات
در نبود پروتکل‌های استفاده از حیوانات در محصولات نمایشی، عوامل این سریال فقط می‌گویند مجوزهای لازم گرفته شده است
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق ؛ انتقاد به فصل هفتم سریال «پایتخت» زمانی بالا گرفت که خرس قهوه‌ای وارد کمپر «ارسطو» شد و یک گراز به «نقی» حمله کرد. این لحظات طنز و درعین‌حال دلهره‌آور، مخاطب فصل هفتم سریال را سرگرم می‌کردند، اما برای دغدغه‌مندان و فعالان محیط‌زیستی این نگرانی مطرح شد که آیا سازندگان پایتخت، پروتکل‌های مربوط به حضور حیات‌وحش در سریال را رعایت کرده‌اند و چطور ضبط سکانس‌ها بدون آسیب رساندن به حیوانات انجام شده است؟ عوامل این سریال به «پیام ما» می‌گویند مجوزهای لازم گرفته شده بود و توضیحات بیشتر درباره نحوه استفاده و جابه‌جایی را به‌بعد موکول کردند. اما از طرف دیگر، یک فعال محیط‌زیست توضیح می‌دهد متأسفانه هنوز پروتکل‌های استفاده از حیات‌وحش در محصولات نمایشی مشخص نیست.
سریال «پایتخت» باوجود تمام نقدها، هنوز هم جزو معدود سریال‌های پرمخاطب صداوسیما است. مجموعه سریالی که «سیروس مقدم» ساخت آن را از سال ۹۰ آغاز کرده، به یکی از محبوب‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی ایران تبدیل شد که در هر فصل، مخاطبان زیادی را جذب کرد. اما این سریال که در فصل‌های گذشته یک موضوع محیط‌زیستی مهم و حمایت از یوز ایرانی را مطرح و به پررنگ‌شدن حفاظت از این گونه حیات‌وحش کمک کرد، این‌بار با انتقادهای محیط‌زیستی مواجه شده است.
مدیر پروژه سریال: مجوز داشته‌ایم
در یکی از قسمت‌های «پایتخت ۷» نقی که دچار کم‌شنوایی شده، متوجه حضور گراز در بازارچه محلی و فرار مردم نشد و مورد حمله گراز قرار گرفت. پس از حواشی مربوط به این اتفاق «شاهپور راشاد»، مالک باغ‌وحش بابلسر، در گفت‌وگو با ایرنا گفت این گراز به‌مدت «سه روز» برای تهیه بخشی از سریال فصل هفتم پایتخت به امانت برده شد که بعد از پایان کار به این باغ‌وحش برگردانده شد.
در قسمت بیستم این سریال نیز سکانس حمله خرس واقعی به‌عنوان یکی از چالش‌برانگیزترین و پرزحمت‌ترین بخش‌های تولید این سریال، مطرح شده است. مدیر منطقه ۵ شهرداری اصفهان درباره استفاده از خرس پارک آموزشی حیات‌وحش «صفه» اصفهان به‌نام «مشگا» گفته بود به‌مدت «یک روز» برای فیلمبرداری اختیار سازندگان سریال قرار گرفته بوده است.
«علیرضا نجف‌زاده»، مدیر پروژه «پایتخت ۷»، در گفت‌وگو با «پیام ما» می‌گوید در پشت‌صحنه‌های در حال پخش این سریال، روند استفاده از این حیوانات مشخص است و توضیح بیشتر را به‌بعد از پخش کامل پشت‌صحنه‌ها موکول کرد. اما او تأکید می‌کند مجوزهای لازم گرفته شده بود و پزشک و کارشناسان مربوط حضور داشته‌اند: «حتی برای استفاده از خرس باغ‌وحش اصفهان، یک تیم را به اصفهان بردیم تا حیوان را در راه نگه نداریم و اذیت نشود. اما به‌طورکلی تصاویر گراز و خرس در یک محیط آرام، اسکن شده و باقی ماجرا مربوط به بخش جلوه‌های ویژه است.»
طراح صحنه پایتخت: این صحنه، سکانس‌پلان نبوده و بازیگران رویارویی مستقیم با خرس نداشته‌اند
سکانس، تک‌برداشت نبوده
پس از پخش قسمت بیستم سریال «پایتخت 7» و حضور خرس، بسیاری از منابع خبری نوشتند این صحنه، سکانس‌پلان و تک‌برداشت بوده است. این درحالی‌است که «پیمان قانع»، طراح صحنه این سریال، در گفت‌وگو با «پیام ما» چنین موضوعی را تکذیب می‌کند و می‌گوید نه این صحنه سکانس‌پلان بوده و نه بازیگران رویارویی مستقیم با خرس داشته‌اند: «وقتی از یک بازیگر می‌خواهید در یک دکوپاژ تعیین‌شده، دیالوگی را بگوید، شاید دو-سه بار برداشت شود. اما درباره خرس و آنچه که پخش شد، می‌خواستیم خودش در همان فیلمبرداری چندساعته همه کار را به اختیار خودش انجام دهد.» او ادامه می‌دهد: «پس هر کسی که در سینما کار کرده باشد، می‌داند چنین صحنه‌ای سکانس‌پلان نیست.»
به‌گفته قانع، آن چیزی که از سکانس خرس می‌بینید، محصول کار چندین روز فیلمبردار، گروه صحنه، گروه جلوه‌های ویژه و تدوین بوده است: «بنابراین، گفتن اینکه این صحنه سکانس‌پلان بوده، باعث می‌شود کار بسیاری از این افراد که در ساخت این صحنه دخیل بوده‌اند، نادیده گرفته شود. همچنین یک خرس واقعی، یک تن‌پوش خرس و جلوه‌های ویژه ترکیب شده و ماحصلش آن چیزی است که پخش شد.»
پروتکل نداریم
اطلاعات منتشرشده درباره حضور خرس قهوه‌ای در این سریال از سوی شهرداری اصفهان اندک بوده است. «علی کشمیری»، فعال محیط‌زیست، به «پیام ما» می‌گوید شهرداری اصفهان توضیح نداده که خرس چطور از باغ‌وحش منتقل شده: «در این موارد بسیار مهم است که توضیح داده شود چطور حیوان را برای حمل، به داخل قفس راهنمایی کرده‌اند، از چه قفسی استفاده شده و چطور قفس حمل شده است. این درحالی‌است که آخرین‌بار سال ۱۴۰۲ زمانی که به این باغ‌وحش رفتم، مشاهده کردم یکی از بدترین مکان‌های نگهداری از خرس را دارند.»
به‌اعتقاد کشمیری، ازآنجاکه سریال «پایتخت» جزو معدود سریال‌های محبوب صداوسیماست، فرصت خوبی بود تا آگاهی مردم را در مواجهه با حیات‌وحش بالا ببرد، اما این اتفاق نیفتاد: «جوامع محلی نمی‌دانند که اگر با حیات‌وحش روبه‌رو شوند، چه کاری انجام دهند. عملاً استفاده از حیات‌وحش در این سریال، یک استفاده ابزاری بود و متأسفانه هیچ بار آموزشی نداشت.»
او می‌گوید حتی دراین‌باره اطلاعات غلطی به مخاطب داده شد: «درحالی‌که در این قسمت نشان داده می‌شد در استان خراسان‌رضوی هستند، از خرس قهوه‌ای استفاده شد که اصلاً زیستگاهش در این استان نیست. از طرفی دیگر، زمانی که خرس وارد کمپر شد، با او درگیری فیزیکی داشتند که پیام مثبتی برای مخاطب نداشت. بنابراین، فرصت خوبی که می‌توانستند از آن استفاده کنند، به بیراهه رفت.»
کشمیری به اهمیت وجود پروتکل‌هایی برای استفاده از حیات‌وحش در فیلم و سریال‌ها اشاره می‌کند. او توضیح می‌دهد که دو سال پیش در باغ‌وحش «صفه»، یکی از کارکنان آن داخل این قفس کشته شد: «باغ‌وحشی که اصول اولیه برای حفظ جان انسان‌ها ندارد، چطور قبول کنیم که برای استفاده از حیوان در سریال‌ها پروتکل وجود دارد؟ بنابراین، وجود یک دامپزشک و کارشناس سر صحنه، دلیل بر کامل‌بودن شرایط نیست.»
بااین‌حال، گفته‌های عوامل این سریال نشان می‌دهد پروتکل‌های لازم انجام شده و پشت‌صحنه‌های در حال پخش نیز قرار است روند ساخت این صحنه‌ها را توضیح دهند. اما نگرانی فعالان محیط‌زیست را نیز نمی‌توان نابجا دانست؛ چراکه سال گذشته نیز نمونه‌های استفاده نابجا از حیات‌وحش اتفاق افتاده بود. سال گذشته برنامه طنز تلویزیونی چارپایه که از شبکه سه سیما پخش می‌شد، یک قلاده توله‌خرس قهوه‌ای را به استودیو ضبط برنامه آورد که با اعتراض فعالان محیط‌زیست و حقوق حیوانات روبه‌رو شد. همچنین، پارسال تبلیغات عطر میکالف توسط بهرام رادان اجرا شد. در این تبلیغ یک پرنده شاه‌بوف به‌عنوان بازیگر تبلیغاتی حضور داشت که توسط مؤسسه سیماوحش به این پروژه تحویل داده شده بود.
حضور حیات‌وحش در سریالی پرمخاطب مثل «پایتخت» نه اولین‌بار است و نه احتمالاً آخرین‌بار خواهد بود. اما همین تجربه می‌تواند نقطه شروعی برای بازنگری در شیوه‌های استفاده از حیات‌وحش در محصولات نمایشی باشد
بنابراین، حضور حیات‌وحش در سریالی پرمخاطب مثل «پایتخت» نه اولین‌بار است و نه احتمالاً آخرین‌بار خواهد بود. اما همین تجربه می‌تواند نقطه شروعی برای بازنگری در شیوه‌های استفاده از حیات‌وحش در محصولات نمایشی باشد. شفاف‌سازی روند اخذ مجوز، اطلاع‌رسانی دقیق درباره نحوه انتقال و نگهداری حیوانات و ایجاد چارچوب‌های نظارتی مشخص، هم به‌نفع سازندگان است و هم به سود محیط‌زیست کشور.
نویسنده : صدف سرداری
